مدیریت علم حرکت

 

به نام خدا

مدیریت علم حرکت

نویسنده: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور        : مدیریت علم حرکت/ نویسنده، عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: انتشارات دوقلوها، 1394.

مشخصات ظاهری          : 46 ص.؛ 5/14 × 5/21 س م.

شابک                          : 40000ریال0–54–6432-600–978

وضعیت فهرست نویسی   : فیپا

موضوع                       : حرکت آموزی

موضوع                       : مهارت های حرکتی

رده بندی کنگره              : 1394 4 م4ی/ 295 BF

رده بندی دیویی              : 334/152

شماره کتابشناسی ملی      : 4034037

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1395

شمارگان: 1000

شابک: 0- 54- 6432- 600 - 978

قیمت : 4000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

مقدمه................................................................................5

فصل 1 .............................................................................7

مفهوم مدیریت حرکت............................................................7

مدیریت علم حرکت...............................................................7

گرایشات حرکت...................................................................8

ویژگی های مدیریت..............................................................9

انتخاب و ساختار.................................................................10

مدیریت حرکت و نامگذاری....................................................11

مفهوم رایج حرکت................................................................12

فصل 2 .............................................................................13

هدف گذاری چیست؟..............................................................13

چگونه در حرکت مشارکت کنید؟..............................................13

کارشناسی بنای مشارکت........................................................13

ساماندهی حرکت مبنایی برای مشارکت......................................14

هدف گذاری از طریق مجموعه های حرکتی................................14

فصل 3 .............................................................................17

نقشه و تجربه.......................................................................17

نقشه ی اساسی.....................................................................17

دامنه ی حرت......................................................................17

نقشه های سازمانی حرکت......................................................17

ایجاد زمنیه ی مشارکت در کل حرکت.......................................18

حرکت چگونه بنا می شود؟.....................................................18

ماهیت اصلی حرکت..............................................................18

ابعاد فرایند حرکت................................................................19

فصل 4 .............................................................................21

اجرای حرکت چگونه است؟....................................................21

هدف از فرایند مدیریت...........................................................21

هدف های سوای عملکردها.....................................................23

مقصود به مثابه ابزاری برای کشف حرکت.................................24

هدف مدیریت حرکت.............................................................26

هدف و فرایند مدیریت حرکت..................................................27

اقدام در تحلیل چیست؟...........................................................27

فصل 5 ..............................................................................29

بر حرکت چه می گذرد؟..........................................................29

اجرا به مثابه حل مسأله...........................................................29

همراه با الگوی حرکتی...........................................................30
به چالش کشیدن حرکت...........................................................30

مرتبط ساختن الگو با عمل.......................................................30

چارچوب حرکت...................................................................31

اجرا و چارچوب...................................................................31

ارزشیابی در فرایند حرکت......................................................32

ارزشیابی بازتابی..................................................................32

تحلیل بخشی از حرکت...........................................................33

در فرایند حرکت تنشی ساختاری وجود دارد................................33

فصل 6 .............................................................................35

مسائل دیگر.........................................................................35

مدیریت حرکت به معنای خط مشی............................................35

خط مشی مدیریت حرکت........................................................35

خط مشی راه کارهای دیگر.....................................................36

خط مشی سازمان حرکت........................................................37
مدیریت حرکت....................................................................38

فصل 7 .............................................................................41

اجرای متفاوت.....................................................................41

عناصر فعال در حرکت..........................................................42

انواع فعالیت های حرکتی........................................................43

نقش های مدیریت حرکت........................................................43

فعالیت حرکت و سیاست گذاری................................................44

فصل 8 ..............................................................................45

معنای حرکت.......................................................................45

شور و شوق........................................................................45

نظریه و عمل در حرکت.........................................................46

ابزارهای تحلیلی...................................................................46

سازه های حرکت..................................................................47

مقدمه

در این کتاب، مفهوم مدیریت حرکت وارزش های خاصی حاکم بر آن تعریف می شود. مدیریت حرکت نمایش اقدام به صورت پیکربندی
شده ی جمعی با هدف های شناخته شده و مشخص است به طوری که به صورت پایدار و قابل پیش بینی در آیند و به این هدف ها قدرت قانونی و مشروع بدهد.

بدین سان، مفهوم مدیریت حرکت، هم عمل را توضیح می دهد و هم به آن اعتبار می دهد. آنچه را ورزشکاران انجام می دهند توضیح
می دهند و آنچه برایتان مناسب تر است را ارائه می دهد. بنابراین مدیریت حرکت به منزله ی درک شیوه ای است که ورزشکار برای شکل دادن فعالیت بکار می گیرد. اما برای تحلیل گران (مشاهده گران) نیز مفهومی رایج است. آنان به عنوان شیوه ای برای بازبینی فعالیت سازمان یافته این مفهوم را بکار می گیرند. مفهوم مدیریت حرکت به ما این امکان را می دهد که بدانیم در چه مرحله ای، چگونه به اقدام عملی شکل دهیم و در این فرایند، اندیشه ی معتبر چه هدفی را دنبال می کند. یعنی، مدیریت حرکت به مثابه یک فرایند پرسش و پاسخ در نظر گرفته می شود.

امروز، مطلب خاصی به عنوان مدیریت حرکت وجود ندارد. طبیعی است که خواننده بپرسد چه نیازی به این مطالب است.  این کتاب
درباره ی محتوای مدیریت حرکت سخن می گوید. به این منظور که مدیریت حرکت چیست؟

مدیریت حرکت مفهومی است که گستره ی وسیعی از فعالیت های حرکت را تحت پوشش قرار

می دهد. مدیریت حرکت صرفا شیوه ای خنثی در اجرا نیست، بلکه شیوه ی توجه به حرکت های معینی است.

این کتاب برای ورزشکاران و همچنین مشاهده گران (مربیان) نگاشته شده است و دامنه ی گسترده ای از حرکت ورزشکاران را خطاب قرار می دهد. ورزشکارانی که به رشته ای خاصی (مثل کشتی) علاقمندند و می خواهند بدانند که مدیریت حرکت به چه معنا است و چگونه ارائه
می شود.

بنابراین بهتر است این اثر را مقدمه ای بر نوع خاص از مدیریت حرکت در نظر بگیرید. واژه ی مدیریت حرکت در گستره ی وسیعی از زمینه های مختلف فعالیت بکار می رود. نظام های حرکتی مختلف با روش های متفاوت و پوشش دادن به انواع سبک های حرکت است.

فصل 1

مفهوم مدیریت حرکت

حرکتی مختلف با روش های متفاوت و پوشش دادن به انواع سبک های حرکت است.

مفهوم مدیریت حرکت:

این مفهومی است که بر فهم ورزشکار از شیوه های اجراهای غالب است. به نظر می رسد هر ورزشکاری قصد دارد در قریب الوقوع کار خاصی انجام دهد. در عملکرد مدیریت حرکت این واژه به معنای اقدامات و تعهدات هر ورزشکار در حوزه ی فعالیت ورزشی است.

به نظر می رسد که مدیریت حرکت بیشتر به شیوه ای آینده نگر عمل می کند تا حال نگر. نسبت به آنچه ورزشکار باید در لحظه ی بعد انجام دهد علاقه نشان می دهد تا اینکه آنچه اکنون در حال اجرا است. مفهوم فرایند حرکت به چه میزان مفروض پنداشته شده است. باید حرکت را به مثابه شیوه ای برای بکارگیری قدرت اجرا درباره ی مسائل حرکت دانست. اقدام ورزشکار نسبت به عرصه ی تعریف شده ای از عمل.

اما مدیریت حرکت به چیزی فراتر از تصمیمات اتخاذ شده توسط ورزشکار اشاره دارد. توصیف چیزی به عنوان مدیریت حرکت بدان معنا می دهد که بر آن اهمیت خاص قایلیم.

این بحث مختصر حالی از آن است که مدیریت حرکت همیشه و همه جا در زمینه های مختلف به معنای واحدی بکار می رود و به بررسی معنادار حرکت می پردازد. آنگاه می کوشد درک بهتری در مفهوم گسترش حرکت داشته باشد.

مدیریت علم حرکت:

می توان بحث حرکت را بر پایه ی سه مشخصه مفروض قرار داد:

1- انسجام

2- سلسله مراتب

3- هدفداری

انسجام حاکی از این فرض است که همه ی اجزای حرکت یک اقدام با هم تناسب دارد و اجزایی از کل سازمان یافته و نظام واحدی را تشکیل می دهند. برای همین مدیریت علم حرکت باید به چگونگی هدایت این نظام (یا به نحوه ی هدایت آن) بپردازد. انواع حرکت ها یا دغدغه ها و توانمندی های مختلف در فرایندی (کشمکشی) که طی آن حرکت های مختلف می کوشند هر یک از فعالیت هایی را به شیوه ای شکل بدهند که چشم انداز خاص آنان را می نمایاند.

فرض دوم سلسله مراتب است: اینکه فرایند حرکت به بخش هایی تمرکز دارد که در رأس حرکت قرار دارند و دستور اصلی را صادر می کنند. اما هر کدام ساز خود را می زنند و هر جزء مانند نوعی دستگاه اعصاب مرکزی نحوه ی اقدام را تصویب و آن را به اجرا
می گذارند.

فرض سوم هدفداری است: اینکه باید حرکت را به مثابه پیکری در نظر گرفت که هر کدام بخش های دیگر را پیگیری می کنند و هدف های خاص را می فهمند. می توان این مسائل را بر حسب زمان، تغییر داد و مسائل و راه حل آنها را فهمید.

ورزشکار مدیریت حرکت را در نظر می گیرد و حرکت چیزی است که ورزشکار تصمیم می گیرد انجام دهد. از این رو حرکت باید همگانی باشد. اصلاح حرکت عمومی بر پایه ی نظام سلسله مراتبی است که باید این کار با اقتدار انجام شود. این کار با شیوه ای زیرکانه و با جانشینی زیر مجموعه های فرعی انجام می گیرد.

گرایشات حرکت:

چنانچه گرایش بر این باشد که حریف چه اموری را انجام می دهد. تنها مسأله این است که به چه شیوه ای این مهم را به سرانجام برسانید. در اجرای حرکت به نظر می رسد که مدیریت حرکت بیشتر در جایی استفاده می شود که می خواهید عملکرد حرکتی حریف را به چالش بکشید. در اینجا نه تنها عملکرد حرکتی حریف را توصیف می کنید، بلکه آنچه را توجیح می کنید، آن را استقرار می دهید.

در این مرحله می توان مشاهده کرد که مدیریت حرکت می تواند به معنای مجموعه ای از هدف های فعالیت یا اصول راهنما نباشد، بلکه صرفا استاندارد کردن و تصریح عملکرد باشد. به بیان دیگر باید دانست که حرکت های ذی نفع کدام قسمت ها هستند و چه می کنند؟ همچنین نگاهی به جلو خواهد انداخت (کجا می خواهید بروید؟)

ویژگی های مدیریت:

مدیریت واژه ای است که به روشنی به شیوه های متنوع و در سطوح گوناگون به کار می رود. در شیوه های بکارگیری این واژه سه عنصر اصلی را می توان مشاهده کرد:

1- قدرت اجرایی

2- کارشناسی حرکت

3- ساماندهی حرکت

پیش از همه اصل حرکت بر اساس نظام سلسله مراتبی در حوزه ی خاص اعمال می شود. این امر حاکی از آن است که مدیریت حرکت مستلزم دانش درباره ی مسأله و راه حل آن است. از این منظر مدیریت حرکت در حل ماهرانه ی مسأله پیش می آید که آیا این حرکت مؤثر است یا خیر؟ و این سؤال عرصه ی تخصصی دیگری از ارزشیابی سیاست را ایجاب می کند.

سرانجام مدیریت حرکت بستگی به نظام انسجام دارد. تصمیم گیری امری دلبخواهی و هوا و هوسی نیست. تابع کاربرد کلی قاعده ای شناخته شده است. به این ترتیب مدیریت بر حرکت، رفتار ورزشکار را محدود می سازد. در همین حال، آنان را از الزام انتخاب رها می سازد و چارچوب مشترکی برای دامنه ای از فعالیت فراهم می کند.

در این بستر، سر چشمه ی عمده ی دشواری مسأله انسجام عرصه های مختلف مدیریت بر حرکت است. هر گونه نابسامانی از مسائل عمده ی حرکت و بخش زیادی از فعالیت حرکت متوجه ی راه کارهای مختلف است. این گفته که قدرت اجرایی، کارشناسی و سازماندهی از ویژگی های مدیریت حرکت است. به این معنا نیست که این هر سه یکسان و در همه ی جهات این فرایند وجود دارند. در واقع، ممکن است این خصوصیات با هم در ستیز باشند.

انتخاب و ساختار:

تا اینجا از مدیریت بر حرکت به مثابه انتخابی آگاهانه صحبت شد. یقینا تصمیم گیری کار ورزشکار است و حریف هم وظایفی دارد که به آنچه باید انجام دهد فکر می کند و زمانیکه تصمیمی اتخاذ کرد، آن را انجام می دهد. اما تنها این نمی تواند تحلیل مناسبی از فرایند حرکت باشد.

پیش از هر چیز، گاهی تقسیم اقدامی مشخص از یکسو و اقدام با شیوه و روشی خاص می باشد. شرح جزئیات بماند برای بعد. به نظر می رسد باید بتوانید از هم در ریختگی فعالیت های حرکتی در یک جریان (بالا و پایین) ناهماهنگ اجتناب کنید. بلکه اجرای نسبی استوار که جزئی از جریان پیوسته است که برای قسمت هایی وظیفه است و برای سایر قسمت ها، عاملی ساختاری.

آنچه مدیدریت می نامند می تواند به روشنی بر اساس تصمیم مجری فن باشد. اما منشأ آن ممکن است در عمل حریف باشد. آنچه به راحتی و به شیوه ای نظام مند قابل اجرا است، آنچه مؤثر است، آنچه با انتظارات حریف سازگار است، ممکن است الگویی از طرف حریف باشد. اما توصیف آن به عنوان تصمیم مستلزم بسط معنای این ویژگی ها است.

به هر حال، برخی استدلال می کنند که اتخاذ هر تصمیمی سرآغاز هر نوع فعالیتی است. در صورتی که فهم پیامدهای چنین تصمیمی است. هنگامیکه مجری حرکتی هستید باید بتوانید از آن مراقبت کنید، به این دلیل، برخی استدالال می کنند که مدیریت حرکت را نباید در قالب قصد و نیت فهمید، بلکه بر حسب تعهدات قابل فهم است.

من الگوی حرکت را به معنی الگوی تخصیص حرکت ها در پاسخ آنچه انتظار می رود با توجه به چالش های به وجود آمده می دانم. ادعا
می کنم که همه با چنین معنایی موفق اند. اما من هدف ها، نیت ها، اصول، تصمیمات، هدف های ویژه یا همه ی آنها را به مثابه شاکله ی ساختار کم حرکت می دانم که به دنبال کاربرد مناسبی برای اصلاح حرکت است.

از این منظر، نمی توان مدیریت بر حرکت را صرفا به صورت هدف های کاملا تعیین شده در نظر گرفت، بلکه باید آن را احساس شیوه ی الگو بندی فعالیت در میان دامنه ی گسترده ای از فعالیت دید. به
گونه ای که ورزشکار بداند در لحظه ی بعد چه روی می دهد. بیان هدف شاید هم مهم باشد، اما احتمالا گویای همه ی ماجرا نیست و این بدان معنی نیست که مدیریت حرکت وجود ندارد. ورزشکاران
می آموزند که چگونه حرکت را اجرا کنند. یاد می گیرند چه قسمت از حرکت را مسأله ی مهم بدانند و چه کاری می توان درباره ی آن انجام دهند. از این جهت، هر حرکت منبع مهمی برای الگوهاست و رفتارهای مختلف تعبیرهای متفاوتی از یک اقدام معین دارد. از این منظر، عنصر اساسی حرکت آرزوها نیست، بلکه تأثیر آنها بر عمل است. همینطور تخصیص ساختارمند حرکت، یعنی مدیریت.

البته، بیان هدف مدیریت یکی از شیوه های مهم اختصاص منابع حرکت است. اما ممکن است کافی نباشد و یقینا تنها راه نیست.

در اینجا نوعی الهام در مفهوم مدیریت حرکت می توان دید: تنشی بین انتخاب و ساختار. توصیف مدیریت حرکت به عنوان تعیین فرصت هایی برای انتخاب فراهم می آورد و عرصه ی اقدامات متفاوتی را اقتضاء می کند.

بنابراین تقاصا برای تصمیم گیری از نظام موجود، تعهداتی بر اساس انتخاب های حریف بنا شده است. این نکته در اینجا مطرح نیست که ساختار مانع انتخاب می شود. دو بعد حرکتی هر دو ورزشکار ارتباط ناگسستنی با یکدیگر دارند. اتخاذ مدیریتی که به هدف شکل بدهد، لازم است. اگر بتوانید اقدام جدیدی بر ضد هر عمل اعمال کنید، انتخاب نو ساختار موجود را به چالش می کشد و اجرای همین ساختار، فرصت ها را محدود می کند. پس در هر فرایند حرکت، تنشی ساختاری بین این دو به وجود می آید و در نتیجه ابهامی قابل توجه حاصل می شود.

مدیریت حرکت و نامگذاری:

مدیریت حرکت واژه ای است که صرفا عمل را توصیف نمی کند بلکه به آن شکل می دهد. آنچه را می بینیم نامگذاری می کند تا بتوانیم، آن را به شیوه ای خاص به عمل در آوریم. اظهار این نکته که بعضی از قسمت های حرکت را پیش از قسمت های دیگر برجسته تر می سازد و این تفکر را به وجود می آورد که فعالیت های مختلف باید با همدیگر هماهنگ شوند و به سوی یک مقصد مشخص هدایت شوند.

در همین حال، توجه به سایر قسمت های حرکت الزامی است. هنگامیکه شیوه ی خاصی برای شکل دادن به ذهن بکار می رود،
شیوه های دیگری مربوط به سیاست شخصی و مدیریت یا راهکار (استراتژی) نظام می یابد. تمایز بین حرکت ها و مبارزه و بین بعضی نقاط و اجزاء با یکدیگر رواج می یابد. بسیاری از این برآیندهای حرکت به شیوه ای مؤثر و کارآمد پیکره ی حرکت را تقویت می کنند. یعنی بعضی از  قسمت های حرکت دارای قدرت قانونی تعیین سرنوشت هستند که می توان آن را شیوه ی عمل دانست. ورزشکاران حرکت ها را به شیوه ای انجام می دهند که برای آنان معنی دار و هیچ گونه تجویز رسمی درباره ی اینکه بهتر است چگونه عمل بکنند وجود ندارد. آنها نوعی استدلال و خودگردانی عملیاتی دارند. گاهی حرکتی را اجرا می کنند و گاهی ترجیح می دهند حرکت خود را متوقف کنند.

مفهوم رایج حرکت:

مفهوم رایج حرکت به این معناست که اجرای حرکت به مقصود خاص می باشد. اهمیت چنین کاری بدان معناست که شیوه ی عمل را به چه روشی شکل می دهد و مفهوم مدیریت در این مهم چه نقشی دارد.

فصل 2

هدف گذاری چیست؟

ورزشکارانی که اجرای حرکتی را هدف گذاری می کنند، سرخود تصمیم نمی گیرند، بلکه هدف گذاری خود را با توجه به علایق حریف می سنجند. اما با چشم اندازی نسبتا متمایز. در این مرحله بهتر است بخشی از قسمت های حرکت را به تعلیق بیندازید.

چگونه در حرکت مشارکت کنید؟

مناسب ترین نقطه ی آغاز برای اجراهای مختلف است. همچنین شایان توجه است که این جریان می تواند دوسویه باشد. ورزشکار مقتدر ممکن است بکوشد حرکت خود را تحمیل کند. اما حریف مقابل سعی می کند در حرکت خلل ایجاد کند. به این منظور، باید بتواند به ساختار اقتدار اشراف داشته باشد.

کارشناسی بنای مشارکت:

نخستین پرسشی که در اینجا پیش می آید به نوع کارشناسی ونوع رابطه بین حرکت ها مربوط است. تخصص امری کلی و رها نیست، بلکه مقدم و مؤخر مشخص دارد. بنابراین ورزشکار به دنبال ارتباط مؤثر و نیرومند در حرکت است و این ارتباط  دو سویه است. پاسخ به حرکت حریف و محافظت از آن به صورت دایره ای خواهد بود. در این حالت ورزشکار سعی می کند انتظارات حرکت را بهتر درک کند و به این امید در فرایند حرکت پیروز شود.

در نتیجه تخصص به شیوه ی مهمی برای سازماندهی فعالیت های حرکت تبدیل می شود. ورزشکارانی که به عرصه ی مشخصی از حرکت علاقمندند، دانش ویژه در اینباره کسب می کنند و به تدریج با این دانش آشنا می شوند. اما نمی توان فرض کرد که درباره ی هر مسأله ی حرکت عرصه ی روشنی از کارشناسی مربوط به آن وجود دارد. عرصه های مختلف کارشناسی ممکن است شیوه های متفاوتی برای پرداختن به مسأله ی واحد داشته باشد. بنابراین نحوه ی شکل دادن و تعریف مسأله ی حرکت با عکس العمل حریف ارتباط نزدیک دارد.

ساماندهی حرکت مبنایی برای مشارکت:

دغدغه ی حرکت اجرای فعالیت سازمان یافته و قابلیت پیش بینی آن است. معمولا این مسأله را نظارت درون حرکتی می پندارند. چگونه اطمینان حاصل کنیم. مشارکت در رأس سازمان اجرا قرار دارد. شاید اجرا آنقدر کفایت نکند که قابل پیش بینی باشد و شاید مجبور شوید خود نیز نوعی سامان به وجود آورید. از همین رو چگونگی کارکرد و حرکت تعیین خواهد کرد که هر ورزشکار چه نوع هدفگذاری را دنبال خواهد کرد.

هنگامیکه به فرایند حرکت در میان سازمان می نگریم، این نیاز به ایجاد نظم بازهم آشکارتر می شود.  همینطور، با محاسبه تقسیمات حرکت توان پیش بینی باز هم افزایش می یابد، اما پیشگویی حرکت، بستگی به انضباط حرکت و تعداد دخالت های چالشی خواهد داشت.

پس تعجبی ندارد که بخش قابل توجهی از فعالیت های حرکتی به ایجاد حفظ نظم در فرایند حرکت معطوف شود، این مسأله بیشتر نوعی
چانه زنی به نظر می رسد تا تصمیم گیری و این به زمینه های مشترک توجه دارد که می تواند ورزشکار را به هدف نزدیک تر کند. همچنین
انتخاب های متفاوتی پیش روی هر کدام از آنها وجود دارد، اینکه مجموعه ای از مسائل و راه حل های مختلف پیش روی آنهاست و برای رسیدن به مسائل جدید مهارت های جمعی حل مسأله را بسیج
می کنند.

هدف گذاری از طریق مجموعه های حرکتی:

در بسیاری مواقع، ارتباط میان اجزای حرکت بر پایه ی نقش هایشان سازماندهی می شوند. یک راه حل، ایجاد ارتباط هماهنگ بین این عوامل است. این گروه های حرکتی مختلف در می یابند تا که چه اندازه می توانند از یکدیگر حمایت کنند. همچنین به تشکیل کارگروهی کمک می کنند که دلیل وجود آنهاست. در واقع ورزشکار به شناسایی و تحلیل نقاط شکننده اقدام می کند. اما زمانیکه سرخود عمل کند، جنبه های مختلف این فرایند را ضعیف می کند. یعنی گره حرکت تضعیف
می شود.

لازمه ی هر اقدام جمعی نوعی فهم متقابل است و شیوه ی اجرای حرکت با یکدیگر این فهم را تقویت می کنند. اجرای خوب را ورزشکاری انجام می دهد که حرکت های دو طرف را می شناسد و آنها را به اعتدال می رساند. در اینجا نمی توان نشانه های جهل و بدفهمی و ستیز یافت. در این صورت به نسبتی که ارتباط متقابل وجود دارد، حرکت پایه شکل می گیرد.

این تصور توجه ما را به دانش مشترک جماعت ورزشکار معطوف می دارد. آگاهی مشترک آنان درباره ی عرصه خاصی از حرکت است که آنها را به جلو می برد. این آگاهی مشترک می تواند شیوه ی نوینی از فهم حرکت باشد. این نکته بدان معنا نیست که همگی بر سر آنچه در این باره باید کرد اتفاق نظر دارند و مجبور نیستند همدیگر را به حرکتی متقاعد کنند. اما این عناصر با یکدیگر ناهمساز نبوده و هیچ دلیلی وجود ندارد که همدیگر را نفی کنند، یعنی هر دو ورزشکار در مبارزه بر سر قدرت بسیج می شوند.

یادآوری این نکته مهم است که این اصطلاحات اساسا استعاری است و برای کمک به فهم پیچیدگی فرایند حرکت ارائه می شود. این واژه ها توجه ما را به شیوه های خاص متمرکز و به سوی ابعاد گسترده و متعادل فرایند حرکت به شیوه های خاص معطوف می سازد که متمایز با منظر خطی و پلکانی است که اساس بسیاری از مفاهیم است. اما اینها (اجزای حرکت) سازهایی هستند که در یک ارکستر بزرگ یکدیگر را حذف می کنند. اما اینکه تصور طرف در مسأله ی حرکت نفعی دارد و لزوما در تصمیم گیری ها هر کدام گاهی نقش بالا و گاهی نقش پایین را ایفا می کنند. بلکه هر دو طرف در حل مسأله ی حرکت مشارکت دارند و به شکل دادن حرکت کمک می کنند. همچنان که هر کدام چشم اندازهای متفاوتی درباره ی حل مسأله دارند، به این اعتبار هر دو طرف (مشارکت کنندگان) متقابلا نقشی سازنده دارند.

هر کدام از جایی از حرکت را تقویت می کند و یا برعکس اما اینکه تصمیم گیرنده کیست؟ یا مسأله ای که به آن می پردازد چیست؟ اینها در فرایند حرکت شکل می گیرند.

فصل 3

نقشه و تجربه

اصل روشنی است که مدیریت در حرکت، رأس تعیین می شود و گسترش می یابد. اما زنجیره ی اقتدار واحدی وجود دارد و تصمیمی شفاف که فعالیت از آنجا جاری می شود.

تجربه ی فرایند حرکت کمی پیچیده تر است. اینجا یکی از معضلات حرکت پیش می آید. این واژه را می توان به معنی گسترده اش برای تمامی فرایندهای حرکت بکار برد که به آنچه سازماندهی می کند، شکل می دهد. اما برای فهم تمام اینها بهتر است فرایندی را بشناسیم که آنها را پدید می آورد و به آن معنا می دهد.

نقشه ی اساسی:

راه حلی آسان در میان نیست. باید دریابید که برای فهم حرکت لازم است به بیش از یک سو توجه داشت. باید دانست که اجزای حرکت چه ویژگی هایی دارند و به چه میزان می توانند در شکل دادن به فعالیت حرکتی نقشی فعال داشته باشند؟ کدام اجزاء جزئی از ساختار تصمیم گیری اند؟ چه ویژگی در حرکت در اجرای تصمیمات نقش اساسی دارد؟ این امر بیشتر به ما می گوید که در پی چه هستیم تا اینکه چه خواهیم یافت.

دامنه ی حرکت:

چون دامنه ی حرکت بسیار گسترده است، آسان تر است که با اجزای تصمیم گیرنده آغاز کنیم و سپس دامنه را گسترده تر سازیم. ممکن است تعیین هدف های حرکت به شما کمک کند و سپس از خود بپرسید چه قسمت های دیگر را در حرکت دخالت دهیم.

نقشه های سازمانی حرکت:

هر فن به بخش های تخصصی تقسیم می شود. در سطوح مختلف حرکت لازم است توجه شود. باید فهمید قدرت در کدام قسمت ها تمرکز یافته است. معمولا نوعی پراکندگی قدرت در سطوح مختلف حرکت پراکنده شده است که به تدریج در یک نقطه تمرکز می شود. اما مجموعه ی حرکت از خودگردانی عملیاتی قابل توجهی برخوردار است.

ایجاد زمنیه ی مشارکت در کل حرکت:

چون فرایند حرکت بسیار پراکنده است. می توان جماعت حرکت را شناسایی کرد که چگونه با هم دیگر همکاری می کنند.

رأی این امر، پوشش نهادینه شده و متنوعی است و از منطق خاص برخوردار نیست. آنچه ثابت است اینکه مجریان فن در مناسبات پایدار در سراسر قلمرو حرکت سازمانی ایجاد می کنند و می کوشند این مناسبات از ساختار رسمی برخوردار شود تا بتوان از آنها برای ایجاد تنوع و خلاقیت استفاده کرد.

حرکت چگونه بنا می شود؟

به نظر می رسد مدیریت حرکت معنای چندی دارد. بستگی دارد قدرت، تخصص و نظم و اینکه اجزای حرکت می توانند به چیزهایی نسبتا متفاوت رجوع کنند.

به طور کلی هر فن زیر پوشش برخی مزایای نظام یافته تغییر جهت و یا تغییر هویت می دهد. این امر بدان معنا است که لازم است به
شیوه ای مدرن تر به عملکرد حرکت بنگریم.

ماهیت اصلی حرکت:

هنگامیکه به دنبال مدیریت حرکت می گردید، بستگی دارد تا چه اندازه به مسائل حرکت توجه داشته باشید. اما خوب است به سه سطح حرکت توجه شود:

1- سطح درونی: این سطح موضوعات حرکت را به روش عملیاتی درک می کند. بلکه آنچه می کند، چگونگی سازماندهی آن و موضوعاتی که بدان مربوط است.

2- سطح کارشناسی: این امر ایجاد رابطه میان حرکت ها را بررسی می کند. این رابطه ها می تواند از ثبات نسبی برخوردار باشد و به میزانی که این رابطه ها ثبات داشته باشند، تحلیل آنها به عنوان الگویی شبکه ای لازم است.

3- سطح چالش: باید توجه داشته باشید هیچ مرزبندی ثابتی بین سطوح مختلف حرکت وجود ندارد.

ابعاد فرایند حرکت:

تا اینجا دامنه ی نسبتا گسترده ای از کاربردهای حرکت را در معناهای مختلف با تمامی مجموعه ی ترتیبات، ادراکات، تمهیدات، مراقبت ها و رابطه ی بین آنها بررسی کردیم. اما این همه تنوع برای چیست؟ دلیلش این است که حرکت دو بعد دارد، عمودی و افقی و کاربردهای مختلف به ابعاد مختلف مربوط می شود.

در بعد عمودی مدیریت حرکت به صورت انتقال تصمیمات به سمت بالاست. چرا که مسیرهای مجاز برای اقدام به منزله ی درختی است که شاخه های فرعی زیادی دارد که هر کدام ارزش های حرکت را به حداکثر می رساند. این بعد بر اقدام اجرایی تأکید دارد. بر انتخاب عقلی و نیروی قدرت مشروع به توانایی در اتخاذ تصمیات مربوط می شود.

بُعد اُفقی به مناسبات بین حرکت ها در سازمان های حرکتی مختلف توجه دارد. این بعد توجه خود را به مرزهای سازمانی درون حرکت معطوف دارد. به ماهیت ارتباط بین حرکت ها و چگونگی تشکیل و حفظ آنها، به تفسیر ورزشکار در فهم مسائل حرکت می پردازد.

این دو بُعد دو شق متفاوت نیست. برعکس هر یک می خواهد دیگری را پشتیبانی کند. اجرای تصمیمات مستلزم همکاری و تفاهم در بُعد عمودی اعمال می شود. اما این دو بعد پاسخ های متفاوتی به این سؤال می دهند که هر حرکت چگونه دوام می یابد؟

این هر دو بعد اجزای فرایند مدیریت حرکت می باشند. بنابراین نمی توان هیچ یک را کنار گذاشت. سیاست گذاری درباره ی مراحل اقدام برای پیش بینی و رویارویی با کثیر رُخدادها و اتفاقات در حرکت است.

این امر بدان معناست که حرکت یک هدف متحرک می باشد و از فرمول خاصی تبعیت می کند.

فصل 4

اجرای حرکت چگونه است؟

حرکت را با دنبال کردن هدف ها می فهمیم. مدیریت حرکت همان چیزی است که می خواهیم بدست بیاوریم. مطمئنا فن رشته ای از حرکت های هدفدار است. اساس تعریف مدیریت حرکت را تشکیل
می دهد. درک حرکت به مثابه تعقیب مقاصد متعارف که جذابیت دارد. اساس تحلیل عمده ی حرکت، یافتن محاسبه ی بهتر و دستیابی به هدف مطلوب است. از این منظر می توان فرایند حرکت را شامل مراحل زیر بررسی کرد:

1- تعیین هدف: نخستین پرسش همان است که هدف چیست. از این منظر هر تصمیمی هدف را تعیین می کند. اما به شرط اینکه هدف هایی را که می خواهید بدان ها نایل شوید به صورتی شفاف ارائه دهید.

2- انتخاب مسیر اقدام: پس از آنکه مسیر حرکت شفاف سازی شد به انتخاب مسیر اقدام برای تحقق این اهداف مبادرت کنید.

3- اجرای مسیرهای اقدام: هنگام اجرای اقدام، فرایند حرکت را توصیف کنید.

4- ارزشیابی نتایج: اکنون می توان برایند اجرای حرکت را با توجه به تأثیر مورد انتظار ارزیابی کرد.

5- تعدیل حرکت: در صورت ضرورت، اجرای حرکت اصلاح شود.

هدف از فرایند مدیریت:

فرایند فن روش نمایش خطی و منحنی با روش معین و منظم با چنان منطق خاص و تقریبا با عقل متعارف اجرا می شود. در اینجا با عدم ارتباط بین شیوه ی اجرای ورزشکار و شیوه ی حرکتی حریف توافق می شوند.

اهداف اجرا عبارتند از: دستیابی و حفظ تعادل در حرکت، فرایندی مدام و جستجو درباره ی دستیابی به هدف های شناخته شده مطرح است.

ورزشکاران درمی یابند که واحدهای حرکت با چه اهدافی دنبال
می شوند و همه ی قسمت های اجرا چه ارتباطی با دیگر قسمت های حرکت دارند. یا ممکن است به دنبال قسمت هایی باشند که با همدیگر ناسازگار است.

گاهی لازم است برای حفظ یکپارچگی در حرکت، ارتباط بخشی از حرکت را تقویت کنید. اما احتمال دارد که پیگیری یک هدف به زیان هدف دیگری باشد. در واقع ارائه ی فعالیت سازمان یافته ی حرکت به مثابه تعیین هدف های تعریف شده، ماهیتی نسبتا روشن به آن می دهد.

مسأله این نیست که اهداف را نمی توان به راحتی تشخیص داد. فقط
می توان روند عملیات پذیرفته شده ای را دنبال کرد و به دنبال روابطی باشید که روابطی پایدار را سازماندهی کند که اهمیت آن روشن است. اما فهم فعالیت های آن به صورت تلاش برای نیل به اهداف گمراه کننده خواهد بود.

این فرض هم بی مورد است که تصور شود، فعالیت های سازمان
یافته ی حرکت را بر حسب هدف های تعریف شده مورد ارزیابی قرار دهید.

گاهی ممکن است نوعی ارزشیابی صوری بر حسب اهداف در میان باشد. اما فعالیت را به صورت عملکرد عادی مورد ارزشیابی قرار دهید. ممکن است حرکت ورزشکار بر حسب موفقیت حریف در نیل به هدف های تعریف شده مورد ارزشیابی قرار بگیرد. اما احتمال دارد شیوه ی واقعی تری هم برای ارزشیابی آن وجود داشته باشد.

این شیوه ارزشیابی فعالیت سازمان حرکت که یک سونگری فرایند
می تواند همراستای عملکردهای حریف مورد ارزشیابی قرار بگیرد. بازسازی حرکت در حین اجرا، احتمالا از شیوه های ارزشیابی متفاوتی بهره می گیرد. با بسط همین نکته، می توان گفت که این اهداف مورد نظر قرار می گیرند. اما این امر مستلزم آن است که مناظره ی دو حرکت را درباره ی فرایند به صورت هدف هایی شفاف تعیین کنید.

اما به هر حال، مسأله ی هدف را معمولا نمی توان به یک سازمان حرکتی محدود کرد. همچنان که ممکن است اهداف حرکت متمایز از یکدیگر دنبال شوند که می توانند ناقض یکدیگر باشند و دیدگاه های متفاوتی نسبت به یکدیگر داشته باشند. مسأله صرفا این نیست که
اندیشه های مختلفی در اینباره داشته باشند که چه اقدامی باید کرد: ممکن است دیدگاه نسبتا متمایزی در این باره داشته باشید؟ همچنان که تفسیرهای متفاوتی درباره ی نقش های مختلف مسأله داشته باشید و درباره ی مدیریت مناسب در پاسخ به آن تصورات متفاوتی ارائه دهید. بنابراین تعیین هدف های حرکت مستقل از وضعیت تعیین می شود. یعنی هدف با توجه به تمام اجزای شرکت کننده در اجرا تعیین کننده هستند. دامنه ای از اهداف حرکت وجود دارند که تحلیل خاص خود را
درباره ی مسأله ی حرکت در پی حمایت گسترده تر و با منظر مناسب ترین مسیر اقدام کنند.

این بدان معنا است که رابطه ی بین اقدام و اهداف به صورت معضلی پیش رو می باشد. نمی توان مفروضات را در نظر نگرفت. ممکن است اجرای هدف های حرکتی در جریان باشد. حتی هنگامیکه فعالیت در پاسخ به هدف هایی در نظر گرفته می شود، می تواند با هدفی دیگر در تقابل باشد. اقدامی که در پی هدف های حرکت صورت می گیرد،
می تواند بر ضد هدف های حمایت شده در تقابل با یکدیگر قرار بگیرند. هدف های تعیین شده موضوعات مورد مناقشه با تمایلات دیگر حرکت هر اقدامی را به عنوان اجرای هدفی تفسیر می کنند. لازم است از خود بپرسید ارتباط بین هدف و فعالیت چیست؟

هدف های سوای عملکردها:

هدف صرفا یکی از شیوه های ممکن برای فهم فرایند حرکت است. در حالیکه می توان برای مقابله با هر وضعیتی، سازمان روندهای
غیر معمول را ارائه داد. اینها شیوه های متفاوتی برای پردازش و ارزشیابی اطلاعات حرکت می باشند و به فهم نسبتا متمایزی درباره ی آنچه روی می دهد، دست می یابند.

چنانچه به شیوه ی دیگر به موضوع نگاه کنید، مشاهده می کنید
درباره ی یک ساختار، هدف ها شکل های دیگری به خود می گیرند و گاهی ماهیت سازمانی میانجی رویداد حرکت به این فعالیت شکل
می دهد.

اینکه چه کاری انجام می دهید؟ حریف چه کاری انجام می دهد؟ چه روندی با حفظ ترتیبات انجام می شود؟ مسئولیت حرکت چیست؟ چه روندی را برای انجام دادن چنین حرکتی در نظر گرفته می شود؟

همچنان که تفسیر فعالیت و اوضاع حرکت روند رو به جلو دارد، پرسشی مطرح می شود که به کجا می خواهید برسید؟ این سؤال زمانی مطرح می شود که بدانید اکنون کجائید و چه می کنید؟ بنابراین دو قسمت فهم فعالیت را مقایسه کنید و رابطه ی بین این دو را کشف کنید. این منظر با آنچه درباره ی روند همیشگی و ساختار حرکت پیوند دارد: هر دوی اینها در معنای حرکت نقش مهمی ایفا می کنند.

پس در این منظر، مدیریت حرکت به فهم فعالیت توجه دارد، امری که به ورزشکار کمک می کند به این واقعیت بپردازید که احتمال دارد و نخست فعالیت شروع شده را بررسی کنید یا اهدای را برایش تعریف کنید. این امر مستلزم اقدامی هماهنگ در شکل گیری چشم انداز حرکت تحت شیوه ی خاصی صورت می گیرد.

مقصود به مثابه ابزاری برای کشف حرکت:

در حالی که این الگوی هدفمندی مدیریت حرکت شاید کاملا منطبق بر فرایند حرکت نباشد. به نظر می رسد که در این فرایند اهمیت دارد، ورزشکاران از این الگو به منظور فهم فعالیتی بهره می گیرند که درگیر آنند. این الگو فعالیت را به صورتی خاص شکل می دهد که هم قابل فهم باشد و هم چارچوبی فراهم آورد تا شناسایی ارزش های حرکت را امکان پذیر کند.

ابتدا با تعیین هدف ها مجاز آغاز کنید و بقیه ی فرایند سازمانی حرکت را به صورت دنبال کردن این هدف ها توضیح دهید و با سنجش میزان دستیابی به آن اهداف به اوج رسید. جای اهداف را در فعالیت به صورت رابطه شان با حرکت حریف شناسایی کنید. ورزشکاران از آن رو می توانند اصولی عمل کنند که رهبری اقتدار حرکت جمعی را تعیین کنند. اهدافی که هر ورزشکار برای رسیدن به آنها تلاش می کند. یعنی ابتدا هدف انتخاب و وسیله ی دستیابی به هدف را مشخص
می کند. سایر اجزای حرکت به مثابه توصیف کننده ی بخش اصلی حرکت (مشاوره یا حامی) در جریان حرکت قرار می گیرند که نقششان تقویت اجرای حرکت اصلی است که با توجه به میزان دستیابی به اهداف دخالت دارند.

اکنون توجه را به شیوه ی انتخاب این مقاصد معطوف می سازیم و نوعی (روش شناسی انتخاب) رُل بررسی می کنیم. این نه تنها شامل روند جاری حرکت است، بلکه متضمن اندیشه هایی است که زمینه ی اجرای اصیل را فراهم می کند. ادراک حرکت و همت برای یافتن راهکاری صحیح از طریق چگونگی بهینگی حرکت.

پیدایش این نوع انتخاب توجه ما را به شیوه ی تشکیل دهی فرایند حرکت به صورت ماهرانه با رویکرد و هدف گیری جهت دار هدایت می کند. چنانچه مدیریت حرکت معطوف به دستیابی به اهداف است. مسائل اصلی به این صورت است که هدف ها چه باید باشند و با چه شیوه هایی باید آنها را دنبال کرد. اینجا همان جایی است که دانش تخصصی مطرح می شود. آیا لازم است سیاستی مکانیکی داشته باشیم؟ اهداف ما درباره ی رشد حرکت چیست؟ بهترین راه برای نیل به اهداف کدام است؟

این امر بلافاصله مسأله ی ارتباط بین حرکت ها را در فرایند مدیریت پیش می کشد. رهبری با کیست؟ حریف یا شما؟ اگر آموزش صحیح درباره ی مدیریت حرکت نداشته باشید، چگونه می توانید در این عرصه مشارکت کنید؟ این مناسبات ذاتا مبهم به طور بالقوه تناقص آمیز است. علاوه بر این، همچنان که مشاهده کردیم، بعید است که یک سری حرکت های شفاف و بدون نقش درباره ی هر مسأله ی حرکت وجود داشته باشد. احتمالا انواع مختلفی از تخصص داریم که می توان به کار گرفت و اینها هر کدام مسأله را به شیوه های متفاوتی تعریف می کنند. اما باید دانست هدف شما چیست؟ مسأله به این صورت نیست که هدفی شفاف اساس مشترک حرکت را تشکیل بدهد، بلکه هر دو ورزشکار (مشارکت کنندگان) مصلحت می بینند که چنین هدف مشترکی باید یافت. این امر بدان معنی است که ممکن است با واقعیت وجود منظرهای مختلفی درباره ی طبیعت فعالیت روبرو باشیم و درباره آنچه در این حرکت است که اهداف ما کدام است؟ ارزش و بهاء حرکت چیست؟

طرح و مسأله به ورزشکاران کمک می کند تا هر کدام دیدگاهشان را به شیوه ای سازگار را به دنبال کنند. چنین دعوتی می تواند مجموعه ی نسبتا ناهمگونی از هدف ها را ارائه دهد.

اما تعیین دیدگاه های متفاوت به صورت یک هدف و پرداختن به واقعیت گوناگونی، فهم آنها را آسان تر می سازد و ارزش هر دیدگاه بررسی می شود و توجه به چگونگی چارچوب اقدام به شیوه ای که در هر دیدگاه متفاوت است، شناخته می شود. این کار اغلب با پیش بینی مجموعه هدف هایی که هر کدام از ورزشکاران برای مشارکت در آن اتفاق نظر دارند، دنبال می شود.

چنین شناختی معمولا بیش از اندازه کلی است و گاه به عنوان اظهاراتی گنگ کنار گذاشته می شود. چون هیچ راهنمایی شفافی وجود ندارد که بگوید چه پیش خواهد آمد. اما معنای این واقعیت ها در روند حرکت نهفته است. ورزشکاران با دیدگاه های مشارکتی متنوع (به شیوه های مختلف) برای رسیدن به اهدافشان از آنها کمک می گیرند. بدین سان، چارچوب هدفمند برای ایجاد سازماندهی فرایند حرکت، بسیج می شوند.

هدف مدیریت حرکت:

این مفهوم که مدیریت حرکت بر مبنای اهداف مشترک شکل می گیرد یا نه، نقش مهمی در مهار حرکت حریف خواهد داشت. سازمان حرکت به تمایز گرایش دارد. یعنی به عناصر مختلفی تجزیه می شود. اغلب یک حرکت زیر مجموعه ی حرکت دیگری است و ورزشکاران نگران انسجام و یکپارچگی آن هستند.

برنامه ی سازمان یافته ی حرکت می تواند در این فرایند نقش مهمی ایفا کند. در این گفتمان حرکتی، تمایز، تناقض های فراگیر، صحنه ای فراهم می آورد که می تواند محل برخورد بازیگری های مختلفی شود.

همچنین می تواند به ورزشکار یاری دهد که نظارت خود را بر تقسیمات عملیاتی سازمان حرکت اعمال کند. برای ورزشکار موقعیتی فراهم می آورد که عناصر عملیاتی حرکت را به چالش بکشد. در نظر گرفتن سیاست مثابه قصد و هدف ورزشکار از یک فعالیت واحد
می باشد. اما آیا فعالیت بهترین نیل به هدفی تعریف شده است؟ آیا بهتر است راه دیگری انتخاب شود؟ یا اینکه بخشی از حرکت را در جهت صورت های مناسب تری از حرکت هدایت کنید؟

این رابطه بین قصد و نظارت در سازمان حرکت از هر دو
طرف جریان می یابد. به جایی می رسید که هر دو ورزشکار صرفا
رهبری و نظارت و اداره ی دو حرکت را در نظر می گیرند. لیکن در گستره ای از وضعیت های مختلف، رهبری حرکت را با تعابیر متفاوت نمایش می دهند. این بخش از ساختار حرکتی، رهبری در حرکت است. یعنی آنچه انتظار می رود که هر کدام انجام دهند.

همچنین مشاهده می شود که جهت گیری به سوی هدف ها در
شکل های مختلف مورد نظر قرار می گیرد، آن هم به شکلی که مخالفت کمتری داشته باشد. درست به همان نسبت که هدف می تواند در درون خود زمینه های مشترک داشته باشد با هم جوشانی دو حرکت واقع می شود.

هدف و فرایند مدیریت حرکت:

در این بحث استدلال کردیم که حرکت به مثابه هدف در تحلیل شکل حرکت مهم است و هدف های حرکتی که در برابر ما قرار می گیرند، مستقل از فرایند کل حرکت نیستند. بلکه بیشتر باید آنها را به مثابه جزئی از کل فرایند حرکت درک کرد. مدیریت حرکت با هدف آغاز نمی شود تا آن را به سوی اقدام ببرد. ابتدا باید در پی فهم اقدام و تدوین و تصحیح اهداف مشترک مبادرت ورزید. این فرایند پیوسته از تعامل بین تفسیر و اقدام کردن در ارتباط با آن تفسیر است. ملاحظه کردید که مدیریت حرکت شیوه ای برای فهم اقدام و دستیابی به صورت های جداگانه فعالیت در چارچوب مشترکی است. سؤال این است که چگونه این کار انجام می شود و چه پیامدهایی گریبانگیر هر اقدامی است و به طور مشخص تر، اهمیت هدف در اقدام و در تحلیل چیست؟

اقدام در تحلیل چیست؟

این فرض که مدیریت حرکت با تعریف و تحقق اهداف سر و کار دارد، چنان با الگوی غالب اقدام و فعالیت عجین است و عقلانیتی هدفمند آن را مورد بررسی قرار می دهد مفروضی است که اقدام حرکتی معطوف به اهداف است که سیاست پیگیری هدف های پراکنده است و اینکه مدیریت حرکت به این اهداف سر و سامان می دهد. اما گاهی مشاهده ی فرایند حرکت چنان گسترده تعریف می شود  و متضمن چنان تنش ها و تناقض های درونی است که دشوار بتوان اقدام و فعالیتی را متوجه مفهوم درست پیگیری هدف هایی کرد که به طور شفاف درک شده اند.

ابتدا باید اطلاعات را تحلیل کرد. سپس بر اقدامات تأثیر گذاشت به نظر می رسد ورزشکاران بالقوه همانقدر به مشارکت در حرکت اهمیت می دهند که فرایند را آسان تر و زنده تر کنند. این امر حاکی از آن است که هر چند بیان اهداف در فرایند حرکت اهمیت قابل توجهی دارد، نمی توان همه ی حرکت ها را به مثابه رسیدن به هدف پنداشت. توضیح مدیریت حرکت به عنوان پیشرفت دقیق به سوی هدفی شناخته شده با توجه به اعتبار و عیار حرکت است. اما ارائه ی حرکت به صورت هدفمند بر مبنای الگوی رایج عقلانیت قرار دارد که منجر به بسیج و پشتیبانی لازم به کل حرکت بکار گرفته شده است.

این نکته تذکری است که به یاد داشته باشید، مدیریت حرکت هم
درباره ی فرایند حرکت است و هم درباره ی برایند و حاصل آن فرایند و هم درباره ی تعهد است و هم درباره ی اهداف.

ورزشکاران در فرایند حرکت می کوشند برای فعالیت خود حمایت لازم را به وجود آورند. اما هر چه این اهداف کلی تر و کمتر مشخص باشد. شانس کمتری برای موفقیت خواهند داشت. از این رو بیانیه ی اهداف معمولا خیلی واضح نیست و تفسیر فرایند به مثابه کوششی برای شناخت بیشتر روند اهداف است. یعنی اهداف باید بر اساس جایگاه حرکت در وضعیت کنونی درک شود. تا به جایگاهی برسیم که حرکت در آینده (لحظه ی بعد) به آن نائل می شود.

فصل 5 

بر حرکت چه می گذرد؟

از دیدگاه عقل، مدیریت باید گزینشی به اجرای اهداف بپردازد. مدیریت بر حرکت به ورزشکار امکان می دهد تا فعالیت را به شیوه های خاصی شکل بدهد. نخست، تصمیم گیری، سپس اجرای آن و به لحاظ آینده نگری، ارزشیای برای تعیین اینکه چرخه ی حرکت مدل های متفاوتی ایجاد می کند. در این منظر مدیریت را خود فرایند حرکت
می دانیم.

اجرا به مثابه حل مسأله:

در این منظر مدیریت درباره ی انتخاب هدف ها، اقدام (الف) را انجام می دهد. در نتیجه (ب) حاصل می شود. مدیریت بر حرکت تجسم علت و معلول است. هنگامیکه مقاصد اجرا به دنبال اهداف متنوعی است که می تواند نوع مقاصد اصلی و فرعی حرکت را در چشم انداز حرکت
پیش بینی کند. در همه ی عرصه های حرکت معضل اجرا وجود دارد که حاصل و برایند آن متفاوت است. پس مسأله تنها تعیین هدف های حرکت نیست. بلکه باید این اهداف تحقق یابند. بنابراین در یک فرایند حرکتی شمار گوناگونی اهداف وجود دارند. در اینجا ورزشکار با
چشم انداز متمایز خودش و سطوح متفاوت تعهد نسبت به هدف ها برنامه ریزی می کند. در بیشتر موارد تصمیم اصلی دارای ابهام است. گاهی حرکت ها با یکدیگر تناقض دارند. اکنون اولویت با کدام است؟ برای اجرای حرکت موانع و منابع حرکتی کافی وجود دارد؟ با اجرای این حرکت برای قسمت های دیگر چه اتفاقی می افتد؟ آیا اقدامات انجام شده تأثیر مورد انتظار را به همراه می آورد؟ توجه به مسائل دیگر چگونه است؟ در واقع این سئوالات تا اندازه ای دلسرد کننده است، زیرا غالبا درباره ی عدم تحقق است.

همراه با الگوی حرکتی:

ورزشکاران نسبت به تشخیص به موقع حرکت به شیوه های گوناگون پاسخ می دهند. نخستین پاسخ در اینباره همراهی است. ورزشکار می خواهد راهی بیابد تا تجربه ی اجرای حرکت را با انتظارات عقل سلیم شبیه تر بسازد. زمانیکه اجرای حرکت به بن بست برخورد به جای اینکه از خود بپرسید: چرا اجرا سرانجام نرسید؟ بپرسید تحت چه شرایطی این حرکت اجرا می شد؟

به چالش کشیدن حرکت:

مدیریت حرکت به مسائل ناهنجار می پردازد. اگر چه روشن نباشد که راه  راه حل مسأله چیست؟ ورزشکاران ممکن است به دلایل متفاوتی به یافتن  راه حل توجه می کند تا به تدوین آن همه ی این عوامل متغییرند و باید تشخیص دهید کدام متغییر مؤثر است. بنابراین به صورت پرسش پاسخ فکر کنید و آن را فرایندی پیوسته ببینید.

مرتبط ساختن الگو با عمل:

مسأله اینجاست که به نظر می رسد در خود فرایند حرکت عناصر (بالا و پایین) و (پایین و بالا) وجود دارد. در واقع بسیج حرکت وجود دارد و فرایند حرکت بین اجزایی که مسئولیت حرکت را بر عهده دارند. با هم تلفیق می شوند. به عبارت دیگر با چگونگی چارچوب بندی وضعیت سروکار داریم. هر ورزشکار چه برداشتی از آن دارد؟ در اینجا سه چیز مهم را درباره ی حرکت یادآوری می کنیم:

1- بعد افقی و عمودی:

همچنانکه حرکت، در فرایند دو بعد افقی و عمودی جریان دارد.
پیکره ی حرکت، هدف ها را در نظر می گیرد، سازمان را منسجم
می کند و هدف را دنبال می کند. تحقق حرکت برای اجرای اهداف به ترتیب الویت رتبه بندی می شود. این منظره، کار اصلی حرکت تعیین هدف ها از طریق تحلیل مسأله است و سنجش اثرات حرکت در
بخش های چندگانه ی حرکت اتفاق می افتد. توجه اصلی به کارایی در انتقال یک وضعیت به وضعیت دیگر است. اکنون باید بپرسید حرکت با چه مقدار اثربخشی انجام می شود؟

بعد عمودی اقتدار توجه دارد و بعد افقی به شیوه ی جریان فرایند درون سلسله مراتب سازمانی توجه دارد. دراین وضعیت ابهام قابل توجهی درباره اهداف حرکت وجود دارد. آیا می توان این ابهامات را شناسایی می کرد؟ نوع حرکت ها چه انسجامی با یکدیگر دارند؟ تا کجا فهم ما به اقدام کمک می کند؟ ورزشکار درگیر ایجاد مراقبت شبکه ی حرکت است تا بتواند دغدغه های مشترک را با یکدیگر مرتبط سازد. مدیریت حرکت به معنای اجرای صریح اندیشه ی واحد نیست . بلکه واکنشی بین شماری از اجزای مختلف حرکت است. تشخیص مسأله خود به خود به حل مسأله نائل نمی شود. اجزای حرکت هر یک فهم متمایزی از اقدام دارند و هدف حرکت مواجه فهم های متفاوت با یکدیگر است.

نکته ی مهم وجود ابعاد مختلف فرایند حرکت است. اما هر جزء
می تواند نقش های متفاوتی ایفا کنند. این طور است که کنش و واکنش هر دو عناصر ضروری فرایند واحد محسوب می شوند.

چارچوب حرکت:

این شرح نشان می دهد که چگونه زمان حرکت بخش از فعالیت است. الگوی هدفمند حرکت در مقام توصیف تجربی حرکت خواهد بود.

عملکرد این الگو فراهم آوردن چارچوبی برای اجرا است. این امر موجب می شود جوانب ذی نفع به طور جمعی ارائه شود.

به همین سان، سخن گفتن از هدف های کلی حرکت به لحاظ تجربی
می تواند غیر واقع بینانه به نظر برسد. لیکن دانستن مفهوم هدف های کلی، ورزشکار را قادر می سازد که در یک کشمکش نمادین درباره ی اهداف قرار بگیرد. اهداف گسترده اند، اما تفاوت بین آنها معنادار است و مشارکت بین آنها با پشتیبانی بخش هایی همراه است.

اجرا و چارچوب:

واقعیت این است، شکلی که در برابر اجرای حرکت قرار می گیرد، چنین است: چه چیزی می خواهد اتفاق بیفتد؟ بدین سان توجه حرکت به فرایند همکنشی معطوف می شود.

بُعد زمان نیز در این فرایند نقش دارد. یعنی این فرایند جزئی از بازی پیوسته است که در جریان آن مدیریت حرکت به دنبال راه حلی
می گردد. همینطور که پیوستگی و تغییر در حرکت وجود دارد، شیوه ای برای شکل دادن اقدام به گونه ای خاص تعریف می شود.

مدیریت حرکت باید با همه ی این ابهامات دست به عمل بزند. همچنین ورزشکار باید هم با بُعد افقی مواجه شود و هم بُعد عمودی و نسبت به نحوه ی بکارگیری چشم انداز حرکت مکمل یکدیگر عمل کند.

ارزشیابی در فرایند حرکت:

در الگوی عقل متعارف، ارزشیابی چرخه را کامل می کند. ارزشیابی ورزشکاران را قادر می سازد که بدانند تا چه اندازه به هدف هایشان نزدیک شده اند و متناسب با آن اقدام کنند. عقل متعارف برای ارزشیابی روشن است: چنانچه مدیریت حرکت متوجه دستیابی به اهداف است.

هدف های مدیریت حرکت، با فرضیه هایی درباره ی تغییر و راه های اندازه گیری پیامد در نبرد هستند و آنها را در هم می آمیزد. در حالی که ممکن است ارزشیابی چندین عمل را احتمال می دهد. احتمال دارد هیچ تفاوت معناداری وجود نداشته باشد. در چنین اوضاعی نمی توان تصور کرد که هر کوششی با مخالفتی جدی روبرو شود.

ارزشیابی بازتابی:

صورتی که ارزشیابی به خود می گیرد حاکی از شیوه ی فهم ورزشکار از فرایند حرکت است. آیا مدیریت حرکت کوششی است برای هدف های توافقی با یکدیگر است؟ به همان اندازه که مدیریت هدفمند لازم است، اندازه گیری پیشرفت نسبی حرکت با توجه راه های متفاوت معنی خواهد داشت. اکنون چه اقدامی مؤثر است.

چه کاری ورزشکار را سریع تر به هدف نزدیک تر می کند؟ چگونه و با چه بهایی به سرانجام می رسید؟

گاهی برسر اهداف اختلاف وجود دارد، آنوقت مجبور می شوید به شیوه های سطحی تر نوعی توافق بدست آورید، توافق برسر اینکه چه کار بکنید، چرا باید چنین کنید؟ در اینجا وجود ارزش های متنوع الزامی است.(که ضرورتا مشترک هم نیست، اما ذاتا متناقض یکدیگر هم نیست) این بدان معنا است که ورزشکار چه معنایی را با چه معیار و ضابطه ای انتخاب می کنند، اما بازهم همه ی دلایل، برای همه ی ورزشکاران یکسان نیست.

تحلیل بخشی از حرکت:

در فرایند حرکت، درباره ی ارتباط بین تحلیل و مشارکت پیش می آید، آیا ارزشیابی باید جدا شود یا باید به فرایندی که ارزشیابی می شود درگیر شود؟ و اگر قرار است درگیر شود، در خدمت کدام منافع باید قرار گیرد؟ تدوین روش شناسی ارزشیابی به مشاهده و اقدام می پردازد، دقت می شود که سنجش اطلاعات جداگانه با توجه به فعالیت اصلی ارزشیابی شود.

منتقدان استدلال می کنند که ارزشیابی پیش از هر چیز صورتی از انتظارات است که ورزشکار اعمال می کند و نمی توان این مناسبات را نادیده گرفت یا به عنوان نوعی مزاحمت در برابرش مقاومت کرد. ستیز و درگیرشدن بین اجزای حرکت، کاری غیر عقلانی است. مسأله این است که چقدر ماندگاری یا چقدر درگیری در میزان ارزشیابی دخالت دارد. برای مشارکت کنندگان چه میدانی برای شکل دادن به فعالیت وجود دارد و مشارکت کنندگان چه استفاده ای از آن می برند.

در فرایند حرکت تنشی ساختاری وجود دارد:

مدیریت در بُعد عمومی با شفافیت هدف تعریف می شود و هدف ارزشیابی و تأمین اهداف معلوم است. در بُعد خاص می توان دید که هر جزء حرکت با بازیگری مخصوص به خود در این بازی دست دارد و از این رو گسترده ای از همگرایی و واگرایی و تنوع  درباره ی آنچه این فعالیت را ارزشمند می سازد و از این رو چگونگی این ارزشیابی در هاله ای از ابهام قرار دارد. از آنجا که هر دوی اینها (همگرایی و واگرایی) در فرایند حرکت حضور دارند، همیشه تنشی در میان آنها خواهد بود و همه ی اینها رویکرد یکسانی ندارند، اما اهمیت تشخیص دامنه ی مشارکت کنندگان در این بازی و آثار آن برای ارزشیابی مفید است.

فصل 6

موارد دیگر

مدیریت حرکت حاکی از مفهوم فعالیت دانسته و هدفمند است. نه بر خطا و تصادفی. تدوین حرکت یا دگرگونی حرکت بیان توانمندی و عقلانیت است. این اموری نیست که به خودی خود روی دهد، بلکه فراهم آوردن روندهایی است که بیشترین نفع را برای ورزشکار داشته باشد. این کار مستلزم ساماندهی آگاهانه ی فعالیت است. مدیریت حرکت به این اعتبار در مقابل تصادفی و یا خنثی بودن قرار می گیرد. این مراحل را اعمال دانسته ی دستور و فرمان می گویند. اما مدیریت حرکت چگونه شیوه ای متمایز برای شکل دادن به اقدام عملی است؟

مدیریت حرکت به معنای خط مشی:

در حالیکه می توان بین مضامین مرتبط با خط مشی تمایز تأمل شد. جدا نگه داشتن آنها در عمل دشوار است. نه تنها حرکت های مختلف دیدگاه های متمایز خود را درباره ی فرایند دارند، بلکه در رقابتی مستمر با یکدیگرند. این امر بدان معنا است که آیا حریف هم مثل شما فکر
می کند یا خیر؟ آیا حمایت حریف از بخش های مختلف حرکت یکسان است؟ چنین پرسش هایی همیشه وجود دارد. بنابراین همیشه عناصری از حرکت می توانند فناوری کل حرکت مختل کنند.

خط مشی مدیریت حرکت:

سیاست اعتباری خط مشی مدیریت حرکت متعادل است. آن چیزی که به خط مشی می انجامد و مدیریت چیزی است که به دنبال آن می آید. در این دیدگاه فرایند خط مشی سیاست دو مرحله ای دارد: نخست، درباره ی هدف هایی که باید دنبال کرد، تصمیم گیری کنید و سپس این تصمیمات خط مشی مدیریت حرکت می شود، این تمایز تحلیلی بین انواع فعالیت با تقسیم کار در کل حرکت برابری می کند.

جذابیت این تحلیل آسان فهم بودن آن است و شماری از مسائل حرکت را توضیح می دهد. نه تنها اینکه حرکت چگونه شکل می گیرد، بلکه چگونه اجزای حرکت در این بازی شرکت می کنند و چه می کنند. اما در مقام اظهاری تجربی، این توضیح اندکی اجباری می نماید. به نظر می رسد که مدیریت حرکت چیزی فراتر از دستیابی اقتدار باشد. این تصور نیز نباید پیش بیاید که همه ی فعالیت های حرکتی منتهی به هدفی معین شود. به سخن دیگر، مدیریت در عمل می تواند جدا از عرصه ی اقدام عملی و توابع آن اقدام کند.

چرا بین یک الگو و آنچه اتفاق می افتد تفاوت وجود دارد؟ چرا که بین مدیریت حرکت و خط مشی آن تمایزی شفاف وجود دارد. ممکن است به دنبال الگویی آرمانی باشید که از لحاظ اجرا دست یافتن به آن متشکل باشد. در حالی که در واقع نه این و آن.

خط مشی راه کارهای دیگر:

فهم دیگر اینکه انتخابی خاص در برابر خط مشی حرکت حریف داشته باشید. اصطلاحی که بعضی آن را مخصوص می نامند، مربیان آن را بازتاب دگرگونی اساسی در عمل می دانند.

وظایف مدیر حرکت تعیین استراتژی و تدبیر برنامه ی هدف برای دستیابی به آن. مدیریت حرکت به دنبال مؤلفه های درونی یعنی کنش ها و واکنش ها و مدیریت بیرونی به دنبال استدلال است. در واقع این وظایف هستند که در بستر زمان زائیده می شوند. این به معنای تحلیل خط مشی زمانی و مکانی در لحظه ی مشخص است. این کار به طور عمده متوجه بکارگیری روش های ریاضی در بخش های مختلف حرکت است.

اگر چه همیشه روشن نیست که الگوی ارائه شده چیزی را توصیف
می کند که وجود دارد یا به دست آمده است یا از چیزی هواداری
می کند که می تواند باشد یا باید باشد. لیکن به میزانی که تحلیل مدیریت نوین دارد به همان اندازه به دنبال دستور العمل های تعیین شده است. همچنین به روابطی که باید برقرار کرد نیز توجه دارد.

این رویکرد بیشتر چشم اندازی متمایز در همان زمینه ی خاص به نظر می رسد. اما در تعیین اعتبار فعالیت، عنصر مهم خط مشی حرکت حریف است.

خط مشی سازمان حرکت:

باز هم به این نکته باز می گردیم که خط مشی حرکت به کل سازمان حرکت مربوط است. به طور کلی خط مشی حرکت را چگونه می توان هدایت کرد. اساس بررسی خط مشی حرکت در شناخت شیوه ی عملکرد حرکت است. همچنین یافتن شکافی بین شیوه ی عملکرد واقعی و آنگونه هست.

این نکته را می توان در تصمیم گیری عقلانی حرکت گام به گام مشاهده کرد. این روش چنان عقلانی و نظام مند است که هدف هایی شفاف و مشخص را دنبال می کند.

این امر اساس رویارویی جزء با کل و کل با جزء حرکت است. در اینجا تصمیم گیری عقلانی در برابر تصمیم گیری گام به گام به عنوان الگویی برای اینکه حرکت را بهتر توصیف کنید.

رویکرد انتخاب عقلانی یک تصمیم گیرنده ی واحد را مفروض دارد. اما هر یک با چشم اندازهایی متفاوت و علایقی مختلف و توانایی محدود برای وادار ساختن حریف به پذیرش وضع خود، به طوری که برآمد حاصل بیشتر فرایندی از پذیرش متقابل - سازگاری متقابل جانبدارانه اتفاق می افتد. برای فهم اقدام حرکت از سه منظر متمایز
می توان بهره گرفت.

سه شیوه متفاوت برای ترسیم فرایند خط مشی مدیریت حرکت:

1- عامل عقلانی: اقدام بین عامل های قابل شناسایی است.

2- فرایند سازی: خط مشی حرکت تعیین می کند، واکنش
مجموعه های حرکت چگونه صورت می گیرد.

3- مدیریت سازمانی: فرایند حرکت به تناسب نسبت های اجزای حرکت مربوط می باشد.

همه ی این عناصر اجزای کلی هستند. اما عامل عقلانی شاید آشناترین آنهاست. همیشه به نظر می رسد فرضی وجود دارد که اقدام حرکتی باید بر اساس انتخابی عقلانی مربوط باشد که با توجه به عوامل حرکت توجیهات عقلانی تری بکار بگیریم. این فعالیت بیشتر برای تعقیب روند حرکت و رسیدن و نیل به اهداف صورت می گیرد. نه صرفا برای خنثی کردن حرکت حریف. گاهی حرکتی که انجام می دهید به منظور دستیابی یک حرکت معلوم نیست، بلکه می خواهید چیزی را انجام دهید که در آن وضعیت را مناسب می بینید. حتی اگر هم خوشتان نیاید، منافع ایجاب می کند که راهبردی بیندیشید. در غیر اینصورت مصرف کننده ی راهکارهای حرکتی حریف خواهید بود.

در هر وضعیت حرکتی عناصر انتخاب و امور جاری و کشمکش هایی وجود دارد که در عرصه ی حرکت برای هر کدام از ورزشکاران یکسان نخواهد بود. با نگاه کردن سه زاویه ی متفاوت به حرکت، فعالیت های متنوعی ارائه خواهید داد. خواه در جریان ساخت حرکت باشد، خواه تغییر آن یا تثبیت آن.

مدیریت حرکت:

هر ورزشکاری چه می خواهد، کی و چگونه. به لحاظ هر انتخابی، حوزه ی متفاوتی از اجرا خواهید داشت.

این چشم انداز در واقع به دنبال شیوه های مکمل آن است. با تشخیص اینکه مشارکت حرکتتان چه دستاوردهایی خواهد داشت. برای بازیگران حرکت در بازی ماندن اهمیت دارد. می توان از طریق جابجایی اجزاء در چارچوب، اجزاء را به گونه ای خاص با یکدیگر مرتبط ساخت. در اینجا عناصر مختلف از طریق چندین راه حل در فرایند حرکت توسعه می یابند.

این نشان می دهد که همه چیز بستگی دارد به اینکه ورزشکاران مشاهده گران خوبی از نقشه ی حرکت باشند. به میزانی که ورزشکاران بر روند حرکت متمرکز هستند قابل فهم است.

بنابراین فرایند مدیریت حرکت، متضمن ستیز بر سر جایگاه در این بازی است و بر سر تفسیر آن فعالیت که به این معنا است که شاید انطباق به سختی به دست می آید. مبهم باشد و موضوع ستیز بیشتری واقع شود.

در آن صورت، وظیفه ی ورزشکار یافتن شیوه هایی است برای کشاندن حرکت به مسیری مشترک، هنگامیکه امکان مجبور ساختن حریف به انجام کاری اجبار شود. این کار را می توان از طریق سیاست گذاری روابط بین حرکت ها دنبال کرد.

سر انجام، چنانچه فرایند حرکت را به مثابه دنبال کردن منافع مشترک در نظر بگیریم، در آن صورت کار مدیریت حرکت به چگونگی
ارائه ی ادعا، کشمکش بر سر آن و حل ستیز مربوط خواهد شد. ممکن است در آغاز، مسیرهای حرکت نسبتا نارسا باشند، لیکن با  رشد حرکت پیچیده تر می شود.

نتیجه:

از این بحث روشن است که رابطه ای بین مدیریت حرکت و دیگر اجزای مداخله گر در حرکت به صورت کاملا متفاوتی ارائه می شود. بلکه شیوه ی متمایزی است برای توضیح فرایند سازمانی و شکل دادن به آن. البته این بدان معنا است که فرم حرکت بخشی از فعالیت است. بخشی از شیوه ی درک مشارکت در آن چیزی است که در تصمیم گیری دخالت دارد.

در اینجا می توان تنش پیوسته ای را که بین ابعاد عمودی و افقی حرکت وجود دارد و مضامین آن هدف هایی در نظر گرفت. باید فکر کنید چگونه بهتر به موفقیت نائل می شوید؟ در بُعد افقی، دامنه ی حرکت اهمیت دارد و در بُعد عمودی نوع فعالیتی که می توانید پشتیبانی کنید همه یا اکثر آن را جلب کند.

فصل 7

اجرای متفاوت

کاربرد عقل سلیم مدیریت حرکت را به مثابه موضوعی می بیند: سیاست برنامه ریزی، سیاست انضباطی، به معنای حرکت
سازی هاست. این امر حاکی از آن است که مدیریت حرکت را به فعالیت های هر دو طرف حرکت معطوف می سازد. اینکه حرکت به چه میزان انجام شده و به چه میزان به هدف هایش دست یافته است.

لیکن بسیاری خواهند گفت که صرف مدیریت حرکت کافی نیست. باید بر آنچه حریف انجام می دهد تأثیر بگذارید. برای دستیابی به این مهم، باید به الگوی فعالیت توجه کنید. اکنون استدلال کنید که سیر فرایند حرکت از آغاز تا زمان حاضر چه روندی داشته است.

روش های گوناگونی وجود دارد با رنگ و بوی متنوع که بسیاری از آنها نزدیک به یکدیگرند. نوعا مدت زمان اجرا و واکنش های متفاوت می باشد. از این منظر اجرای حرکت با تنوعی از مشارکت برجسته می شود.

البته حرکت طرفین صرفا متناقض یکدیگر نیستند، بلکه در بیشتر مواقعی مکمل یکدیگرند. نمایش دیگری است از تمایز بین بُعد عمودی و اُفقی مدیریت حرکت. تأکید بُعد عمودی بر مجری فن است و فعالیت حرکت را به صورت حمایت از تصمیم می بیند. (مثلا شناسایی و مقایسه ی گزینه ها) و بررسی اینکه تصمیمات چه تأثیری در روند حرکت خواهند داشت. در بُعد افقی، تأکید بر دامنه ی مشارکت کنندگان است. تنوع دستور کار آنان و ظرفیت محدودی که برای تحمیل راه حلی از طریق بکارگیری تصمیمات وجود دارد. مدیریت حرکت به صورت یک روند دو طرفه و یافتن توافقی به روندهای مورد توافق است.

مجریان فن، تنش بین منظرهای اُفقی و عمودی را درباره ی حرکت می فهمند، حتی اگر همیشه هم آن را بازتاب ندهند. تصمیم گیرندگان صاحب اقتدار عموما تشخیص می دهند که صرفا نمی توانند فرمان دهند، بلکه باید با کسانی که نمی توانند به حرکت فرمان دهند، می دانند که فعالیتشان باید به نوعی با الگوی تصمیم گیرنده مرتبط باشد. البته با توصیف درست حرکت. آنها دریافته اند که مدیریت بر حرکت درگیر رشته فعالیتی است که با سرعت در حال تغییر و تحول است و گرایش به تغییر ساختار دارد. آن هم بدون آشفتگی. مدیریت حرکت را نباید چیزی پنداشت که به زور تحمیل شده باشد، بلکه بخش جدایی ناپذیر از فرایند حرکت است. به نظر وی، به اقتضای شرایط در زمان های مختلف می توان مرکز نظارت، اداره کننده ی آشفتگی را جابجا کرد. از همین رو با پیگیری و کوشش از طریق جستجو از ساختار سازمان حرکت آگاه شوید. یعنی با این فرض که هر حرکتی کاری نظام مند و مشخص را دنبال می کند که باید انجام شود و باید فهمید چگونه به انجام می رسد. حال آنکه فهمیدید چگونه انجام می گیرد، سیاست حرکت خود را ارائه دهید و آن سیاست را به مثابه الگویی در نظر بگیرید.

عناصر فعال در حرکت:

به هر دلیل، ورزشکاری که می کوشد شیوه ی فعالیت را ترسیم کند. چشم انداز اُفقی و عمودی را به حساب می آورد. این بدان معناست که حرکت باید به سرچشمه ی اقتدار مرتبط گردد. در راستای این فعالیت کارشناسی انتخاب حرکت مهم است. باید بتوانید مزایای حرکتی هر یک از طرف های درگیر را شناسایی کنید و یا برآوردهایی از قابلیت های اجرایی حرکت را ارزشیابی کنید.

سرانجام، مدیریت درگیر شدن با حرکت حریف است. یعنی فهمی مشترک درباره ی چگونگی عملکرد در وضعیتی مشخص. بنابراین باید تفاوت های مشترک را درک کنید. هر فهمی بیانگر ارزش ها و منافعی است.

سازمان های حرکتی مختلف دیدگاه های ویژه ای برای خود در
عرصه ی مدیریت حرکت دارند و سازماندهی حرکت می تواند مفروضات و عملکردهای درگیر را به چالش بکشد و کنش متقابل ایجاد کند و حتی ممکن است به دگرگونی حرکتی بینجامد.

انواع فعالیت های حرکتی:

عملکرد هر حرکت احتمالا متضمن بیش از یک نوع رفتار حرکتی است. بنابراین نمی توان درجات مختلف فعالیت های حرکتی را بدون تأثیر دانست.

نقش های مدیریت حرکت:

1- اقتدار:

بعضی از حرکت ها به اقتضای جایگاه شان در فرایند حرکت نقش کلیدی دارند. این امر نوعی تحمیل مسیر فعالیتی است که از طریق انتخاب اعمال می شود. این بدان معنا است که نوعی تنش بین برنامه و فرایند سازمانی شکل خواهد گرفت. بعضی ممکن است به برنامه ی اصلی نزدیک باشد و برخی ممکن است در انتخاب بعدی کمک کند. هیچ حرکتی نمی تواند از هیچ عیبی تهی باشد. لیکن رهبریت حرکت به این تنش ها به شیوه ی متفاوتی پاسخ می دهد و خط مشی آنان را سر و سامان می دهد.

2- حمایت کننده ها:

از جمله تغییرات در عملکرد حرکت که نقش بسیار مهمی دارند، حمایت کننده های حرکتی می باشند. این کار به منظور حمایت از حرکت اصلی انجام می شد و با تغییر در جزئیات حرکت می توان انتظار داشت به طور صحیح بکار گرفته شوند. احتمالا حمایت کننده ها دغدغه ی خاصی برای سامان دادن به حرکت دارند.

3- مکمل های حرکتی:

چنانچه مکمل های حرکت به اندازه ی کافی در حرکت نقش داشته باشند، آنوقت می توان گفت حرکت از یک تعادل نسبی برخوردار است. اینگونه مکمل ها اجزای حرکت را به شیوه ای جمعی در کنار یکدیگر قرار می دهند.

4- سلطه:

 ورزشکاران مجری فن هستند و نقش هایی که به حرکت خود می دهند به همان اندازه سلطه پذیری را مجریان تعیین می کنند. از این رو مجریان حرکت صرف نظر از ترجیحات شخصی تفکرات حرکت را مهار می کنند.

این بیشتر الگوی ساختار شکن برای فرایند حرکت است و بیشتر بیانگر مناسبات ریاضی بین توصیف روابط واقعی است. حال چگونه استدلال می شود که الگوی نوینی از مدیریت حرکت به شیوه ای مؤثر جانشین الگوی دو طرف دیگر شده است. این کار با توجه به تعیین هدف ها و اولویت بندی ها و ارائه ی برنامه برای دست یابی به موفقیت های عالی تر تعیین شده است.

فعالیت حرکت و سیاست گذاری:

علم مهندسی حرکت هم اکنون سرشار از تمایزات اطلاعاتی است. آشکارترین این امر فعالیت گسترده ای است که وجود دارد و روشن است که آن را به عنوان سیاست گذاری تعریف می کند. لیکن به نظر نمی رسد که هر ورزشکاری را سیاست گذار توصیف کرد.

فصل 8

معنای حرکت

در اینجا مدیریت حرکت از تصمیم گیری ها تشکیل می شود. اما این لفظ حاکی از چه نوع شیوه ی عمل است.

هنگامیکه حرکتی انجام می شود چه روی می دهد؟ دو منظر کاملا متفاوت درباره ی مدیریت حرکت وجود دارد: یکی درباره ی انتخاب مجاز و دیگری درباره ی همکنشی ساختارمند.

از منظر انتخاب مجاز درباره ی تصمیم گیری وجود دارد. اگر پندهایی که ارائه می شود به چگونگی عمل آوردن انتخاب می پردازد. آیا حرکتی که انتخاب شده است مسأله ی مورد نظر را حل می کند؟

از منظر همکنشی ساختارمند، تصمیم گیرنده ملاک نیست؟ در این منظر دامنه ی حرکت در این بازی مورد توجه است. درک های متنوعی از وضعیت و مسأله دارند، شیوه های کنش و واکنش آنها با یکدیگر و برایند این همکنشی. این الگوی فعالیت  کوششی جمعی برای دستیابی به هدف های معلوم و مشترک است.

این دو منظر به شیوه های متفاوت به فعالیت شکل می دهند و هم جریان حرکت را با توجه به همگرا و واگرا بودن بین آنها انطباق
می دهد. ورزشکار هر واگرایی را به شیوه های متفاوتی پاسخ می دهد.

شور و شوق:

این احساس اساس شور و شوق است که برای مدیریت حرکت اعمال می شود. چنانچه بتوانید از تحلیل نظام مند برای حل مسأله بهره بگیرید، کار آمدترین مسیر اقدام آشکار می گردد.

در این وضعیت کانون توجه حرکت به فرایند و انتخاب گزینه های صحیح به منظور دستیابی به اولویت ها بدست می آید. تعهد برای برنامه های حرکتی وجود  ندارد، بلکه ابزاری برای دستیابی به هدف های حرکتی دریافت می شود. استفاده از برنامه ی حرکتی برای انسجام فعالیت های حرکتی با مؤلفه هایی که ارتباط نزدیکی با هم دارند و
همه ی آنها بر اساس اولویت بندی اداره می شوند. ارزشیابی مرحله ی جاری از پیگیری جریان چند سویه ی کشمکش مدیریت هدفمند حرکت است.

نظریه و عمل در حرکت:

در جریان حرکت،  توصیف عناصر مقتدر و توصیف همکنشی ساختارمند به مثابه عمل است. در عالم واقعیت مدیریت حرکت از کشمکش های میان منافع نیرومند برمی خیزد که هر جزء دستور کارهای متفاوتی را دنبال می کند و مشخصه اش ستیز و عدم تعادل است.

در اینجا واژه ی حرکت به معنای توصیفی انتزاعی از شیوه ی عملکرد بکار گرفته شده است. ضرورتا انتطار نمی رود که همه چیز درست دنبال شود.

از این منظر رقیب از انواع متفاوتی معرفت برخوردار است. آنها چیزهای متفاوتی می دانند. بدین سان معرفت حریف درباره ی فرایند حرکت - درباره ی تعیین جایگاه و مذاکره و سازش و تعهد است. به همین دلیل نوع حس برای شناختن درباره ی حل مسأله ی و چرخه ی حرکت متفاوت است. این بررسی نظام مند نیازها، ترتیب انتخاب ها، محاسبه ی قراردادها و مزایا، نوعی واقع نگری در جهان حرکت است.

ابزارهای تحلیلی:

سازه های حرکتی، تقاوت میان الگو و عمل را نشان می دهند. حتی اگر این فرایند شباهتی به الگوی اصلی نداشته باشد. این کار همچون چرخ ای است برای حل مسأله به صورت کاربردی است:

1- تعیین دستور حرکت

2- تدوین حرکت

3- اجرای مدیریت حرکت

4- ارزشیابی حرکت

اینبار تصمیم گیرنده، به شیوه ی نظام مند عمل نمی کند. مراحل
می توانند ترتیب متفاوتی اختیار کنند و یا به جای چرخه ی بزرگ چرخه ای کوچک باشد.

حتی اگر این الگو، پیشرفت خطی خاصی را دنبال نکند، می گویند که این الگو را توسعه داده اند و آن را استادانه تر ساخته اند. اکنون با تدوین طبقه بندی سبک های عملکرد - چنین الگویی به علم حرکت کمک خواهد کرد و فهم بسیار بهتری برای دلیل انتخاب شیوه ی عمل مشخص فراهم می کند. اگر چه روشن نیست که چگونه الگویی با این شیوه ی عملکرد می تواند فهم بهتری از شیوه ی عمل فراهم کند.

سازه های حرکت:

در این فصل چنین استدلال شده است که حرکت فرایند است که به لحاظ سازمانی پیچیده به نظر می رسد که طی آن الگوی حرکتی نقش مهمی ایفا می کند. به شیوه ای مشخص تر، چنین استدلال می شود که:

1- حرکت ابعاد اُفقی و عمودی دارد:

حرکت جریان هدفمند اقدام است. به بیان دیگر رامشی در حل کاربرد بیان حرکت است. دست یافتن به حلقه ای منطقی است که در اینصورت بازخوردش دور تازه ای است که توجه را به سوی هدف ها هدایت
می کند تا به آنها وزن دهد. چگونه مرتبط ساختن دو حرکت با دستیابی به  هدف های تعریف شده است.

نمایشی منطقی و شسته رفته از فرایند مدیریت حرکت است که جزء جزء مناسبات حرکت توجه دارد. این امر حاکی از این فرض است که مهندسی حرکت در اینجا اجرا می شود. لیکن مجری حرکت درمی یابد که بخش قابل توجهی از انرژی حرکت پرداختن به مسائلی است که بیرون از واحد سازمان حرکت قرار دارند. در هر عرصه ای
از حرکت، دامنه ی گسترده ای از اجزای ذینفع وجود دارد - که به
دلایلی متفاوت درگیر می شوند و مسأله را به شیوه های متفاوتی
می سنجند.

هر مسأله حرکت احتمال دارد شماری از سازه های حرکت را درگیر کند. سازه هایی که درک متفاوتی از مسأله دارند و درجات متنوعی از حرکت را به همکاری دعوت می کنند.

در این مرحله واکنش ها تصادفی نیستند. چرا که هر فرایندی برای ترکیب ستیز و مشارکت به فعالیت های جاری و عادی عکس العمل نشان می دهد. اما احتمالا این همپوشانی و ستیزه وجود خواهد داشت و فرایند مدیریت حرکت بیشتر متوجه ی مذاکره و ابهام است. اینکه هر ورزشکاری از چه منظری علاقمند به موضوع است و با چه اطمینانی مسأله ی حرکت را بیشتر قابل فهم می داند.

2- حرکت همانقدر که متوجه ی حل مسأله است، متوجه ی ارتباط نیز است:

فرایند حرکت معطوف به هم پیوند دادن و مشارکت امور حرکتی است.

- زمان: در بُعد زمان ابعاد حرکت به احتمال بیشتری به یکدیگر خو می گیرند و همکاری با یکدیگر را آسان تر می کنند.

- درجه ی فهم مشترک: منافع مختلف در فهم حرکت، صرفا آشنایی اشکال با یکدیگر نیست.  بلکه همکاری به وسیله ی توسعه ی دانش با حرکت است.

- وضعیت نا مشخص حرکت: برای نزدیک کردن منافع مختلف در عرصه ی حرکت، به طور مشخص دنبال اهداف باشید.

- نقش های حرکتی می توانند به تخیل کمک کنند: برای تدوین حرکت باید ایمنی و امنیت در نظر گرفته شود.

3- استفاده از الگویی عقلانی:

تدوین فرایند حرکت به مثابه حل مسأله از طریق انتخاب خردمندانه است. شناسایی اهداف و بحث درباره ی آن هدف ها دشوار است. سعی کنید به لحاظ ظاهر حرکت هم دگرگونی و معنای خاصی داشته باشد.

4- شکل مناسب الگوی حرکت:

نقش ورزشکاران درباره ی تعیین اهداف نیاز به توصیف خوبی خواهد داشت. در این بستر مفهوم حرکت جزئی از نشان او علائم قراردادی هستند.

بسیج مفهوم حرکت نوعی بیان نظارت متمرکز است. تمرکز بر هدف حافظ قدرت مجری آن است. در بخش شناسایی و مقایسه ی هدف های مختلف که چگونه می توان به هدف ها دست یافت.

5- چارچوب غالب:

باید مفهوم حرکت را آنقدر گسترده کرد تا دیدگاه های متفاوتی درباره ی اجرا یا چگونگی رویکرد به موضوع داشته باشید. در تدوین مفهوم حرکت، تصمیم گیری درباره ی میزان دخالت اجزاء و اقتدار آنها بستگی دارد.

نتیجه گیری:

مدیریت حرکت مفهوم کش داری است که باید بتواند تنش بین الگو و شیوه ی کاربرد آن را در نظر بگیرد. چیزی است که به وسیله ی ورزشکار آفریده می شود. این کار با انعطاف بیشتر و با عوامل گسترده تری پیوندهای سازمان یافته تری را بنا می کند.

لیکن چنانچه صرفا به مدیریت حرکت مثابه اقدامات نگاه کنیم و آن را به عنوان فرایندی در نظر بگیریم، باید بپرسید که آیا ساختاری بدون یافتن منابع ارزشمند وجود دارد. اینکه چگونه می توان فعالیتی همساز به وجود آوریم.

این بدان معناست که در عرصه ی حرکت همیشه ابهام و تنش ساختاری وجود دارد. باید بتوانید یک همزیستی در ساختار حرکت ایجاد کنید. آنچه می خواهیم بدانیم این است که چگونگی اجرای حرکت را چه چیزی تعیین می کند؟ و این بدان معناست که پاسخ های متفاوتی به آن بدهید. اگر حرکتی اجرا شده، چگونه اجرا شده است؟ از چند بخش تشکیل شده است و چه بخش هایی اهمیت بیشتری دارد؟ آیا با الگوی حرکتی حریف ارتباطی دارد؟ چه عواملی دیگری در کارند؟ در آن صورت اجرای حرکت از چه لحاظ مهم است؟ توجه به اینکه آیا مدیریت وجود دارد و چه تأثیری دارد؟ این واژه ی مدیریت حرکت متغییری است که با توجه به ضوابط تغییر می کند. مدیریت حرکت مفهومی است که با آن حرکت را برای خود مفهوم بسازیم ـ اما باید با آن کلنجار برویم.

چگونه در ورزش موفق شوید

 

به نام خدا

چگونه در ورزش موفق شوید؟

نویسنده: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور        : چگونه در ورزش موفق شوید/ نویسنده، عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: انتشارات دوقلوها، 1394.

مشخصات ظاهری          : 41 ص

شابک                          : 40000ریال9–48–6432-600–978

وضعیت فهرست نویسی   : فیپا

موضوع                       : ورزش – جنبه های روان شناسی

رده بندی کنگره              : 1394 8چ 43ی/ 4/ 706 GV

رده بندی دیویی              : 01/796

شماره کتابشناسی ملی      : 4033643

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1395

شمارگان: 1000

شابک: 9- 48- 6432- 600 - 978

قیمت : 4000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

مقدمه..........................................................................5

نقشه ی حرکت به چه دردی می خورد.................................7

دلایل بسیار مهمی برای استفاده از نقشه ی حرکت..................7

کاربردهای نقشه ی ذهنی حرکت........................................7

اجزای تشکیل دهنده ی حرکت...........................................7

دو نقش متفاوت حرکت....................................................8

نقشه های ذهنی حرکت....................................................9

مزایای استفاده از نقشه ی ذهنی حرکت................................9

خصوصیات نقشه ی ذهنی حرکت......................................10

ذهن خطی....................................................................10

روش طراحی نقشه ذهنی حرکت........................................10

موارد استفاده ی نقشه ی ذهنی حرکت.................................11

مراحل اجرای فن...........................................................12

تقویت مغز...................................................................13

ذهن ورزشکار..............................................................14

تداعی حرکت................................................................15

همین امر دلیل اصلی است تا بدانید.....................................17

مرور اطلاعات حرکت....................................................18

آهنگ حرکت................................................................18

عدد گذاری در حرکت.....................................................18

یادآوری حرکت ها.........................................................19

تحولات حرکت..............................................................21

نکات آموزشی...............................................................21

چگونگی ساختن فن........................................................22

فن دو جنسی.................................................................23

پر کردن جاهای خالی فن.................................................23

روش تعیین موقعیت های حرکت........................................24

مکان یابی مناسب برای حرکت..........................................24

چگونگی اجرای حرکت...................................................24

استفاده از حقه ی حرکتی..................................................25

نگرش.........................................................................26

تبادل...........................................................................26

پرسش از مربی.............................................................27

انتخاب گر باشید............................................................27

وسعت دادن به تفکر.......................................................27

چگونگی ساختن تصاویر حرکتی در ذهن.............................27

روابط بین اجزای حرکت.................................................28

یادگیری یک فرایند تدریجی..............................................30

سبک های مختلف مبارزه.................................................30

حفظ فهرستی از حرکت ها................................................32

مغز آماده برای اجرای فن.................................................32

حفاظت از حرکت...........................................................32

روش هایی برای درک حرکت...........................................33

بازخورد واقعی حرکت ها بر یکدیگر..................................34

شناخت مفاهیم بنیادی حرکت.............................................33

خطر پذیری..................................................................35

ترس از عدم موفقیت.......................................................36

برنامه ریزی برای اجرا...................................................36

سازماندهی ترتیب حرکت ها.............................................37

اجرای حرکت با عدد گذاری.............................................37

مزایای حفظ فن.............................................................37

نگاه کردن به حریف.......................................................38

اجرای روان و بی وقفه ی حرکت......................................38

اعتماد به نفس...............................................................38

برای هر اجرا چه مقدار زمان نیاز دارید..............................39

چقدر وقت دارید............................................................39

احساس تازگی...............................................................40

مرتب سازی اطلاعات حرکت...........................................40

موضوعات حرکتی را مرور کنید.......................................40

به تمرینات خود متعهد باشید..............................................41

مقدمه

کامیابی و موفقیت در عرصه های ورزشی، یکی از بزرگ ترین آرزوهای هر ورزشکاری هست و خواهد بود. برای ورزشکار موفقیت کسب شهرت یا کسب ثروت و یا افتخار و سربلند کشور اهمیت دارد. اما زمانی دستاوردهای شما ارزش دارند که همواره به یاد خداوند باشید، به دوستان و اطرافیان توجه بیشتری کنید و به ارزش های قرآن پایبند بمانید.

آری، موفقیت در عرصه ی ورزش، بی شک آرزوی هر جوان ایرانی
می باشد. این حس آشنا در ذهن ورزشکار طنین انداز می گردد که او توانسته و من می توانم، در حالی که این تفکر و ذهنیت از اساس غلط و نادرست است.

موفقیت در عرصه ی ورزش، فقط به استعداد و هوش ورزشکار بستگی ندارد. برای رسیدن به موفقیت در عرصه ی ورزش، ده ها عامل دست به دست هم می دهند که یکی از آنها استعداد ذاتی هر فرد است. اما عوامل دیگری هم هستند که گاهی تا حد زیادی می تواند ضعف و استعداد را جبران کند. بنابراین روش یادگیری مهمتر از خود یادگیری است.

در این کتاب می آموزید که چگونه با روش های تمرینی در همه ی عرصه های تئوری و عملی از یک آرزوی دست نیافتنی به یک موفقیت بزرگ دست یابید. بر خلاف تصور، هر حرکت یا فن دارای روش و راه کاری خاص است. باید بدانید که چگونه می توان با تمرینات حساب شده، آن را به یک عادت تبدیل کنید. در اینجا روش هایی را خواهید آموخت که با بکارگیری آن رؤیای موفقیت را به واقعیت تبدیل کنید.

می آموزید که چگونه با تمرین اصولی به نقشه ی ذهنی کاربردی دست
یابید و با یادآوری و تداعی حرکت، تصویر سازی، روش بکارگیری و
بهره برداری اصولی را انجام دهید.

می آموزید که چگونه محاسبات ریاضی حرکت را در مقیاس های کوچک و بزرگ به راحتی در ذهنتان انجام دهید و اجرا کنید. می آموزید که چگونه همه ی دستورات لازم را برای اجرای موفق به ذهن بسپارید و بدون اضطراب آن را اجرا کنید و نیز خواهید آموخت ده ها روش، ترفند و راه حل های دیگری که شما را از یک ورزشکار معمولی به یک قهرمان ورزشی تبدیل خواهد کرد.

آنچه که می تواند برای همه ی ورزشکاران قابل توجه باشد این است که موفقیت خارق العاده، حاصل تمرینات منظم و برخورداری از مربی با تجربه بدست می آید.

نقشه ی حرکت به چه دردی می خورد؟

دلایل بسیار مهمی برای استفاده از نقشه ی حرکت وجود دارد:

1- نقشه های حرکت به عنوان راهنما عمل می کنند: زیرا به تمرکز و اولویت دادن به نکات مهم کمک می کنند و در عین حال مطالب نامربوط را از کانون توجه خارج می کنند.

2- نقشه های حرکت را می توان به عنوان منبع آسان برای بررسی بکار گرفت.

3- نقشه های حرکت، درک شما را از کل اجزاء حرکت بیشتر می کند. بنابراین می توان آنها را به راحتی حفظ کرد.

4- نقشه های حرکت درک فن را تسهیل می کند.

5- نقشه ها نمایی کلی از موضوع مورد اجرا را نمایش می دهند و
قوه ی تخیل همراه با منطق ورزشکار را به فعالیت وا می دارد.

6- زمانی ورزشکار دچار استرس می شود که نمی داند چه کاری باید انجام دهد. استرس یکی از دلایل ضعف و ناکارایی حافظه است و اگر ریشه ی استرس مهار نشود، می تواند به صورت یک عامل دائمی نگرانی در شما باقی می ماند.

کاربردهای نقشه ی ذهنی حرکت:

نقشه برداری از حرکت می تواند اختلال در تمرکز حواس به هر دلیلی را بر طرف سازد. باید به خاطر داشت که بدون رعایت اصول اولیه، نکات اصلی حرکت محو و نابود می شود. در این میان ممکن است ارتباطات منطقی بین اجزاء حرکت و یا اطلاعات با اهمیت دچار اختلال شود.

اجزای تشکیل دهنده ی حرکت:

توانایی شگفت انگیز حرکت پردازش اطلاعات است. در فرایند اجرای حرکت، مغز نقش اساسی را بر عهده دارد. می توان یک فن را به بخش های مختلف تقسیم کرد و با مقایسه ی اجزاء با یکدیگر و با تغییر فعل و انفعالات حرکت شکل، ریتم و هارمونی منحصر به فردی را به وجود آورد. هر جزء حرکت، یک قسمت از کل حرکت را تشکیل می دهد و می توان با کم و زیاد کردن محتوای انرژی و یا محتوای سایز و اندازه ی آن، فرم های جدیدی را به وجود آورد. با تغییرات فواصل و اجزای حرکت، فعل و انفعالاتی رخ می دهد که اساس تفکر حرکت را شکل می دهد.

توانایی با اقوه ی هر یک از اجزای حرکت غیر قابل محاسبه است زیرا:

هر جزء حرکت می تواند ده ها رابطه ی حرکتی داشته باشد. با تغییر هر کدام از اجزاء (چه اندازه و چه نیرو) شکل و محتوای حرکت تغییر می کند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که توانایی حرکت در ورزشکار نامحدود است.

دو نقش متفاوت حرکت:

قسمت اصلی حرکت، شکل و اندازه ی آن است که فرایند پیچیده ی حرکت را شامل می شود. اما قسمت دیگر نیروهای اعمال شده و وارده بر اجزای مختلف حرکت است که کنترل حرکت را تحت اختیار خود قرار می دهد. با پیوند این دو قسمت با یکدیگر تعادل و توازن حرکت تحت کنترل قرار می گیرد. رابطه ی بین این دو قسمت وظایف خاصی را بر عهده دارند.

هنگامی که تعادل و توازن، نیروهای اعمال شده و وارده بر اجزای مختلف حرکت اهمیت پیدا می کند و تداخل و هماهنگی بین اجزای مختلف حرکت رابطه ی بین الگو های حرکتی به کمک می آیند.

حالا می توانید تصویر کلی را از وظایف دو بخش حرکت در پردازش اطلاعات به صورت زیر ارائه گردد.

با نگاهی به خصوصیات دو بخش حرکت، دیگر نمی توان برداشتی سطحی و ساده انگارانه را از موضوع حرکت مطرح کرد. حتما نباید اینگونه پنداشت که دو بخش حرکت به صورتی کاملا  جدا از هم فعالیت می کنند. هنگامی که هر دو قسمت حرکت با هماهنگی کامل به فعالیت می پردازد، می توان نتایج زیر را انتظار داشت:

1- منطق اندازه

2- منطق حجم

3- منطق برایند نیروها

اکنون وقت آن رسیده است که روشی را بررسی کنیم که مهارت های بیشتری از حرکت را به عهده می گیرد.

نقشه های ذهنی حرکت:

شاید نقشه برداری ذهنی از حرکت یک روش یادگیری همراه با مزایای فراوان است. نقشه برداری ذهنی را می توان به صورت زیر تعریف کرد:

1- اجزاء مختلف حرکت حریف به صورت شاخه هایی از منشاء اصلی حرکت در نظر گرفته می شود.

2- موضوعات اصلی و فرعی حرکت مورد بررسی قرار می گیرد.

3- موضوع انتخاب شده، شیوه ی برخورد مخصوص به خود را خواهد داشت.

4- ممکن است در مسیر حرکت، راه دیگری در نظر بگیرید.

5- ممکن است دو حرکت به یکدیگر گره خورده، مسدود یا ارتباط بین آنها گسسته شود.

نقشه ی حرکت می تواند تمام توضیحات را درباره ی (شاخه)، (انشعابات) و با (گره خوردن) را به صورت یکجا بیان کند.

هنگامیکه نقشه ی ذهنی حرکت را در دست دارید، بهتر است پنج ویژگی مختلف آن را بررسی کنید:

1- موضوع اصلی حرکت را درک کنید و در برابر آن مواردی را اعمال کنید.

2- موضوعات فرعی منشعب از حرکت اصلی را بررسی کنید.

3- هر شاخه ی فرعی شکل و فرم خاص خودش را دارد.

4- هر شاخه ی اصلی و فرعی را می توان به یکدیگر ربط داد.

5- شاخه ی اصلی و فرعی را می توان به یکدیگر ربط داد.

مزایای استفاده از نقشه ی ذهنی حرکت:

1- هسته ی اصلی موضوع حرکت و جوانب آن شناسایی شود.

2- به علت نسبی بودن هر کدام از اجزای حرکت، عملکردهای متفاوتی وجود دارد.

3- برای تسلط بیشتر بر موضوعی خاص، آن را سریعا ارزیابی کنید.

4- موضوعات غیر ضروری در نقشه ی حرکت وجود ندارد.

5- نقشه ی ذهنی منحصر به فر دو متعلق به ورزشکار است.

خصوصیات نقشه ی ذهنی حرکت:

مزایای نقشه ی ذهنی آن است که خلاقیت ورزشکار را بالا می برد. چرا که می دانیم اجرای حرکت چند بعدی است. نقشه ی حرکت به ورزشکار اجازه می دهد که رها از قالب تک بعدی و خطی به ابعاد دیگر حرکت بپردازد. نقشه حرکت باعث جریان یافتن آزاد و ایده پردازی های خلاقانه می شود. این ایده های خلاقانه توسط مغز شکل گرفته و نقشی را بر عهده می گیرند. در حقیقت نقشه ی ذهنی سازمان دهنده ی افکار ورزشکار است.

ذهن خطی: ( یک سویه)

اگر به یک فیلم نگاه کنید، نمی توانید درباره ی آنچه می بینید، حدس بزنید. بنابراین مجبورید از اول تا آخر فیلم را ببینید. حتی در این صورت تضمینی برای درک مفاهیم اصلی و روابط مهم بین شخصیت های فیلم وجود ندارد. چرا که ممکن است این موضوعات زیر چهره ی افرادی پنهان شده باشند.

روش طراحی نقشه ذهنی حرکت:

با استفاده از دستورالعمل های زیر می توانید نقشه های ذهنی بسازید و از طریق، رابطه ای بین آنها را به طور کامل درک کنید:

1- همیشه نقشه ی ذهنی را با موضوعاتی که از این نقطه ی هدف منشعب می شوند، دنبال کنید.

2- در هر لحظه فقط به سراغ موضوع مورد نظر بروید.

3- تا حد امکان از حرکت های ساده استفاده کنید و موضوع حرکت را پیچیده نکنید.

4- برای موضوعات مختلف از روش های متفاوت استفاده کنید.

5- اجرای حرکت را به صورت یکنواخت و کسالت آور دنبال نکنید.

6- از تداعی تخیل به صورت خلاقانه استفاده کنید.

اهمیت نقشه ی ذهنی حرکت در این است که می توانید با قوه ی تخیل خود، آزادی عمل بیشتری داشته باشید تا نتیجه ی کار مطلوب تر باشد. باید ایده هایتان را در همان زمان شکل گیری به وجود آورید. کافی است در نقشه ی ذهنی خود، ایده ای که به موضوع مربوط است را دنبال کنید و در صورت لزوم به نقشه ی ذهنی حرکتی خود انشعابات دیگری اضافه کنید.

سعی کنید ایده ها در ذهن شما از مسیر مشخص عبور کنند. زیرا با این کار خلاقیت خود را از بین می برید. بنابراین توانایی های ذهنی خود را محدود نکنید و به صورت کاملا اتوماتیک افکار خود را در قالب نقشه ی ذهنی خود، دسته بندی کنید.

موارد استفاده ی نقشه ی ذهنی حرکت:

کاربرد نقشه ی ذهنی حرکت بسیار فراوان است. همیشه می توان با شناخت نقشه ی ذهنی حریف، جنبه هایی از علایق حریف برملا
می شود. همچنین از نقشه ی ذهنی به عنوان ابزاری برای شناسایی اطلاعات و سازماندهی موضوعات حرکت استفاده کرد. از طریق
نقشه ی ذهنی به نکاتی برجسته و نیز رابطه ی بین آن نکات دست یافت. نتیجه کار می تواند هم روشن تر و هم شگفت انگیز باشد.

اما قبل از درگیر کردن قوه ی تخیل خود، می توانید با بکار بردن توصیه های زیر انرژی با ارزش خود را کمتر تلف کنید:

1- حرکت خود را برنامه ریزی کنید. سپس قسمت هایی از حرکت حریف که مربوط به حرکت شما است را کنترل کنید. تصور نکنید که وظیفه ی اجباری شما، بررسی تمام اجزای حرکت حریف است. توجه به جزئیات غیر ضروری در هنگام درگیری باعث ایجاد نگرانی از عدم درک کامل حرکت حریف خواهد شد. اما نگرانی واقعی این است که درگیری ذهنی شما با این جزئیات، می تواند ذهن را از آن چیزی که به دنبال آن هستید، یعنی موضوع اصلی منحرف کند.

2- پیام اصلی حرکت حریف را جستجو کنید و هنگامیکه آن را پیدا کردید، می توانید به طراحی نقشه ی ذهنی بپردازید. با ذهن باز و تحلیل گر تلاش کنید با استفاده از قدرت تخیل به صورت خلاقانه به حرکت جان ببخشید.

3- سعی کنید در هنگام مسابقه منفعل نباشید، در مورد حرکت های حریف فکر کنید و در منطق نهفته در ورای حرکت حریف بیندیشید. اگر هنگام مسابقه ذهن فعالی داشته باشید، درک و یادآوری شما از حرکت حریف بسیار افزایش می یابد. زیرا به ذهن اجازه ی می دهید بین موضوعات رابطه برقرار کنید. همچنین روابط بین حرکت ها، اصلی ترین ابزاری است که حافظه از آن بهره می گیرد.

4- هنگام کشف حرکت حریف، با اجرای حرکت کلیدی، نقشه ذهنی خود را کامل کنید. یادتان باشد که اطلاعات مهمی در نقشه ذهنی شما جای دارد. اطمینان حاصل کنید که تمام این اطلاعات به سرعت قابل تشخیص هستند. باید توانایی آن را داشته باشید که در اجرای حرکت ها، نظم و اولویت بندی را فراموش نکنید. بعد از اتمام حرکت ممکن است، نقشه ی ذهنی در شاخه های فرعی پیش رفته باشد و یا برعکس. در این صورت لازم است نقشه ذهنی خود را مرور کنید. ولی این بار مسیر اصلی را به طور صحیح انتخاب کنید. برای اینکه هنگام مسابقه
در حال پیش بینی کردن بودید تا به نتیجه رسیدید، اما اکنون همه ی پیش بینی ها را پشت سر گذاشته اید و واقعیت دست یافته اید.

مراحل اجرای فن:

به طور معمول مراحل اجرای فن دارای سه قسمت است:

1- اجرای حرکت های اولیه (مقدمه چینی)

2- اجرای حرکت اصلی (فن)

3- نتیجه گیری (اجرای حرکت نهایی)

به نظر می رسد هنگام اجرا نیز باید همین ترتیب رعایت شود. اما چگونه باید اجرای حرکت های اولیه انجام شود؟

تنها راه درست، برنامه ریزی طرح حرکت با توجه به تصمیم های حریف است که برای رسیدن به هدف خودش انجام می دهد. برای نزدیک شدن به حرکت حریف، نظرات شما ممکن است تغییر کند. حتی شاید تصمیم هایی بگیرید که حریف تصور کند به نفع اوست.

ترسیم ساختار حرکیت حریف به شما اجازه می دهد که موضوعات را به صورتی متوازن انجام دهید و حرکت شما از نقطه ای به نقطه ی دیگر نرم و روان اجرا شود.

اجرای اولین حرکتی که به ذهن شما می رسد  و سپس اجرای حرکت کورکورانه به سوی نکات دیگر، نتیجه ای جز عدم توازن و از گسیختگی فن در بر نخواهد داشت. این روش با انجام تغییرات و ترتیب درست حرکت ها، کم کم روابط بین حرکت ها آشکار می شود.

انواع اشتباهات احتمالی را در همان مرحله برنامه ریزی پیش بینی کنید. نگذارید تا حرکت به اتمام برسد و آنگاه متوجه ی اشتباهات شوید. برنامه ریزی برای اجرای حرکت به دلایل زیر دشوار است:

1- شاید به اندازه ی کافی از موضوع شناخت ندارید که بتوانید
درباره ی آن تصمیم بگیرید.

2- احتمالات بسیار زیادی که درباره موضوع مورد نظر دارید، باعث می شود که ندانید از کجا آغاز کنید.

در اینجا یک نقشه ی ذهنی می تواند این مشکل را برطرف کند. سپس موضوعات مختلف را با توجه به حرکت حریف بررسی کنید. در این مرحله مانند عملکرد خط مونتاژ در یک کارخانه با سر هم کردن و وصل کردن حرکت ها با یکدیگر، حقیقت حرکت را اجرا کنید. باید اطمینان حاصل کنید که حرکت شما ارزش اجرا کردن را دارد. در این حالت بسته به موقعیت که دارید، خودتان را جای حریف بگذارید. شاید لازم باشد دو نقشه ی ذهنی ترسیم کنید.

زمانیکه نقشه ذهنی در حال اجرا می باشد، باید با ابزار انعطاف پذیری و اعتماد به نفس در جهت موفقیت تلاش کنید. نه اینکه با موضوعات فراوان و غیر کاربردی حرکت و انرژی خود را حدر بدهید.

تقویت مغز:

علی رغم اینکه مغز یکی از دستگاه های بدن است، چرا باید مغز خود را، همچون بدنتان پرورش دهید. هرچه بیشتر مغز را تمرین بدهید، قوی تر می شود.

یقینا تمام ورزش ها بر پایه ی حل مسأله هستند و تفکر خلاق و یا استراتژی خاص تفکر را تقویت می کند. بنابراین ورزش می تواند، مهارت های مغز را تقویت کند.

هدف ورزش بکارگیری بیشتر مغز است. مانند قوه ی منطق در برنامه ریزی حرکت، توالی، قوه ی تخیل، چند بعدی و کلی نگری باشد.

ذهن ورزشکار:

اکنون رقابت بین ورزشکاران فشرده تر شده است. همچنین با افزایش جوایز مسابقات، رقابت شدیدتر می شود. این در حالی است که ورزشکاران در رقابت ها شرکت می کنند تا نامی برای خود دست و پا کنند و هم برنده ی جوایز ارزشمندی شوند.

ورزشکاران با ارائه ی نقشه های ذهنی خود، توانایی های خود را خود را به نمایش می گذارند. بنابراین حافظه به عنوان عامل مهم در موفقیت ورزشکار نقش بسزایی دارد. اگر مرتبا به تقویت حافظه بپردازید، آنگاه روش اجرا را خواهید آموخت. این امر در نهایت به موفقیت در مسابقه منتهی می شود.

5- ابزار تخیل در ورزشکار:

این قوه ی تخیل است که با رمزگشایی از پیام های حرکتی حریف، آنها را درک می کند. سپس وارد عرصه ی فعالیت می شود. بنابراین تنها قدرت تخیل است که می تواند به پردازش اطلاعات بپردازد. به عبارت دیگر به منظور درک معنای مدل های مختلف حرکت، مرتبا مغز ما در حال محاسبه است.

بیشتر ورزشکاران از همان اوایل شروع ورزش، تصاویر ذهنی حرکت ها را می آموزند و بعد از مدت کوتاهی به مهارت می رسند. ورزشکار می تواند با استفاده از رفتار حرکتی حریف، خلق و خوی آن را شناسایی کند. تنها کاری که باید انجام دهد این است که توالی حرکت های درهم ریخته را دنبال کنید و به طور هم زمان با تصویر خوانی حرکت ها، آنها را شناسایی کنید.

نزاع بر سر اینکه کدام حرکت پیروز می شود یا نه جدال بیهوده ای است.

اگر ورزشکار بخواهد تفکر خلاق را در خود شکوفا کند، ابتدا باید بتواند موانعی که در خود ایجاد کرده را از بین ببرد تا افکارش بتواند آزادانه و بدون وقفه جریان یابند. هنگامیکه افکار آزاد شدند، آنگاه می توان آنها را در هر جهتی که بخواهید هدایت کنید. البته زیباترین جهت را انتخاب کنید.

رمز موفقیت آن است که به قوه ی تخیل خود اجازه دهید طغیان کند. نباید وقت خود را صرف یک ایده ی صرفا عمل گرا کنید. کدام یک را انتخاب می کنید. منطق یا خلاقیت. چشم و مغز خود را راهنما قرار دهید و آنچه را که می بینید، احساس کنید.

هنگامیکه موفق شدید ترکیب یک دسته حرکت را جمع و جور کنید، انبوهی از ایده های سرکش تداعی می شود.

برای شکوفا کردن تخیل باید آینده ی حرکت را پیش بینی کنید. باید به صورت مدام و اتوماتیک در حال تولید ایده های مختلف باشید. مشکل این است که در هر لحظه یک ایده قابل اجرا می باشد.

تداعی حرکت:

تعریف ما از حرکت، تنها به ماهیت خطی (تک بعدی) آن محدود
نمی شود. بلکه آنچه در ذهن شما تداعی می شود را نیز شامل می شود. در حقیقت چیزی که به ذهنتان می رسد، نحوه ی اجرا و نتیجه آن است. با توجه به تجربیات گذشته، هر چقدر حرکتی را بیشتر بشناسید،
پاسخ های متنوع تری را می توانید ارائه دهید.

6- چگونگی ارتباط سازی:

این کار به وسیله ی ساختن رابطه ای ساختگی بین اجزاء حرکت با استفاده از نیروی تخیل است که ارتباط سازی می گویند. این روش در تمرین انفرادی (سایه زدن) بسیار مفید است. روش ارتباط سازی تمرین سودمندی برای تقویت حافظه است. چرا که این روش تخیل و قدرت تداعی را به کار می گیرد. لازم نیست نگران این باشید که بعضی از حرکت های نامربوط را چطور به هم ارتباط دهید. پیشنهاد می کنم بعد از نگاه کردن به یک فن چشمان خود را ببندید و تلاش کنید، تصویر ذهنی مربوط به آن فن را بسازید.

اکنون وضعیت خود را با نتیجه ی قبلی مقایسه کنید. حتما حاصل تلاش شما بهتر از قبل بوده است. اگر قسمتی از فن را فراموش کرده اید، احتمالا به یکی از دلایل زیر بوده است:

1- تصویر ایجاد شده در ذهن شما گنگ و مبهم است.

2- فکر می کردید بدون کمک گرفتن از تخیل می توانید فن را حفظ کنید.

3- نمی توانید فن را در رابطه با حرکت حریف ایجاد کنید.

مزیت روش ارتباط سازی این است که حریف مقابل می خواهد روش حرکتی خودش را تحمیل کند. شاید در ذهن شما تصویر مبهمی از حرکت حریف به وجود آید. هنگامیکه توجه شما به طور کامل معطوف به حرکت های حریف شد، از جزئیات غافل نشوید. حالا چگونه
می توانید از تداخل حرکت حریف با حرکت خودتان آگاه شوید. وضعیت حرکت را در ذهن پایدار کنید. بنابراین اولین مفاهیم و تداعی ها به مغز با سر هم کردن حرکت ها با یکدیگر شکل می گیرند. اهمیت دارد که این تداعی های اولیه چگونه شناسایی و شناخته شوند.

دقت کنید ترتیب رخدادهای حرکتی با ترتیب حرکت های شما ارتباط برقرار کنند. باید بتوانید این حرکت ها را سریعا از اول تا آخر و برعکس به خاط آورید. با این روش می توانید، حافظه ی فراموشکار خود را به طرز حیرت انگیزی تقویت کنید.

7- مرور جزئیات:

در اینجا یک سؤال پیش می آید، چرا ورزشکار جزئیات و
ریزه کاری های یک فن را به یاد می آورد. به دلیل اینکه در آن موقعیت ها حضور داشته و به اندازه ی کافی درباره ی آنها فکر کرده است. تمرینات شما مملو از تجربه هایی بوده که به علت شبکه ای به هم پیچیده از تداعی های مختلف، به راحتی قابل یادآوری هستند. مثلا به یاد می آورید در لحظه ای که زیر حریف را گرفته ای، حریف چگونه توانست پایش را عقب بکشد و آن را از دستان شما آزاد کند.

یاد آوردن ترتیب وقایع کار ساده ای است. فقط لازم است به آن فکر کنید. به لحظه ای که در آن قرار داشتید و کاری که باید انجام می دادید تا بتواند پایتان را آزاد کند. این سؤال ها پیش نمی آید، مگر اینکه از آن دسته افراد باشید که وقتی به مشکلی برخورد  می کنند، از خودشان
می پرسند که چگونه می شود این وضعیت را بهبود بخشید. در واقع صرف نظر از رخدادهای حرکتی، چیزی که درون شما وجود دارد که نمی توان جلوی آن را گرفت و آن چیزی نیست جزء قوه ی تخیل.

آنچه که در این مرحله باید بتوانید انجام دهید، عمق دادن به باور خود تا بتوانید به طور ساختگی احساس های مختلف را در خود تقویت کنید. نکته ای که باید به آن توجه کنید، ساختن تصاویر دقیق همراه با جزئیات آن است. این تصاویر دقیق نیستند که بر ذهن شما تأثیر
می گذارند، بلکه ترکیبی از احساس های مختلف است که تأثیر در ذهن شما خواهد داشت.

همین امر دلیل اصلی است تا بدانید:

هر فن یا حرکت شخصیت ویژه ای دارد. زیرا چند بعدی است و در موقعیت های مختلف به روش های متفاوت عمل می کند. ورزشکار می تواند با یک فن به روش های گوناگون برخورد کند.

راز حفظ کردن فن (به هر روش که باشد) در مرتبط کردن اطلاعات با روش های مختلف است. بنابراین اطلاعات یک فن می تواند به روش های گوناگون چیده شوند. اما فرقی نمی کند هر فنی را که می خواهید اجرا کنید، باید از قبل با وضعیت حریف متقابل مرتبط کنید.

8- روش اجرای فن:

روشی که فن در مسیرهای آشنا به ذهن تحقق می یابد. اجرایی که در پی می آید بیشتر،  وجه منحصر به فرد بودن آن است. نه صرف اجرای خود آن.  باید بتوانید همه ی موانع و معایب را به خاطر بیاورید. در این کار شما مانند یک مسافر در جاده ی پرپیچ و خم پیش می روید.اما ابتدا:

1- باید در ذهن خود مسیر حرکت را بررسی کنید.

2- در طول مسیر حرکت، نقاط مهم را انتخاب کنید.

3- اطمینان حاصل کنید که حرکت شما از یک نظام منطقی پیروی
می کند.

4- در آخر مسیر، حرکت خود را تکمیل کنید.

در این روش همه ی موانعی که باعث توقف در هر حرکتتان می شود، تحت کنترل خود در آورید. در هر مرحله تلاش کنید حال و هوای (احساس) آن مرحله را به حرکت خود اضافه کنید. همچنین به واکنش های خود، درهنگام مواجهه با حرکت ها توجه کنید.

نکته: تلاش نکنید فن ها را به صورت مکانیکی اجرا کنید. سعی کنید به حرکت ها جان ببخشید. از نظر زمان هم محدودیت ها را در نظر بگیرید اما زیاد عجله نکنید.

مرور اطلاعات حرکت:

برای به یاد آوردن کلیه ی مراحل حرکت، شکل و فرم و نحوه ی برنامه ریزی حرکت را مرور کنید. اگر قسمتی از حرکت تأثیر زیادی بر حرکت حریف گذاشته است، بهتر است آن را مجددا مرور کنید و برعکس.

زیبایی این حرکت در تناسب و توازن بین اجزاء آن است. البته به شرطی که حرکت شما هم منسجم باشد. روش حرکت یک سیستم ذهنی مؤثر است که به ورزشکار اجازه ی اجرای سریع و آسان را می دهد.

اگر به نظر شما، قبل از اجرای فن، باید مسیرهای شناسایی شده را بازبینی کنید. این کار با طولانی تر کردن حرکت یا اضافه کردن یک مرحله به آن انجام می شود.

آهنگ حرکت:

استفاده از حرکت های هماهنگ که با ریتم و روشی متداول اجرا
می شوند. این کار شبیه به آهنگ سازی، نوازندگی، شاعری و... است.

تجربه نشان دهده است که برای تأثیرگذار بودن بیشتر ورزشکار با این روش حرکت های هماهنگ با یکدیگر را انتخاب کرده و بکار
می گیرد. به هر حال دنیای حرکت شخصی است و بهتر است هر ورزشکاری ایده های خودش را بکار بگیرد. گاهی در اجرای حرکت های خود اغراق کنید. هر چقدر بیشتر تمرین کنید، اجرا ساده تر خواهد شد. اگر از حرکت ها برای تقویت یکدیگر بکار بگیرید، اجرا قوی تر می شود.

عدد گذاری در حرکت:

اگر شما هم مانند من فکر می کنید بر روی هر قسمت از یک عدد بگذارید. آنگاه به کاربرد این روش پی می برید.

در حقیقت استفاده از اعداد، روش مناسب برای هماهنگی بیشتر بین اجزای فن است. با این تفاوت که ورزشکار اجرای حرکت خود را به ترتیب اعداد انجام می دهد. در صورت جابجا شدن اعداد، نقش های حرکت عوض می شوند.

روش عدد گذاری حرکت می تواند به جای اجرای هماهنگ، دقیق تر باشد. همچنین می توان ترکیب های مختلف عددی را برای ارزیابی روش های مختلف بکار برید. با اجرای این روش می توانید اجراهای مختلفی را تجربه کنید. با این کار تصاویر ایجاد شده در ذهن آنقدر شفاف هستند که برای مدت طولانی درحافظه می مانند.

حالا از شکل ها و فرمول های ابداعی خود استفاده کنید. اگر اجرای حرکت شما استحکام کافی داشته باشد، آنوقت عکس العمل های شما روان تر و سریع تر می شوند. اما برای آن دسته از فن هایی که
 نمی توانید تصویر مناسبی را ایجاد کنید، باید مرحله به مرحله شکل فن را در ذهن خود بسازید. زیرا مغز در هنگام یادگیری یک مهارت مرحله به مرحله کار می کند. شما باید مراحل اجرای فن را طوری طراحی کنید که معنا دار بوده و در حافظه ثبت شود.

یادآوری حرکت ها:

در اینجا ورزشکار روشی ساده برای به خاطر سپردن حرکت های کلیدی یک فن فرا می گیرد. در این روش ورزشکار می تواند زمان بیشتری را به تفسیر حرکت اختصاص دهد.

فرایند حفظ کردن فن باید مفرح باشد، نه عذاب آور؟ با تکرار فراوان یک فن یا تکنیک به منظور حفظ کردن آن نه تنها لذت تمرین را از بین می برد. بلکه اهمیت نکات کلیدی نیز زائل می شود. با استفاده از این روش فنون به صورت آهنگین در آمده و جذابیت آنها بیشتر می شود.

اگر فن را به صورت آهنگین به خاطر سپارید، آنگاه لذت بیشتری از اجرای آن خواهید برد و برای مدت طولانی تر در ذهن شما باقی
می ماند. همچنین درک بهتری از معنای حرکت ها به دست خواهید آورد.

هنگام اجرای تمرینات، در مراحل اولیه معمولا فن را با همان ترتیب موجود در آن حفظ کنید. بنابراین سفر ذهنی شما باید دارای مراحل معینی باشد تا نظم فن به  هم نخورد. در این مرحله عوامل متفرقه ی زیادی ممکن است باعث تداخل و مخدوش شدن اجرای فن شما شود.

در این مرحله بهتر است هر گونه تأثیر را بر روی فن خود از بین ببرید تا تأثیر فن شما از بین نرود. برای مثال استاد نقاش را در نظر بگیرید که تصویر شما را مانند چهره ی واقعی شما ترسیم می کند. اما هنگامیکه به تسلط کافی دست یافت می تواند تصویر شما را به هر شکلی که بخواهد ترسیم کند.

سرانجام شما می توانید ترتیب های متنوعی را از فن ارائه دهید. حتی می توانید برخی از خطوط حرکت را حذف کنید و یا در اجرای آن مبالغه کنید. در هر وضعیتی که قرار دارید  با توجه به سر نخ هایی که از حرکت حریف دریافت می کنید، نوع اجرای حرکت خود را تعیین کنید.

چنانکه می دانید، فن از مجموعه ی حرکت هایی که پشت سر هم قرار گرفته اند، تشکیل شده است. اما در مسابقه ی واقعی ترتیب آنها مرتبا تغییر می کند. برای اجرای یک حرکت به یک تصویر کلیدی احتیاج دارید.

هنگامیکه حرکت ها را به تصویر تبدیل کردید با استفاده از روش ارتباط سازی آنها را به هم وصل کنید. بدین ترتیب به وسیله ی تصویر، ورزشکار به مفهوم حرکت پی برده و با استفاده از مکان آنها به ترتیب حرکت ها را اجرا می کند. با این کار در مدت کوتاهی آنقدر به فن تسلط پیدا می کنید که دیگر به تصاویر جزء به جزء آن نیاز نخواهید داشت. در این حالت مفهوم کل حرکت پدیدار می شود. اما اگر در جای نتوانستید کاری انجام دهید، مفهوم حرکت حریف به شما کمک خواهد کرد. ورزشکار با توجه به مفهوم حرکت حریف، مفهوم حرحت خود را تعیین می کند. در اینجا حرکت حریف شما را یاری خواهد کرد.

این موضوع به ورزشکار اجازه می دهد تا بدون عجله حرکت خود را آماده کند و از نظر زمانی خود را با حرکت حریف منطبق کند.

همچنین می توان با یک محاسبه ی ساده، محل دقیق مراحل اجرای فن را مشخص کرد. برای این کار، باید مراحل اجرای فن را در ذهن خود مرور کنید. وقتی در سراشیبی حرکت قرار گرفتید، اکنون می توانید یک مرحله جلوتر بروید و برای اتمام حرکت، فوری اقدام کنید. یا اینکه کمی به عقب برگردید و با یک محاسبه ی ساده به شکستن حرکت حریف اقدام کنید و باعث پیشروی حرکت وی نشوید. این همان روشی است که با استفاده از آن می توانید ترتیب حرکت حریف را
بر هم بزنید. با این کار باعث حیرت دیگران می شوید. اکنون راز این کار را می دانید.

تحولات حرکت:

به دلیل تحولات حرکت معنای آنها نیز تغییر پیدا کرده است. مثلا برخی از حرکت ها مانند زره یا شمشیر عمل می کنند. برای درک بهتر حرکت ها باید معنای آنها را بیاموزید. در این باره برخی از حرکت ها راهنمای خوبی برای حرکت های دیگر هستند.

برای تحول در فن می توانید یک یک عناصر جدید را به فن اضافه کنید. در این وضعیت، عنصر جدید می تواند به شما کمک کند.

نکات آموزشی:

درک و فهم ورزشکار از حرکت و نظر جدید شما در این باره، همان چیزی است که ورزشکار به آن نیاز دارد. بنابراین اگر در مطالعه ی حرکت حریف نقش فعالی را بر عهده بگیرید به نفع خودتان است.

خودتان را به جای حریف بگذارید. تصور کنید اگر به جای حریف مقابل بودید چه می کردید؟ چه واکنشی نشان می دادید؟ تلاش کنید علت شکست حریف را در این شرایط درک کنید و برعکس.

چند فن را مرور کنید و ماجراهای مختلف حرکت را از دیدگاه حریف بررسی کنید. این کار به شما کمک می کند که برای انواع تهاجم ها و تهدیدات آماده شوید. هنگامیکه به درک کاملی از فن رسیدید، می توان گفت از یک ذهن تصویر پرداز برخوردار هستید. می توانید حرکت ها را در ذهن خود تجسم کنید. می فهمید چه روشی را برای اجرای نقش حرکت خود لازم دارید. به نظر شما چه حرکتی می تواند خصوصیات حرکت حریف را خنثی کند.

همیشه به اجرای حرکت حریف فکر کنید. او در هر کدام از مراحل حرکت به دنبال چه چیزی می گردد؟ چرا او حرکت خاصی را اجرا می کند؟ آیا تصویری که از حرکت حریف در ذهن شما ایجاد شده است، منظور حریف را شناسایی کرده اید؟ این شناسایی از توصیف و شخصیت حرکت حریف با توصیف یک موقعیت چه کمکی به شما خواهد کرد؟

11- روش آسان برای یادگیری فن:

هنگامیکه ورزشکار بودم از مربی ام می پرسیدم که چگونه باید فن ها را یاد بگیرم. جواب می داد بهترین راه تکرار فن ها تا حدی که در ذهن جا بیفتد. به این ترتیب آموزش فن کاری طاقت فرسا و طولانی به نظر می آمد.

تکرار پر زحمت و مدام، بدون شناخت از رابطه ی اجزای حرکت، جز اضطراب و ناراحتی و خستگی نداشت. آن زمان می دانستم که هدفم  یادگرفتن فن است. اما روش دستیابی به این هدف را نمی دانستم.

کاش آن زمان روشی که حالا می خواهم  بازگو کنم را می دانستم و با استفاده از آن می توانستم بالاترین اجرای فن را بکار بگیرم و به تدریج به یک ورزشکار ماهر تبدیل شوم.

با این روش زمان آموزش فن بسیار کاهش خواهد یافت و این موضوع کمک می کند که وقت خود را بیشتر برای بررسی ساختار فن و یا بهبود حرکت متمرکز کنید.

اگر تنها یک فن را در قالب روشی که بازگو کردم یاد بگیرید، آنگاه
می توانید به طور کامل از سه مؤلفه تقویت حافظه استفاده کنید. یعنی تداعی، تخیل و مکان یابی.

اصولا برای اجرای جریان اندیشه مدار دو روش وجود دارد:

1- چگونه می توان رابطه ی آشکار و رابطه ی معنایی ایجاد شده در فن را به هم مرتبط کنید؟

2- چگونه می توان جنس حرکت ها را تشخیص داد. در این حالت بدون داشتن یک سیستم منظم، حرکت ها را با هم تداخل دهید و سبک جدید از اجرا بیافرینید؟

چگونگی ساختن فن:

ساختن فن کار ساده ای نیست. اما ورزشکار می تواند با قرار دادن زنجیره ای از حرکت های آشنا در ذهن، فن جدیدی بیافریند. اما باید اجرای آن در زمان هایی قرار داد که عملکرد آن آسان باشد. اگر این کار را به درستی انجام ندهید، مثل این است که اداره ی پست، نامه های ارسالی را به گیرندگان نفرستد. یعنی بعد از اتمام فن جدید، باید از خود بپرسید، چرا آن را انجام دادم؟

برای هر فنی که می خواهید اجرا کنید، باید تصاویر ذهنی در نظر بگیرید و آن تصاویر ساخته شده را اجرا کنید. به انواع حرکت هایی که می خواهید اجرا کنید، فکر کنید. فنی را که به خوبی می شناسید انتخاب کنید. سپس فن ذهنی خود را به چند  بخش تقسیم کنید. هر قسمت از فن
می تواند یک صفت خاص را در خود جای دهد. کند، تند، سریع، سنگین و.....

همچنین شما می توانید با شناخت نقش حرکت حریف، برای دسته بندی افعال حرکتی خود استفاده کنید. اما زیبایی این روش آن است که به ورزشکار اجازه می دهد تا حرکت ها را به طور منظم بر اساس جنس فن در نواحی مربوط  به خود، جای دهد.

فن دو جنسی:

گاهی فن مورد نظر شما، مانند یک خیابان اصلی به دو مسیر مجزا تقسیم می شود که هر کدام کارکردهای خاص خودش را خواهد داشت. زیرا باعث می شود دو جنس متفاوت، هیچ گاه با یکدیگر تلاقی نداشته باشند. زیرا موقعیت حرکت ها به طور خودکار جنسیت آنها را نمایش
می دهد. در واقع  این شما نیستید که جنس حرکت را می سازید، بلکه این خود حرکت است که حرکت این کار را بر عهده دارد.

اگر برای ورزشکار راحت تر است، می توانید فن را به دو یا چند بخش جداسازی کنید و جنس های مختلف را در مکان های ایده آل بکار بگیرید. با فرض بر اینکه شما این دو جنس حرکت را می شناسسید، شاید جنس سوم حرکت (خنثی) کاربرد دارد.

پر کردن جاهای خالی فن: (مدل ارتباط بین حرکت ها)

برای اجرای حرکت ها به نقشه ی ذهنی حرکت فکر کنید و فن را به بخش های مختلف تقسیم کنید. وقتی در حال اجرا هستید، از تخیل و تداعی استفاده کنید تا تصاویر کلیدی در هنگام شکل گیری در جای مناسب قرار داده شوند. در این حالت:

1- اجرای حرکت ها شبیه رودخانه ای جاری هستند با پیچ و خم  ها و شکل های حرکتی خاص خودش.

2- نقطه های کلیدی حرکت را کشف کنید.

3- پر کردن جاهای خالی با حس های مختلف، می تواند حرکت ها را به هم ربط دهد. این موضوعات باعث تثبیت بیشتر آنها در کل حرکت می شود.

4- ایجاد حرکت رابط بین دو حرکت.

5- استفاده از حرکت سمبلیک که گاهی ارتباطی با فن اصلی ندارد.

روش تعیین موقعیت های حرکت:

ورزشکار می تواند قسمت های مختلف حرکت را در جاهای مناسب قرار دهد. اگر اجزاء حرکت در جاهای مشخص قرار بگیرند، دیگر لازم نخواهد بود، انرژی زیادی صرف کنید. در اینجا  باید عناصر یک حرکت به یکدیگر ربط  دهید.

مکان یابی مناسب برای حرکت:

جای مناسب حرکت در حقیقت می تواند بازده ی مناسب حرکت را تضمین کند. اگر تمام  قسمت های حرکت در جای مناسب خود قرار بگیرند، دیگر تداخلی بین آنها به وجود نمی آید. در اینجا حرکت مناسب برای ایجاد رابطه مثبت بین دو حرکت روبروی هم صف آرایی می کنند.

هر نتیجه ای غیر از برنده شدن بدان معنا است که رابطه ی ذهنی لازم را ایجاد نکرده اید. هر کدام از اجرای حرکت ها باید شما را به نقطه ای از حرکت حریف پیوند دهد و با آن مرتبط  کند. اگر در ابتدا نتوانید ارتباط ضروری را در ذهن ایجاد کنید، چگونه می توان انتظار داشت موفق شوید؟

چگونگی اجرای حرکت:

هیچ محدودیتی برای حجم و یا اندازه ی حرکت وجود ندارد. اگر در مقابله کردن با حرکت حریف دچار مشکل هستید، می توانید از روش تعقیب و گریز استفاده کنید. سپس جایگاه مناسب برای اجرای حرکت پیدا کنید. هنگام فکر کردن به جزئیات حرکت، تا جایی که ممکن است از خلاقیت خود استفاده کنید. نگران اجرای حرکت ها نباشید. فقط نقش حرکت ها را شناسایی کنید. شاید بهتر باشد ذهن را به وسیله طبقه بندی اطلاعات شفاف تر کنید. شاید هم بهتر است از یک حرکت ابداعی استفاده کنید.

12- میان برهای حرکت:

در این مرحله فن دستخوش تغییراتی می شود و تأکید بیشتر بر مهارت حل مسأله از کوتاه ترین راه و تجزیه و تحلیل عملی روش های محاسبه است. هدف از این کار تلاش برای ایجاد حرکتی خلاقانه و جذاب کردن و لذت بخش نمودن آن است. می توان همان حرکت را به روش های
ساده تر اجرا کرد و به وسیله ی آن معنای حرکت را دستخوش تغییر کرد. حتی می توان در بخش هایی از حرکت برش ایجاد کرد و یا قسمتی از این بخش ها را حذف کرد تا اجرای آن کوتاه تر شود. اما این کار باید با یک سلیقه و ظرافت خاصی انجام شود. ورزشکار می تواند با اجرای ده ها شکل مختلف از یک فن، چگونگی درک حرکت را برای حریف گنک و نامفهوم کند.

استفاده از حقه ی حرکتی:

اجرای حرکت های کلیدی برای حریف کاملا آشنا می باشد. در حالی که تلاش می کنید تصویرهای ذهنی خود را اجرا کنید. در این حالت حریف هم بیکار نمی نشیند. او سعی می کند با بررسی سریع تمام زوایای حرکت شما آنها را در ذهن خود مورد ارزیابی قرار دهد. در اینجا هم شما و هم حریف در حال هنر نمایی اعمال حرکتی خودش است، تلاش کنید با روان تر کردن حرکت خود، مسیرتان را برای پیروزی هموار کنید.

13- دنیای انتزاعی حرکت:

فکر می کنید چقدر از فنونی که تا به حال آموخته اید را به خاطر سپرده اید؟ مربی درباره ی میزان فهم فن از سوی شما چقدر سهیم بوده است؟

شواهد نشان می دهد که متأسفانه مقدار کمی از نکات (اطلاعات) فنون آموزش داده شده به ورزشکار بیان شده است. به این اساس عملکرد به ظاهر  قابل قبول ورزشکاران در هر رشته ی ورزشی، باعث شده که فهم ناقص و نیز سردرگمی در اجرای حرکتی آنها آشکار شود. چرا که نتیجه ی کار چندان دلچسب و رضایت آور نیست. این امر تا حدی به دلیل باورهای غلطی که در ذهن ورزشکاران شکل گرفته به وجود آمده است. به نظر شما آیا می توان تنها به استفاده از اجرای مکانیکی یک فن (اجرای خطی) به موفقیت دست یافت. آیا می توانید بدون طراحی یک مدار الکتریکی رقص نور درست کنید و شکل های زیبا و مختلف ایجاد کنید. حالا معلوم می شود که چرا ورزشکاران در طول تمرینات خود خوب ظاهر نمی شوند. اما هنگام مسابقه اجرای آنها دچار سردرگمی شده و کیفیت اجرای آنها کاهش می یابد. چرا چنین می شود؟

او سعی می کند فن را درک کند و به طور فطری خود را در جهت تفسیر شخصی حرکت حریف قرار دهد. نکته دراینجاست که عقل، ورزشکار را اغلب گمراه می کند. چرا که در مسابقه ی واقعی بر خلاف تمرین، همه چیز کاملا مهیا نیست تا شما هر کاری که خواستید با حریف مقابل انجام دهید.

راه حل بر طرف کردن این مشکل:

چگونه می توانید تصورات غلط خود را کنترل نموده و بر پایه ی حقایق عملی فکر کنید؟

نگرش:

هنگام مسابقه پیوسته در حال استفاده از عقل خود هستید. اما در عین حال باید  قبول کنید که همیشه مسائل آن طور که انتظار دارید، پیش نمی رود. بنابراین باید تلاش کنید تا با نگرشی ژرف به درک اصول حرکت دست یابید که با پیشروی حرکت می تواند هر لحظه ماهیت آن دگرگون شود.

تبادل:

به جای اینکه با حرکت حریف بیهوده دست و پنجه نرم کنید (کلنجار بروید) سعی کنید درباره ی یک مسأله خاص، درست فکر کنید. اگر در اینجا این کار را انجام دهم چه اتفاقی می افتد.؟ آیا شکل حرکت من بهتر می شود یا اینکه همه چیز به نفع حریف تمام می شود؟

بنابراین با تفکر و تحلیل و به اشتراک گذاشتن حرکت ها با یکدیگر (به صورت اتوماتیک) و فرایند حل مسأله ی حرکت می شوید. در این فرایند عقاید نادرست، محو و نابود می شوند. اما درست در همان لحظه که نتیجه نمی گیرید، حقیقت عیب حرکت شما آشکار می شود. در اینجا باید گفت: از اجرای ناقص درس بگیر.

پرسش از مربی:

اگر در یک مسابقه به نتیجه نرسیدید، از خودتان یا مربی بپرسید: منطق حل این مسأله در کجا بود؟ لطفا برایم توضیح دهید. من نمی دانم. حتما مربی از پرسش شما خوشحال خواهد شد. زیرا آنها برای اصلاح روش های حرکتی شما به کارنامه ی مسابقه ی شما به دقت نگاه کرده اند و معایب کار شما بهره می گیرند.

انتخاب گر باشید:

همیشه حجم موارد قابل استفاده بیشتر از آن انتخابی است که شما اجرا کرده اید و همین مسأله باعث می شود که در هنگام مرور مجدد حرکت خود، عمیق تر فکر کنید. بنابراین تلاش کنید، تفکر بهتر را اجرا کنید. بالاخره یک راه پیدا می شود که اثربخش باشد و نتیجه ی بهتری را در پی داشته باشد. با مهارت در موضوع خاص، اعتماد به نفس شما افزایش می یابد.

وسعت دادن به تفکر:

تلاش کنید تا افق های گسترده تری در دنیای حرکت بدست آورید. در هر صورت ترکیب موضوعات با یکدیگر و تفکر بر روی شکست ها و پیروزی ها پلی به سوی آینده ی بهتر است. اگر خوب فکر کنید،
می توانید ارتباطی را در جایی کشف کنید.

چگونگی ساختن تصاویر حرکتی در ذهن:

ساختن تصاویر حرکتی در ذهن برای هر موضوع حرکتی که با آن برخورد می کنید، کار ساده ای است. زمان کمی را صرف کنید تا شکل حرکت حریف را درک کنید.

اگر چه اجرای فن ها اصولا ساده هستند. اما تلاش برای چند و چون آن در قالب های مختلف، بدون درک واقعی آن دشوار است. دلیل موفقیت می تواند این باشد که شما، جزء به جزء حرکت را به خاطر دارید و هر لحظه چگونگی حرکت خود را به حرکت حریف ربط می دهید. در این حالت تصویر شفاف تری از هر دو وضعیت خواهید داشت.

روابط بین اجزای حرکت:

برای شناختن اجزای یک فن، باید روابط بین اجزای حرکت را کشف کنید. با شناختن مکان های خاص هر حرکت، می توان از داخل بین آنها جلوگیری کرد. بدین ترتیب دانش شما درباره ی فن به مقدار چشم گیری افزایش می یابد. زیرا با این روش فن را به صورت سه بعدی و پویا درآورده و به آن حیات می بخشید.

برای یادگیری یک فن باید شخصیت های اجزای مختلف یک سیستم حرکتی را با یکدیگر درگیر کنید. لازم است ارتباط اجزای حرکت به کل حرکت مرتبط کنید. در ذهن خود تصور کنید با جابجایی یک قسمت از کل حرکت چه تغییرات جالبی رخ خواهد داد. این کار باعث تثبیت
صحنه های خیالی در ذهن می شود. پویانمایی حرکت ها باعث دوام بیشتر آنها در حافظه می شود.

در مرحله بعد متوجه می شوید کدام قسمت از حرکت در جهت عقربه های ساعت حرکت می کنند و برعکس. کدام اجزای حرکتی در جهت کاهش سرعت هستند و کدام قسمت ها برای کنترل و تعادل حرکت بکار می روند. پس از تمام ساخت تصاویر حرکتی، می توانید اطلاعات خود را با اجرای خیالی مرور کنید. حالا با یک مرور صحنه های حرکتی در ذهن می توان آنها را در حافظه تثبیت کرد.

به خاطر داشته باشید که شما باید از شخصیت های حرکتی خود برای اجرایی زیبا  استفاده کنید و همچنین فعالیتی را خلق کنید که بتواند رابطه ای به یاد ماندنی بین اجزای حرکت برقرار کند.

هنگام ساخت تصاویر خیالی درباره ی حرکت، سعی کنید از خواص و کاربردهای آنها نیز استفاده کنید. بدین کار ادامه دهید و حرکت های خارق العاده خلق کنید. توجه کنید بین حرکت ها ارتباطی هر چند ضعیف وجود داشته باشد.

می بینید که تمام بخش های حرکت مانند قطعات یک پازل به هم متصل می شوند. البته هیچ چیز نمی تواند شما را از کسب اطلاعات بیشتر درباره ی هر کدام از بخش های حرکت منع کند. تنها لازم است که تصاویر ذهنی خود را با اضافه کردن جزئیات بیشتر گسترش دهید.

هنگامیکه تمام تصاویر را به صورتی ماهرانه در حافظه ی خود جا دادید، آنگاه نگرش شما نسبت به بخش های مختلف حرکت بهتر خواهد شد و همچنین روابط بین اجزای حرکت را بهتر درک خواهید کرد. بدون شک این کار باعث می شود که در هنگام اجرای فن، جزئیات ساختارهای حرکتی و واکنش های متقابل آن را به راحتی درک کنید. فقط کافی است به تخیل خود اجازه دهید آزادانه پرواز کند.

14- روش یادگیری مناسب فن:

استفاده از روش صحیح اجرای فن، نه تنها با تلاش کمتر، بلکه در زمان کمتر و با انرژی کمتری اجرا خواهد کرد. موفقیت در کار مستلزم رعایت سه اصل زیر است:

1- مطالعه ی گسترده

2- تحلیل حرکت ها

3- تخیل

در مسابقه ورزشکاران، درباره ی تحلیل وقایع حرکت، علل آنها و نتایج این رخدادهای مورد ارزیابی قرار می گیرند. علاوه بر دانش کافی درباره ی اجرا ی فن، فهم این رویدادها و تحلیل ورزشکار از آنها نیز ارزیابی می شود. برای این کار لازم است که با شخصیت حرکت، ارتباط عاطفی برقرار کنید به درون افکار حریف راه یابید و باورها، نظرات و عملکرد حرکتی آنها را درک کنید. این کار نیازمند تخیل فعالی است که توسط ذهنی کنجکاو و جستجو گر و نگاهی درپی بیرون کشیدن حقیقت از منابع موجود به حرکت در می آید. اجرای فن مانند جور کردن تکه های یک پازل بزرگ است. با قرار دادن یکی دو نکته در سر جای خود، ممکن است به شکل کلی حرکت پی برده و قسمت هایی از حرکت را حدس بزنید. اما نگذارید حریف تمام قطعات حرکت را سرهم کند تا تصویر کلی حرکت را بدست آورد. این کار در حریف باعث ایجاد انگیزه می نماید. در بهترین حالت خود، فن متشکل از رابطه ای متعادل بین اجزای حرکت و کاربرد تجزیه و تحلیل آنها است. استفاده از توانایی های فردی در زمینه ی تجربه و تحلیل حرکت باعث می شود تا عملکرد بهتری داشته باشید.

روش ایده آل برای فهم یک واقعه ی حرکتی این است که بتوانید نگرش های حرکتی حریف را تجزیه نمایید و روش جایگزینی اجزای حرکت را به نفع خود درآورید. برای اینکه راحت تر روابط بین اجزای حرکت را درک کنید. باید عکس العمل منطقی در بخشی از حرکت حریف بکار بگیرید.

یادگیری یک فرایند تدریجی:

با استفاده از اجراهای مختلف، در نقش پل ارتباطی با حرکت حریف می توان رخدادهای حرکتی حریف را ارزیابی کرد. با این روش شما اطلاعات مهمی را به ترتیب و به صورت دقیق کشف خواهید کرد و می توانید از آن برای پاسخ دادن به حرکت حریف استفاده کنید.

تمام وقایع فن را می توان با استفاده از تخیل در ذهن خود بازسازی کرد. برای یادگیری بهتر، می توانید اتفاق اصلی را در ذهن خود با اجراهای بهتر ترکیب کنید و نتایج دیگری را بررسی کنید.

این روش کمک بزرگی برای تقویت حافظه است. زیرا با تبدیل اطلاعات خشک و بی روح به فعالیتی سه بعدی زنده و پویا تبدیل می شود که حفظ و تفسیر آنها بسیار راحت تر است. تا جایی که می توانید جزئیات بیشتری را بررسی کنید. در اینجا هدف، فقط اجرای اصولی نیست، بلکه روش رسیدن به هدف مهم است. بنابراین تلاش کنید. این کار زمانی اتفاق می افتد که به معنی یک حرکت پی ببرید.

سبک های مختلف مبارزه:

1-  در این روش ورزشکار می تواند به کمک حرکت ها کنترل حریف را در دست بگیرید تا موقعیت مناسب بدست آید.

2- در این روش بهترین نوع مواجه با حریف آن است که شبیه حریف عمل کنید.

3- در این روش با هر گونه حرکت حریف به مخالفت برخیزید تا حریف خسته شود و همه چیز تحت سیتره و کنترل شما درآید.

4- در این روش ورزشکار آنقدر پویا و فعال عمل می کند که تمام حرکت های حریف توسط او اداره می شود.

5- در این روش هر مجموعه ی حرکتی که حریف انجام داد، شما موظف هستید مطابق قوانین حرکتی حریف، حرکت خود را انتخاب کنید تا به تدریج قوانین حرکتی حریف را در اختیار خود بگیرید.

6- در این روش با قضاوتی عادلانه، تشکیلات حرکتی حریف را در دست بگیرید.

7- در این روش ورزشکار تمایل دارد با قدرت زور،حرکت های حریف را تحت تأثیر خود قرار داده  تا نشان دهد تکنیک را می توان با زور بازو تحت کنترل درآورد.

استفاده از حرکت در هر کدام از سبک های تخصصی مبارزه اهمیت زیادی دارد و انتخاب روش مناسب در برابر حریف تحت تأثیر
ویژگی های فردی هر ورزشکار، نشان دهنده ی درک بالای شما از موضوع است.

بنابراین اجرای بی ربط هر حرکتی تبدیل به کاری بیهوده و خسته کننده خواهد بود. اما با شناخت حرکت ها و فعالیت ها و سپس ارتباط آنها به وقایع حرکتی، می توان به نتیجه ی مورد نظر دست یافت.

15- نکته های حرکتی:

اجرای هر فن روش بسیار خوبی است که مهارت های مغزی زیادی مانند قدرت تجزیه و تحلیل را به کار می گیرد. این مهارت در تفسیر و اجرای نقشه ها و نمودارهای حرکتی به کار می روند. در اینجا حافظه نقش مهمی را برعهده دارد. در هنگام اجرای فن لازم است تا از شبکه های مختلف اجرای فن درک درستی داشته باشید. بدین ترتیب روش اجرای آسان و کارآمد بدست می آید.

بهترین موقعیت برای اجرای فن یا حرکتی خاص، مکان یا شکلی آشنا از حرکت حریف است که روش خاصی را در آن لحظه می شناسید که حرکت خاصی را اجرا کنید. بنابراین هر گونه اطلاعاتی را که مغز شما دریافت می کند، حرکت خاصی را انتخاب می کند و به اجرا
می گذارد.

حفظ فهرستی از حرکت ها:

برای اجرای فن، ترکیب اطلاعات حرکتی مهم است، نه فقط اجرای آنها. شما می توانید از روش، ارتباط سازی با حرکت حریف استفاده کنید.

سپس اجرای کل حرکت را به تصویر کلیدی تبدیل کنید. بنابراین شما می توانید اطلاعات مهمی را در رابطه با هر موضوع حرکتی بدست آورید. اما نباید از متغییرهای حرکتی غافل شوید، زیرا باعث اتلاف
بی مورد انرژی می شود.

مغز آماده برای اجرای فن:

اگر بتوانید یکی از جنبه های حرکت را مورد بررسی قرار دهید، راهی جز یادگیری جریان حرکت (تغییرها) وجود ندارد.

مشکل در اینجاست که روند حرکت همیشه در حال تغییر است. زیرا فن برای توصیف جهت گیری های جدید، به شیوه های تازه ای نیاز دارد.

ورزشکار، باید بتواند از حرکت های مختلف به نحوی خاص و مربوط به فعالیت مورد نظر استفاده کند و اینکه همگی اجزای حرکت برای هدف معینی بکار روند.

حفاظت از حرکت:

واضح است که حفظ حرکت، بدون فهم معانی آنها بی فایده است. بنابراین مرز موفقیت در مسابقه استفاده ی به جا، همراه با درک کامل از معانی آنها است.

البته رابطه ی منطقی بین حرکت حریف و حرکت خودتان برقرار کنید. باید بتوانید هزینه ی مشارکت بین دو حرکت و هزینه ی متغییرهای آنها را محاسبه کنید. اینکه تمام هزینه ها و سایر عوامل مشارکت را بررسی کنید. رفتارهای جانبی می تواند، جنبه های مؤثر حرکت را تحت تأثیر قرار دهد. هنگام رفتار شناسی حرکت مفاهیم حرکتی را تداعی کنید. البته در این حالت تصاویری به ذهن می رسد تا بتواند رفتارحرکتی مناسبی را انجام دهد.

روش هایی برای درک حرکت:

1- باید بتوانید موقعیت حرکت را تجزیه و تحلیل کنید و بر اساس سهم و رشد هر قسمت از حرکت اثر گذاری و اثرپذیری آن را ارزیابی کنید. این روش یک سیستم تحلیلی است که در واقع روش شناخت اثرگذاری حرکت ها بر یکدیگر است. برای یادگیری تفاوت سیستم های حرکتی هر دو ورزشکار به یاد داشته باشید که تأثیر هر حرکت بر رشد یا تغییر حرکت دیگری ارزیابی شود. در این سیستم چهار نوع ورزشکار به صورت زیر در نظر گرفته می شود:

1- ورزشکار ضعیف

2- ورزشکار قوی

3- ورزشکار تکنیکی

4- ورزشکار استقامتی

برای شناختن هر نوع از این ورزشکاران باید حرکت های هر کدام از آنها بررسی کنید.

حالا سعی کنید با روش منطقی و با استفاده از تداعی و تخیل نوع ارزش گذاری حریف را به خاطر بسپارید:

1- ارزش گذاری توان جسمی و تکنیکی حریف.

2- استفاده از روش هایی که حریف انتظارش را ندارد.

3- عقب و جلو بردن اختیاری حرکت به منظور سردرگم کردن حریف.

4- استفاده از حرکت های مشابه به منظور شناسایی نشدن حرکت توسط حریف.

17- ذهن و حرکت:

هنگام مسابقه دو ورزشکار حرکت های مختلف و متنوعی را انجام
می دهند. اگر هر ورزشکار بخواهد یک طرفه عمل کند، در این وضعیت به درستی از توانایی های ذهنی خود استفاده نکرده است. البته این حالت برای پرورش ظرفیت های ذهنی وضعیت جالبی نیست.

در حقیقت تبادل حرکت ها بین هر دو ورزشکار، موضوع حرکت را جالب تر می کند. هنگام مبارزه باید یاد بگیرید که استقلال فکری خود را حفظ کنید. به عبارت دیگر باید درباره ی مسائل مختلف حرکت درست بیندیشید.

برای انجام این کار لازم است که مفاهیم مهمی را یاد بگیرید مانند حرکت های کلیدی، حرکت های جانبی، رفتارهای حرکتی حریف، ترفندهای حرکتی و... بدون شناخت این مفاهیم نمی توانید موفق شوید. ابزاری که برای ارزیابی اطلاعات حرکت و استفاده ی به جا از آنها در اختیار دارید، حافظه ی شما است.

بازخورد واقعی حرکت ها بر یکدیگر:

اولین چیزی که درباره ی حرکت باید یاد بگیرید این است که هر حرکت، حقایق را آنگونه که هست منعکس نمی کند. آنچه اجرا می شود بر اساس واقعیت های حرکتی حریف است. بنابراین  علاوه بر شناسایی قالب های حرکتی حریف، باید جنبه های مختلف آن را شناسایی کنید.

شناخت مفاهیم بنیادی حرکت:

معمولا در رابطه با موضوع حرکتی، نیازمند استنباط ذهنی هستید. این نوع معنی آشکار و مظاهری نیست و لازم است نکته ی کلیدی را در رابطه با آن بشناسید. اگر بتوانید ترتیب مفاهیم را درک کنید، آنگاه باید این ترتیب را در ساختن نوع وظیفه ی آنها رعایت کنید. در غیر این صورت، مفاهیم حرکت را آنقدر جابه جا کنید تا به یک عبارت معنی دار برسید. به یاد داشته باشید که هر چه حرکت بدست آمده شخصی تر باشد، مفهوم آن برای حریف سخت تر است. اگر از آهنگ حرکت و ریتم استفاده کنید، نتیجه بهتر خواهد بود. سعی کنید حرکت مختصر و مفید باشد.

باور کنید تعیین مفاهیم کلیدی، انتخاب موضوع و روش تدوین آن، عوامل ایجاد حرکت فعال می باشد.

حرکت های واقعی دارای نقش های زیادی هستند. به خاطر داشته باشید که خطر اشتباه یا جعل حرکت و جنجال آفرینی در اجرای حرکت، تأثیر مثبت بر اجرا نمی گذارد. حال می توانید به راحتی حرکت های فعال را بسازید و بدین وسیله تمام مفاهیم مرتبط با حرکت را به یاد آورید. البته داشتن روش اجرای هوشمندانه و نقادانه مزیت با ارزشی در حیطه ی حرکت به حساب می آید.

18- درک اطلاعات حرکت و تخیل:

اجرای صحیح حرکت مستلزم، شناخت تکنیک فن های مختلف است. یعنی شناخت فن ها که متکی بر تداعی و تخیل هستند.

شکل حرکت ها، تناسب سیستم های حرکتی و همچنین روند سازی درباره ی این فن ها، شکل حرکت ها را برای ترکیب دو یا چند حرکت و آمیختن آنها با یکدیگر بکار می گیرند. با ترکیب شکل های مختلف هزاران ترکیب سه بعدی را می توان به خاطر بسپارید. حتی می توان برای نمایش آنها با کشیدن صداهای آوایی ارتباط اجزاء را بهتر درک کرد. برای مثال کودکی که هواپیمای کوچکش را در دست گرفته و در هوا می چرخاند و با بالا و پایین بردن هواپیما با دهانش صداهای مخلتفی ایجاد می کند. بنابراین می توان تصاویر به یاد ماندنی ایجاد کرد. البته شما می توانید از یک آهنگساز کمک بگیرید و بعد از
فیلم برداری کردن روش اجرای شما در هر فنی، برای آن اجرای آوایی را با صداهای موسیقی بر روی فیلم تدوین کند. آهنگساز بر روی
اندازه ی کشش های حرکتی شما، سکوت ها، مکث ها، فاصله ها، بالا و پایین ها، توقف ها، بریده بریده، اجرای های خشن و نرم، قسمت های سریع و آهسته و... آهنگی تنظیم کند و به اجرای شما معنا و مفهوم خاصی بدهد.

در اینجا با استفاده از ترکیبی از روش های توضیح داده شده، حرکت به راحتی بر ذهن جای می گیرد و با این کار معایب حرکت شما به صورتی تصویری و موسیقایی شناخته می شود.

19 مسابقه دادن:

برای بسیاری از ورزشکاران مسابقه دادن دلهره آمیز است. ترس از این کار معمولا درباره ی این مسائل است:

خطر پذیری:

بسیاری از ورزشکاران فکر می کنند که با ارتکاب اولین اشتباه خود را در معرفی خطر قرار داده اند.

ترس از عدم موفقیت:

اگر هنگام آماده شدن برای اجرای حرکت از عدم موفقیت خود ترس داشته باشید، این موضوع باعث استرس، ترس و نگرانی می شود. همه ی اینها نیز اعتماد به نفس را از بین می برد. اگر بدانید بهترین ورزشکار نیز گاهی دچار استرس و نگرانی می شود، شاید تا حدی احساس آرامش کنید.

چیزی به عنوان ورزشکار بالفطره وجود ندارد. ورزشکار حرفه ای به این دلیل فنون را روان و طبیعی اجرا می کند که آنها را برای مدت طولانی تمرین کرده است و از اشتباهات خود درس گرفته است. اگر شما برای اجرای فنون بی تجربه هستید، فکر نکنید که حریف با شما دشمن است او نیز نگرانی های خودش را دارد و از نحوه ی مقابله ی شما  رنج می برد. شما باید از یک چیز بترسید و آن هم خودتان هستید. هر چه قدر ناشناخته ها را از خود دور کنید به یک تجربه ی موفقیت آمیز خواهید رسید.

برنامه ریزی برای اجرا:

یکی از بهترین روش های آمادگی برای اجرای فن این است که نظرات خود را به صورت یک نقشه ی ذهنی در آورید. تمام افکار خود را متمرکز کنید. موضوع اصلی حرکت حریف را شناسایی کنید و آن را به صورت یک تصویر نمادین در ذهن خود مجسم کنید. در این مرحله بدون نگرانی درباره ی اولویت، ترتیب و یا ساختار حرکت، هر آنچه درباره ی حرکت حریف به ذهنتان می رسد، تصور کنید.

با آماده سازی حرکت بدین روش، به یک نمای کلی از اجرای مورد توافق دست خواهید یافت که به شما در شناسایی نکات مهم کمک
می کند.

هر چقدر دانش شما درباره ی موضوع مورد نظر دقیق تر باشد به نقشه ی ذهنی خود نزدیک تر می شوید. بنابراین هر چه می توانید به جمع آوری اطلاعات حرکت حریف بپردازد. اگر از همان ابتدا ترتیب حرکت خود را معلوم کنید و این کار برنامه ریزی حرکت شما را طولانی خواهد کرد و ممکن است محتوای حرکت شما به صورتی ناهماهنگ درآید.

بعد از کامل کردن نقشه ی ذهنی خود آن را با حرکت حریف مقایسه کنید. حالا با ارائه ی چشم انداز موضوع دو حرکت به راحتی به جزئیات حرکت دست یابید.

سازماندهی ترتیب حرکت ها:

هنگامیکه کار جمع آوری اطلاعات حرکتی به اتمام رسید و شما حجم و اندازه ی آن را درک کردید، به نوعی ترتیب آنها را نیز بدست
آورده اید. تنها لازم است به اجرای حرکت کلیدی اقدام کنید. شاید لازم باشد ترتیب اجزاء را عوض کنید یا اطلاعات جدیدی را به نقشه ی ذهنی خود اضافه کنید. به یاد داشته باشید یک استراتژی خوب دارای مقدمه، قسمت اصلی و مسیرهای فرعی و نتیجه گیری است. نقشه ی ذهنی قسمت اصلی حرکت را تعیین می کند. اما بهتر است برای اجرای آن یک مقدمه و در انتها یک نتیجه یک نتیجه گیری جذاب گنجانده شود. قبل از اجرای حرکت آن را به طور خیالی مرور کنید. بدین ترتیب می توانید خود درباره ی کیفیت حرکت قضاوت کنید. هر چقدر با حرکت حریف بیشتر خو بگیرید در اجرای اصلی کار راحت تری خواهید داشت.

سعی نکنید اجرای خود را جزء به جزء انجام دهید چرا که با این کار موجب لو رفتن حرکتتان می شوید. در این اجرا حرکتی روان و سریع، شما را در رسیدن به هدف کمک می کند.

اجرای حرکت با عدد گذاری:

اگر اجرای فن خود را در تمرین عدد گذاری کرده باشید، برای رسیدن به موفقیت تنها یک گام فاصله دارید. در اینجا باید سریال حرکت های خود را به یک تصویر کامل تبدیل کنید و سپس آنها را به اجرا در آورید. در روش حفظ کردن نقاط اصلی، اصلا لازم نیست که تمام فن را به صورت لحظه لحظه حفظ کنید. فقط لازم است که بدانید از اجرای خود چه خواسته های دارید.

مزایای حفظ فن:

با این کار فن آنچنان در ذهن ورزشکار تثبیت می شود که می تواند بدون اینکه نگاه خود را از حریف بردارد، فن خود را اجرا کند. با استفاده از این روش اجرای فن به دلایل زیر، بهتر خواهد شد.

نگاه کردن به حریف:

هنگام مسابقه اینگونه به نظر می رسد که مستقیما در حال نگاه کردن به چشمان حریف هستید. اما در واقع ذهن شما در حال مرور تصاویر خیالی است.

موضوع نگاه به حریف مهم است، زیرا با این کار:

1- حریف را سردرگم می کنید.

2- حریف را در فرایند حرکت خود درگیر می کنید.

3- کنترل کامل اوضاع حرکت را بدست می گیرید، زیرا می توانید همه چیز را ببینید.

4- آنچه اجرا می کنید، قابل قبول تر است.

5- باعث می شود که حریف فکر کند شما به اجرای خود کاملا تسلط دارید.

6- با نگاه کردن به شما، نمی تواند تشخیص دهد چه کاری می خواهید انجام دهید.

اجرای روان و بی وقفه ی حرکت:

اجرای ذهنی به شما کمک می کند تا حرکت را روان تر اجرا کنید. زیرا اجرا را به صورت تصویر ذهنی می بینید و این کار باعث
می شود تا زمان کمتری صرف کنید. بدین ترتیب در هر مرحله به جزئیات بیشتری پی خواهید برد و نتیجه این خواهد شد که همیشه یک قدم جلوتر از حریف هستید. این موضوع باعث می شود که بر حرکت تسلط بیشتری داشته باشید.

گاهی لازم است قسمتی از نقشه ی ذهنی را فراموش کنید و یک نسخه ی جدید را از نقشه ی ذهنی ارائه دهید تا نیازهای شما را برآورده کند.

اعتماد به نفس:

هنگامیکه توانستید به خوبی با توانایی های حریف مقابله کنید، نسبت به حریف اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت. اگر سفر ذهنی حریف را به خوبی بشناسید، اجرای دقیق تری خواهید داشت. حتی از به هم ریختن ترتیب اجزاء هراسی نخواهید داشت.

یکی از مزایای مهم این روش هنگامی است که حریف نظم حرکتی خود را از دست می دهد و دیگر نمی داند نقشه ی ذهنی خود را باید از کجا شروع کند. در این لحظه اغلب ورزشکار اجرای خود را قطع
می کند و سعی می کند تا دوباره مسیر حرکت خود را تعیین کند. در این وضعیت کافی است بدانید در نقطه ی توقف حریف چه کاری باید انجام دهید. درست مانند یک راننده ی ماهر که در مسیر جاده حرکت می کند و در طول راه به ارضای حس کنجکاوی خود ادامه
می دهد و مناظر کنار جاده را تماشا می کند. ورزشکار هم مانند یک راننده، نقطه هایی در مسیر حرکت را جذاب تر می بیند و سعی می کند آنها را کشف کند و همین ویژگی باعث می شود که در مسیر راه، گاهی به پیچ و خم جاده توجه نکند و حرکتش دچار تلاطم و نابسامانی شود. این کار باعث می شود که ویژگی ها و کیفیت حرکت تنزل کند و دچار ضعف شود.

20- برنامه ریزی در زمان:

اولین کاری که قبل از هر اجرا باید انجام دهید برنامه ریزی در زمان است. بدین منظور ایجاد یک جدول زمانی از اهمیت بسیاری برخوردار است. زیرا باید اطمینان حاصل کنید که حرکت شما در یک فرایند زمانی مشخص انجام می شود.

برای هر اجرا چه مقدار زمان نیاز دارید؟

زمان مورد نیاز هر اجرا را محاسبه کنید. قبل از تقسیم بندی زمان اجرا، حتما از محتوای حرکت اطلاع پیدا کنید و بدانید بعضی از قسمت ها زمان بیشتری نسبت به قسمت های دیگر نیاز دارد. یعنی تندی و کندی حرکت در بخش های مختلف فن متفاوت است و نمی تواند یکنواخت باشد. مهمتر از همه اینکه اگر هیچ کس نتواند شما را راهنمایی کند، حرکت حریف راهنمای خوبی است.

چقدر وقت دارید؟

زمان مورد نیاز برای اجرای فن با محاسبه ی حرکت حریف اندازه گیری می شود. یعنی زمان حرکت نسبی است و با اجرای حرکت حریف ارتباط مستقیم دارد. هر چقدر با حرکت ها حریف هماهنگ تر باشید، زمان محاسبه آسان تر می شود.

حالا وقت آن است که یک جدول زمانی  را ترسیم کنید. در این جدول حرکت هر دو ورزشکار گنجانده می شود و به نسبت هر دو حرکت زمان بندی انجام می شود. تنظیم زمان با این روش باعث افزایش عملکرد حرکت خواهد شد.

احساس تازگی:

اگر به طور مستمر و پی در پی به اجرای حرکت بپردازید، تدریجا مغز شما به دلیل خستگی و فشار و مصرف انرژی زیاد دچار اختلال می شود. این حالت مانند خواندن یک داستان است که در آن هیچ نقطه  یا ویرگولی وجود ندارد. مغز ورزشکار نیاز به تجدید قوا دارد تا بتواند برای ادامه کار تمرکز خود را حفظ کند.

مرتب سازی اطلاعات حرکت:

هنگام فعالیت حرکتی، مغز هم زمان به مرتب کردن عناصر حرکت می پردازد. اگر چه این عمل به صورت ناآگاهانه انجام می شود. اما در واقع مغز، به پردازش، تنظیم و مرتب کردن اطلاعات می پردازد  و این همه در حالی رخ می دهدا که در حال اجرای فن هستید. بنابراین بعد از هر اجرایی، چند ثانیه به مغز استراحت بدهید تا طراوت و شادابی خود را از دست ندهد. اما نباید هنگام استراحت، احساس گناه کنید. اما مواظب باشید که این وقت استراحت زیاد طولانی نشود.

موضوعات حرکتی را مرور کنید:

اگر تازه فن جدیدی را یاد گرفته اید، باید هر جلسه آن را مرور کنید. اما بعد از سه تا پنج جلسه، روش مرور فن را کمی تغییر دهید. این تغییر می تواند در فاکتور سرعت، ساختار، شیوه ی اجرا و ... انجام شود. باید بتوانید یک فن را به چند روش اجرا کنید. حتی روش استراحت شما در هر جلسه متفاوت باشد. در جلسات اول، فن را به طور آهسته و شمرده شمرده و با عدد گذاری بر روی اجزای حرکت، اجرا کنید و به خاطر اینکه در جلسات اول ذهن شما بیشتر فعالیت می کند، زمان استراحت کافی بین تمرین بگنجانید. بعد از اینکه فن را در ده جلسه مرور کردید، حالا وقت آن است که فن را در دفعات کم و با سرعت بیشتر اجرا کنید. در این مرحله روش عددگذاری بر روی اجزای حرکت را کنار بگذارید و تصویر ذهنی کل حرکت اکتفا کنید.

بهتر است موضوع حرکت را در یک مدت طولانی انجام ندهید و بعد از چند جلسه تمرین فن جدیدی را در تمرین بگنجانید.

به تمرینات خود متعهد باشید:

هنگامیکه جدول زمانی تمرینات خود را تهیه کردید از آن پیروی کنید. بدین ترتیب عادت های خوب را در خود پرورش دهید. در این راه از روش های بی حاصل صرف نظر کنید. کلید یادگیری یعنی تخیل را آزاد کنید تا قدرت مغز شما بکار گرفته شود.

اتوبان موفقیت در ورزش

 

به نام خدا

اتوبان موفقیت در ورزش

نویسنده: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور        : اتوبان موفقیت در ورزش / نویسنده، عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: دوقلوها، 1394.

مشخصات ظاهری          : 39 ص 5/14 * 5/21 س م.

شابک                          : 40000ریال0–18–8739-600–978

وضعیت فهرست نویسی   : فیپا

موضوع                       : حرکت آموزی

موضوع                       : مهارت های حرکتی

رده بندی کنگره              : 1394 2الف4ی/ 452 GV

رده بندی دیویی              : 86/372

شماره کتابشناسی ملی      : 4034025

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1395

شمارگان: 1000

شابک: 0- 18- 8739- 600 - 978

قیمت : 4000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

کلیات حرکت...................................................................7

نحوه ی گارد...................................................................7

نحوه ی درست گرفتن حریف...............................................7

حرکت دست....................................................................7

ریتم و زمان بندی.............................................................8

چگونه دیدن بر اجرا تأثیر می گذارد......................................8

استرس و نگرانی.............................................................8

کیفیت حرکت..................................................................9

از افراط بپرهیزید............................................................9

کنترل سرعت.................................................................9

اجراهای مناسب..............................................................9

آغاز حرکت...................................................................10

اجراهای بحرانی.............................................................10

سرعت.........................................................................10

زاویه ی اجرا.................................................................11

اجرای های ترکیبی..........................................................11

اجراهای الگویی.............................................................11

اجراهای مشکل ساز........................................................11

اجرای دو منظوره...........................................................11

طراحی یک اجرای موفق..................................................12

با خودتان تمرین کنید.......................................................12

ترفندهاو تاکتیک های مختلف.............................................12

ارزیابی حریف..............................................................12

پیش بینی......................................................................13

ایجاد دسته های حرکت.....................................................13

کنترل سرعت................................................................13

استفاده از نقاط ضعف حریف به نفع خود..............................13

خطاهای عمومی............................................................13

تکنیک های آموزش فکری...............................................14

گام های موفقیت.............................................................14

تجسم ذهنی...................................................................14

ممارست فکری.............................................................14

تکنیک های آموزش بدن..................................................15

برطرف نمودن معایب جسمانی..........................................16

تمرین های جالب و سرگرم کننده........................................16

بنا نهادن هدف...............................................................16

هدف های اصلی از ورزش کردن.......................................17

برنامه ی تمرین هفتگی....................................................17

تغییر شکل حین اجرای حرکت...........................................18

تقابل بین نظم و آشفتگی...................................................18

آلیاژ نمودن حرکت.........................................................19

تفکر حرکت..................................................................21

اصول حرکت شناسی......................................................21

سنگینی و سبکی در حرکت...............................................21

یونیزه کردن حرکت........................................................21

اکشن و ری اکشن...........................................................21

ماهیت حرکت................................................................21

ایجاد لنگر در حرکت.......................................................21

انواع وضعیت ها............................................................22

نقش کنترل در حرکت......................................................22

آنالیز حرکتی.................................................................22

یک سانسور حرکتی........................................................22

انواع حرکت ها..............................................................22

جهت گیری حرکت ........................................................23

شکل دو نیرو................................................................23

انواع ارزیابی................................................................23

عدالت بین اعضاء حرکت.................................................23

نسبت طلایی.................................................................24

ساکن کردن حرکت.........................................................24

متغییر های حرکت.........................................................24

چگونه از یک حرکت پشتیبانی کنیم؟...................................25

مکانیزم ارتباط با حرکت..................................................25

خیلی مواظب باشید؟........................................................26

حرکت مستحلک............................................................26

نبرد حرکت ها با یکدیگر.................................................26

بازتاب حرکت...............................................................26

پیکربندی حرکت............................................................26

تعیین فشار...................................................................27

آرایش حرکت................................................................27

مشخصه یک حرکت.......................................................27

حرکت الاستیکی............................................................28

مقاومت کمکی...............................................................28

شکست را کنترل کنید......................................................28

مبادله ی مداوم و هماهنگ................................................29

جنگ سبک ها با یکدیگر.................................................30

ساختار خواص حرکت.....................................................33

ذخیره سازی انرژی........................................................34

تعیین میزان تحرک حرکت...............................................35

شناسایی سیستم های قالب.................................................35

ارتباط با حرکت حریف....................................................35

نسبیت و قیاس...............................................................35

انواع تأثیرات بر حرکت...................................................35

چگونگی از دست رفتن حرکت..........................................35

سامانه ی نظم دهنده.........................................................35

تحلیل وضعیت و طراحی مسیر حرکت.................................35

کمپزسیون در حرکت.......................................................36

کمپزسیون....................................................................36

آگاهی از رفتار حرکت.....................................................36

ترکیب بندی حرکت.........................................................37

جزئیات و تأثیرات آنها.....................................................37

ترسیم کلی حرکت...........................................................37

ارتعاش حرکت...............................................................37

محاسبه ی حرکت...........................................................37

سازنده ی حرکت حریف...................................................37

فضادهی به حرکت..........................................................38

هماهنگ سازی حرکت.....................................................38

اجزای حرکتی مهم..........................................................38

مراحل حرکت...............................................................38

برنامه ریزی حرکت........................................................38

انواع حرکت..................................................................38

اجرای حرکت عقلانی در هر زمان وابسته به.........................39

انواع عامل های واکنش....................................................39

درک موضوعی حرکت....................................................39

کلیات حرکت:

اکنون زمان آن رسیده است که با نگرش تازه به آموزش ورزش بپردازید. ما از مطالبی که تا کنون در این زمینه نوشته شده است گامی فراتر نهاده و دنیایی کاملا جدید را به روی ورزشکارانی می گشاییم که می خواهند مهارت و دانش خود را در این زمینه ارتقاء دهند. هدف ما این است که شما واقعا از روند یادگیری لذت ببرید.

نحوه ی گارد:

یکی از مهمترین موارد کلی در یک اجرای شایسته نحوه ی قرار گرفتن پاها و به ویژه پای عقب است. اگر پای عقب خیلی نزدیک به پای جلو باشد دچار گرفتگی عضلانی می شوید و نمی توانید آزادانه حرکت کنید و در نتیجه قادر به اعمال شایسته ی مورد نظر نخواهید بود. اگر پای شما خیلی عقب باشد بدنتان خیلی به سمت جلو خم خواهد شد و در وضعیت نافرمی قرار می گیرد و حرکتتان محدود می شود.

استقرار صحیحح پاها  و شکل های مختلف بدن موقعیت های مختلف برای راحتی ورزشکار تعیین می کند. این خیلی مهم است که برای یافتن حالت راحت بدن خود به بدنتان گوش فرا دهید. این راهنمایی های ساده باید شما را دریک موفقیت خوب برای به نرمی حرکت دادن و تحت کنترل داشتن همه ی اجزای بدن قرار دهد . بنابراین در هر لحظه موقعیت خود را مرتبا بررسی نمایید تا همیشه در موقعیتی مناسب برای اجرای حرکتتان قرار بگیرید. یک موقعیت پای راحت به شما اجازه تنظیم ناخود آگاه ظرفیت در اجرا می دهد.

نحوه ی درست گرفتن حریف:

متأسفانه ورزشکاران بازو و دستهایشان برای کنترل و مهار حریف آموزش ندیده اند. اینکه کجای بدن حریف را باید نگه داشت؟  بیشتر تأکید برای یافتن این قسمت است. همچنان که نحوه ی ایستادن یکی از پایه های توازن است. استقرار صحیح دست ها نیز یکی از اساسی ترین موضوعات می باشد.

حرکت دست: (نوسان)

از این به بعد ما می خواهیم روی حرکت دست تمرکز کنیم. به زودی خواهدی فهمید که این مسأله در میان ورزشکاران حرفه ای بسیار اهمیت دارد. اجرای حرکت دست ها نباید بی قاعده و بی نظم باشد و زیبایی حرکت دست ها باید بررسی شود. اکنون از خود می پرسید، چگونه یک ورزشکار می تواند یک حرکت یکنواخت و راحت انجام دهد؟ اول اینکه چرخش یا حرکت دست ها نباید تعادل پاهایتان را خدشه دار کند. سپس اطمینان حاصل کنید که کنترل حرکتتان در دست ها، تغییر مناسبی در حالت فیزیکی بدن ایجاد می کنند.

ریتم و زمان بندی:

ریتم به آهنگ کلی حرکت شما در حین اجرا گفته می شود. هر کدام از ما ریتم شخصی خودمان را داریم و بعضی از وزشکاران سریع تر اجرا می کنند و سریع تر از یک ایده به ایده ی دیگر می روند. آنها آهنگ درونی سریع تری دارند. بعضی از ورزشکاران آهنگ حرکتی کندتری دارند. بنابراین اگر ریتم حرکت شما کُند یا تُند باشد هیچ تفاوتی نمی کند. آنچه شما را متفاوت می سازد، این است که آیا شما به ریتم طبیعی خودتان ادامه می دهید یا نه؟

هنگامیکه ریتم خود را پیدا کردید، آنگاه زمان بندی وارد اجرا می شود. سرانجام برای به حداکثر رساندن کارایی هدفتان باید دانشی کارآمد درباره ی نحوه ی عملکردتان داشته باشید.

چگونه دیدن بر اجرا تأثیر می گذارد:

ما از زمانیکه کار چشم ها را دریافته ایم- اینکه چگونه می بینیم و تجسم حرکت را در ذهن ترسیم می کنیم. اگر شما دانش اساسی در رابطه با دید خود داشته باشید در بر طرف نمودن بسیاری از مشکلات کمک خواهد کرد. مثلا درباره ی بازی والیبال نیاز نیست چشمانتان را خیلی حرکت دهید. این کار باعث تمرکز ضعیف می شود.

استرس و نگرانی:

هنگامیکه ورزشکار در زیر فشار استرس قرار می گیرد سر سخت تر و دقیق تر می شود و این واقعا روی پردازش دید تأثیر می گذارد و عملکرد میدان دید محدود می شود. درمان این مشکل از طریق تمرین آرامش و راحتی بدن با تنفس صورت می گیرد.

کیفیت حرکت:

هنگامیکه ورزشکار در زیر فشار استرس قرار می گیرد سر سخت تر و دقیق تر عمل می کند و این واقعا روی پردازش دید تأثیر می گذارد و عملکرد میدان دید محدود می شود.

از افراط بپرهیزید:

چنانچه می خواهید تمرینات را ارتقاء دهید، سعی کنید در بکار بردن حرکت ها افراط نکنید. تمرینات بدون هدف به هیچ وجه به مهارت شما کمک نخواهد کرد. یک برنامه ی منطقی برای تمرین، تکنیک آرامش و راحتی نیز و عدم افراط شما را به اهدافتان خواهد رساند. در این صورت بهترین عملکرد را به دست خواهید آورد.

کنترل سرعت:

هنگامیکه شما در مراحل ابتدایی کسب مهارت هستید، همه چیز دست به دست هم می دهند تا سرعت را کنترل کنید. چیزهایی وجود دارند که بر سرعت شما تأثیر می گذارند و شما نمی توانید آنها را کنترل کنید. به تدریج با دانستن عناصر اصلی و اساسی شما قادر خواهید بود کنترل و سرعت مناسبی بدست آورید.

اجراهای مناسب:

اولین و مهمترین مشخصه ی فیزیکی حرکت اجرای نرم با سرعت مطمئنه می باشد. اجرای حرکت خشن با سرعت زیاد و بدون کنترل نتیجه ی مطلوبی نخواهد داشت. بنابراین سرعت به تنهایی باعث اجرای موفق نمی شود. زیرا باعث کنترل کمتر بر اجرا می شود.

هنگامیکه به مهارت کافی رسیدید می توانید با نوسان حرکت در لحظات مختلف (کُند و تُند) اجرای مؤثرتری داشته باشید. اکنون درباره ی تمام گزینه هایی که برای تغییر فاکتورهای سرعت، نیرو و فشار باید بکار گرفته شوند، فکر کنید و آنها را تمرین نمایید. سپس سرعت های مختلف اجرا را تمرین کنید. همه ی اینها در یک مسابقه ی واقعی بکار خواهند آمد.

زمانیکه یک ورزشکار، نکات اساسی را کاملا فرا گرفت، حس اعتماد به نفس لازم برای اجرای حرکت را بدست خواهد آورد و از آنجایی که توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است، هر ورزشکار می تواند با حس خود در اجرا، حرکات زیبا و سحرانگیز را به وجود آورد. علاوه بر گسترش عادت های خوب در اجرای حرکات سعی کنید انواع مختلف اجرا را که ممکن است روی بدهند را تجربه کنید. 

آغاز حرکت:

چهار شیوه برای آغاز حرکت وجود دارد.

1- ضعیف (اجرای ضعیف)

2- نیمه قوی

3- قوی

4- خیلی قوی

اما اگر حرکت از جانب حریف است، اینگونه حرکت ها توافقی است. ابتدا با نیروی ضعیف حرکت حریف را کنترل کنید. اما اگر حمله کننده هستید با نیروی قوی شروع کنید. باید به تمایلات حریف توجه کنید و حرکت ها را پیش بینی کنید.

اجراهای بحرانی:

هر کدام از اجراها اطلاعاتی در اختیارتان قرار می دهد. تسلط پیدا کردن بر مهارت ها به معنای تفاوت بین دو اجرای همسان است. یعنی باید بتوانید نکات و ظرایف هر اجرا را به دقت بررسی کنید و نقاط قوت و ضعف هر یک را شناسایی کنید. این بدان معنا است که شما
می توانید گزینه های متفاوتی برای مقابله با آن حرکت انتخاب کنید. این کار در بُرد یا باخت شما تأثیر می گذارد.

انواع مخلتف اجراها یعنی اینکه در هر اجرا نیروهای یکسانی بکار گرفته نشده اند. به زودی خواهید فهمید که هر اجرا چقدر با یکدیگر متفاوت هستند و ویژگی های خاص خودش را دارد. این اطلاعات
می تواند منجر به یک اجرای شایسته از جانب شما باشد.

سرعت:

متغییر اصلی در اجرا سرعت می باشد و اینکه چه اقدام هایی به این کار کمک کرده اند. در هر اجرا انواع سرعت های مختلف بکار گرفته می شوند:

1- آهسته

2- نیمه آهسته

3- سریع

4- تند

5- خیلی تند

زاویه ی اجرا:

آخرین متغییرهایی که روی اجرا تأثیر می گذارند، زاویه ی اجرا است. زیرا با تغییر اندکی در زاویه اهداف می توانند تغییر کنند. بهتر از همه اینکه یک سیستم هوشمندانه برای محاسبه ی حرکت بدست آورید.

اجرای های ترکیبی:

در یک اجرای ترکیبی از خطوط (صاف، منحنی، موجی، بریده بریده، قوسی و...) استفاده می شود. مهارت اجرای حرکت در ترکیب درست آنها با یکدیگر است. البته زاویه و سرعت اجرا فراموش نشود. اکنون زمان آن رسیده است با یک روش منطقی بتوانید مهارت خود را با سرعت بالا بیازمایید.

اجراهای الگویی:

این بدان معناست که در اولین مرحله ی اجرا مرحله ی بعدی را در نظر بگیرید. این کار به تسلط مهارت و تجربه نیاز دارد. به منظور انجام مداوم این کار لازم است که الگوی مناسب را بیاموزید. باید بتوانید الگوی مناسب را با استراتژی خاص طرح ریزی کنید.

پنچ قاعده ی اجرای الگوی موفق عبارتند از:

1- پیش بینی

2- قرار گرفتن در جای مناسب

3- شناخت نقطه ی تلاطم

4- گاهی اوقات لازم است عقب نشینی کنید

اجراهای مشکل ساز:

باید بتوانید قاعده ی حرکتی حریف را برهم بزنید تا او نتواند به اهدافش دست یابد. این کار به تصور و خلاقیتی پویا نیاز دارد.

اجرای دو منظوره:

اجرای دو منظوره در میان تمامی ورزشکاران از محبوبیت خاصی برخورداراست. این اجرا هم زمان هم تهاجمی و هم تدافعی است.

طراحی یک اجرای موفق:

سعی کنید حرکتی را طراحی کنید که هر حریف به سادگی نتواند آن را مهار کند. تشخیص سریع فرصت های مناسب حریف را با مشکل مواجه خواهد کرد. آنقدر حرکت را ادامه دهید تا از حریف یک اشتباهی سر بزند. آنگاه از خود خلاقیت نشان دهید. به شما اطمینان
می دهم که با یک استراتژی و تاکتیک مناسب یک ورزشکار حرفه ای خواهید شد.

با خودتان تمرین کنید:

هنگامیکه در اجرای یک تمرین به مهارت کافی نرسیده اید، سعی کنید با تمرینات ساده خود را ملزم به اجرای آن تمرین در شرایط مختلف کنید. کمی تخیل کنید و از ذهنتان کمک بگیرید، حتما موفق خواهید شد.

ترفندهاو تاکتیک های مختلف:

علاوه بر آموزش اصولی و کلاسیک حرکت ها باید صدها شرایط واقعی اجرا را در نظر بگیرید و بر روی تک تک آنها تمرین کنید. در هنگام اجرا هر گونه فعالیت معمولی باید ارزیابی شود. بُرد تنها زمانی حاصل می شود که شرایط واقعی را درک کنید.

ارزیابی حریف:

هنگام آماده شدن برای شروع، ارزیابی نقاط ضعف و قوت حریف
می تواند به طراحی بر حرکت شما تأثیر بگذارد. حال ممکن است شما از مزیت داشتن یک مربی ماهر برخوردار نباشید، اما می توانید ورزشکاران حرفه ای را به دقت تماشا کنید. شاید زمانی باید با آنها مسابقه بدهید.

دقت نمایید که نباید تصور کنید که چون حریفتان نقطه ضعفی دارد، پس شما خواهید برد. اگر شما حریفتان را دست کم گرفته و توجه لازم را به او معطوف نکنید، حتی اگر به نظر چندان ماهر نباشد، شاید قادر به مغلوب ساختن حریفتان نباشید.

سعی کنید که تمرکز واقعی را روی حرکت حفظ کنید تا بر روی حریف. مهم است که حریف چه کاری دارد انجام می دهد. اما مهمتر آنکه شما چه کاری می خواهید انجام دهید. البته داشتن فیزیک مناسب هم می تواند شانس پیروزی را افزایش دهد.

شما هر زمان که با رقیبی سخت مواجه می شوید با تفکر ترفندی صحیح را بکار بسته و گسترش دهید. این عمل مرحله ای است که طی آن تمرکز خود را تقویت نموده و نسبت به حرکات حریف و شرایط ویژه آگاهی بیشتری پیدا خواهید کرد. هر اندازه که بیشتر تمرین کنید، سر سخت تر خواهید شد و هر اندازه که سر سخت تر شوید، امکان بیشتری برای برنده شدن خواهید داشت با تقویت نیروی ذهنی خود
می توانید بر شرایط سخت روحی مانند اضطراب و یا عدم تمرکز غلبه کنید.

پیش بینی:

باید تصور کنید که حریف شما تصمیم دارد چه حرکتی را انجام دهد. در چنین شرایطی انتخاب حرکت مناسب بیشتر خواهد شد.

ایجاد دسته های حرکت:

یک حرکت مناسب از اجزای مختلفی تشکیل شده است. هنگام ایجاد یک دسته ی حرکتی به خاطر داشته باشید که باید یکدیگر را تقویت کنند و در مقابل بتوانند حرکت حریف را ضعیف و از هم بپاچید.

کنترل سرعت:

عامل مهم دیگر در مهار حرکت، عدم توجه به کنترل سرعت می باشد. البته باید سرعت مناسب با توجه به سرعت حرکت حریف انتخاب شود.

استفاده از نقاط ضعف حریف به نفع خود:

این مطمئنا امتیاز بزرگی است. اما مزایای بزرگ تر تاکتیک های نهفته در پس این نقاط ضعف است. اینکه فرصت مناسب با توجه به خطاهای حریف بدست می آید و استفاده از آن به نفع شما تمام می شود. اکنون تمرکز خود را بر روی ترفندهای تهاجمی قرار دهید و مواظب باشید خودتان در چنین شرایطی قرار نگیرید. سعی کنید حریف را تحت فشار قرار دهید تا اشتباهی مرتکب شود.

خطاهای عمومی:

گاهی اوقات بهتر است که به نوبه ی خود یک خطای عمومی اجرا کنید تا حریف را به دام بیندازید. در این شرایط او ناچار است خود را در یک اجرای مشکل ساز قرار دهد. به خاطر بسپارید که تنها زمانی به خطای عمومی متوسل شوید که هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد.

تکنیک های آموزش فکری:

اجرای موفق مستلزم هماهنگی های پیچیده ی فکری و بدنی است. یک روند تمرکز عمده شامل تشخیص موقعیت و تجزیه و تحلیل آن و اجرای یک حرکت برنامه ریزی شده است. پس در هنگام اجرای حرکت، تنظیم سطوح مختلف حرکت، کنترل تنفس، کشش های مناسب ضرورت تمرکز و استفاده از قدرت تخیل، به منظور حرکت بهتر مستلزم تمامی کنترل های فکری و بدنی است. اجراهای تصادفی و بدون برنامه ریزی و در نظر نگرفتن جزئیات به باخت حتمی منجر خواهد شد.

اما تمرکز بیش از اندازه نیز به نوبه ی خود می تواند زیانبار باشد. تمرکز بیش از اندازه بر روی جزئیات باعث ایجاد اعمال جسمی مکانیکی و هماهنگی نامتعادل و حدس ثانویه در برنامه ریزی اجرای حرکت خواهد شد. شما باید آنقدر حرکتی را تمرین کنید که به طور خودکار و بدون فکرکردن آن را اجرا کنید. با افزایش مهارت ها، بدنتان شروع به گسترش حافظه عضلانی می کند و هنگام اجرای حرکت روند طبیعی خودش را انجام می دهد.

گام های موفقیت:

1- آمادگی جسمانی

2- آمادگی ذهنی

3-  آرامش

تجسم ذهنی:

هنگامیکه حرکتی را اجرا می کنید، مانند بازی فکری بدن خود به خود طبق تنظیمات از قبل تعیین شده به حرکت حریف واکنش نشان می دهد. لازم است اندکی درباره ی توانایی های فکری تان و نیز اینکه چگونه می توانید یک حرکت را در جهات مختلف بسط و گسترسش دهید، فکر کنید.

ممارست فکری:

ممارست فکری یک گام فراتر از تجسم فکری است و به شما اجازه
می دهد که بدون اینکه از سرجایتان تکان بخورید، اجرای یک حرکت را تجسم کنید. ممارست فکری از طریق حافظه ی درونیتان شرایط اجراهای متفاوتی را در ذهنتان ایجاد می کند. همچنین از طریق
حس ها، خلق یک تصویر ذهنی کامل تر می شود. ابتدا  عکس العمل فیزیکی خود را تجسم کنید و مهمتر از همه یک نتیجه ی مثبت در اجرا تجسم کنید. ورزشکاران حرفه ای، حتی هنگامیکه در حال تمرین فیزیکی واقعی نمی باشند به طور دائم از تجسم فکری برای تقویت مثبت اجرای خود استفاده می کنند و در نهایت به اجرای فیزیکی واقعی منجر می شود. این کار باعث افزایش اعتماد به نفس در حین اجرای واقعی می شود.

با اعتماد به توانایی های خود به ریتم هماهنگ و موزونی دست پیدا کنید و تجسم تجزیه و تحلیلی که از حرکت خود دارید چنان رنگ اطمینان به خود می گیرد که در زمان مسابقه لذت می برید. اما فکر کردن بدون تدبیر منجر به موفقیت نمی شود.

به منظور مبارزه با این مسأله و افزایش اطمینان خود، مسابقه ی خود را بر مبنای جوی فاقد تلاش استوار کنید. اگر بیش از اندازه تلاش کنید، حرکتتان از حالت طبیعی خارج می شود و ذهن و جسمتان بیمار
می شود و بی اختیار تحت تأثیر جریان مکانیکی حرکت قرار می گیرید و حرکتتان از حالت طبیعی خارج می شود. راحت باشید و از آنچه انجام می دهید لذت ببرید.

ما نمی گوییم که نباید در مورد خطاهای خود اندیشه نکنید و برای برطرف ساختن آنها تلاش نکنید. بلکه می گوییم توقعتان را بیش از اندازه بالا  نبرید. با اندکی تحسین خود، برای برطرف سازی نقاط ضعفتان تلاش کنید. آنگاه می توانید روی هر یک از آنها تمرین  نموده و توانایی های خود را در آن زمینه ارتقاء دهید. بدین ترتیب دفعه ی بعد با اعتماد به نفس بیشتری در مسابقه شرکت خواهید کرد.

تکنیک های آموزش بدن:

در اینجا در مورد ویژگی های جسمانی ایده آل برای یک ورزشکار عنوان شده است:

1- سلامتی قلب و عروق برای تنفس بهینه و تحمل فکری / بدنی

2- توازن و ترکیب بدنی مناسب برای اجرای شایسته

3- تناسب وزن

4- هماهنگی شایسته بین دست ها و پاها

5- تمرکز چشم ها

6- انعطاف پذیری مناسب برای خم شدن و کشیدن بدن در حین اجرا

7- داشتن عضلات قوی

8- هماهنگی دست ها و چشم ها

اگر تا کنون فعالیت هایی برای ارتقاء آنها انجام نداده اید، حال باید برای این کار اقدام کنید. نه فقط برای ورزش، بلکه برای بسیاری از موارد دیگر زندگیتان.

برطرف نمودن معایب جسمانی:

تلاش برای اجتناب از رخوت جسمانی به ویژه هنگام بی اطلاعی از علت آن کار بیهوده ای است. زمانیکه چنین چیزی برای شما اتفاق افتاد، بلافاصله به رفع مشکل بپردازید. البته این کار باید
زیر نظر متخصص پزشک ورزشی انجام پذیرد.

مهم نیست که مشکل شما از چه نوع است. به هر حال راه حلی برای آن وجود دارد. فقط نباید به اصلاح چیزی بپردازید که اصلا نیاز به اصلاح ندارد و یا اینکه مشکل را از آنچه که هست بدتر نکنید.

تمرین های جالب و سرگرم کننده:

بزرگ ترین دلیلی که اغلب ورزشکاران حتی پس از یادگیری تمامی تئوری های لازم قادر به دسترسی  به نتایج بهتر در ورزش خود نیستند، عدم تمرین و ممارست کافی است. در ورزش تمرین می تواند کسل کننده باشد. شما باید با بهره گیری از تمامی مهارت هایتان تمرین را برای خود جالب و سرگرم کننده کنید. بدین منظور به ارائه ی نکات کلیدی بپردازید.

بنا نهادن هدف:

منظور ما از این عنوان در نظر گرفتن یک هدف در ذهن خود و حفظ آن می باشد. آنگاه این هدف را به تحقق رسانده و هدف بعدی را دنبال کنید. باید مرتبا اجرای خود را تحت نظر داشته  و به سوی اجرای بهتر گام بردارید. در اینجا میزان پیشرفت شما بستگی به مربی دانا و تلاش خودتان دارد.

هدف های اصلی از ورزش کردن:

1- ارتقاء مهارت های جسمی (تقویت عضلات، تقویت قلب، ریتم هماهنگ و...)

2- ارتقاء مهارت فکری (تمرکز، اعتماد به نفس، تجسم ذهنی)

3- ارتقاء دانش (اجرای الگوهای مختلف حرکتی، بالا بردن مهارت ها و ترفندها)

پس از مشخص نمودن برنامه ی خود برای تمرین، سعی کنید زمانتان را با توجه به هر یک از سه حوزه ی بالا به طور مساوی به صورت روزانه یا هفتگی تنظیم کنید. با انجام این کار پیشرفت شما و تبدیل شدن به یک ورزشکار حرفه ای قطعی خواهد بود. اگر تنها بر روی یک حوزه تمرکز کنید، دچار ضعف هایی در اجرا خواهید شد.

در آخر اگر یک ورزشکار تازه کار هستید، آرام آرام وارد عمل شده و جلسات تمرینی خود را برنامه ریزی کنید. به جای یک جلسه تمرین سه ساعته سه جلسه تمرین یک ساعته برگزار کنید و این کار را تا زمانی ادامه دهید که به تمرکز و تحمل کافی برای اجرای یک مسابقه ی واقعی دست پیدا کنید.

برنامه ی تمرین هفتگی:

بهتر است با بهره گیری از یک لیست و بر طبق برنامه نیازهای خود را در رابطه با گسترش مهارت هایتان با یک برنامه ریزی روزانه یا هفتگی ارتقاء دهید. بعد از چند هفته بررسی کنید که آیا این برنامه مناسب می باشد یا نه. بنابراین می توانید مرتبا جدول خود را تغییر دهید. توجه نمایید تنها بر روی یک مهارت تمرکز نکنید. همچنین توجه نمایید که قبل از اجرای هر گونه تمرین روزانه، حداقل 5 دقیقه بدوید و بعد به اجرای نرمش های کششی اقدام کنید.

نکته ی مهمی که همواره باید مد نظر داشته باشید، بررسی ضروریات جسمانی خود می باشد و این چیزی است که اغلب ورزشکاران نسبت به آن غفلت می کنند.

هنگامیکه شما یک مهارت جدید را می آموزید از اکتساب آن لذت
می برید. هر اندازه که مهارت بیشتری کسب کنید، دوست دارید بیشتر بیاموزید. بنابراین شرایط موجود را در نظر بگیرید و برنامه ی جدیدی برای خود طراحی کنید. برای گسترش مهارت های فکری و جسمی خود زمان صرف کنید. زیرا در ورزش تلفیق این دو اهمیت دارد. البته با توجه به ماهیت ورزش مورد علاقه خود و مهمترین نکته این است که لذت برده و سرگرم شوید.

تغییر شکل حین اجرای حرکت:

این تغییر شکل در اثر جنبش حرکات اعضای بدن نسبت به یکدیگر انجام می شود. اگر مسیر تغییر شکل دادن حریف را صحیح انجام ندهید حرکت حریف توپرتر شده و به مرحله ی سخت سازی حرکت
می رسد. مانند گره زدن یک طناب و هر چه طناب را محکم تر گره بزنید، بازکردن آن سخت تر می شود. بنابراین هنگام مواجه با حرکت حریف باید طوری به حریف نیرو وارد کنید تا اعضای حرکتی حریف نتوانند از نیروهای پیوسته ی خود استفاده کند. در اینجا غلظت حرکت و چگونگی استفاده از آن اهمیت دارد.

تقابل بین نظم و آشفتگی:

از دو طریق می توان شکل حریف را تغییر داد. برای تغییر شکل حریف (شکل دهی) از نیروی فشار زاویه ای و قابلیت های کششی حرکت استفاده کنید. اما این تغییر شکل دهی نباید منجر به سازش و سازگاری بیشتر و بهتر حرکات حریف شود. یعنی در جهت مقاوم سازی حرکت حریف پیش نروید.

تنها حریف در شرایطی می تواند به حالت مطلوب برگردد که بتواند نظم حرکتی مطلوبی را بدست آورد و انرژی های تک تک اعضای حرکتی اش را مشخص کند و در یک جا متمرکز کند. مثالی از این دست، آجرهای ساختمان اگر به طور ناقص روی هم چیده شوند و مصالح بین آجرها سیمان کافی نداشته باشد به راحتی فرو می ریزد. بنابراین طرح منظم و کامل با نظم مناسب اجرا شود.  بنابراین با افزودن یا کاستن یک عنصر حرکتی می توان مقاومت حرکتی حریف را کم کرده و یا جهت آن را تغییر داد.

گاهی اوقات لازم است حالت نرمی حرکت حریف را سفت کنید یا حالت سختی حرکت حریف را کم یا زیاد کنید. همه ی اینها بستگی به شرایط و عملکردتان دارد.

آلیاژ نمودن حرکت:

در این مرحله با بکارگیری یک سری ترفندها حرکت حریف را نرم تر یا سخت تر کنید.

علم حرکت پذیرفته است که حرکت از هیچ به وجود نیامده است. در نتیجه احساس هر نوع حرکت و قدرتی که متولد می شود و نمو می کند و می میرد یک نوع احساس در مجری فن و مدافع آن به وجود
می آورد. اما مجموعه ی حرکت در حال تغییر و تبدیل است. حقیقتی که به شکل های گوناگون متبلور می شود. توضیحات علم حرکت نیز چیزی جز توصیفات خطوط حرکت و نیروهای حرکت نیست. این کار به معنای خلق حرکت اثبات گرا می باشد.

بر اساس اصول حرکت، تغییر شکل و رشد و نمو در حرکت به وجود می آید. ماهیت و هدف این حرکت ها را نمی توان به راحتی درک کرد. علم حرکت از آمیزش حرکت و انرژی آغازمی شود. اگر معمار حرکت (ورزشکار) به اوج مقام حرکت دست یابد و به نیات حرکت آگاه شود، علم حرکت را آموخته است. یعنی با درک نیات حرکت حریف و درک تمایلات حرکت، خود را ملزم به اجرای حرکتی خاص می کند.

ماندگاری حرکت زنده بودن و پویایی آن است. هدف حرکت کم کردن محدودیت و بالا بردن انگیزه های حرکتی توسط ورزشکار است. با اعمال یک سری دستورات و اجرای اندیشه های خودتان به حرکت معنی بدهید.

شناخت مفاهیم حرکت با تغییر و تبدیل مورد قبول سازگاری دارد. آغاز حرکت با یک شکل خاص شروع می شود. اما بلافاصله بعد از حرکت بر اثر انگیزشی مؤثر و متمردانه به دو بخش تقسیم می شود و این راه را تا انتها ادامه می دهد. اما حرکت های تقسیم شده قادر به درک هدفی برای سرنگونی حریف نیستند و گویی دلیل برقراری تعادل و تسلط نیروی حریف و حفظ بقای خود با یکدیگر فعالیت می کنند. آنگاه به هم می پیوندند و به صورت هماهنگ و عادلانه و فداکارانه به خلق حرکت اقدام می کنند.

در اینجا باید به سمت چهارچوب خاصی حرکت کنید. ایجاد یک نوع هماهنگی اسرار آمیز که پیوسته درگیر نوعی همکاری و انسجام مؤثر است.

باردیگر تصریح می کنم که علم حرکت هر دو نوع جنبش روانشناسی اجتماعی را به ی نوع رفاه حرکتی هدایت می کند. جنبشی که یک نوع وحدت حرکتی را ایجاد می کند.

مهمترین نیروی پیش رونده ی حرکت نظریه ی تکامل حرکت است. در حقیقت علم حرکت به دنبال تعامل بین اجزاء حرکت و... است حرکت فعال با ظرافت تمام در صدد به انحراف کشیدن حرکت حریف
می باشد. اصل حرکت می خواهد گسترش منطقی بیابد.

از اساسی ترین شرایط در پهنه ی حرکت، شناخت جزئیات حرکت
می باشد. در عرصه ی حرکت تا آنجایی که حرکت را بشناسید و در دفع آن نیز بکوشید به موفقیت دست خواهید یافت. بنابراین حرکت شناسی در تمام جهات از مسائل مهم به شمار می رود. این کار به ورزشکار بصیرت می دهد تا در راه رسیدن به هدف هوشیار باشد.

برای این مهم باید بدانید که حرکت چیست و هم راهکارهای متعدد مقابله با آن را بشناسید. باید هوشیار باشید که حریف از یک راه وارد نمی شود، بلکه راه های مختلف را می آزماید. باید با فکر باز حرکت را بررسی کنید. هر چیزی که احساس کردید حریف روی آن حساسیت نشان می دهد شما هم روی آن حساس شوید و بفهمید حریف چگونه
می خواهد از آنجا نفوذ کند.

کار صحیح به انحراف کشیدن حرکت حریف است. تا جایی که حرکت حریف را از مسیرش منحرف کنید و به بیراهه بکشانید. برای این کار باید به حرکت حریف نفوذ کنید و زمینه ی شکست حرکت حریف را فراهم کنید.

ورزشکاری می تواند مانع ورود حرکت حریف شود که روزنه های نفوذ حریف را بشناسد و با هوشیاری کامل به پاسداری از راه های نفوذی استفاده کند. لازم است که حرکت با یک نوع مبارزه ی تلفیقی انجام گیرد.

تفکر حرکت:

الف- وسوسه

نخستین گام وسوسه کردن حریف است. در حقیقت  یک نوع ترفند است که از طرف شما باعث می شود تا حریف به انجام حرکتی خاص که دلخواه شما می باشد، اقدام کند.

ب- زیبا نشان دادن حرکت (گول زدن حریف)

از کارهای دیگر، حرکت را طوری در جهت و مسیر حرکت حریف انجام دهید که حریف فکر کند به نفع او تغییرات شکل گرفته اند. در اصل باید طبیعت و شرایط رشد حرکت و تقابل دو حرکت را درک کنید. این نوع حرکت تکمیل یافته تر است.

اصول حرکت شناسی:

- استفاده از جزئیات بیشتر در حرکت

- نفس و حرکت

سنگینی و سبکی در حرکت:

چه از لحاظ زاویه و چه از لحاظ اندازه شکل و قرینه ی حرکت

یونیزه کردن حرکت:

چگونگی در اختیار گرفتن یک حرکت به وسلیه ی یک عنصر مشترک بین دو حرکت را گویند.

اکشن و ری اکشن:

ریتم غیر طبیعی که گاهی به شکل یک مکث موقت یک لحظه، سریع و حرکات یا کندی حرکت شود.

ماهیت حرکت:

1- تغییر شیوه ی حرکت

2- سبک روح و روان

آزاد شدن انرژی مثبت و هماهنگی ذهن و جسم در اجرا یک حرکت مثل اینکه از هم جدا نیستند. همینطور از نیروی حرکتی حریف برای انجام کارهای خاص استفاده کنید. 

ایجاد لنگر در حرکت:

گاهی اوقات حریف دست شما را به سمت عقب هُل می دهد. در اینجا سعی کنید با کمی عقب دادن دست نیرو را در ساعد و بازو ذخیره کرده سپس عکس العمل مناسب را انجام دهید. با این کار بر نیرو و قدرت خود افزوده اید و از انرژی حرکت قبلی استفاده کرده اید.

فکر کنید سوار یک تاب شده اید و می خواهدی تاب را به سمت جلو ببرید. کمی کار سخت است. حالا با بدن خود، کمی تاب را به عقب ببرید حالا به جلو حرکت کنید.

انواع وضعیت ها:

1- وضعیت ثابت

2- وضعیت متحرک

نقش کنترل در حرکت:

هنگام اجرای یک حرکت باید روی حرکت کنترل کافی داشته باشید. یک موتور سوار حرفه ای، هنگام مسابقه با سرعت و کنترل در مسیر حرکت می کند. اگر سرعت و پیچ ها و راه را به درستی نشناسد، از مسیر منحرف شده و سرنگون می شود.

موتور سواری که با سرعت بالا در پیست مسابقه حرکت می کند با مهار کردن انواع نیروهای مختلف در مسیر حرکت خود، پیش می رود و با کنترل همین نیروها می تواند با سرعت و تسلط  بر جاده به مسابقه ادامه دهد.

آیا شما می توانید نیروهای حرکتی خود را کنترل کنید. افرادی که دارای ویژگی های اخلاقی پویا هستند، نیروهای پلید غیر اخلاقی را مهار کرده اند؟

آنالیز حرکتی:

یک سانسور حرکتی:

برداشتن اجزاء مهمی که با اجرای آن، حریف مقابل کاملا متوجه نمی شود این فن به چه منظور و قصد خاصی اجرا می شود. (حرکت گنگ و ناشناخته)

مانند فیلم سینمایی که بخش های مهم آن را حذف کنید. و با دیدن آن متوجه مقصود و منظور فیلم ساز نشوید.

انواع حرکت ها:

1- حرکت های اصلی

2- حرکت های فرعی

3- حرکت های ظریف

جهت گیری حرکت:

1- حرکت روبه جلو

2- حرکت رو به عقب

3- حرکت به طرفین

شکل دو نیرو:

1- یا هر دو در حال انقباض.

2- هر دو در حال انبساط.

3- یکی در حال انبساط و دیگری در حال انقباض.

انواع ارزیابی:

1- ارزیابی حرمی

2- ارزیابی تحلیلی

3- ارزیابی موردی

4- ارزیابی بازخوردی

در اجرای یک فن باید با علم به حرکت، به اجرای چند حرکت دست بزنید تا نتیجه ی نهایی حاصل شود. نتیجه ی کار مهم است اما باید توجه داشت با چند حرکت درست نتیجه حاصل می شود.

نتیجه = باز هم یک حرکت دیگر + به دنبال آن حرکت دیگر + شروع با یک حرکت

حالا طبق شرایط با نقص یک حرکت و یا تکمیل یک حرکت، نتیجه ی دیگری حاصل می شود. یعنی شاید فکر کنید در این قسمت از حرکت این نتیجه مطلوب است. اما نتیجه ی بهتری حاصل نمی شود که روی نتیجه تأثیر گذارد و برعکس.

درست است که اجرای فن در شرایط متفاوت نتیجه های متنوعی بدست می آید. اما هر نتیجه ای شبیه نتیجه ی دیگر نیست و روند خاص خودش را دنبال می کند.

عدالت بین اعضاء حرکت:

وقتی عدالت را بین اعضاء و عناصر حرکت به درستی رعایت کردید، آنوقت یک نشاط و شادابی غیر قابل توصیفی در حرکت به وجود
می آید و ماندگاری آن به دلیل تقسیم درست عناصر و نیروها و
حرکت ها در جای خودش شکل می گیرد. برای مثال باغی را در نظر بگیرید که به شیوه ی مدرن آبیاری می شود. این نسبت ها و تناسب های درست به دلیل شناخت صحیح ویژگی های اجزاء حرکت است.

نسبت طلایی:

نسبت عددی بین حرکت ها و نیروها تقریبا یک سوم است. یعنی اگر حریف نیرویی برای عقب بردن دست شما وارد کند. شما نیروی یک سوم آن نیرو را انتخاب کنید و با قرار دادن ویژگی های دیگر مانند قرینه کردن، عقب و جلوی کردن لحظه ای،  استفاده از حرکت اُریب، استفاده از حرکت چرخشی و... نیروی حریف را کنترل کنید. سپس نیروی بیشتری به نسبت تشخیص و مصلحت اعمال کنید. این اعمال نیرو، نسبتی است بین دو نیرو، یعنی با برآورد نیروی حریف و نیروی خودتان کشف نیروی سوم با داشتن شرایط ویژه امکان پذیرتر است. این قابلیت کم نظیر با عدد نسبی یک سوم به دلیل تسلطی است که نسبت به حرکت حریف بدست می آورید. یعنی اعمال این عدد باعث می شود تا در مرحله ی نخست بتوانید حرکت حریف را در کنترل خود بگیرید تا وقفه ای در انجام دادن حرکتش ایجاد کنید. وقتی حریف نتوانست در آن شرایط زمانی و مکانی خاص حرکتش را به درستی انجام دهد به تدریج تسلط و اختیارش بر حرکت کم می شود و دیگر قادر نخواهد بود حرکتش را به درستی اداره کند و ادامه دهد. در اینجا با پیدا کردن نقطه
ضعف های حرکتی حریف می توانید نیرو و مسیر حرکت درست را انتخاب کرده و در پایان پیروز شوید.

ساکن کردن حرکت:

گاهی لازم است در یک جای حرکت وقفه ای ایجاد کنید. این کار باعث فریب حریف می شود. شاید هم می خواهید مسیر حرکتی دیگری را انتخاب کنید.

متغییرهای حرکت:

1- سرعت

2- قدرت

3- استقامت

4- زبری و نرمی

هنگام اجرای حرکت ها، این چهار فاکتور را تغییر دهید تا حالت های مختلف و متنوع یک فن را درک کنید.

چگونه از یک حرکت پشتیبانی کنیم؟

شناخت ظرفیت های یک حرکت و عناصر و حرکت هایی که می توانند با حرکت حریف پیوند برقرار کنند. آن هم پیوند کاهش دهنده ی فشار یا پیوند افزایش دهنده ی فشار به منظور خاص.

مکانیزم ارتباط با حرکت:

1- رمزگشایی

2- خواندن حرکت

3- شناخت ظرفیت های حرکت حریف

4- پیدا کردن یک عیب حرکتی

5- مطالعه ی حرکت حریف

6- نرخ گذاری حرکت حریف

7- شناخت کیفیت حرکتی حریف

8- انحراف دادن به حرکت حریف

9- محدود کردن حرکت حریف

10- بر هم زدن ترتیب حرکتی حریف

11- انداختن عیب در حرکت حریف

12- ضعیف کردن حرکت حریف

13- کم و زیاد کردن اندازه ی حرکت

14- کم رنگ کردن وضوح حرکت حریف

15- به تعویق انداختن زمان پاسخ دهی

16- در کنترل گرفتن حرکت حریف.

17- پر مصرف تر کردن انرژی حرکتی حریف.

18- شناخت پیغام های حرکتی حریف.

19- شناخت حرکت های پایدار.

20- سازگاری با حرکت حریف.

21- سعی در مستقل کردن حرکت خودتان

22- استفاده از یک حرکت با چند قابلیت.

23- استفاده از بعضی از حرکت ها برای رفع خستگی.

24- تنظیم میزان سرعت.

25- استفاده از فرم و شکل های نامأنوس.

خیلی مواظب باشید؟

نه اینکه فقط مواظب باشید فن نخورید، بلکه مواظب باشید حریف با حرکاتش، حرکت شما را مهار نکند و در اختیار نگیرد.

در انجام تغییر بین یک نقطه ی خاص در حرکت شما 2 تا 4 حالت حق انتخاب دارید.

بعضی از اجزای حرکت همدیگر را جذب می کنند و بعضی از اجزای حرکت یکدیگر را دفع می کنند. همینطور بعضی از حرکت ها ساختار دایره ای دارند. اما بعضی از حرکت ها ساختار خطی دارند.

حرکت مستحلک:

حرکتی که با نیرو و توان کافی اجرا نشود.

نبرد حرکت ها با یکدیگر:

1- جذب کننده

2- دفع کننده

بازتاب حرکت: عکس العملی است که از حرکت حریف بدست می آید.

خاصیت و ویژگی یک حرکت بر روی حرکت دیگر، خاصیت آن حرکت را تغییر می دهد. بنابراین باید بدانید که اجرای هر حرکت بر روی حرکت حریف چه تأثیری می گذارد؟

پیکربندی حرکت:

ویژگی روان بودن حرکت به دلیل این است که حرکت شکل مایع (خمیری) دارد و به راحتی تغییر می کند. اما اتفاقی که عملا به وقوع می پیوندد کاملا آن چیزی نیست که پیش بینی می کنید.

یک مجموعه ی رفتاری کل حرکت را می سازد. همینطور از جمع دو حرکت، حرکت جدیدی حاصل می شود. همینطور در بیشتر مواقع برای خنثی کردن یک حرکت نیاز به انرژی مشابهی ندارید. بلکه انرژی متفاوتی لازم است. نتیجه اینکه حرکات یا منبسط می شوند یا منقبض. باید گفت هنگام مبارزه بین دو حرکت سازشی وجود ندارد، مگر برای تخریب یکدیگر.

تعیین فشار:

اگر همه ی فشارها را بر روی عناصر حرکتی به طور مساوی تقسیم کنید، دیگر عنصر حرکتی به درستی نمی داند که چگونه نقش خود را ایفا کند. در نتیجه تقسیم فشارها باید متقارن باشند. تحمل هر عنصر حرکتی نسبت به نیروها متفاوت است.

بعضی مواقع فشار بر روی حرکت باعث شکست برشی حرکت یا شکست کنشی حرکت می شود. یعنی با کاهش مقاومت در یک نقطه از حرکت، کل حرکت متلاشی می شود. بنابراین رفتارهای حرکتی و اجرای مختلف با یکدیگر متفاوت هستند.

گاهی فشار در یک نقطه ی خاص می تواند نتیجه ی بهتری بدهد. در یک حالت چسبنده مانند عسل، تغییر شکل به خوبی مشاهده نمی شود. اما تغییر شکل در مایع شکل واضحی ندارد و پیش بینی را برای حریف سخت تر می کند. 

آرایش حرکت:

عناصر حرکت مانند قرار گرفتن در یک چهارچوب اتفاق می افتد. یعنی ساختار حرکت سه بُعدی است. نسبت جانشینی یک حرکت به جای حرکت دیگر با مکانیسم تغییر فشار و تغییر شکل ایجاد می شود. مانند یک حرکت سیال و هماهنگ. مثلا یک بادکنک را در نظر بگیرید. با فشار دادن یک قسمت، قسمت های دیگر به تناسب کوچک یا بزرگ می شوند. گاهی جابجایی یک حرکت با لغزیدن یک حرکت بر حرکت دیگر اتفاق می افتد.

وقتی انتظارات برآورده شد، مقاومت کنید یا یک قسمت حرکت را به حرکت قبلی محلق کنید.

عمل تغییر شکل و کشش توأم انجام می شود. حرکت در جهت های متفاوت مقاومت را کمتر می کند.

مشخصه یک حرکت:

یک حرکت دارای طول و عرض و ارتفاع مشخصی است. در هر قالب حرکتی مانند حل شدن شکر در فنجان چای، نیرو در آن متفاوت و پراکنده تقسیم می شود.

در عمل باید این مخلوط نیروها را در اعضای حرکتی حریف جابجا کنید و تغییر مسیر یعنی با کم و زیاد کردن نیرو، باعث تغییر شکل و جابجایی نیرو شوید.

به این دلیل که فشردگی در سطحی می تواند تبدیل به متراکمی شود و جای خالی حرکتی پُر شود. این به علت انرژی درونی یک حرکت است که نیروهای دیگر به (مجاور) مبادله گذاشته می شود.

حرکت الاستیکی:

حرکتی که نسبت به موقعیت تغییر شکل می دهد. یعنی با افزایش نیرو تغییر شکل می دهد. یعنی با فشرده شدن بدن جمع تر می شود، اما نیرویش هم بیشتر می شود.

تبادل نیروهای حرکتی سبب می شود تا اجزاء حرکت تحت اختیارتان قرار بگیرد و در شکل ویژه ی خود باقی بمانند.

نسبت فشردگی یک حرکت نیروی آن را تعیین می کند. انبساط یا انقباض حرکتی باعث تغییر شکل حرکت حریف می شود و زنجیره ها و پیوندهای حرکتی حریف را سست می کند. همینطور حرکت های مارپیچ مانند یک فنر عمل می کنند و نیروی بیشتری را به وجود
می آورند.

مقاومت کمکی:

مقاومتی که به کمک یک عنصر حرکتی بدست می آید.

شکست را کنترل کنید:

در هر حرکتی یک عنصر میزبان است و بقیه ی عناصر میهمان هستند. یعنی یک عنصر باید یک عضو نقش محوریت و کلیدی دارد. این عضو یا عنصر شکل و اندازه حرکات را تعیین می کند. این کار به طور هم زمان در جای جای اعضای حرکتی و عناصر حرکتی آنها اتفاق می افتد. گاهی شکل حرکت نباید به شدت تغییر کند و گاهی کمی تغییر می کند. گاهی از استحکام حرکت کمی کاسته می شود و یا گاهی کمی استحکام افزایش می یابد. این تغییرات و دگرگونی ها در
لابه لای حرکت اتفاق می افتد. همه ی اینها به خاطر عمل سخت سازی حرکت است و بعضی برای فرونشاندن حرکت حریف می باشد. گاهی اوقات ضخامت و نوع حرکت ضخیم تر انتخاب می شود.مکانیسم این نوع حرکت ها به منظور یکسان سازی حرکت است. برای مثال ماشینی که در دست اندازها حرکت می کند. صداهای متفاوتی از فنر ماشین شنیده می شود و این به منظور هر لحظه یکسان کردن و متعادل کردن حرکت است.

حرکت باید شکل پذیر باشد و در مقابل تغییر شکل حرکتی حریف به موقع تغییر شکل دهد. در این حالت باید با حرکات حریف سازشی مسالمت آمیز داشته باشد.

مبادله ی مداوم و هماهنگ:

هنگام جنبش نیروها در اعضای بدن زمانی می رسد که یک جای خالی احساس می شود. سعی کنید با گردش نیروها و جابجایی مناسب جاهای خالی را پُر کنید.

هر مرحله موقعیت های ویژه ای دارد. اگر نیروها در یک جا متمرکز شوند، بزرگ تر می شوند و آمادگی برای تهاجم پیدا می کنند. این فرایند در مدت زمان معین اتفاق می افتد. باید بتوانید انرژی را در جاهای مختلف هماهنگ کنید. این تغییرات ساختار داخلی حرکت را دگرگون می کند و درک مشارکت اجزای حرکت با شیوه ای خاص شکل می گیرد. در این مرحله ی یک خوشه ی حرکتی مشارکت
می کنند.

این روش را تغییر ساختار عمومی و در نتیجه به وجود آمدن استحکام شکل حرکتی نسبت روانی حرکت پدید می آید. اما این زمانی اتفاق می افتد که قدرت تحلیل حرکت حریف را داشته باشید و خوشه ی حرکتی شما با خوشه ی حرکتی حریف تناسب داشته باشد. در این حالت حرکت شما باید درعین استحکام قابلیت مشارکت داشته باشند. اکنون با قرار دادن لایه های حرکتی بر روی هم، شکاف های احتمالی را پُر کنید. اینکه فشار حرکتی حریف بر روی کدام قسمت تأثیرگذار است و تقسیم این فشار بر روی کدام اعضای حرکت می باشد. سپس به قسمت های سست و نقاط کم فشار دقت کنید. باید بین لایه ها حالتی فیبری و یکپارچه ایجاد کنید تا بتوانید در تمام جهات انعطاف داشته باشید. این حالت نرم در تماس با فشارهای حریف کاملا مشهود است. این نوع کارایی قابلیت جذب نیروی حریف را دارد و اگر به درستی تنظیم شود، قابلیت خنثی کردن نیروهای حرکتی حریف را خواهد داشت. در این مرحله مهندسی علم حرکت تداوم و ماندگاری حرکت را افزایش
می دهد و می تواند علت نقص هر حرکت را درک کند.

روند شکل گیری حرکت و چگونگی انجام آن، نتیجه ی مهندسی علم حرکت است.

در روند طبیعی حرکت، فرسودگی و سایش اجتناب ناپذیر است. همچنین شکل گیری حرکت یا روند رو به رُشد است یا روند رو به زوال. در هر کدام شرایط تفاوت است. نتیجه ی کار بستگی به شناخت و دستورالعمل هایی دارد که در حین کنترل حرکت انجام می پذیرد. هنگامیکه یک ورزشکار با ورزشکار دیگر مبارزه می کند، حرکت یکی به تدریج اُفت می کند. این عمل را اُفت حرکت می نامند.

روش های اکتشافی عملکردها:

جنگ سبک ها با یکدیگر:

در اصل این حرکت آفت گرفته است و باید با سم مخصوص خودش آفت کشی شود.

این لغزش در نقاطی که دو سطح بیشتر با هم در تماس هستند، اتفاق
می افتد. احتمال بیشتر، هنگامی است که دو سطح دارای نیرو و جهت یکسان و متقابلی هستند و قطعا این دو سطح بر روی عناصر دیگر تأثیر می گذارند و به تدریج کل حرکت را فرسوده می کنند.

در هنگام تماس با حرکت، امکان دارد نیروهای متفاوتی از هر دو طرف نیرو را مهار کنند. در اینجا شناخت نکات مشترک و نقاط متضاد کمک بزرگی برای شکل دهی حرکت جدید می کند. در این مرحله لغزش و یا یک پیچش چاره ساز است. حتی گاهی نیروی لازم برای گسست حرکت، ناچیز و قابل دیدن نیست.

در هر حال هر گونه لغزش، کیفیت حرکت را کاهش می دهد و حرکت در شرایطی قرار می گیرد که دیگر نمی تواند در امتحانات دیگر فشار بیشتری را تحمل کند. باید تحمل آرام و پایدار حرکت آگاهانه باشد.

مکانیزم های زیادی وجود دارد که برای حفظ تعادل، دخالت دارند. این فرایند آهسته اجازه ی تحرک بیشتر را به عناصر حرکتی نمی دهد. عدم روند نامتعادل اجازه ی تغییر شکل مثبت را نمی دهد. در اینجا روند حرکت به تدریج کند و متوقف می شود و اجازه ی حرکت دوباره را نمی دهد که حاصل آن تغییر شکل نامتقارن است.

فرایند تغییر بیشتر در اطراف یک مانع دیده می شود. چنین تغییر شکلی چنان آهسته است که اجازه می دهد، طرف دیگر حرکت را خنثی کند. این موضوع متناسب با سرعت حرکت حریف مقابل انجام
می گیرد. این فرایند پخش نامیده می شود. پخش متناسب با شدت اغتشاش حرکت بدست می آید.

گیرنده ی حرکت، نمی تواند دامنه ی نوسانی حرکت را درک کند. با این ملاحظات مقاومت حرکت کم شده و مراقبت از حرکت سخت
می شود. در واقع فشار پیوسته و سپس قطع فشار در لحظات مختلف توقعات را فراهم نمی کند و کشش حرکت قطع می شود.

بنابراین طول عمر حرکت بستگی به سختی حرکت و نوسانات فشار دارد. اعمال نیروی دو طرف و عکس العمل های مقتضی باید با فشارهای هماهنگ و متناوب صورت پذیرد. تنظیم همه ی
فشار ها باید در آستانه ی تشخیص بینابین باشند. در غیر اینصورت به حالت و فرم شکل حرکت (مانند ترک خوردن شیشه) گسترش می یابد. این فرایندهای تحت فشار باعث نظم یافتن تدریجی حرکت می شود. حرکت ها باید به نوعی طراحی شوند که در هیچ ناحیه ای فشار
بی موردی وارد نشود.

بنابراین فشار ساختمان یک حرکت را به تدریج تغییر دهید و خواص حرکت هم به همین صورت تغییر می کند. این تغییرات با افزایش فشار یا کاهش کشش در نهایت باعث گسست حرکت می شود. به تدریج با تأثیر عناصر حرکت، ساختمان حرکت منهدم می شود. باید به این حقیت آگاه باشید که در عمل فرایندهایی وجود دارند که هر حرکتی را از حالت اولیه خارج می کنند. ورزشکار باید در پی یافتن اجرایی باشد تا حرکت با دوام و متعادل باشد. مقایسه ی یک حرکت با حرکت دیگر نشان می دهد که روند دو حرکت وابسته به چه شرایطی است. البته
همه ی حرکت ها آگاهانه اجرا نمی شوند.

انتخاب یک حرکت بر حسب انرژی صورت می گیرد. فشار و مقاومت در پی مهار همدیگر هستند و ترجیح می دهند همدیگر را دفع کنند. چنانچه انرژی به میزان قابل ملاحظه ای آزاد شود، سرعت و استقامت حرکت کاسته می شود و شکل حرکت به درستی تأمین نمی شود. در اینجا حرکت به سمت گسست می رود و شناخت حرکت آسان نیست. جدا شدن حرکت ها، توصیف الگوی حرکتی شما را آسان تر می کند.

در نتیجه می توانیم همه ی حرکت را به  دو دسته تقسیم کنیم. دسته ی اول حرکت هایی هستند که پایدارند و دسته ی دوم آنهایی هستند که انرژی متعادلی ندارند و ناپایدارند. با ترکیب شدن این دو عامل با یکدیگر یک تعادل نسبی در حرکت ایجاد می شود. یک طرح منظمی که کاملا پایدار نیست. اما در نقاطی انرژی را مطابق با پیکربندی حرکت حریف حفظ می کند. در این شرایط حرکت به شکلی سیال با افزایش غلظت در یک نقطه از حرکت شکل پذیرتر می شود و در توافق با آن حرکت نسبت ها را تغییر می دهد. زیرا نوسانات حرکتی هر لحظه استحکام و شفافیت حرکت را تغییر می دهد. این تغییر تمایل به زوال حرکت دارد. اما نفس حرکت ترجیح می دهد به سمت حرکت پایدار دیگری برود و این همسویی به دلیل پایدار نگه داشتن حرکت است. زیرا حرکت های پایدار برای بسیاری از مقاصد مناسب تر هستند. این تغییر تدریجی و مدام رویکرد قبلی را تحت الشعاع خود قرار می دهد و رو به سوی مقاصد جدید دارد. بنابراین باید بدانیم این تغییرات با چه سرعتی و تحت چه شرایطی رُخ می دهند و چه عواملی باعث روند تسریح فرایند می شود. در چنین شرایطی انقباض و انبساط منظم حرکت این روند را آسان تر می کند. هر کدام از این موارد به گونه ای محافظتی عمل می کنند.

مراحلی را که باید جهت جلوگیری یا محدود سازی حرکت اتخاذ کنید، کاملا معلوم است. یک جریان واقعی در مخالفت همدیگر واقع می شود. زیرا جریان های مثبت و منفی در تقابل یکدیگر قرار می گیرند و حرکتی آزاد را شکل می دهند. در جایی از حرکت، اجزاء با یکدیگر ترکیب می شوند و بخشی از این قاعده را در جای دیگری می گنجاند. از این رو باید بدانیم چه عواملی باعث جایگزینی بهتر حرکت می شود. چنانچه جریان عبوری حرکتی وقفه در حرکت دیگر اندازد، عامل بازدارنده ای اتفاق افتاده است. این اختلاف کیفیت بین دو حرکت
نقطه ی ضعف یکی از حرکت ها است. حرکتی که در مقابل حرکت دیگر نامفهوم است و در نقطه ی مقابل برتری بدست می آورد.  این کیفیت سطح حرکت عامل جدا کننده بین اجزای حرکتی حریف
می شود. این میزان تأثیر به مقدار جذب یا دفع حرکت بستگی دارد. در اینجا مقاومت حرکت کاهش یافته و حرکت برتر قالب می شود.

بنابراین با شناخت از اتصال دو حرکت در تماس با یکدیگر تنها از طریق شکستن حرکت مقابل کامل می شود. شناخت شرایط جریان حرکت ممکن است در محلی واقع شود و در نقاط دیگر سالم باقی بماند. برای حفاظت در برابر ضعف حرکت چه کار می توانیم بکنیم؟ چندین راه حل وجود دارد که ما می توانیم از آنها استفاده کنیم و انتخاب ما به موقعیت و عملکرد قسمت های بخصوصی بستگی دارد. اما اگر شرایط مطلوب و نامطلوب را تشخیص ندهید، ضعف موضعی از بین
می رود. از این جا به بعد پوشش نامناسب حرکت شروع نوعی ضعف در حرکتتان ایجاد می کند. بنابراین باید بتوانید برای هر ضعفی پوشش مناسب را اتخاذ کنید.

در اینجا انتخاب حرکت دیگر در جهت مخالف عمل، پوشش است. در غیر اینصورت حرکت از خودتان قربانی می گیرد. ابتدا حرکتی مناسب با جریان انرژی مناسب انتخاب کنید. در این مرحله مسیر حرکت و جریان انرژی نقش تعیین کننده ای دارد و می تواند بخش قابل توجهی از انرژی انبار شود.

با در نظر گرفتن جهت، اندازه و وزن دوام حرکت  را افزایش دهید. یعنی در هر لحظه باید بتوانید جریان حرکت را شارژ نگه دارید تا سطح حرکت اُفت نکند.

ساختار خواص حرکت:

اکنون از نظر روابط ریاضی درک حرکت آسان تر می شود. یعنی استفاده ی صحیح و دسته جمعی ترازهای حرکتی با انرژی های تعیین شده کشف می شود. جریان مصرف انرژی باید به قدر کافی لحاظ شود تا بتواند تأثیر مثبت بر کل روند حرکت بگذارد. یعنی بتواند جریان یک مدار حرکتی را توزیع کند. مانند کابل های برق یک ساختمان، انتقال برق در قسمت های پر مصرف تر با سیم های ضخیم تر و در جاهای کم مصرف تر با سیم های نازک تر انجام می شود. اما تا زمانی که نتوانید هزینه ی انرژی را در حرکت محاسبه کنید، بهبودی حرکتی قابل قبولی نخواهید داشت.

ذخیره سازی انرژی:

ذخیره سازی انرژی در طول جریان حرکت اتفاق می افتد. برخی از شیوه هایی که در آن انجام می گیرد مستلزم استفاده ی صحیح از عناصر حرکت است. امکان دیگر استفاده ی درست ترکیب اعضاء و عناصر حرکتی است تا انرژی توسعه یابد و به طور گسترده انتشار داده شود.

روش دیگر ذخیره ی انرژی استفاده از حرکات، سنگینی و سبکی توأم است. با استفاده ی مناسب با سرعت و حرکت منطقی چرخ حرکت عاقلانه پیش می رود. این انرژی حرکتی می تواند با تنظیم موتور حرکتی اندازه گیری شود. بگذارید حرکت به خودی خود شکل بگیرد  و در یک روند منطقی جریان یابد. این چرخه ی روان و سریع به انرژی کمتری نیاز دارد. بهترین طرح ها مستلزم ترکیب عناصر و اجزاء حرکت (تلفیق) طبق معیارهای زمان و انرژی خود، نشانه ی چرخه ی سوخت حرکت می باشد.

هنگامیکه اجرای یک طرح حرکتی را انجام دهید که بدانید نیازهای انرژی آن چقدر است. یعنی در هر لحظه از حرکت چه میزان انرژی مصرف می شود. به طوری که این انرژی به آسانی قابل دسترس باشد. این کار استحکام و مقاومت حرکت را افزایش می دهد. در تولید شکل و تغییر شکل های آن دقت کنید که در روند تخلیه ی انرژی نباشد. بلکه در روند جریان انرژی صورت بگیرد. یعنی یک نوع سازگاری انرژی و سازگاری در جهت هماهنگی حرکت و انرژی می تواند ساختار یک حرکت را ارتقاء دهد. باید بدانید تا چه زمانی می توانید چنین شرایطی را تحمل کنید. این اندازه گیری معیار و استحکام حرکت را نشان می دهد. سعی کنید شیوه ای کم هزینه تر و راحت تر و مطمئن تر را انتخاب کنید. این کار از طریق قالب ریزی حرکت و حرکتی شبیه
خمیر دندان یا بلبرینگ انجام می گیرد. بالا رفتن درک ورزشکار از حرکت باعث بهبود حرکت می شود.

تعیین میزان تحرک حرکت:

بهتر است روش هایی برای ساخت حرکت بهتر از عناصر مورد نیاز داشته باشید.

شناسایی سیستم های قالب:

اندازه و شکل حرکت قالب، برای ریتم حرکت خودتان با توجه به ریتم حرکتی حریف و هماهنگی آهنگ حرکتی خودتان با ریتم حرکتی حریف.

ارتباط با حرکت حریف:

1- تطابق

2- تضاد

3- تقابل

نسبیت و قیاس:

ابعاد حرکت یکی از فاکتورهای مبهم در ایجاد روند هارمونی بوده است. مفهوم تناسب هندسی اساس تناسب حرکت است.

انواع تأثیرات بر حرکت:

1- تأثیر فشار بر حرکت

2- تأثیر تغییرات مدام بر حرکت

چگونگی از دست رفتن حرکت:

در شروع حرکت هدف قابل رؤیت نیست. به تدریج هدف واضح و روشن می شود.

سامانه ی نظم دهنده:

مسأله آگاهی جزء به کل و کل به جزء همان وحدتی است که بین کل اجزاء با جزء جزء اجزاء ارتباط برقرار می کند.

تحلیل وضعیت و طراحی مسیر حرکت:

ارتباط میان اجزاء سازمان یافته با یک سیستم سازمانی همبستگی بین اجزاء را ضروری می داند. وحدت می تواند به یکنواختی بینجامد.

نوع روش سازماندهی یک حرکت و سلسله مراتب آن به کل حرکت هویت می دهد.

شناخت تحرک های شبکه ای و کارگردانی کردن آن به واسطه ی کانون های حرکتی شرایط مناسبی به حرکت می دهد. در اینجا دو سویه بودن حرکت و نقش هر جزء مهم است.

عوامل منفرد به تنهایی کم تأثیر هستند. با پیوستگی و پیوند اجزاء با یکدیگر تأثیر معناداری ایجاد می شود. این دوگانگی در یک حرکت
می تواند حریف را سردرگُم کند. پس از مدتی هر یک از اجزاء به طور هماهنگ نه مستقل، با اجزاء دیگر ارتباط برقرار می کنند و یک وحدت کل را شکل می دهند.

کمپزسیون در حرکت:

کمپزسیون در حرکت یعنی ارزیابی از زوایای مختلف به منظور درک جنبه های گوناگون حرکت تا بتوانیم بهترین و جذاب ترین روش را برای نمایش حرکت کشف کنیم.

کمپزسیون: (ترکیب بندی)

کمپزسیون حرکت به معنای انتخاب و قرار دادن عناصر حرکتی و چیدن آنها به گونه ای که ارتباط آنها در سطح مطلوب حفظ شود.

ترکیب بندی بیشتر به درک ورزشکار بستگی دارد. کمپزسیون اصول و روش مناسبی است برای ایجاد هارمونی و تقویت هماهنگی بیشتر در حرکت است.

در انجام یک حرکت با شکل های گوناگون سرو کار داریم. اصول بنیادی حرکت، وحدت، تضاد، هارمونی، همگرایی، پراکندگی و ... است.

حرکت از خط های اُفقی و عمودی و اُریب و مواج تشکیل می شود. سعی کنید تأثیرات حسی آن را درک کنید.

آگاهی از رفتار حرکت:

بعضی از حرکت ها حس آرامش، هماهنگی، تنش انقباض یا انبساط را منتقل می کنند. ترکیب بندی یک حرکت صرفا انتخاب زاویه ی درست نیست. بلکه شامل تصمیم گیری در مورد لزوم وجود بعضی عناصر حرکت، حذف اجزاء حرکت یا تغییر اندازه موقعیت آنها می باشد.

ترکیب بندی حرکت:

ترکیب بندی به منزله ی برش یک حرکت. یعنی انتخاب اندازه و حجم مناسب می باشد.

جزئیات و تأثیرات آنها:

بیشتر جزئیات در پیش زمینه ی حرکت قرار دارند و تا حدودی نامشخص هستند.

ترسیم کلی حرکت:

1- شکل کلی حرکت

2- اجزاء اصلی

3- اجزاء جزئی و کوچک

4- روش مقایسه ای اجزاء حرکت

5- ارتفاعات گوناگون اجزاء حرکت

ارتعاش حرکت:

اگر ارتعاش تا مرحله ی تشدید رُخ دهد. معمولا باعث تخریب شدید حرکت حریف می شود.

محاسبه ی حرکت:

هر حرکتی که شتاب می گیرد در لحظه ی معینی کاهش انرژی
می یابد. اما اگر انرژی حرکت را با شیب معینی بالا و پایین ببرید، حرکت می تواند با نیروی خودش پیش برود. یعنی درجایی که حرکت می خواهد متوقف بشود، کمی قبل از آن یک شیب جدید ایجاد کنید و حرکت را داخل آن بیندازید.

در اینجا حرکتی با نیروی حرکت قبلی پیش می رود و مسیر بعدی نیرویی به حرکت می دهد. یعنی با جمع بندی نیروی حرکت قبلی و نیروی مسیر حرکت بعدی یک نیروی جدید به جریان می افتد. در اینجا استفاده از دو نیرو علم حرکت را کاربردی تر می کنند.

سازنده ی حرکت حریف: (رشد دادن حرکت حریف به نفع خود)

افزودن یک سازنده ی حرکتی به حرکت حریف برای در اختیار گرفتن حرکت حریف

ایجاد تعریف جدید در حرکت حریف به منظور قصد خاص واسطه ی حرکتی بین دو حرکت.

فضادهی به حرکت:

فضا سازی برای انجام حرکت در اختیار گرفتن حرکت حریف صورت می گیرد. 

هماهنگ سازی حرکت:

دستورات منفرد حرکتی در یک مجموعه ی کامل با ظرایف و ریزکاری های حرکتی انجام شود.

اجزای حرکتی مهم:

1- دست ها

2- سر

3- پاها

4- تنه

5- گردن

مراحل حرکت:

1- نقطه ی شروع

2- نقطه ی میانی

3- نقطه ی پایانی

برنامه ریزی حرکت:

1- کالبدی

2- وکالتی

3- تخصصی

4- توسعه ای

4- نابرابر

5- اکتشافی

6- هدفمند

7- تغییردهنده

8- دوگانه - چند گانه

انواع حرکت:

1- حرکت اشباع

2- حرکت غیر اشباع

اجرای حرکت عقلانی در هر زمان وابسته به چهار عامل است:

1- دانش اولیه ی حرکت

2- اندازه گیری کارایی حرکت تا بتوانید میزان موفقیت حرکت را مشخص کنید

3- عملی که عامل برتری در برابر حرکت مقابل است

4- دنباله ی درک حرکت بعدی

انواع عامل های واکنش به اختصار عبارتند از:

1- واکنش های ساده

2- واکنش های پیچیده

3- واکنش های هدفمند

4- واکنش های آینده نگر

5- واکنش های فرصت ساز

6- واکنش های مدل گرا

درک موضوعی حرکت:

شکل و اندازه ی بدن ورزشکار با میزان سن، قد، وزن و میزان آمادگی حریف تناسب داشته باشد. بهترین اجرا آن است که سازگاریش بیشتر و ناسازگاری اش کمتر باشد.

آموزش زبان انگلیسی

 

به نام خدا

سرگرمی های زبان انگلیسی

گردآورنده: عبدالله یزدانی

ناشر: دوقلوها

گردآورنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1397

شمارگان: 1000

شابک: 9 – 44– 8739 – 600 – 978

قیمت : 10000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

تلفن: [phone] – 0919

آیا می دانید چگونه زبان انگلیسی بخوانید:

 هنگام خواندن زبان انگلیسی و زبان عربی، باید بتوانید کلمات مرتبط با یکدیگر را کشف کنید. برای مثال اگر داستانی درباره ی چوپان
می خوانید، کلمات مرتبط با آن (چوپان، گله، چراگاه، گوسفند، سگ و..) است. همینطور کلماتی که به هر کدام از کلمات کشف شده کدام است؟ برا مثال کلمه ی مرتبط به سگ (نگهبانی) و یا کلمه ی مرتبط با گوسفند (علف و آب و...) اکنون درباره ی محتوای درس (بین 10 تا 20 کلمه ی مهم و مرتبط به تیتر اصلی یا موضوع اصلی درس) را یافته اید. . سپس متوجه شوید که نکات دستوری هر فصل کدام است و چه نقشی در جمله دارد.

مثلا موضوع درس یا به (گذشته / حال / آینده) ارتباط دارد. برای مثال اگر درباره ی ادیسون (مخترع برق) مطلبی نوشته شده باید کلمات دستوری که به گذشته ارتباط دارد یا پیدا کنید واگر موضوع درباره ی مسائل روز است باید کلمات و نکات دستوری که به زمان حال ارتباط دارد را پیدا کنید و اگر داستانی تخیلی که به آینده ارتباط دارد، به دنبال نکات دستوری بگردید که به زمان آینده ارتباط مرتبط باشد و اگر مطلب علمی به سئوالات و پرسش ها و اما و اگر و... بگردید. با این روش موضوع متن سرگرم کننده خواهد شد و شما اشتیاق بیشتری برای دنبال کردن موضوع خواهید داشت.

نکته: سعی کنید ارتباط اجزاء متن را با یکدیگر پیدا کنید.

کلید دستور زبان متن متضمن این موارد است:

1- رابطه ی میان ساختار جمله بندی ها و ارتباط آنها با یکدیگر

2- رابطه ی میان اجزاء متن با یکدیگر

3- رابطه بین اجزاء کلیدی متن با یکدیگر

4- رابطه ی میان سطح کم اهمیت تر با یکدیگر

فهم خواننده ی متن ناگاه که یک یک کلمات و جمله ها را به دقت بررسی می کند تا بتواند تمامی مفاد و قوانین آن را کشف کند. زیرا متن به تدریج در یک مسیر مشخص پیش می رود تا به نتیجه دست یابد. و در هر سطحی که به جلو می رود، فقط به دنبال روشن کردن اطلاعات با ادله ی صحیح است. در اینجا دستور زبان نیز با انعطاف و نرمش به کمک
خواننده ی متن می آید. تنها چیزی که سبب می شود مفاهیم امری مهم یا بی اهمیت تلقی شوند، نوع ارتباط آنها با یکدیگر است.

بنابراین فهم مطلب بستگی به فهم اجزاء متن با یکدیگر است. اگر ما مطلب را بد فهمیدیم، از آن روست که تصویر ناقصی از وجه دیگر آن به دست آورده ایم. نتیجتا دچار کج فهمی شده ایم.

نکته: کمله، جمله، پاراگراف، چنانچه جدا و مستقل از یکدیگر در نظر گرفته شوند، هیچ یک حامل معنای کاملی نیستند. فهم مطلب دارای چهارچوب و طرحی کلی است که در اختیار ما قرار دارد

بنابراین یادتان باشد که متن نظام مند و هدفمند است و جزئیات
و کلیاتی در کنار هم قرار دارند که در ارتباط با یکدیگر معنا پیدا
می کنند. (گاهی اوقات درهم ریختگی در متن می تواند خواننده ی متن را سردرگم کند.)

آموزش حروف انگلیسی به شیوه ای خلاقانه: 

در این نقاشی ها تشخیص شکل های قرینه و یا وارونه در جهت عکس یا مخالف تشخیص داده می شود.

همچنین کودک اشکالی که در جهت مخالف قرار دارند تشخیص
می دهد. کسب مهارت در وضعیت قرار گرفتن نمادهای کلامی که در جهت یکی مخالف جهت دیگری است. مانند:  بی و دی

نکته: برای فهم بهتر زبان بهتر است از کلمات مرتبط با یکدیگر استفاده کنید. مثلا آسمان، ابر، رعد و برق، باران و با این کلمات جمله بسازید. مثال دیگر: نجار، میخ، تخته، چکش...

تفاوت های حروف فارسی و انگلیسی:

چگونگی فهم زبان انگلیسی:

1- موضوع متن درس درباره ی چیست؟

2- لغات اصلی مربوط به موضوع درس کدام است؟

3- لغات فرعی کدام است؟

4- اهمیت لغات درس کدام است؟

5- آیا با فهم لغات اصلی می تواند لغات مشابه و معادلی پیدا کنید؟

6- آیا می توانید متوجه شوید که این لغات در چه جاهایی کاربرد دارد؟

7- چه نکات دستوری در جملات متن وجود دارد؟

8- قواعد دستوری هر فصل درباره ی چیست؟

9- آیا نکته ی خاصی در متن درس یا قواعد دستوری درس وجود دارد؟

10- آیا قاعده ای که در این جمله وجود دارد در چیدمان کلمات وجود دارد؟

Universe:  جهان

 Everything in universe, belong to God.

همه چیز در جهان، متعلق به خداست.

Earth: زمین

The earth revolves around the sun.

زمین به دور خورشید می چرخد.

Continent: قاره

 Iran is in the continent of Asia.

ایران در قاره آسیاست.

Country: کشور

 Ali enjoys travelling to other countries.

علی از سفربه کشورهای دیگر لذت می برد.

Capital City: پایتخت

 Tehran is the capital city of Iran.

تهران، پایتخت ایران است.

Province: استان

Varamin is in the Tehran Province.

ورامین در استان تهران است.

Township: شهرستان

Qarchak is one of the township of Tehran.

قرچک یکی از شهرستان های تهران است.

City: شهر

The nearest city to Varamin is Pishva.

پیشوا، نزدیک ترین شهر به ورامین است.

Village: روستا

Varamin contains many cities.

ورامین روستاهای زیادی دارد.

Tribe: قبیله

People live tribe by tribe in Africa.

مردم به صورت قبیله ای در آفریقا زندگی می کنند.

State: ایالت

Queensland is one of the states of Australia.

کوئیزلند یکی از ایالات استرالیاست.

School: مدرسه

Student دانش آموز :

Notebook دفتر :

Bookکتاب :

Deskمیز :

Benchنیمکت :

Blackboardتختهه سیاه :

Eraser  تخته پاککن :

Managerمدیر :

Schoolmasterناظم :

Teacherمعلم :

Servitorسرایدار:

Buffetبوفه :

Schoolyardحیاط مدرسه :

Recycle binسطل زباله :

Lavatoryسرویس بهداشتی :

Flagپرچم :

Drinking Fountainآبخوری :

            Students go to school to learn. They write in their notebook and they sit behind their desk on their bench. Teacher writes on the blackboard and cleans it with an eraser. Other person works in school too; for example manager, schoolmaster, and servitor. Buffet, recycle bin, flag, drinking fountain and lavatory are in the schoolyard.

دانش آموزان برای یادگیری به مدرسه می روند. آنها پشت میز و نیمکت هایشان می نشینند و در دفترشان می نویسند. معلم ها روی تخته می نویسند و با تخته پاک کن ، تخته را پاک می کنند. بقیه نیز در مدرسه کارمی کنند. برای مثال مدیر، ناظم و خدمتکار. بوفه، سطل زباله، پرچم و آبخوری در حیاط مدرسه اند.

Mapنقشه :

Bevel protractorنقاله :

Globeکره جغرافیایی :

Chairصندلی :

Libraryکتابخانه :

Back packکوله پشتی :

Handbagکیف دستی :

Pencilمداد :

Color pencilمدادرنگی :

Eraserپاک کن :

Sharpenerتراش :

Watercolorآبرنگ :

Crayonمدادشمعی :

Penخودکار :

In the library there are map, globe and chair. Students have pencil, color pencil, pen, watercolor, sharpener, crayon and eraser in their back pack or handbag.

در کتابخانه صندلی، نقشه و کره جغرافیایی هست. دانش آموزان در کوله یا کیف دستی خود، خودکار، مداد، مدادرنگی، آبرنگ، تراش، مدادشمعی ، و پاک کن دارند.

Familyخانواده :

Fatherپدر :

Motherمادر :

Sisterخواهر :

Brotherبرادر :

Nieceخواهر زاده/برادر زاده (دختر) :

Nephewخواهرزاده/برادر زاده (پسر) :

Uncleعمو/دایی :

Grandmotherمادربزرگ :

Grandfatherپدر بزرگ :

Mother-in-lawمادر زن/ مادرشوهر :

Father-in-lawپدر زن/ پدر شوهر :

Auntعمه/ خاله :

            Our family members are me, my father, my mother, my sister and my brother. I have one niece and nephew. They are Sam and Marry. My grandmother and grandfather live with my aunt. I do not have uncle. My brother does not have mother-in-law and father-in-law.

اعضای خانواده ما شامل من، پدر، مادر، خواهر و برادر من است. من یک خواهرزاده و یک برادرزاده دارم. آنها سام و مری هستند. پدربزرگ و مادربزرگم، با عمه ام زندگی
 می کنند. من دایی ندارم. برادرم پدرزن و مادرزن ندارد.

Bride عروس :

Groomداماد :

Groomsmanساقدوش (داماد) :

Bridesmaidساقدوش (عروس) :

Partyجشن :

Candyشمع :

Juiceآبمیوه :

Dinnerشام :

            Main members of marriage party are groom and bride, with their groomsman and bridesmaid. They serve juice and candy, and dinner.

مهمترین افراد عروسی، عروس و داماد، و ساقدوش های آنها هستند. آنها آبمیوه و شیرینی و شام سرو می کنند.

Purple بنفش :

 Indigo  نیلی :

 Blueآبی :

 Greenسبز :

Yellowزرد :

 Orangeنارنجی :

 Redقرمز:

 Blackمشکی :

 Whiteسفید :

            My favorite color is blue and purple, and I hate yellow. My sister loves orange and red, and she does not like black. My mother enjoys green and indigo and she never enjoys white.

رنگهای مورد علاقه من آبی و بنفش هستند و از رنگ زرد متنفرم. خواهرم رنگهای نارنجی و قرمز را دوست دارد و از رنگ مشکی بدش می آید. مادرم رنگهای سبز و نیلی را می پسندد و هیچگاه از رنگ سفید خوشش نمی آید.

Seaدریا :

Waterآب :

Waveموج :

Seashoreساحل :

Cliffصخره :

Boatقایق :

Shipکشتی :

Islandجزیره :

Sailorملوان :

Submarineزیر دریایی :

            Sailors work on the sea. They work with boat or ship or submarine. They love to work with water, islands, seashore, cliffs, and waves.

ملوانلن روی دریا کار می کنند. آنهاذ با قایق، کشتی یا زیردریایی کار می کنند. آنها کار کردن با آب، جزیره، ساحل، صخره و امواج را دوست دارند.

Fishماهی :

Whaleوال :

Leviathanنهنگ :

Sharkکوسه :

Dolphinدلفین :

Shrimpمیگو :

Starfishستاره دریایی :

Octopusهشت پا :

Flatfishسفره ماهی :

Lampreyمار ماهی :

Pelicanمرغ ماهی خوار :

            They are animals which live in sea and ocean. Pelican eats some of these animals like fish and shrimp.

حیواناتی که در دریا زندگی می کنند؛ شامل ماهی، وال، نهنگ، کوسه، دلفین، سفره ماهی
و ... می شوند. مرغ ماهی خوار از برخی از این حیوانات مانند ماهی و میگو تغذیه می کند.

Jungle جنگل :

Treeدرخت :

Boughشاخه اصلی :

Leaveبرگ :

Root ریشه :

Bodyتنه :

Pedicelساقه :

Flowerگل :

Bushبوته :

Herbعلف :

Herbageگیاه :

            Jungle has tree and the trees are consist of these parts; leave, root, body, flower and pedicel.

جنگل درخت دارد و از این ها تشکیل شده اند؛ برگ، ریشه، تنه، گل و ساقه.

Fictionقصه :

Storyداستان :

Novelرمان :

Short Storyداستان کوتاه :

Childish Storyداستان کودک :

            Stories have different types; fiction, novel, childish and short stories.

داستانها انواع مختلفی دارند؛ رمان،قصه، داستان، داستان کوتاه، و داستان کودک.

Springبهار :

Summerتابستان :

Autumnپاییز :

Winterزمستان :

            There are four seasons name spring, summer, autumn and winter.

چهار فصل به نام های بهار و تابستان، پاییز و زمستان وجود دارد.

Weatherآب و هوا :

Mountainکوهستانی :

Vernalمعتدل/ بهاری :

Droughtyگرم و خشک :

Frigid سرد :

Rainyبارانی :

Snowyبرفی :

Stormyطوفانی :

Cloudyابری :

Foggyمه آلود :

Sunnyآفتابی :

Corn Snow تگرگ :

            Different weather conditions are cloudy, rainy, snowy, stormy, and sunny.

شرایط آب و هوایی مختلف عبارتند از ابری، بارانی، برفی، طوفانی، و آفتابی.

Sky : آسمان

Cloud : ابر

Thunderbolt : رعد و برق

Rain : باران

            Depend on the weather you can see cloud, thunderbolt or rain, in the sky.

بسته به شرایط آب و هوایی می توانید ابر، رعد و برق، یا باران را در آسمان ببینید.

North:  شمال

South : جنوب

 East : شرق

 West : غرب

 Northwest : شمال غربی

 Northeast : شمال شرقی

 Southeast : جنوب شرقی

 Southwest : جنوب غربی

            North, south, east and west are the main geographical side.

شمال، جنوب، شرق و غرب ، جهت های اصلی جغرافیایی هستند.

Geography : جفرافیا

Mountain : کوه

 Jungle : جنگل

 Pedogenesis : جلگه

 Delta : دلتا

 Desert : کویر

 Wasteland : بیابان

 Field : صحرا

 River : رودخانه

            Hassan studies geography. He studies about jungles, delta, deserts, wasteland, and rivers.

حسن جغرافیا می خواند. او راجع به جنگل ها، دلتا، بیابان، دشت های بایر، و رودخانه ها مطالعه می کند.

Numbers : اعداد

 One: یک

 Two : دو

 Three : سه

 Four : چهار

 Five : پنج

 Six : شش

 Seven : هفت

 Eight : هشت

 Nine : نه

 Ten : ده

            There are two cows, ten hens, one dog, three cats, four sheep and nine horses in the village.

دو گاو، ده مرغ، یک سگ، سه گربه، چهارگوسفند، و نه اسب در مدرسه اند.

Pool : استخر

 Swim : شنا

 Maillot : مایو

            Every Friday, Reza wears maillot, goes to pool and swim

هر جمعه، رضا مایو به تن میکند و به استخر می رود و شنا می کند.

Powerful : قوی

 More powerful : قوی تر

 Most powerful : قوی ترین

            Watch’s battery is powerful, computer’s battery is more powerful, and the car’s battery is the most powerful.

باطری ساعت قوی است،باطری کامپیوتر قوی تر، و باطری ماشین قوی ترین است.

Beautiful:  زیبا

More beautiful : زیبا تر

Most beautiful : زیبا ترین

            Rose is a beautiful flower, Marry is more beautiful, and cactus is the most beautiful.

رز گل زیباییست. مریم زیباتر و کاکتوس زیباترین است.

Weak :  ضعیف

Weaker : ضعیف تر

Weakest : ضعیف ترین

            Television signal is weak, radio is weaker, and satellite is weakest.

سیگنال تلوزیون ضعیف است، رادیو ضعیف تر و ماهواره  ضعیف ترین است.

Short : کوتاه

Shorter : کوتاه تر

Shortest : کوتاه ترین

            This blue pen is short, red one is shorter, and the green is shortest.

این خودکارآبی رنگ کوتاه، قرمز رنگ کوتاهتر و سبز رنگ کوتاه ترین است.

Long : بلند

Longer : بلند تر

Longest : بلند ترین

            This ruler is long, next one is longer, and the next is longest.

این خط کش بلند، بعدی بلند تر و بعدی بلندترین است.

Slip :  سرخوردن

 He slipped on the ice.

او روی یخ ها سرخورد.

Sleep :  خوابیدن

 Marry usually sleeps late.

مری معمولا دیر می خوابد.

Hide :   پنهان کردن

 We hide behind the trees.

ما پشت درخت قایم شدیم.

Live : زندگی کردن

We live in Alborz Street.

ما در خیابان البرز زندگی می کنیم.

Walk : راه رفتن

 Doctor suggests me walking every day.

دکتر به من توصیه کرده هرروز راه بروم.

Roll :   غلت خوردن

 The children rolled down the hill.

بچه ها روی تپه ها غلت خوردند.

Crawl : خزیدن

The baby crawled across the floor.

نوزاد روی زمین می خزید.

Run :   دویدن

 Children were playing and running.

بچه ها بازی می کردند و می دویدند.

Jump :  پریدن

 The thief jumped over the wall and ran away.

دزد از دیوار پرید و فرار کرد.

Spring :  جهیدن

 The rabbit springs very fast.

خرگوش سریع می جهد.

Paint : نقاشی کردن

Can you paint well?

می توانی قشنگ نقاشی کنی؟

Water : آب دادن

 Gardener water the plant every day.

باغبان هرروز گیاه را آب می دهد.

Tear : پاره کردن

 She is angry and she tears her papers.

او عصبی است و برگه ها را پاره می کند.

Write : نوشتن

 You must write your homework, and then you can play.

باید تکالیفت را بنویسی و بعد بازی کنی.

Bite : گازگرفتن

 The dog bites him and made his hand bleed.

سگ او را گاز گرفت و دستش خون امد.

Pinch :  نیشگون گرفتن

 Marry pinched her brother.

مری برادرش را نیشگون گرفت.

Sing : آواز خواندن

 My brother enjoys singing a song.

برادرم از آواز خواندن لذت می برد.

Eat : خوردن

 Let’s eat dinner.

بریم شام بخوریم!

Pick up :  برداشتن

 Pick up your book.

کتابهایتان را  بردارید.

Put down: گذاشتن

 Put down your pencils.

مدادهایتان را زمین بگذارید.

Talk :  صحبت کردن

 I must talk with your mother.

باید با مادرت صحبت کنم.

Fight : دعوا کردن

They were fighting in street.

آنها در خیابان دعوا می کردند.

Call :  زنگ زدن

 Sam will call you tomorrow.

سام فردا به تو زنگ خواهد زد.

Bake : پختن

 Every morning my sister bakes a cake.

هر صبح، مادرم کیک میپزد.

Think : فکر کردن

Teacher asked us to think about the subject.

معلم از ما خواست تا درباره موضوع فکر کنیم.

Paste :  چسباندن

 Paste your pictures on that file.

عکس هاتو روی پوشه بپسبان.

Sweep : جارو زدن

 Ahmad sweeps the floor every day.

احمد هرروز زمین را جارو می زند.

Antonymsمتضاد ها............................................

Cry & Laugh : خنده و گریه

 Life contains both cry and laugh.

زندکی، گریه و خنده را دربرمی گیرد.

Short & Long : کوتاه و بلند

 Many short and long trees exist in jungle.

درختان کوتاه و بلند بسیاری در جنگل وجود دارند.

Beautiful & Ugly : زشت و زیبا

 I have both beautiful and ugly dolls.

هم عروسک های زشت و هم زیبا دارم.

Weak & Powerful : ضعیف و قوی

 This signal is weak and next one is powerful.

این سیگنال ضعیف و آن یکی قوی است.

Fat & Thin :  چاق و لاغر

 She is fat but he is thin.

او لاغر است اما آن دیگری چاق است.

Goodness & Badness : خوبی و بدی

 Accept the world with its goodness and badness.

دنیا را با خوبی و بدی هایش بپذیر.

Girl & Boy : دختر و پسر

 Girls and boys were playing in the yard.

دخترها و پسرها در حیاط بازی می کردند.

Right & Left : راست و چپ

 Which side you go? Right or left?

کدام سمت میروی؟ راست یا چپ؟

Far & Near : دور و نزدیک

Our school is far from our home and is not near.

مدرسه ما از منزل ما دور است.

Up & Down: بالا و پایین

 Life has both ups and down.

زندگی بالا و پایین دارد.

Thick & Thin :   نازک و ضخیم

 I bought to books; one is thick, one is thin.

دو کتاب خریدم؛ یکی ضخیم و دیگری نازک.

Light & Dark : تیره و روشن

 She colored her hair light and dark.

او موهایش را تیره و روشن کرده است.

Asleep & awake : خواب و بیدار

My brother is asleep, but my sister is awake.

برادرم خواب و خواهرم بیدار است.

Cold & Hot : گرم و سرد

 Cold juice and hot tea is enjoyable.

آبمیوه خنک و چای گرم، لذت بخش اند.

Poor & Rich : فقیر و پولدار

 Poor and rich are both human.

فقیر وغنی هر دو انسانند.

Wet & Dry: خیس و خشک

 Dry the wet dishes.

ظرفهای خیس را خشک کنید.

Soft & Bristly : زبر و نرم

 Never wash soft and bristly clothes together.

لباسهای زبر و نرم را با هم نشویید.

Expensive & Cheap: ارزان و گران

This car is cheap, next one is expensive.

این ماشین ارزان و دیگری گران است.

Polite & Impolite :  با ادب و بی ادب

 Polite girls and impolite boys are in the alley.

پسران بی ادب و دختران مودب در حیاط هستند.

Clean & dirty : تمیز و کثیف

Why did you mix clean and dirty tissues together?

چرا دستمالهای تمیز و کثیف را باهم قاطی کردی؟

Smart & Idle : باهوش و خنگ

Smart and idle students should anticipate in party.

هر دو دانشجویان ضعیف و قوی باید در مراسم شرکت کنند.

Wise & Stupid :  دانا و نادان

 Wise should teach students.

دانایان می بایست به نادانان تدریس کنند.

Old & Young : پیر و جوان

 Old and young were dancing.

پیر و جوان، میرقصیدند.

Tear & Smile : اشک و لبخند

 Tear and smile are necessary for life.

اشک و لبخند، لازمه زندگی اند.

Wild & Domestic : وحشی و اهلی

There are both domestic and wild animal in the zoo.

هر دو نوع حیوان وحشی و اهلی در باغ وحش هستند.

Fast & Slow :  آرام و سریع آرام و سریع

 You are so slow, drive fast.

خیلی آرام میری، سریع برو.

Full & Empty : پر و خالی

 Label the full or empty red boxes.

جعبه های قرمز پر یا خالی را برچسب بزنید.

New & Old : نو و کهنه

 I bought a new book, not old.

کتاب جدید خریدم، نه قدیمی.

Outside & Inside : خارج و داخل

Write outside and inside of the envelope.

داخل و خارج پاکت بنویسید.

On & under : بالا و زیر

Search on the desk and under it.

روی میز و زیرش را بگرد.

Easy & Hard : آسان و سخت

 No different easy or hard.

آسان یا سخت فری ندارد.

First & Last : اول و آخر

Just study first and last parts.

فقط بخشهای اول و آخر را بخوانید.

Buy & Sell : خرید و فروش

My cousins buy and sell cars.

پسرعمویم ماشین خرید و فروش می کند.

Tiger: ببر	Panther: پلنگ	Lion: شیر	Zoo: باغ وحش
Boar:  گراز	Elephant: فیل	Parrot: طوطی	Cat: گربه
Peacock: طاووس	Owl: جغد	Eagle: عقاب	Fox: روباه
Hen: مرغ	Camel: شتر	Duck: اردک	Swan: قو
Bear: خرس	Pig: خوک	Ant: مورچه	Donkey:  الاغ
Flamingo: فلامینگو	Stork: لک لک	Hawk: شاهین	Butterfly: پروانه
Monkey: میمون	Foal:  کره	Horse: اسب	Fly: مگس
Squirrel: سنجاب	Goat: غاز	Rooster: خروس	Turkey: بوقلمون
Chicken: جوجه	Crocodile: تمساح	Snake: مار	Lizard: مارمولک
		Kangaroo: کانگرو	Crowd: کلاغ

            In the zoo, there are many animals like lion, horse, elephant and snake...

حیوانات مختلفی مثل شیر، اسب، دلفین و مار و امثال حیوانات بالا ، در باغ وحش هستند.

Military : ارتش

Army    سپاه :

Soldier : سرباز

Gun : تفنگ

Gunshot : تیر

Boot : پوتین

Uniform : لباس سربازی

Missile : موشک

Mortar : خمپاره

Soldiers in military and army have gun, mortar and missile. They wear uniform and boot.

سربازان سپاه و ارتش، اسلحه، خمپاره و موشک دارند. آنها بوت و لباس فرم می پوشند.

Airplane : هواپیما

Copter : هاکوپتر

Caption : سروان

Major : سرگرد

Colonel : سرهنگ

Brigadier : سرتیپ

Major General : سرلشکر

Atomic Bomb : بمب هسته ای

Panzer : تانک

War Vessel : ناو جنگی

            Different types of police are copter, captain, major, colonel, brigadier and major general. They work with atomic bomb, panzer and war vessel and have airplane and copter.

درجه های مختلف نیرو انتظامی، عبارتند از سروان سرگرد سرهنگ سرتیپ سرلشگر. آنها با بمب هسته ای، تانک، ناو جنگی کار میکنند و هواپیما و هلکوپتر دارند.

Jobs : مشاغل

Jobs are respectful..........................................مشاغل قابل احترامند

Baker   نانوا :

Baker bakes bread. نانوا نان می پزد

Tailorخیاط:

Tailor uses fabrics to make dress. خیاط با پارچه، لباس می دوزد

Teacherمعلم :

Teacher writes on blackboard. معلم روی تخته می نویسد

Nurseپرستار :

Nurses help doctor. پرستاران به پزشک کمک کردند

Doctorپزشک :

Doctor is in the surgery room.پزشک در اتاق عمل است

Engineerمهندس :

That house is built by engineers. آن خانه توسط مهندسین ساخته شده است

Pilotخلبان :

Pilot drives airplane. خلبان هواپیما را می راند

Farmerکشاورز :

Farmers work on the field. کشاورزان در زمین کار می کنند

Student   دانش آموز :

Students are in the class. دانش آموزان در مدرسه اند

Workerکارگر :

Workers work hard. کارگران به سختی کار می کنند

Driverراننده :

Drivers drive their car رانندگان اتوموبیل هایشان را می رانند.

Singerخواننده:

Singer sings a song. خواننده آواز می خواند

Plumberلوله کش :

Plumbers work with water pipe. لوله کش با لوله های آب کار می کند

Musicianنوازنده :

He is a real musician. او یک نویسنده واقعی است

Journalistروزنامه نگار :

Journalist writes reports for newspaper. روزنامه نگار گزارشات را برای روزنامه مینویسد

Businessmanبازرگان :

His uncle is a businessman. دایی او بازرگان است

Publisher   ناشر :

Publisher publishes the books. ناشر کتابها را منتشر می کند

Dentistدندانپزشک :

Dentists treat people’s teeth. دندانپزشک با دندان دیگران سر و کارر دارد

Pharmacist داروساز :

Pharmacist prepares medicines. دارو ساز دارو تهیه می کند

Butcher قصاب :

Butcher cuts the meat. قصاب گوشت را خورد می کند

Traderتاجر:

Trader exports and imports something. تاجر چیزهایی را صادرات و واردات می کند

Coolie : باربر

Bazaar is full of coolies. بازار پر از باربران است

Writerنویسنده :

Writers write stories. نویسنده داستانهایی می نویسد

Confectioner : شیرینی فروش

Confectioner bakes a cake. شیرینی فروش کیک می پزد

Dairyman : شیر فروش

Dairyman brings milk every day . شیر فروش هر روز شیر می آورد

Police : پلیس

Police derived fast. پلیس سریع رانندگی می کرد

Athletic : ورزشکار

Takhti was a great athletic. تختی ورزشکار بزرگی بود

Telephonist : تلفنچی

Telephonists answer the phone. تلفنچی تلفن ها را پاسخ می دهد

Servant : گارسون

Many servants work in restaurant. گارسون هایی زیادی در رستوران کار می کنند

Mechanic : مکانیک

Mechanic fixes our car. مکانیک ماشی ما را تعمیر کرد

Soldier : سرباز

Soldiers will work in military. سربازان در ارتش کار خواهند کرد

Cooker : آشپز

Cooker cooked us a delicious food. آشپز غذایی خوشمزه برای ما پخت

Grocer :  بقال

I asked grocer for a box of date. از بقال جعبه ای خرما خواستم

Surgery : جراح

Surgery was in surgery room. جراح در اتاق عمل بود

Reporter : خبرنگار

Reporter and journalist work together. روزنامه نگار و خبرنگار با هم کار می کنند

Dustman : رفتگر

Dustman sweeps the street. رفتگر خیابان ها را جارو می زد

Translator : مترجم

Translator translates the texts. مترجم متن ها را ترجمه می کند

Clerk : کارمند

She works in a school as a clerk. او در مدرسه بعنوان یک کارمند کار می کند

Lawyer : وکیل

Lawyer wrote a formal agreement for us. وکیل برای ما قراردادی رسمی نوشت

Speaker : گوینده

Speaker was speaking loudly. گوینده با صدای بلند صحبت می کرد

Proconsul : فرماندار

Proconsul and mayor work together. شهردار و فرماندار باهم کار می کنند

Carpenter : نجار

Carpenter makes woody objects. نجار اشیای چوبی می سازد

Idle : بیکار

She doesn’t work. She is idle. او کار نمیکند و بیکار ست

Chambermaid : خدمتکار

Chambermaid cleaned the house. خدمتکار خانه را تمییز کرد

Barber : آرایشگر

The barber cut my hair. آرایشگر موهای مرا کوتاه کرد

Blacksmith :  آهنگر

Blacksmith made a sharp knife. آهنگر چاقویی تیز ساخت

Painter : نقاش

Painter pained the wall. نقاش دیوار را رنگ کرد

Builder : بنا

Builder builds house. بنا خانه می سازد

Booker : کتابدار

Booker works in library. کتابدار در کتابخانه کار می کند

Jobs are respectful.................................مشاغل قابل احترامند

Year : سال

Month : ماه

Week : هفته

Day : روز

Every day : هر روز

Yesterday : دیروز

Today : امروز

Tomorrow :  فردا

Day after tomorrow : پس فردا

            One year has 12 months. One month has 30 days. Every 7 days are a week.

یک سال، 12 ماه دارد. هرماه 30 روز است. هر هفت روز یک هفته است.

Birthday: روز تولد

Marriage day : روز ازدواج

Death day: روز مرگ

            Birthday, marriage day, and death day, register in your ID card.

تولد، ازدواج و مرگ، در شناسنامه ثبت می شود.

Tailor : خیاط

String : نخ

Needle : سوزن

Scissor : قیچی

Meter : متر

Cloth : پارچه

            Tailor works with string, needle, scissors, meter and cloth.

خیاط با متر، سوزن، نخ، قیچی و پارچه کار می کند.

Triangle : مثلث

Square : مربع

Rectangle : مستطیل

Circle : دایره

Pyramid : هرم

Ball : کره

Carroty : مخروط

Shaft : استوانه

Cube : مکعب

            These are the objects which we use in mathematic.

ابزاری که در ریاضیات استفاده می شود.

Clock:  ساعت دیواری یا رومیزی

Watchساعت مچی :

            Clock shows 10 o’clock, my watch doesn’t work.

ساعت دیواری، 10 را نشان می دهد، ساعت من خراب است.

Time : زمان

Hour : ساعت

Minute : دقیقه

Second : ثانیه

Every hour is 60 minutes and every minute is 60 seconds.

هرساعت 60 دقیقه و هر دقیقه 60 ثانیه است.

Morning : صبح

Noon : ظهر

Night :  شب

Afternoon : بعد از ظهر

Forenoon : قبل از ظهر

Sunrise : طلوع

Sunset : غروب

Last night : دیشب

Two nights ago : پریشب

            Every morning we eat breakfast. At noon we eat my launch and we eat dinner at night. My brother eats ice cream in the afternoon. Two nights ago, my sister had party from sunrise till sunset.

هرصبح، صبحانه می خوریم. ظهر ناهار و شب شام می خوریم. برادرم عصرها بستنی می خورد. پریشب، خواهرم از طلوع آفتاب تا غروب آفتاب، مهمان داشت.

Grape: انگور	Orange: پرتقال	Vegetable: سبزیجات	Fruit: میوه
Fig: انجیر	Lemon: لیمو	Damson:  آلو	Date: خرما
Apricot:  زرد آلو	Apple: سیب	Pear: گلابی	Peach: هلو
Carrot: هویج	Lettuce: کاهو	Cucumber: خیار	Tomato: گوجه فرنگی
Eggplant: بادمجون	Watermelon: هندوانه	Tomato: گوجه فرنگی	Onion: پیاز
Okra: بامیه	Lentil: عدس	Bean: لوبیا	Pea: نخود
Sour cherry: آلبالو	Pineapple: آنانس	Banana: موز	Mango: انبه
	Pepper: فلفل	Turnip: شلغم	Bean: باقلا
	Celery: کرفس	Cabbage: کلم	Potato: سیب زمینی
Yogurt: ماست/ دوغ	Salad: سالاد	Fish:  ماهی	Chicken:  جوجه
Jelly: ژله	Ice cream: بستنی	Tea: چای	Coffee: قهوه

            Fruits and vegetables are necessary for body. Fruits like orange, grapes, cherry, and... . Vegetables like onion, carrot, mushroom and... . Cucumber, cabbage and tomato are good for salad. Coffee, tea, ice cream, jelly and yogurt are good for meals.

میوه ها و سبزیجات برای بدن لازمند. میوه ها مانند پرتقال، انگور، آلبالو و... . سبزیجات مانند پیاز، هویج، قارچ و... . خیار، کاهو و گوجه برای سالاد مناسبند. قهوه، چای، بستنی، ژله و ماست، میان وعده های خوبی هستند.

Police : پلیس

Police office : اداره پلیس

Trooper : پلیس راهنمایی و رانندگی

            Trooper and police work in police office.

پلیس راهنمایی و رانندگی و ... در اداره پلیس کار می کنند.

Court : دادگاه

Judicature : دادگستری

Judge : قاضی

Prosecuting attorney : دادستان

Attorney : وکیل

            Judge, prosecuting attorney and attorney are those who work in court and Judicature.

قاضی، دادستان و وکیل مدافع، کسانی هستند که دردادگاه کار می کنند.

Government :  حکومت

King : پادشاه

President : رئیس جمهور

Headsman : رهبر

Head of Parliament : رئیس مجلس

Member of Parliament : نماینده مجلس

Tetrarch : استاندار

Head of judicature: رئیس قوه قضاییه

Governor :  فرماندار

Mayor : شهردار

Town council : شورای شهر

Department : اداره

            Many play role in government. King or headsman, president, member of parliament, speaker, tetrarch, head of judicature, town council, governor and mayor, some of them have special department.

افراد بسیاری در دولت نقش دارند. پادشاه یا رهبر، نمایندگان مجلس، رئیس مجلس، استاندار، فرماندار، شورای شهر، بخشدار و شورای شهر و برخی از آنان اداره مخصوص دارند.

Currency:  وجه رایج/ واحد پولی

Money : اسکناس

Coin : سکه

Gulden : سکه طلا

Check book : دسته چک

Silver : نقره

Iron : آهن

Copper : مس

Gold : طلا

            Iran currency was Rial, but now is toman. People use money and checkbook nowadays, but in the past they used coin, gulden, silver, gold and even iron or cooper.

پول ایران ریال بود اما الان تومان است. امروزه مردم از چک و اسکناس استفاده می کنند اما در گذشته از سکه، طلا، نقره و حتی آهن و مس استفاده می کردند.

Amusement park : پارک تفریحی

Zoo : باغ وحش

Funfair : شهربازی

Gym :  سالن ورزشی

Grid iron : زمین فوتبال

Library : کتابخانه

Cinema : سینما

Museum : موزه

Big top : سیرک

Theater salon : سالن تئاتر

            Amusement park, zoo, funfair, big top, theater and museum, are good place to enjoy. Gyms and grid iron are good for sport work.

پارک تفریحی، باغ وحش، شهربازی، سیرک، تئاتر و موزه، اماکن خوبی برای تفریح اند. ورزشگاه ها و زمین فوتبال، برای کارهای ورزشی مناسبند.

Transportation : وسایل حمل و نقل

Airplane : هواپیما

Ship : کشتی

Train: قطار

Metro : مترو

Bus : اتوبوس

Taxi : تاکسی

Bulldozer : بلدزر

Trailer : تریلر

Minibus:  مینی بوس

People move from one place to another with their own car or public transportation such as airplane, ship, train, metro, bus, taxi, bulldozer, minibus.

     مردم برای حرکت از جایی به جای دیگر، از ماشین شخصی خود یا وسایل حمل و نقل عمومی مثل هواپیما، قطار، کشتی، مترو، اتوبوس، تاکسی، یا مینی بوس استفاده
می کنند.

Special cars : ماشین های تخصصی

Squad car : ماشین پلیس

Two squad were in police car.دو پلیس در ماشین پلیس بودند

Fire engine : ماشین آتش نشانی

Fire engine was alerting. ماشین آتش نشانی آژیر می کشید

Ambulance :   آمبولانس

Ambulance carries patients.آمبولانس مریض ها را حمل می کند

Ways : راه ها

Intersection : چهار راه 

Autobahn : بزرگ راه

Freeway : آزاد راه

Road : جاده

Street : خیابان

Bystreet : خیابان فرعی

Alley : کوچه

Dead end : بن بست

            In different ways, you can go with your car; for example autobahn, freeway, road and street. You will face intersection or dead end while driving. Be careful about alley and bystreet.

شما با ماشین، ازطرق مختلف می گذرید. مثلا اتوبان، آزادراه، بزرگراه، جاده و خیابان. ممکن است به چهارراه یا بن بست بربخورید. مراقب کوچه ها و راه های اصلی باشید.

Hospital manager: رئیس بیمارستان	Hospital: بیمارستان
Doctor: دکتر	Matron: سرپرستار
Pharmacy: داروخانه	Nurse: پرستار
Waiting room: اتاق انتظار	Technician: تکنیسین
Emergency: اورژانس	Visit room: اتاق معاینه
Surgery room: اتاق عمل	Ophthalmologist: چشم پزشک
Recovery: ریکاوری	Installation: تاسیسات
Disciplinary:  انتظامات	Dentistry: دندانپزشکی
Maternity: زایشگاه	Lab: آزمایشگاه
Injection: آمپول	Sick person: بیمار
Shock device: دستگاه شوک	Bed: تخت
Forceps: پنس	Scissor: قیچی
Gown: گان Secretary: منشی	Anesthesia: داروی بیهوشی

            Hospital has different parts or persons. About persons we can refer to hospital manager, dentist, nurse, doctor, surgery, ophthalmologist, matron, technician, and sick person. About parts we can refer to pharmacy, waiting room, reception, emergency, surgery room, recovery, disciplinary, lab and maternity. With serum, injection and drug, they will help you to survive.

            In surgery room, there are something especial; bed, shock device, scissor, forceps, anesthesia, gown and secretary.

بیمارستان بخش ها پرسنل مختلفی دارد. پرسنل شامل مدیربیمارستان، دندانپزشک، پرستار، پزشک، جراح، متخصص چشم، سرپرستار، تکنیسین،  و بیماران. در مورد بخش ها، به داروخانه، اتاق انتظار، پذیرش، اورژانس، اتاق عمل، ریکاوری، انتظامات، آزمایشگاه و زایشگاه. آنها با دارو و آمپول، به سلامت شما کمک می کنند.

در اتاق عمل، چیزهای بخصوصی است. تخت، دستگاه شوک، قیچی، پنس، داروی بیهوشی، گان و منشی.

Welfare service : خدمات رفاهی

Clinic : درمانگاه

Police : پلیس

Emergency : اورژانس

Firefighting : آتش نشانی

Transmission : مخابرات

Registry office : اداره ثبت

Court : دادگاه

Hospital : بیمارستان

            Clinic, Police, Emergency, Firefighting, Transmission, Court and Hospital are welfare services.

درمانگاه، آگاهی، اورژانس، آتش نشانی، مخابرات، دادگاه و بیمارستان، از مراکز خدماتی هستند.

Timber man : نجار

Hatchet : تیشه

Ax : تبر 

Hammer : چکش

Spike : میخ

Drill : دریل

Wood : چوب

Glue : چسب

Meter : متر

Pencil : مداد

            Timber man makes woody objects. He cuts trees with ax and hammer, and fix them by using glue, slobber, glib and drill.

نجار ابزار چوبی می سازد. او درختان را با تیشه و تبر می برد و با دریل، چسب، اره و میخ، بهم می چسباند.

Farmer : کشاورز

Shovel : بیل

Hack : کلنگ

Hatchet :  تیشه

Scythe :  داس

Seed : دانه

Tractor : تراکتور

Combine : کمباین

            Shovel, Hack, Hatchet, Scythe, Seed, Tractor and Combine, are farmers gadget.

دانه، داس، تراکتور، تبر و کمباین، ابزار کاری کشاورز هستند.

Doctor :  دکتر

Gown : روپوش

Stethoscope : گوشی

Penlight : چراغ قوه

Blood Pressure device : دستگاه فشار خون

Injection : آمپول

            Doctor wears gown and uses Stethoscope, Penlight, Blood Pressure device and Injection in surgery room.

دکتر در اتاق عمل گان می پوشد و از پنس، چراغ قوه، دستگاه فشار و آمپول استفاده
می کند.

Butcher : قصاب

Chopper : ساطور

Knife : چاقو

Whittler : چاقو تیز کن

Meat : گوشت

Refrigerator : یخچال

Balance :                                                                         ترازو
Meat Grinder : چرخ گوشت

Give me piece of meat : یک تکه گوشت به من بدهید

            Butcher cuts the meat with knife or chopper and keeps it in the refrigerator.

قصاب با چاقو و ساطور، گوشت را تکه تکه می کند و آنرا در یخچال نگه می دارد.

معنی کلمات را پیدا کنید:

Baker:

Flour:

Dough:

Furnace:
Fire:

Oar:

Give me bread:

Baker bakes bread with flour and dough, in furnace and oar.

نانوا با خمیر و آرد نان میپزد و در تنور و آتش، آنرا می پزد.

Barber : آرایشگر

Scissors : قیچی

Mirror : آینه

Chair : صندلی

Spray : آب پاش

Razor : تیغ

Comb : شانه

Hair : مو

Shave : اصلاح صورت

Please cut my hair. Barber works with Scissors, Mirror, Spray, Razor and Comb.

لطفا موهای مرا کوتاه کنید. آرایشگر با قیچی، آینه، شانه و آبپاش کار می کند.

Shoes : کفش

Glue : چسب

Scissors : قیچی

Cutter : کاتر/ تیغ

Knife : چاقو

Sewing machine : چرخ کفش دوزی

Peg : میخ
Hammer : چکش

            Shoe maker works with Glue, Scissors, Cutter, Knife, Sewing machine, Peg and Hammer. And he makes shoes.

کفاش با استفاده از چسب، قیچی، کاتر، چاقو، ماشین چرخکاری، میخ و چکش، کفش درست می کند.

Head: سر	Body: بدن	Body parts: اعضای بدن
Eyelash: مژه	Eyelid: پلک	Face: صورت
Teeth: دندان	Mouth: دهان	Eyebrow: ابرو
Chin: چانه	Lip: لب	Tongue: زبان
Ear: گوش	Hair: مو	Neck: گردن
Muscle: ماهیچه/ عضله	Shoulder: شانه	Shoulder: شانه
Elbow: آرنج	Forearm: ساعد	Brachium:  بازو
Nail: ناخن	Finger: انگشت	Wrist: مچ
Spine: ستون فقرات	Back: کمر	Stomach: شکم
Thigh: ران	Leg: پا	Joint: مفصل
Abdomen: معده	Ankle: قوزک پا	Knee: زانو
Hip: باسن	Bowel: روده	Bone: استخوان

            They are parts of body. Head is the top of our body and includes Face, Eyelid, Eyelash, Eyebrow, Mouth, Teeth, Tongue, Lip, Chin, Hair and Ear. Under the head is shoulder which connects to head by neck. After shoulder is your hand. Hand includes muscle, elbow, brachium, forearm, wrist, finger and nail. Next part is bowel, stomach, back, spine and abdomen. After that is leg. Leg includes thigh, knee, ankle and hip. The part which connects bones is joint.

اینها اعضای بدن هستند. سر، بالاترین عضو بدن است و شامل صورت، پلک، مژه، دهان، دندان، زبان، لب، چانه، گوش و مو می شود. پایین سر، شانه است که توسط گردن به سروصل می شود. بعد از شانه، دستان شماست،. دست شامل ماهیچه، آرنج، ساعد، بازو، مچ، انگشت و ناخن می شود.

Carpet: فرش	Desk: میز	Sofa: مبل
Pillow: بالش	Moquette: موکت	Carpet: فرش
Coverlet: لحاف	Bed: تخت	Blanket: پتو
Radio: رادیو	Television: تلوزیون	Chair: صندلی
Window: پنجره	Writing desk: میز تحریر	Telephone: تلفن
Library: کتابخانه	Vacuum machine: جارو برقی	Window: پنجره
Plug: پریز	Picture: تابلو	Sweep: جارو دستی
Comb: شانه	Tablecloth: رو میزی	Vase: گلدان
Soap: صابون	Clock: ساعت	Mirror: آینه
Toothpaste: خمیر دندان	Brush: مسواک	Shampoo: شامپو
Mirror: آینه	Bin: سطل زباله	Tissue: دستمال کاغذی
Showcase: ویترین	Razor: تیغ	Razor: تیغ
Towel: حوله Washcloth: لیف	Faucet: شیر آب Stool: چارپایه	Dresser: میز آرایش

شیطان در کمین انسان

به نام خدا

شیطان در کمین انسان

مولف: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور         : شیطان در کمین انسان  / نویسنده، عبدالله  یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: دوقلوها، 1395.

مشخصات ظاهری           : 170 ص.: 9 – 77 – 6432 – 600 – 978.

شابک                         : 80000ریال9–77–6432-600–978

وضعیت فهرست نویسی    : فیپا

یادداشت                      : کتابنامه به صورت زیر نویس.

موضوع                      : شیطان

موضوع                      : Devil

موضوع                      : شیطان – جنبه های قرآنی    

موضوع                      : Devil – islam – Qur’anic teaching

موضوع                      : شیطان – افسانه ها و قصه ها    

موضوع                      : Devil - legends

رده بندی کنگره              : 1395 9 ش   4ی /1 / 226 BP

رده بندی دیویی              : 467/297

شماره کتابشناسی ملی       : 4292092

ناشر: دوقلوها

مولف: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1395

شمارگان: 1000

شابک: 9- 77- 6432- 600 - 978

قیمت : 80000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

فهرست

مقدمه........................................................................9

داستان شیطان.............................................................12

شیطان کیست؟............................................................20

چهره شیطان..............................................................24

خلقت شیطان..............................................................25

راز آفرینش جن..........................................................26

آیا شیطان از جنس ملائکه است .....................................26

علت خلقت شیطان.......................................................26

آیا شیطان موجودی مبغوض آفریده شده.............................27

شیطان اولین کافر به خدا...............................................27

شیطان......................................................................28

شیطان ونقش او در گمراهی آدم......................................29

بعضی وقت ها شیطان به انسان نزدیک می شود.................29

شریکان شیطان..........................................................30

جایگاه شیطان............................................................30

شیطان نوعی از جن است.............................................31

نژاد شیطان...............................................................31

فرزندان شیطان..........................................................31

هام بن هیم که بود؟......................................................31

درخواست هام ابن ابلیس از پیامبر...................................32

احتیاجات شیطان.........................................................33

درخواست شیطان از خداوند متعال..................................34

درخواست حضرت آدم (ع) از خداوند متعال......................35

شیطان اولین کسی که...................................................37

خانه شیطان...............................................................39

چگونگی خواب شیطان.................................................39

عروس شیطان............................................................40

منبر شیطان...............................................................40

به میکرب هم شیطان می گویند.......................................41

شیطان برای مهار انسان از چه راههایی استفاده می کند........42

شیطان چه زمانی به سراغ انسان می آید...........................42

همراه انسان ملک و شیطانی با او متولد می شود.................42

شیطان متناسب با افراد دام می گستراند.............................43

دیدار شیطان و حضرت جرجیس(ع)................................43

شیطان در نشر سحر و جادو..........................................44

حضور شیطان هنگام جهل و خرافات...............................44

شیطان در مجلس عقد خوانی..........................................44

شیطان در شکم بت......................................................45

شیطان چگونه انسان را گمراه می کند...............................46

تلاش شیطان در گسستن ایمان........................................46

شیطان چگونه در انسان نفوذ می کند................................46

وسوسه های شیطانی....................................................47

شیطان و وسوسه های او در کمین مؤمنان.........................48

شیطان و وسوسه های او در مورد خداوند.........................49

وسوسه های شیطان به وسیله زن مانع از انفاق شد..............49

رفتار شیطان.............................................................50

نگاه به نامحرم ، تیری از تیرهای شیطان..........................51

دفع وسوسه های شیطان...............................................51

گفتگوی پیغمبر با شیطان...............................................53

گناهی که شیطان بر انسان غالب می شود..........................53

فریاد شیطان..............................................................54

ابلیس توان فریب چه کسانی را ندارد................................55

چگونگی نفوذ شیطان...................................................55

صفات شیطان............................................................56

میدان شیطان..............................................................57

زهد و ترس از خدا......................................................58

تجارت خانۀ شیطان.....................................................58

غضب شیطان...........................................................60

نداهایی از شیطان.......................................................61

ندای شیطانی در هنگام دفن پیامبر (ص)...........................62

استاد شیطان..............................................................62

پیروان شیطان............................................................63

برادران شیطان..........................................................64

حزب شیطان.............................................................64

یاران شیطان.............................................................65

پول و خوشحالی شیطان...............................................65

گمراه کردن انسان به وسیله جن به دستور شیطان...............65

تهمت زنا به حضرت  مریم(س).....................................66

حکایت پدر شیطان پرست.............................................66

حکایت سر سپردگی به شیطان.......................................67

شباهت شیطان جنی و شیطان انسی..................................68

تفاوت های شیطان انسی و شیطان جنی.............................68

شیطان یارانش را در قیامت از خود می راند......................70

دوستان شیطان...........................................................71

لشکریان شیطان.........................................................72

تأثیر شیطان در انسان مست..........................................73

شیطان هنگام مرگ انسان.............................................73

داستان محتضر و شیطان..............................................74

دام شیطان برای انسان در حال مرگ...............................75

همنشین شیطان...........................................................76

دشمن شیطان.............................................................77

افرادی که شیطان آنها را نمی پذیرد.................................77

هوشیاری مؤمن..........................................................78

شیطان و ذوالکفل........................................................79

ترس شیطان..............................................................80

زنگ خطر شیطان......................................................81

صدقه دادن از زبان شیطان............................................82

از اعمالی که ابلیس را آزار می دهد.................................82

شیطان و قدرت شیطانی................................................83

کمک شیاطین به انسان ها..............................................84

شیطان در نگهبانی مؤمن..............................................85

دیدار شیطان با انبیاء....................................................85

شیطان به صورت چوپان..............................................85

شیطان در شمایل پیرمرد...............................................86

نصیحت شیطان به عبدالله حنظله......................................86

اعمال شیطان..............................................................87

وسواس خناس از یاد برندۀ توبه.......................................89

عجله کار شیطان است..................................................90

شریکان شیطان...........................................................91

دخالت شیطان به هنگام زناشوئی......................................92

شیطان شریک در اموال و اولاد انسان...............................92

تأثیر دخالت شیطان در نطفه انسان...................................93

جماع در اوّل و نیمۀ ماه هجری قمری...............................93

هنگام وضو گرفتن.......................................................94

هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه.......................................94

هم رتبۀ شیطان...........................................................94

محل کار شیطان..........................................................95

وسایل کار شیطان........................................................95

حکایت بئر معطله........................................................96

فتنۀ شیطان................................................................97

نجات عابد از فتنه شیطان..............................................98

نماز شیطان...............................................................99

حیله های شیطان.........................................................102

زنجیر شیطان.............................................................104

حکایت ملا نخجوانی و شیطان........................................104

کابینه شیطان..............................................................105

عابدی که شیطانی را به قتل رساند...................................107

دشمنان شیطان............................................................108

دستور العمل پیامبر (ص) برای مبارزه با شیاطین................110

شیطان از فریب چند طایفه ناتوان است..............................112

یأس شیطان................................................................112

حربۀ شیطان به خودش برگشت.......................................113

رو دست خوردن شیطان از مؤمن....................................114

خصلت های نیکوی امت اسلام........................................115

شیخ انصاری و دام شیطان.............................................116

شیطان و فرار از جنید..................................................116

خوشحالی شیطان.........................................................117

پایکوبی شیطان...........................................................117

خندۀ شیطان................................................................118

گریۀ شیطان...............................................................118

کمین گاه شیطان .........................................................119

گریۀ دروغین شیطان...................................................120

لواط کنندگان از یاران شیطان اند....................................121

شیطان و قوم لوط.......................................................121

شیطان اولین لواط کننده................................................122

آتش شیطان...............................................................123

در هم کوبنده شیطان....................................................124

هنگام نماز و شیطان....................................................125

نماز و شیطان............................................................125

دام شیطان برای دنیا طلبان............................................126

اعمالی که شیطان را ناراحت می کند...............................126

شیطان و وسوسه او در عبادت.......................................126

حضور شیطان موقع نماز.............................................126

مناره ساختن هنگام نماز...............................................127

خواسته شیطان از زنی هنگام نماز..................................129

دعا و ذکر در برابر شیطان...........................................130

شنیدن شیون شیطان توسط حضرت علی(ع)......................132

شیطان از چه کارهایی بدش می آید.................................133

بسم الله و دوری شیطان................................................134

شیطان و ترس از بسم الله..............................................134

شیطان و نزول آیات قرآن..............................................136

ملاقات شیطان با حضرت نوح (ع)..................................136

داخل شدن شیطان به کشتی.............................................137

نصیحت ابلیس به حضرت نوح(ع)...................................138

حضرت نوح (ع) و پند شیطان........................................139

امتحان حضرت ایوب(ع)...............................................139

مناظره ابلیس و عیسی(ع)..............................................141

داستان شیطان و قارون.................................................142

شیطان در نبرد با عابدی از قوم بنی اسرائیل.......................143

شیطان و هاجر............................................................144

دام شیطان برای حضرت اسماعیل(ع)...............................146

جنگ حضرت ابراهیم(ع) و شیطان..................................146

نصیحت شیطان به حضرت یحیی (ع)...............................147

بوسه و آب دهان شیطان................................................147

شیطان هنگام تولّد پیغمبر(ص)........................................149

داستان گریز ابلیس از حضرت جبرائیل(ع)........................150

چهار زن از دست شیطان رهیدند.....................................150

شیطان و حرف حساب..................................................152

شیطان و مد پرستان ....................................................156

هشدار از فریبکاری شیطان...........................................156

نکوهش تکبر و خودپسندی شیطان...................................157

دلیل سقوط مردم.........................................................157

هشدار از دشمنی شیطان...............................................157

دشمنان مؤمن.............................................................157

بزرگترین دشمن انسان ها..............................................158

بقای شیطان به وسیلۀ اولیاء الله.......................................159

سخن آخر..................................................................159

 

مقدمه

امام صادق(ع) می فرماید:

العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِس

هر کس عالم به زمانش باشد، مورد هجوم حوادث ناگوار قرار نمی گیرد.

روایت امام معصوم(ع) مشخص می کند که تا چه اندازه آگاهی نسبت به مسائل مختلف جامعه بسیار مهم است. زیرا ممکن است انسان را در گرداب مفاسد اجتماعی و انحراف فکری گرفتار کند.

دربارۀ شیطان در کتاب های آسمانی و ادیان مادّی و غیرمادّی به آن اشاره شده و هموار او را موجودی وسوسه گر و عامل گناه و فساد معرّفی کرده اند.

شیطان همیشه با افراطی گری، ضعف های خود را نمایان ساخته، و هر انسان آگاه و با بصیرت می تواند با آن به مقابله برخیزد.

قرآن او را  به عنوان دشمن آدمی یاد می شود:

وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ

و پیروی نکنید وسواس شیطان را، محققا شیطان از برای شما دشمنی آشکار است. [1]

همینطور قرآن او را از دستۀ جنّیان می داند:

إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ

مگر ابلیس که از دسته جنیان بود. [2]

گاهی هم از او در غالب انسان یاد می شود:

وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ

« و بدین گونه براى هر پیامبرى دشمنى از شیطانهاى انس و جن برگماشتیم». [3]

او دشمن انبیاء و صالحان در زمین است. عبادت خدا آن ملعون را نگران می کند. از مؤمنین بیزار است و چیزی که او را خوشحال
می کند، گناه بندگان خدا است.

وقتی شیطان ملعون، انسان را که گل سرسبد موجودات عالم خلقت است، چنین در دام خود گرفتار و اسیر می بیند به خود می بالد که اشرف مخلوقات خداوند متعال را به عبادت خود واداشته است.

وقتی شیطان بدون زحمت صاحب بردگان و بندگانی می شود که خود در خلقت آنان نقشی نداشته و حالا همان موجودی را که قرار بود در برابر خدا سجده کند، سجده کننده در برابر خود می بیند.

عدّه ای ازمردم چنانچه خداوند متعال در قرآن فرموده است. خود را اسیر شیطان کرده و از او تبعیت می کنند.

وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّیَاطِینُ عَلَى مُلْکِ سُلَیْمَانَ....

«عدّه ای از آنچه شیطان در عصر سلیمان بر مردم می خواندند، پیروی کردند». [4]

شیطان در زندگی مردم دخالت می کند و حتّی در بسیاری از موارد در ولادت برخی انسان ها دخالت کرده و در نطفۀ آنها شریک شده است. قرآن کریم چنین به این مطلب اشاره نموده است، که می فرماید؛

وَاسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَأَجْلِبْ عَلَیْهِمْ بِخَیْلِکَ وَرَجِلِکَ وَشَارِکْهُمْ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ وَعِدْهُمْ وَمَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلَّا غُرُورًا .

«و از ایشان هر که را توانستى با آواى خود تحریک کن و با سواران و پیادگانت بر آنها بتاز و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن و به ایشان وعده بده و شیطان جز فریب به آنها وعده نمى‏ دهد». [5]

در این آیه شرکت شیطان در مال و فرزندان انسان مشهود است. شیطان از هر راهی انسان را فریب می دهد و مشخص است که در این راه تنها نیست بلکه یاران و ابزاری در اختیار دارد.

در آیۀ دیگری می خوانیم؛

الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلًا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ

«شیطان شما را به فقر و تهی دستی می خواند و شما را به فحشاء و بدی امر می کند. امّا خداوند متعال شما را به آمرزش و فزونی در روزی وعده می دهد. و خداوند قدرتش وسیع و داناست». [6]

آری، آنچه انسان را امیدوار می سازد و قوت قلب آدمی است. توجّه به نکته اساسی و لذّت بخشی است که هم در قرآن و هم در انجیل و سایر کتب مقدس به آن اشاره شده است و آن عاقبت و سرانجام کار شیطان ملعون و شیطان صفتان و شیطان پرستان است. به این آیات توجّه فرمایید:

کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ

«مانند شیطان آن زمان که به انسان گفت: کافر شو به خداوند متعال. پس زمانی که انسان کفر ورزید، (به انسان) گفت: من از تو دور هستم. (زیرا) من از پروردگار عالم می ترسم». [7]

فَکَانَ عَاقِبَتَهُمَا أَنَّهُمَا فِی النَّارِ خَالِدَیْنِ فِیهَا وَذَلِکَ جَزَاءُ الظَّالِمِینَ

«پس عاقبت و سرانجام آندو (شیطان و انسان کافر) این است که هر دو، در آتش (جهنم) جاودانه خواهند شد و آن کیفر ستمکاران است». [8]

داستان شیطان

هنگامی که  خداوند متعال، جن را خلق نمود. پدر جن ها که (مارج) نام داشت از آتش و سپس همسرش (مارجه) را نیز از او خلق نمود.
(مارج و مارجه) با هم ازدواج کردند و (جان) متولّد شد. فرزند (جان) دو طایفه شدند، یک طایفه، همان جن ها که در میان آنها هم مؤمن پیدا
می شود و هم کافر؛ طایفۀ دوّم، شیاطین که پدر بزرگشان (ابلیس)
می باشد. ابلیس یکی از فرزندان (جان) است.

او در میان قوم خود مشغول عبادت و بندگی خداوند متعال بود تا اینکه بزرگ شد و موقع ازدواج او رسید. وقتی تصمیم به ازدواج گرفت، با دختر (روحا) به اسم (لهبا) که آن هم از طایفۀ جن بود ازدواج کرد. بعد از آنکه آنها با هم ازدواج کردند، فرزندان زیادی از آن ملعون به وجود آمد که از شمارش بیرون رفت، بطوری که زمین از آنها پر شد. همۀ آنها مشغول عبادت شدند و مدّتی طولانی، خدا را ستایش نمودند. امّا در میان آنان عبادت و بندگی خود ابلیس از همۀ آنها بیشتر بود.

او مدتی عمر خود را کنار جن ها سپری کرد تا وقتی که خداوند متعال اختلاف و خون ریزی را در میان طایفۀ جن و نسناس (طایفه ای به جای انسان فعلی بودند) دید، خداوند متعال اراده کرد تا آنان را نابود کند. برای همین عدّه ای از ملائکه را مأمور کرد تا با آنان بجنگند و همه را بکشند. ملائکه هم هر دو طایفه را هلاک کردند و از میان آن طایفه، فقط ابلیس را نگاه داشتند.

در این میان ابلیس به فرشتگان گفت: من، از جمله مؤمنان هستم و در فتنه و فساد آنها شرکت نداشتم.

فرشتگان از خداوند جویای تکلیف شدند. خداوند هم به آنان اجازه داد تا او را به آسمان ببرند. روزی که به آسمان اوّل رسید شنبه و زمانی که به آسمان هفتم رسید روز جمعه بود.

آن ملعون در آسمان اوَل، میان ملائکه به مدّت هزار سال خداوند متعال را عبادت کرد. سپس به آسمان دوّم رفت و در آنجا هم هزار سال عبادت کرد. آنگاه به آسمان سوّم و چهارم رفت و تا آسمان هفتم اوج گرفت.

هنگامی که در آسمان هفتم مستقر شد، طوری خداوند را عبادت
می کرد که حضرت جبرئیل(ع) و حضرت میکائیل(ع) و حضرت اسرافیل(ع) از شوق و علاقه او به عبادت به یکدیگر می گفتند، خداوند قدرتی که به این بنده داده به هیچ کس دیگر نداده است. در بهشت او را عزازیل می گفتند. یعنی (عزیز کرده خدا) زیرا که در تمام آسمان ها میان فرشتگان عزیزتر از او کسی نبود. تا اینکه روزی بر درب بهشت این نوشته را دید: ( به همین زودی یکی از بندگان مقرب را به جهت نافرمانی از مقام قرب خود بیرون می کنیم و طوق لعنت بر گردن او می اندازیم. شیطان گفت: خدایا! اجازه بده تا من هم او را لعنت کنم. خداوند به او اجازه داد و او هزار سال خود را لعنت می کرد و او
نمی دانست که خود را لعنت می کند!

فرشتگان خیلی ترسیدند و شب و روز گریه می کردند. سرانجام گفتند: خوب است نزد عزازیل برویم تا دعا کند که خداوند ما را از این آزمایش در امان دارد. شیطان در حق همۀ آنان دعا کرد. امّا در حقّ خودش دعا نکرد. سرانجام خداوند اراده فرمود تا برای خود در زمین جانشینی خلق فرماید. آنگاه  ملائکه را از مقصود خود آگاه ساخت. ملائکه موافق نبودند. به خدا اعتراض کردند و گفتند: اینکه می خواهی خلق کنی، در آینده خون ریز و مفسد خواهد شد. وقتی خداوند متعال جواب آنان را داد، تسلیم شدند.

در این هنگام ابلیس به وسط زمین آمد و فریاد زد: ای زمین! من آمده ام تا تو را نصیحتی کنم!

خداوند اراده کرده تا از تو انسان را به وجود آورد. من از آن می ترسم که او خدا را معصیت کند و داخل آتش شود و در نتیجه تو داخل آتش شوی و بسوزی. زمانیکه ملائکۀ مقرب آمدند تا از تو خاک بردارند، آنها را به خداوند بزرگ سوگند بده که از تو خاک بر ندارند. [9] این اوّلین مخالفت او با خداوند متعال بود.

وقتی خداوند متعال اراده کرد که حضرت آدم(ع) را خلق کند خطاب به حضرت جبرئیل(ع) فرمود: مقداری خاک از زمین بیاور تا خلقی جدید به وجود بیاورم که افضل موجودات و اشرف مخلوقات باشد.

با فرمان خداوند حضرت جبرئیل(ع) به زمین آمد تا از آنجا خاک بردارد. در این هنگام (طبق تذکّر شیطان) زمین ناله کرد و او را به خدا  قسم داد که از آن خاک بر ندارد. ایشان هم برگشت و ماجرا را گزارش داد. بار دیگرخداوند متعال حضرت میکائیل(ع) و بعد از ایشان حضرت اسرافیل(ع) را فرستاد. آنها را هم زمین قسم داد و دست خالی برگشتند.

برای بار چهارم، خداوند حضرت عزرائیل(ع) را فرستاد که از خاک زمین بیاورد. اینبار هم  زمین ناله کرد و او را قسم داد. امّا هر چه ناله و فریاد نمود، تأثیر نکرد. حضرت عزرائیل(ع) گفت: من از جانب خدا  مأمورم تا  کمی از خاک تو بردارم. او خاک را برداشت و به آسمان برد تا خداوند حضرت آدم(ع) را با آن بسازد. [10]  از این رو، خداوند قبض روح حضرت آدم(ع) و اولادش را به عزرائیل سپرد. برای همین هنگام جان دادن گریه و نالۀ آنها در دل او اثر نمی کند و ایشان مأموریت خود را انجام می دهد.

سرانجام خداوند متعال قالب حضرت آدم(ع) را ا ز خاک وآب خالص و شور و تلخ و بی مزه خلق کرد و هزار سال بدنش را بی روح در بهشت، آن قالب را کنار گذاشت.  شیطان در آسمان پنجم و از خاضعین بود. وقتی شیطان بر او گذشت و قیافۀ او را مشاهده می کرد و قالب گلی  حضرت آدم(ع) را دید، از سوراخ بینی او وارد و از عقب او خارج می شد و با دست به شکم او می زد و با خودش می گفت: این مخلوق ضعیف از گل چسبنده به وجود آمده است.  او تو خالی است و چیزی که تو خالی باشد، احتیاج به غذا دارد و برای همین می توان او را گمراه و منحرف نمود. شیطان گفت: اگر چه او بر من و همۀ موجودات فضیلت دارد. امّا من با او مخالفت خواهم کرد و اگر روزی قدرت پیدا کنم او را خوار و ذلیل خواهم کرد. شیطان با خود می گفت: اگر این موجود از من بالاتر و مهم تر باشد، از او فرمان نخواهم برد. امّا، اگر از من پایین تر باشد، او را کمک خواهم کرد و در مشکلات به فریادش خواهم رسید و با او دوست و رفیق خواهم شد. مدّت هزار سال به این وضع بود تا اینکه خداوند از روح خود در او دمید. [11]

هنگامی که خداوند متعال به فرشتگان  خطاب کرد و فرمود: وقتی من خلیفۀ خود (حضرت آدم(ع)) را خلق کردم و از روح خود در آن دمیدم، شما در برابر او سجده کنید. [12]  

بعد از اینکه خداوند متعال حضرت آدم(ع) را خلق کرد و از روح خود در او دمید و روح به دماغ حضرت آدم(ع) رسید و به حرکت در آمد و نشست. حضرت آدم(ع) عطسه ای زد و گفت: الحمدلله. خداوند در جواب فرمودند: یرحمک الله [13]

در این هنگام خداوند متعال به ملائکه فرمان داد، تا برای اعتراف به مقام شامخ و رفیع او در مقابل حضرت آدم(ع) سجده کنند و او را تکریم نمایند. تمام ملائکه فرمان بردند و به سجده افتادند. امّا شیطان که در آن زمان در صف فرشتگان بود، از روی تکبّر و خود خواهی و غرور سجده نکرد و به خداوند متعال عرض کرد: خدایا! مرا از سجده کردن بر آدم معذور بدار.

خداوندا! من تو را چنان سجده کنم که هیچ ملک مقرّبی و نه هیچ نبی مرسلی سجده و عبادت نکند.

خداوند در جواب او فرمودند: مرا نیاز به عبادت تو نیست. من از تو می خواهم آنچه را که دستور می دهم انجام دهی، نه آنچه را که تو
می خواهی. [14]  سرانجام  آن ملعون قبول نکرد و حسدی را که در قلبش بود، ظاهر نمود. [15] خداوند متعال هم در مقام باز خواست از او فرمود: چه چیز تو را بازداشت از آنکه سجده نکنی بر مخلوقی که من او را با دست قدرت و عنایت خویش آفریدم!؟

شیطان پاسخ داد: من از حیث عنصر و گوهر و ذات از آدم  برترم. کسی را یارای برابری با من نیست و هیچ موجودی به پایگاه رفیع و بلند من نمی رسد! من از گوهر فروزان آتش آفریده شده ام و او از عنصر تیره و بی ارزش گِل. پس روا نیست که مثل من در مقابل او سجده کنم!

خداوند هم به خاطر سرپیچی از دستور و سجده نکردن به آدم، او را ندا داد و فرمود: از میان ملائکه و بهشت پرنعمت و جاوید و سعادت ابدی من بیرون رو؛ زیرا تو از مقام قرب و رفیعی که تا کنون داشتی، رانده شدی.

وَإِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتِی إِلَى یَوْمِ الدِّینِ

«لعنت من هم تا روز قیامت بر تو باد». [16]  

بدانید که چهرۀ ابلیس، چهره تکبّر و عصیان، نخوت و تمرّد، خودخواهی و خود محوری و مظهر غرور و خود برتر بینی است.

بعد از آنکه شیطان از سجده کردن به آدم سرپیچی کرد و از بهشت بیرون شد، گفت: پروردگارا! حالا که مرا بیرون و از رحمت خود دور می کنی، عبادات من چه می شود. آیا سزاوار است که با یک اشتباه مزد عمل چندین هزار سالۀ من از بین برود؟

خطاب آمد: اگر کسی قابلیت نداشته باشد پاداش کارش را در آخرت بدهم. در دنیا هر چه بخواهد می دهم. شیطان عرض کرد: من هم مزد عمل خود را در دنیا از تو طلب می کنم. چون به واسطۀ حضرت آدم(ع) جهنمی شدم حاجات خود را دربارۀ آدم و فرزندان او قرار
می دهم! خطاب شد: حاجات خود را بگو تا به تو ببخشم! شیطان در جواب گفت:

اوّل آنکه، اجازه دهی تا روز قیامت زنده باشم. خدا در جوابش فرمود: اگر می خواهی که از صدمۀ مرگ و جان کندن نجات یابی، ارادۀ من بر این است که هر کس به دنیا آید مزۀ مرگ را بچشد. چون نجات از مرگ برای کسی نیست، تو را مهلت می دهم تا روزی که معلوم است.[17]

دوّم اینکه، خدایا! از تو می طلبم که در مقابل هر یک از فرزندان آدم، دو فرزند به من عطا کنی! از این رو، در اخبار وارد شده: برابر هر یک نفر از اولاد حضرت آدم(ع) که متولد می شود، دو شیطان بر او مسلط است تا او را اغوا کنند.

سوّم، عرض کرد: خدایا! از تو می خواهم که مرا در بدن اولاد آدم مانند خون جریان دهی که از هر جای بدن او بخواهم، بتوانم او را به معصیت بکشانم.

چهارم، از تو می خواهم که فرزندان آدم ما را نبینند، ولی ما آنها را ببینیم!

پنجم، از تو می خواهم، این قدرت را به من بدهی که به هر صورت بخواهم دربیایم.

ششم، پروردگارا، از تو می خواهم تا روح در بدن اولاد آدم است بر آن مسلط باشم.

هفتم، عرض کرد: خدایا! از تو می خواهم مرا مخصوصاً در سینۀ
آدم و اولاد او مسلط گردانی تا او را وسوسه کنم. چنانچه در قرآن
می فرماید:

الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ . مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ

«آنکه (شیطان) وسوسه و اندیشۀ بد در دل مردمان می افکند، چه آن شیطان از جنس جن باشد و یا از نوع انسان». [18]

خداوند هم در پایان هر یک از خواسته های او فرمود: راضی شدم. وقتی شیطان این حاجات را از خداوند گرفت، عرض کرد:

قَالَ فَبِعِزَّتِکَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعِینَ

«ای خدا! به عزت و بزرگواری خودت، همۀ آنها را گمراه و از راه راست منحرف می کنم». [19]

سپس شیطان گفت: من آنها را از پیش رو ( آنها که آخرت را در پیش دارند در نظرشان کوچک و ساده جلوه می دهم) و از پشت سر( آنها را که به جمع آوری اموال و ثروت مشغول هستند به بخل و نپرداختن حقوق واجب دستور می دهم) و از طرف راست (امور معنوی را
به وسیلۀ شبهه و شک و تردید ضایع می سازم) و از طرف چپ
(لذّت مادّی و شهوات را در نظر آنها جلوه می دهم) و سراغشان
می روم و تو اکثراً آنها را شکر گذار نخواهی یافت. [20]

پس دستور خارج شدن از بهشت برای شیطان صادر شد و ملائکه هم به او حمله کردند  و او با خواری و ذلّت از پیشگاه رحمت خداوند  خارج شد.  سپس او از ترس جان خود فرار کرد و خود را مخفی نمود.

بعد از آنکه شیطان از بهشت بیرون شد، تصمیم گرفت که با هر نقشه و حیله ای که شده، باز خود را به بهشت برساند و انتقام خود را از حضرت آدم(ع) بگیرد. شیطان که می دانست از در بهشت نمی تواند وارد شود. فکری کرد و یک گوشه به انتظار ایستاد. وقتی طاووس را دید، از او خواهش کرد که او را داخل بهشت کند. امّا طاووس قبول نکرد. در همین هنگام چشمش بر بالای دیوار افتاد و ماری را بالای دیوار دید. (تا آن زمان مار یکی از حیوانات زیبا و خوش رنگ بهشت بود و مثل سایر حیوانات چهار دست و پا داشت) شیطان جلو آمد و گفت: ای مار! مرا داخل بهشت کن تا اسم اعظم الهی را به تو تعلیم دهم. مار گفت: ملائکه، نگهبان در بهشت هستند. وقتی تو را ببینند، حتماً نمی گذارند تا داخل شوی.

شیطان گفت: مرا داخل دهان خود کن و آن را ببند و به این وسیله مرا داخل بهشت کن. مار هم همین کار را کرد  و او را در دهان خود جای داد و فریب او را خورد. برای همین در میان دندان های مار سم پدید آمد. به این وسیله مار او را داخل بهشت برد. [21]

بعد از آنکه شیطان به بهشت داخل شد. از داخل دهان مار، شروع به صحبت کردن با حضرت آدم(ع) کرد. حضرت آدم(ع) خیال کرد سخن گو مار است. می گفت: ای آدم! خدا نمی خواهد که شما برای همیشه در بهشت بمانید و هر کس از این درخت بخورد جاوید می ماند. آدم جواب داد: ای مار! این حرف که تو می زنی، از غرور شیطان است. برای حرف خود قسم می خوری؟ خداوند متعال ارحم الراحمین است و بخیل نیست. شیطان هر چه وسوسه کرد، آدم نپذیرفت و با او مخالفت نمود.

وقتی شیطان از حضرت آدم(ع)  مأیوس شد، پیش همسرش حوّا رفت و گفت: ای حوّا! آیا می دانی آن درختی که خداوند برای شما حرام کرده، اکنون برایتان حلال کرده، برای اینکه دید اطاعت و عبادت شما بسیار نیکو بوده است. اگر می خواهی امتحان کن، فرشتگانی که موکّل بر آن درخت بودند، دیگر با شما کاری ندارند. اگر تو جلوتر از حضرت آدم(ع) از آن بخوری به او مسلّط خواهی شد و او مطیع تو می شود و مجبور است از تو اطاعت کند.

حوّا گفت: من الان امتحان می کنم. پس به سوی آن درخت رفت. وقتی ملائکه خواستند او را از نزدیک شدن به آن درخت منع کنند، خداوند به آنان وحی نمود و خطاب کرد. شما کسی را که به او عقل دادم منع نکنید. آن حجّت است بر او تا مرا اطاعت کند و مستحقّ ثواب و عذاب شود.

ملائکه هم او را به حال خود رها کردند. حوّا هم بی آنکه آنها مانع او شوند به درخت نزدیک شد و خیال کرد، واقعاً خوردن از آن درخت حلال شده است. مقداری هم از میوۀ درخت خورد و طوری هم نشد. پیش خودش گفت: مار درست می گفت و می دانست که خوردن از آن درخت بر ما حلال شده است. بعد از آن حوّا پیش حضرت آدم(ع) رفت و گفت: آیا می دانی که خوردن از آن درخت بر ما حلال شده!؟
من نزدیک آن رفتم، ملائکه هم مانع نشدند. مقداری از آن میوه خوردم، می بینی که طوری نشدم.

حضرت آدم(ع) که هنوز تجربۀ کافی در زندگی را نداشت و تا آن روز گرفتار دام های شیطان و خدعه و نیرنگ های دروغ او نشده بود و نمی توانست باور کند کسی اینچنین قسم دروغ به خدا یاد کند، سرانجام فریب و نیرنگ شیطان در او اثر کرد و از میوۀ آن درخت خورد.

بعد از خوردن از میوۀ آن درخت، لباس های بهشتی از بدنشان ریخت و عورت ها و بدن های آنها که تا آن موقع پوشیده بود، عریان شد. آنان در میان فرشتگان لخت و سرگردان ماندند. وقتی لباس های بهشتی از اندامشان فرو ریخت، بلافاصله خود را به میان درختان رساندند و از برگ های درختان برای پوشیدن اندام کمک گرفتند و خود را پوشاندند.  ولی برگ ها از بدنشان پرواز می کردند و باز عریان ماندند.

حوّا چارۀ خود را در این دید که بنشیند. آدم با یک دست عورت خود را پوشاند و با دست دیگر سر خود را گرفت و گفتند: خدایا! ما بر نفس خویش ظلم کردیم. اگر ما را نبخشی و به ما رحم نکنی از زیانکاران خواهیم بود. [22]  خداوند به آنان خطاب کرد و گفت: مگر من شما را از خوردن میوۀ آن درخت منع نکرده بودم؟ مگر به شما نگفته بودم که شیطان دشمن آشکار و سرسخت شما است. چرا فرمان من را اطاعت نکردید و فریب آن ملعون را خوردید؟

سپس فرمود: پس چاره ای جز این نیست که از بهشت خارج شوید و آنان را از مکان و مقام خود بیرون کردند و به زمین فرستادند. [23]

شیطان کیست؟

آمده است که شیطان از دستۀ جنیان می باشد. او قبل از خلقت انسان در ملکوت خداوند متعال مشغول عبادت بوده و به خاطر قرب بیش از حدّی که پیدا کرده بود تا جایی پیش رفت که در ردیف ملائکه الهی در پاکی و طهارت روح قرار گرفته و با او مانند یک فرشته رفتار
می کردند.

عمر عبادت شیطان در درگاه خداوند متعال را شش هزار سال گفته اند. امّا  به خاطر تمرّد از دستور خداوند و به دلیل سجده نکردن بر حضرت آدم(ع) از ملکوت رانده شده و به زمین سقوط کرد.

شیطان هم مانند سایر جنیان ازدواج کرده و همسران و فرزندانی دارد. چه قبل از رانده شدن از بهشت خداوند متعال و چه بعد از آن.

برای همین همیشه دستیارانی از نسل خود دارد که او را در انجام کارهایش یاری می کنند. علاوه بر فرزندان خود او، کسان دیگر از دستۀ جن یا حتّی انسان هم از سربازان و یاران او می باشند.

قرآن به این مسأله اشاره کرده و می فرماید:

وَکَذَلِکَ جَعَلْنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیَاطِینَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ

«و این چنین قرار دادیم برای پیامبری دشمنان شیطانی از انسان ها و جنیان». [24]

و یا در آیه دیگر می فرماید؛

الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ . مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ

کسی که وسوسه ایجاد می کند در دلهای مردم چه از جنیان و چه از انسانها. [25]

امّا راه مقابله با شیطان چیست؟

یکی از راههای مقابله با شیطان، اصرار بر عبادت و ذکر خداوند متعال است.

نهج البلاغه نیز به این مسئله اشاره می فرماید. در این کتاب شریف
می خوانیم:

اَلا وَ اِنَّ الشَّیْطانَ قَدْ جَمَعَ حِزْبَهُ، وَ اسْتَجْلَبَ خَیْلَهُ وَ رَجِلَهُ،
بدانید شیطان حزبش را گرد آورده، و سوار و پیاده اش را (در جَمَل) فرا خوانده.[26]

قرآن در آیات بسیاری به موضوع شیطان پرداخته و صفات و حالات مختلف او را بیان کرده است، که در میان خیل عظیم آیات فقط به تعدادی اشاره ای گذرا می کنیم.

از جمله کارهای شیطان این است که پیروان خود را با آراستن اعمالشان یاری کرده و به توجیه گناهان آنان می پردارد. سوره انعام مؤید این مطلب است.

وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ

و شیطان کارهایی را که انجام می دهند، در نظرشان آراسته جلوه
می کند. [27]

البته باید دقّت کنیم که در وجود آدمی نیروهایی وجود دارد که زمینۀ رشد وسوسه های شیطانی را فراهم می کند و انسان را به یکی از یاران شیطان و حتّی یکی از شیاطین تبدیل می کند.

قرآن به این مطلب اشاره می کند و می فرماید:

وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِی إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّی إِنَّ رَبِّی غَفُورٌ رَحِیمٌ

و من نفس خود را تبرئه نمى ‏کنم چرا که نفس قطعا به بدى امر مى ‏کند مگر کسى را که خدا رحم کند زیرا پروردگار من آمرزنده مهربان است. [28]

امام سجّاد(ع) در صحیفه سجّادیّه می فرماید:

پروردگارا! تسلّط او را از ما دور کن و امیدش را از ما قطع نما.

خداوندا! آنچه را شیطان (در کار ما) گره می زند، بگشا و آنچه را که (برای فریب ما) می اندیشد، باطل نما. آنگاه که قصد اغفال ما را دارد او را باز بدار. سپاهش را شکست داده و مکرش را باطل فرما.

بار خدایا! ما را در صف دشمنانش قرار ده و از دوستانش برکنار دار، که وقتی ما را می خواند اطاعتش نکنیم، و چون ما را فرمان دهد اجابتش نکنیم. [29]

البته خداوند متعال خود به استجابت این دعا، پیشاپیش وعده داده است و می فرماید:

وَیُنَزِّلُ عَلَیْکُمْ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً لِیُطَهِّرَکُمْ بِهِ وَیُذْهِبَ عَنْکُمْ رِجْزَ الشَّیْطَانِ وَلِیَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِکُمْ وَیُثَبِّتَ بِهِ الْأَقْدَامَ

«و از آسمان بر شما آبی فرو می فرستد تا به سبب آن شما را پاک گرداند و پلیدی شیطان را از شما بزداید و دلهای شما را به یکدیگر پیوند دهد و قدم هایتان را استوار گرداند». [30]

در یکی از خطبه های نهج البلاغه امام علی (ع) به شخصی که صفات خداوند متعال سؤال کرده بود، فرمودند:

فَمَا دَلَّکَ الْقُرْآنُ عَلَیْهِ مِنْ صِفَتِهِ فَائْتَمَّ بِهِ وَ اسْتَضِئْ بِنُورِ هِدَایَتِهِ وَ مَا کَلَّفَکَ الشَّیْطَانُ عِلْمَهُ مِمَّا لَیْسَ فِی الْکِتَابِ عَلَیْکَ فَرْضُهُ وَ لَا فِی سُنَّةِ النَّبِیِّ (صلى الله علیه وآله) وَ أَئِمَّةِ الْهُدَى أَثَرُهُ فَکِلْ عِلْمَهُ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ

هر صفتی را که قرآن تو را به آن سفارش کرده بپذیر و آنچه را که شیطان به تو تکلیف کرده و در کتاب خدا بر تو واجب نشده است و در سنّت پیغمبر(ص) و اهل بیت معصوم(ع) از آن اثری نیست، واگذار. [31]

خداوند متعال امور زندگی انسان را در جهت صلاح کار آدمی در نظر گرفته، امّا شیطان به چیزی امر می کند و به دنبال ایجاد فساد است نه صلاح کار آدمی.

امام باقر(ع) فرمودند: رسول خدا(ص) به مردم فرمودند:

أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا هُوَ اللَّهُ وَ الشَّیْطَانُ وَ الْحَقُّ وَ الْبَاطِلُ وَ الْهُدَی وَ الضَّلَالَهُ وَ الرُّشْدُ وَ الْغَیُّ وَ الْعَاجِلَهُ وَ الْآجِلَهُ وَ الْعَاقِبَهُ وَ الْحَسَنَاتُ وَ السَّیِّئَاتُ فَمَا کَانَ مِنْ حَسَنَاتٍ فَلِلَّهِ وَ مَا کَانَ مِنْ سَیِّئَاتٍ فَلِلشَّیْطَانِ لَعَنَهُ اللَّهُ

ای مردم در جهان خدا و شیطان، حق و باطل، هدایت و گمراهی، پیشرفت و طغیان، دنیا و آخرت، خوبی ها و بدی ها در برابر یکدیگرند. پس هر چه خوبی است از جانب خدا و هر چه بدی است از جانب شیطان است. [32]

این جملۀ امام علی(ع)  نشان از آن دارد که گاهی اوقات گمراهی در نتیجۀ عدم شناخت انسان و تأثیر القائات شیطان است.

یک بار دیگر این جمله را متذکر می شویم که شیطان فقط ابلیس رانده شده از درگاه الهی نیست. بلکه هر کس که فریب مردم را بر عهده دارد، شیطان است. خواه انسان باشد خواه جن.

امام صادق(ع) در حدیثی فرموده اند:

اعرفوا العقل و جنده و الجهل و جنده تهتدوا

عقل و سپاه عقل را بشناسید و جهل و سپاهش را بشناسید که هدایت
می شوید. [33]

چهره شیطان

گاهی شیطان خود را به صورت انسان ظاهر می کند و یا حتّی به ظاهر حیوانات یا موجودات دیگر. گاهی در ظاهر یک دوست، گاهی خویشاوند و گاهی...  بله، شیطان می تواند حتّی از درون انسان استفاده نماید.

چنانچه امام علی(ع) می فرمایند:

ان فی باطن الانسان ما یجری مجری الکلب و هو الغضب و ما یجری مجری الخنزیر و هو الشره و الحرص و ما یجری مجری الشیطان و هذا الشیطان یوسوس دائما

همانا در وجود انسان حالتی از حالات سگ است و آن هنگامی است که انسان عصبانی می گردد و حالتی از حالات خوک است و آن هنگامی است که حریص می گردد و حالتی از حالات شیطان و آن هنگامی است که دائما وسوسه می کند. [34]

همچنین روایت مشهور که معصوم(ع) فرمودند:

الجن یتشکل باشکل المختلفه حتی الکلب و الخنزیر

جن به هر شکلی در می آید حتّی به شکل سگ و خوک

انجیل نیز این مطلب را تأیید کرده و این گونه یاد آور می شود:

شیطان خود را به فرشته نور مشابه ساخته و می تواند خود را حتّی مانند چهرۀ حضرت مسیح (ع) ظاهر کند. [35]

آنچه مسلّم است شیطان دشمن شمارۀ یک انسان است. زیرا در قرآن کریم می خوانیم:

أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَیْکُمْ یَا بَنِی آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّیْطَانَ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ

آیا ما از شما ای فرزندان آدم پیمان نگرفتیم که عبادت شیطان را نکنید؟  همانا که او برای شما دشمنی آشکار است. [36]

اکنون لطف خداوند متعال را بنگریم که برای یاری ما انسان ها نیروهایی را گمارده است که در هر حالتی مراقب انسان است که ما خود را از مسیر کمک الهی خارج نکنیم و همواره ارتباط خود را با خداوند متعال حفظ نمائیم.

دشمنی شیطان ملعون با انسان به حدّی است که از هر وسیلۀ ممکن استفاده می کند تا انسان را به پرتگاه هلاکت بکشاند. از وسوسه های روزانه گرفته تا انحرافات جنسی و اخلاقی. گاهی خود را به صورت انسان ظاهر کرده و انسان را گمراه می کند. مثلا خود را به شکل دوستان، رفیق، آشنا، فامیل در می آورد تا تو را تشویق به کارهای زشت کند.

خلقت شیطان

خداوند سه گونه موجود عاقل با شعور آفریده: یک نوع، در آسمان ها هستند که همان فرشتگان اند و از نور به وجود آمده اند که شهوت جنسی و خور و خواب و شهوات دیگر ندارند و گناه از آنها سر
نمی زند، تسلیم محض پروردگار می باشند و یک لحظه نافرمانی او را نمی کنند، خلقت آنها جلوتر از جن و انس است.

نوع دیگر؛ انسان است که خداوند متعال هم عقل و هم شهوت در وجودش گذاشت و از خاک و آب به وجود آمده است. [37]

نوع سوّم؛ نژاد جن است که خداوند متعال ایشان را از آتش بی دود و باد پدید آورد و مثل انسان عقل و شهوت به آنها داده است. خلقت جن قبل از خلقت آدم و هم زمان با خلقت نسناس بوده است. خداوند متعال درباره خلقت آنان چنین فرموده:

وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ

« ما طایفۀ جن را قبل از انسان از آتش گرم و سوزان – و شعله ور بدون دود آفریدیم». [38]

راز آفرینش جن

فلسفه و راز آفرینش جن بنابر آنچه که در قرآن کریم آمده همان است که درباره انسان وارد شده است. یعنی عبادت و پرستش خداوند سبحان، چنانکه  خداوند فرموده است:

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ

«جن و انس را نیافریدیم مگر برای عبادت و پرستش»[39].

آیا شیطان از جنس ملائکه است

از امام صادق(ع) نقل شده، ابلیس در آسمان همراه ملائکه بود و خداوند را عبادت می کرد و ملائکه گمان می کردند که ابلیس از جنس آن هاست. در حالی که از آنها نبود. وقتی خداوند ملائکه را در مقابل آدم(ع) به سجود امر کرد، حسدی که در قلب ابلیس بود ظاهر شد و به همین خاطر او سجده نکرد. در این هنگام ملائکه فهمیدند که ابلیس از جنس آنها نیست.

از امام(ع) پرسیدند چگونه امر به سجده شامل ابلیس هم شد.در حالی که او از ملائکه نبود؟ امام(ع) فرمودند: خداوند قبل از خلقت آدم(ع) در زمین مخلوقاتی را آفرید که ابلیس بر آنها حکومت می کرد. آنها در زمین فساد می کردند و خون ها  را می ریختند و پروردگار را معصیت می کردند تا اینکه خداوند به ملائکه دستور داد  تا آنها  را بکشند. ملائکه نیز همۀ آنها را کشتند و ابلیس را به اسارت گرفتند و با خود به آسمان بردند. ابلیس با ملائکه بود و خدا را عبادت می کرد تا اینکه خداوند حضرت آدم(ع) را خلق کرد.

علت خلقت شیطان

بسیاری می پرسند: با اینکه خداوند می دانست او سرچشمۀ همۀ
وسوسه ها و گمراهی ها و فریب کاریها می شود و همۀ بدبختی های انسان از او خواهد بود، آن هم موجودی هوشیار، زرنگ، کینه توز، مکّار، پرفریب و مصمّم. چرا او را آفرید؟

شیطان که انسان را به شر و معصیت دعوت می کند از ارکان نظام عالم بشری است و القائات او مصلحتی دارد و آن این است که مردم عموما به وسیله آن آزمایش می شوند و در کورۀ امتحان خالص ها از ناخالصی ها جدا می شوند. این مطلب روشن است که خود شیطان
هم مسخّر خداست که شیطان را در آزمایش بندگان آلت دست قرار
می دهد.

آیا شیطان موجودی مبغوض آفریده شده

مطلب مهمّی که باید به آن توجّه کرد آن است که خداوند در اوّل خلقت شیطان را بعنوان شیطان نیافرید. بلکه از موجودات خداوند بود و بعد از درگاه رحمت الهی رانده شد. او مدت شش هزار سال همنشین فرشتگان بلکه بزرگ ایشان بود و به مقام والایی رسیده بود. اما از آزادی خود سوء استفاده کرد و وقتی در مقابل امر پروردگار قرار گرفت که باید بر حضرت آدم سجده کند بنای تمرّد و طغیان را نهاد و از امر خداوند سرپیچی کرد. در حالی که خلقت او مانند مخلوقات دیگر پاک بود. در نتیجه خود را بدنام کرد و مشهور به شیطان گردید.

شیطان اولین کافر به خدا

اوّلین کسی که به خدا کفر ورزید شیطان بود. قبل از او کسی به خدا کافر نشده بود. خداوند درباره کفر او می فرماید:

فَسَجَدَ الْمَلَائِکَةُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ . إِلَّا إِبْلِیسَ اسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ

در آن هنگام که روح آدم دمیده شد. «همۀ فرشتگان او را سجده کردند و به جز ابلیس که تکبّر ورزید و او از کافران بود». [40]

کفر او به خاطر این بود که به خدا نسبت ظلم و جور داد و معتقد بود که خدا دربارۀ او ستم کرده است. چون فکر می کرد از آتش آفریده شده و آتش از خاک برتر است و خداوند که فرمود: آدم را سجده کن وخداوند می خواسته او را تحقیر و کوچک کند.

از این رو وقتی خداوند به او فرمودند: چرا آدم را سجده نکردی؟  دلیلی که آورد این بود مرا از آتش خلق کردی و او را از خاک با این سخن می خواست هم حکمت خدا را نفی کند هم امر او را بی پایه بشمارد.

از لحن قول ابلیس چنین نتیجه گرفته می شود که آن ملعون برای خود حاکمیت و استقلال در مقابل حاکمیت پروردگار قائل بوده و این سرچشمۀ نافرمانی ها و کفر است.

کفر شیطان جلوتر از شرک اوست. او با سر پیچی از دستورات خداوند از دین روگرداند و اوّل کافر شد. چون نخست آدم را سجده نکرد و سپس مشرک شد و راهی را در پیش گرفت که غیر از راه خدا بود.

شیطان

شیطان در هر آسمانی هزار سال خدا را عبادت کرد. اما با اینکه از جنیان بود چنان عبادت می کرد که فرشتگان گمان کردند که شیطان هم از آنان است. در بهشت او را عزازیل می گفتند یعنی (عزیز کرده خدا) زیرا که در تمام آسمان ها میان فرشتگان عزیزتر از او کسی نبود.

او گاهی در عرش و گاهی در بهشت مشغول عبادت بود. گاهی برای او منبر می نهادند و او بالای منبر می رفت و فرشتگان را پند و اندرز می داد و آداب عبادت به آنان تعلیم می داد. تا اینکه روزی گذشت و بر درب بهشت این نوشته را دید: به همین زودی یکی از بندگان مقرّب را به جهت نافرمانی از مقام قرب خود بیرون می کنیم و طوق لعنت بر گردن او می اندازیم: شیطان گفت: خداوندا! اجازه بده تا من هم او را لعنت کنم. خداوند به او اجازه داد و او هزار سال او را لعنت می کرد و او نمی دانست که خود را لعنت می کند.

فرشتگان خیلی ترسیدند و شب و روز گریه می کردند. سرانجام گفتند خوب است برویم نزد عزازیل تا دعا کند که خداوند ما را از این آزمایش در امان دارد. شیطان در حق همۀ آنان دعا کرد امّا در حقّ خودش دعا نکرد. سرانجام خداوند، حضرت آدم(ع) را آفرید  و هزار سال بدنش بی روح در بهشت افتاده بود. شیطان بر او گذشت و دست خود را بر شکم او زد و گفت: اگر از من بالاتر باشی از تو اطاعت نمی کنم. امّا اگر از من پایین تر باشی تو را مورد توجّه قرار خواهم داد. خداوند به فرشتگان خطاب نمود که: هنگامی که از روح خود در آدم دمیدم و او را زنده کردم سجده کنید. همه سجده کردند مگر شیطان که تکبّر ورزید و سجده نکرد و گفت: من از او برتر هستم. زیرا مرا از آتش خلق کردی و او را از خاک. شیطان در این آزمایش مردود درگاه الهی شد و از بهشت اخراج گردید... [41]

شیطان و نقش او در گمراهی آدم

بعد از آنکه خداوند شیطان را از بهشت بیرون کرد. برابر خداوند  قسم یاد کرد که باید چند کار را برای گمراهی آدم و اولادش انجام دهد وتا انجام ندهد دست بر ندارد.

گفت خدایا. « من از بندگان تو نصیب و بهره ای معیّن خواهم گرفت».[42] و تنها افراد هوس باز و سست عنصر هستند که در برابر او تسلیم
می شوند.

در این باره روایتی از حضرت رسول(ص) نقل شده که حضرت  فرمودند: از صد نفر از فرزندان آدم، نود و نه نفرشان در آتش اند و یک نفر از آنها در بهشت. [43]  و نیز از آن حضرت(ص) روایت شده: از هزار نفر یک نفر برای خدا و بقیه برای آتش و ابلیس لعین است. [44]

گفت: غیر مخلصین را حتما گمراه می کنم و به انحراف و گناه
می کشانم.

گفت: «مردم را با آرزوی دور و دراز و رنگارنگ سرگرم می سازم و مشغول به دنیا می کنم و از یاد  آخرت و بهشت و جهنّم باز می دارم».[45]

گفت: « آنها را به انجام دادن اعمال خرافی دعوت می کنم و اعمال خلاف و زشت را در برابر آنان زینت می دهم و از اعمال نیک منعشان می کنم». [46]

چهرۀ ابلیس، چهره ی تکبر و عصیان، نخوت و تمرد، خودخواهی و خود محوری و مظهری غرور و خود برتر بینی است.

بعضی وقت ها شیطان به انسان نزدیک می شود

گاهی انسان از روی بی توجهی کاری می کند که شیطان خود را به او نزدیک می کند. از جمله:

1- شب را تنها خوابیدن: خانه ای که غیر از انسان کسی در آن نباشد.

2- ایستاده آب آشامیدن: روایتی می گوید: آشامیدن آب در حال ایستاده مکروه است.

شریکان شیطان

عدّه ای از مردم از روی غفلت و بی توجهی، هنگام غذا خوردن، نام خدا را از یاد می برند و به این وسیله، زمینۀ حضور شیطان را فراهم می کنند. اگر انسان بر سر سفره بنشیند و نام خدا را بر زبان جاری نکند و «بسم الله» را نگوید، آنگاه شیطان شریک او می شود.

از حضرت رسول اکرم (ص) سؤال شد، آیا شیطان در غذا خوردن با انسان شریک می شود و از غذایی که انسان می خورد آن ملعون هم می خورد؟ فرمودند: آری، زمانی که انسان برای غذا خوردن، سر سفره بنشیند و «بسم الله» را نگوید، شیطان هم می آید و بر سر سفره می نشیند و از غذاهای آنان می خورد. در این حالت خداوند برکت را از آن سفره و غذا بر می دارد. [47]

از امام صادق(ع) نقل شده: وقتی غذا می خورید، اوّل و آخر آن «بسم الله» بگویید. زیرا وقتی که انسان می خواهد غذا بخورد اگر پیش از آن «بسم الله» بگوید، اگر شیطان از آن غذا خورده باشد، استفراق
 می کند.[48]

جایگاه شیطان

همان طور که انسان به جایی نیاز دارد – چه در دنیا و چه در عالم برزخ و قیامت – شیطان ها هم به مکان احتیاج دارند. جای هر کدام از نظر پستی و بلندی فرق دارد. برای هر کدام جایگاهی مخصوص است. وقتی انسان مرد وارد عالم برزخ می شود. اگر از نیکان و پاکان باشد جایگاه او در «وادی السّلام» نجف و در کنار پیامبران و امامان معصوم و اولیاء الله می باشد. اگر از بدان و ناپاکان بوده جایگاهش در چاه های وادی برهوت که در سرزمین یمن قرار دارد می باشد.

بعد از عالم برزخ و داخل شدن در عالم قیامت، جایگاه پاکان در «اعلا علیین» که در آسمان هفتم قرار دارد آماده شده است و جایگاه ناپاکان در «سجّین» که در هفتمین طبقه زمین قرار دارد آماده شده است و آنجا برای کفار و مجرمان و اهل نفاق آماده شده است و همان «سجینّ» جایگاه شیطان و پیروان او هم خواهد بود.

وقتی روح خبیث «فجّار» را از بدن کثیفشان بیرون می کشند او را به آسمان می برند. آسمان ها او را نمی پذیرند و به زمین بر می گردانند آن هم نمی پذیرد. ناچار آن روح خبیث را می برند تا هفت طبقۀ زمین، همان جایی که جایگاه شیطان و طرفداران اوست.

شکنجه ای که در «سجّین» برای شیاطین آماده شده از هر عذاب و شکنجه ای سخت تر است. (پناه بر خدا) [49]

شیطان نوعی از جن است

جن و شیطان هر دو در اصل وجود مشترکند. یعنی از آتش خلق
شده اند. ولی شیطان نوعی از جنّیان محسوب می شود که فقط  کارهای شر از او صادر می شود. در حالی که جن، هم خوب و بد و هم مسلمان و غیر مسلمان دارد.

نژاد شیطان

شیطان از نژاد جن است. خداوند از آتش بی دود شیطان را پدید آورد و مثل انسان عقل و شهوت به آنها داده شده است. خلقت جن قبل از خلقت آدم و هم زمان با خلقت نسناس بوده است.

خداوند درباره خلقت آنان چنین فرموده:

وَالْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نَارِ السَّمُومِ

« ما طایفه جن و شیطان را قبل از انسان از آتش گرم و سوزان – و شعله ور بدون دود – آفریدیم.» [50]

فرزندان شیطان

همۀ فرزندان شیطان به جز یک یا دو نفر کافرند و عمرهای طولانی می کنند.

یکی هام بن هیم لافیس بن ابلیس و دیگری هیثم بن طاح بین لا قیس بن ابلیس می باشد. که قصد یاری با ده هزار نفر از اهلش به پیامبر در جنگ حنین را داشته است که پیامبر اکرم (ص) نپذیرفتند.

هام بن هیم که بود؟

از جمله جنّیانی که مدّت عمرش در روایات ذکر شده هام از فرزندان شیطان است. هام بن هیم بن لا قیس بن ابلیس از طایفه جن بود. او خدمت رسول اکرم(ص) رفت. پیغمبر اکرم(ص) فرمود عمرت چقدر است؟ گفت: زمانی که قابیل برادرش هابیل را به قتل رساند من طفل بودم و در گروه کافران قرار داشتم تا اینکه در زمان حضرت نوح(ع) به دست حضرتش توبه نموده و مسلمان شدم و خدمت پیغمبرانی چون حضرت هود(ع)، حضرت ادریس(ع)، حضرت ابراهیم(ع)، حضرت اسماعیل(ع)، حضرت اسحاق(ع)، حضرت یعقوب(ع)، حضرت یوسف(ع)، حضرت موسی(ع)، حضرت یوشع بن نون(ع)، حضرت داوود(ع)، حضرت طالوت(ع)، حضرت سلیمان(ع)، آصف بن برخیا و حضرت عیسی(ع) رسیدم در نزد بعضی از ایشان صحف الهی را تعلیم دیده ام و با ایشان صحبت کرده و نماز خوانده ام و از شما تقاضا دارم چیزی از قرآن به من آموزش دهید و از ضروریات و مسائل دین خود به من بیاموزید. اصبغ بن نباته می گوید: پس از گذشت مدّتی از این جریان از حضرت علی(ع) پرسیدم: از هام چه خبر؟

فرمود: هام کشته شد و او را دعا کرد. [51]

درخواست هام ابن ابلیس از پیامبر

امام صادق(ع) فرمودند: روزی مردی بلند قامت که بلندی قامتش به بلندی نخلی می ماند و قیافه اش به جن شباهت داشت خدمت پیامبر اکرم(ص) رسید و سلام کرد و پیامبر اکرم(ص) نیز به او جواب داد. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: کیستی ای بنده خدا؟ گفت من هام بن هیم بن لاقیس بن ابلیس هستم. سپس پیامبر اکرم(ص) از عمر او سؤال کردند و او در جواب گفت: مدّت زیادی است که زندگی می کنم و در طول عمر خود مردم را به قطع رحم و ارتکاب معاصی تشویق می کردم تا اینکه به دست حضرت نوح(ع) توبه کردم. هنگامی که حضرت نوح(ع) در کشتی بود به همراه او در کشتی بودم  و چنان او را بر نفرین قومش سرزنش کردم که به گریه افتاد و به قدری گریست که مرا نیز گریاند. سپس به همراه حضرت هود(ع) و کسانی که به او ایمان آورده بودند در مسجدش بودم و چنان او را بر نفرین قومش سرزنش کردم که به گریه افتاد  و مرا نیز گریاند. سپس به همراه  حضرت ابراهیم(ع) بودم. زمانی که قومش توطئه کردند و او را در آتش انداختند و خداوند آتش را برای او سرد و سلامت گرداند. سپس به همراه حضرت یوسف(ع) بودم. هنگامی که برادرانش به او حسد ورزیدند و او را در چاه انداختند ومن در آن زمان رفیق او بودم تا اینکه خداوند او را از زندان خارج ساخت. سپس با حضرت موسی(ع) بودم و تورات را به من آموخت و گفت: اگر حضرت عیسی(ع) را دیدی، سلام مرا به او برسان. هنگامی که حضرت عیسی(ع) را دیدم سلام حضرت موسی(ع) را به او رساندم و حضرت عیسی(ع) نیز به من انجیل را آموخت و گفت: اگر حضرت محمد(ص) را دیدی، سلام مرا به او برسان. پس ای رسول خدا. حضرت عیسی(ع) سلامت رساند. [52]

احتیاجات شیطان

شیطان حاجات مادَی خود را هم از خدا خواستار شد و آنها را خداوند متعال تا روز موعود به او عنایت فرمود.

شیطان عرض کرد: پروردگارا! مرا به سوی زمین فرستادی. من در دنیا احتیاجاتی دارم تا بتوانم زندگی کنم. خطاب شد: حاجات تو چیست!؟ عرض کرد: خدایا! من محتاج خانه ام. خطاب شد: خانۀ تو را مستراح و حمّام ها قرار دادم.

عرض کرد: من محتاج نشستن هستم و جایی برای آن می خواهم. خطاب شد: جای نشستن تو بازارها و کوچه ها و خیابان ها و درب مغازه ها است. آنجا بنشینی و مردم را به گناه، کم فروشی، رشوه، ربا، غش در معامله، نگاه به نامحرم، دروغ گفتن، خیانت کردن، کلاه سر مردم گذاشتن و غیره بکشانی. در حدیثی آمده است که: بازارها محل عیش و لذت بردن شیطان است.

عرض کرد: خدایا! من غذا می خواهم. خطاب شد: غذای تو را در سفره ای قرار دادم که بر سر آن «بسم الله» گفته نشود و صاحب آن مانند حیوان گرسنه و حریص، بدون آنکه نام خدا را ببرد به آن حمله می کند.

عرض کرد: خدایا! من احتیاج به آب آشامیدنی دارم. خطاب شد: نوشیدنی های تو شراب و هر چیز مست کننده است.

عرض کرد: برای من دام و وسیله ای برای شکار قرار بده. خطاب شد: زنان را وسیلۀ صید کردن و به دام انداختن مردم قرار دادم. [53]

درخواست شیطان از خداوند متعال

از رسول اکرم(ص) نقل شده که آن حضرت فرمود: بعد از آن که شیطان رانده درگاه الهی شد و او را به زمین فرستادند. گفت: پروردگارا. مرا به سوی زمین فرستادی، از درگاه خود راندی و از نعمتهای بهشت محروم نمودی. من در دنیا احتیاجاتی دارم که بتوانم زندگی کنم. آنها را برای ادامه زندگی ام آماده و مهیا نما که در مضیقه نباشم.

خطاب شد: حاجات تو چیست؟ آن ها را بیان کن تا بر آورده گردانم.

گفت: خدایا. من محتاج خانه و منزلم و به من در دنیا خانه ای عنایت فرما.

خطاب شد: خانه تو را حمام ها قرار دادم. ( هر کجا که حمام است و انسان در آنجا رفت و آمد می کند خانه شیطان است).

گفت: من محتاج نشستن هستم. جایی و مکانی برای نشستن می خواهم.

خطاب شد: جای نشستن تو بازارها، کوچه ها، خیابان ها و در
مغازه هاست. آنجا بنشینی و مردم را به گناه، کم فروشی، رشوه، ربا، غش در معامله، به ناموس مردم نگاه کردن، دروغ گفتن، خیانت کردن، کلاه سر مردم گذاشتن و غیره بکشان.

گفت: خدایا. من غذا می خواهم. غذای من از کجا تامین شود.

خطاب شد: غذای تو را در سفره ای قرار دادم که بر سر آن (بسم الله) گفته نشود. (و صاحبان آن سفره مثل حیوانات گرسنه و حریص، بدون آنکه نام خدا را ببرند به آن حمله می کنند).

گفت: الها. من احتیاج به آب و چیزهای آشامیدنی دارم، آن را از کجا به دست آورم؟

خطاب شد: نوشیدنیهای تو شراب و هر چیز مست کننده است. (از قبیل قفاع که نوعی از آب جو می باشد. جرس و بنگ که به وسیله قلیان
می کشند).

گفت: من اذان و اذان گو می خواهم. برای من اذان گویی قرار ده.

خطاب شد: اذان تو وسایل موسیقی و مؤذّن تو از کسانی هستند که با این آلات می نوازند و آنها را به کار می گیرند.

گفت: من احتیاج به قرآن دارم برای من قرآنی قرار بده که آن را نگاه کنم و سرگرم شوم.

خطاب شد: قرآن تو شعر است( وقتی محزون شدی و دلت گرفت برای سرگرمی و سبک شدن شعر بخوان).

گفت: من احتیاج به کتاب دارم. برای من کتابی قرار ده که در آن نگاه کنم و آن را مطالعه نمایم.

خطاب شد: کتاب تو «وشم» (خالکوبی هایی که بعضی ها روی بازو و جاهای دیگر بدن می کنند) است.

گفت: من احتیاج به حدیث دارم. برای من حدیثی قرار ده.

خطاب شد: حدیث تو دروغ و دروغ گفتن است. کسانی که دروغ
می گویند حدیث تو را گویند.

گفت: من برای ادامه زندگیم محتاج دام شکار هستم. برای من دام و وسیله شکار کردن قرار بده.

خطاب شد: زنان سست ایمان و بی تقوا را وسیله صید کردن و به دام انداختن مردم برای تو قرار دادم. [54]

درخواست حضرت آدم (ع) از خداوند متعال

امام محمد باقر(ع) فرمود: وقتی حضرت آدم(ع) که شیطان برای فریب او به جای عبادتی که کرده، خواسته هایی را از خداوند متعال طلب کرد. حضرت آدم(ع) عرض کرد:  پروردگارا! شیطان را بر من و اولادم مسلط کردی و خواسته هایش را برآورده کردی که دربارۀ من و اولادم بود. پس به من و اولادم چیزی عنایت فرما تا بتوانیم در مقابل مکر و حیله های او خود را حفظ نمایم. خطاب شد: (شیطان از من خواست) تو هم از من بخواه. زیرا هر چه بخواهی به تو می دهم و حاجات تو را هم برآورده می کنم.

حضرت آدم(ع) عرض کرد: پروردگارا! من خیر و صلاح خود را از تو می خواهم. هر چه صلاح می دانی برای ما قرار بده. خطاب شد: ای آدم ! برای تو و فرزندانت چند چیز قرار می دهم. تا در مقابل شیطان باشد:

اوّل اینکه، هر گاه تو و اولادت قصد معصیتی کنید و آن را انجام ندهید، گناهی برایتان نوشته نمی شود.

دوّم اینکه، هر گاه قصد معصیتی نمودید و آن را انجام دادید، تا هفت ساعت شما را مهلت می دهم، اگر به فکر افتادید و توبه نمودید، برای شما چیزی نوشته نمی شود. اگر بعد از هفت ساعت توبه نکردید، فقط یک گناه برایتان نوشته می شود.

سوّم اینکه، اگر قصد بندگی و کارهای نیک کنید، ولی موفق نشوید و آن را انجام ندهید، یک ثواب برای شما نوشته می شود.

چهارم اینکه، اگر خواستید که عبادت و کار خیری کنید و موفق هم شدید و آن را انجام دادید، ده حسنه و ثواب برای شما نوشته می شود. چنانچه در قرآن می فرماید:

مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا وَمَنْ جَاءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزَى إِلَّا مِثْلَهَا

« هر کس کار نیکی انجام دهد، ده برابر به او پاداش داده می شود و هر کس کار بدی انجام دهد، جز به همان مقدار کیفر داده نمی شود».[55]

حضرت آدم (ع) عرض کرد: پروردگارا! فضل وجود و کرم تو زیاد است، آن را بر من و اولادم زیادتر فرما و ما را مورد لطف و کرم خود قرار ده.

پنجم اینکه، اگر فرزندانت گناه کردند و بعد پشیمان شدند و استغفار نمودند. گناهان آنها را بیامرزم.

ششم اینکه، هرگاه (تا روز قیامت) از تو فرزندی زاده شد و دین دار و خداشناس بود. برای هر یک از فرزندانت، ملائکه ای را در مقابل اولاد شیطان قرار می دهم تا او را از شر وسوسه ها و فتنه هایش حفظ نماید.

هفتم،حضرت آدم(ع) عرض کرد: خداوندا! لطف و کرم خود را بر ما بیفزای، خطاب شد: ای آدم! توبه را برای ایشان قرار دادم، اگر طلب استغفار کنند و از گناهشان توبه کنند، توبۀایشان را می پذیرم.

هشتم، حضرت آدم(ع) عرض کرد: بارالها! بخشش خود را بر ما ارزانی بدار. خطاب شد: ای آدم! ( اگر گناهی باقی ماند و فراموش کردند که توبه کنند) در قیامت همۀ آنها را می بخشم. چرا که از کسی باکی ندارم؛ (زیرا حاکم خودم هستم و قدرت به دست من است و کسی در آن دخالتی ندارد) چنانچه خداوند متعال در قرآن می فرماید:

قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا

«ای پیامبر! به آنها بگو: ای بندگان من، که برخودتان اسراف وستم کرده اید از رحمت خداوند نا امید نشوید که خدا همۀ گناهان را
می بخشد». ( که او بخشنده و مهربان است). [56]

وقتی خداوند متعال به حضرت آدم (ع) خطاب نمود و فرمود: همۀ گناهان بندگان را در قیامت می بخشم و می آمرزم. حضرت آدم (ع) خوشحال شد و به آنها راضی شد. [57]

شیطان اولین کسی که...

- اوّلین کسی که به دروغ گفت؛ خداوند گفته ازاین درخت نخورید. چون درخت جاویدان است و اگر کسی از میوۀ آن درخت بخورد تا ابد زنده می ماند و با خدا شریک می شود. [58]

- اوّلین کسی که قیاس نمود و خود را از حضرت آدم(ع) برتر و بالاتر دانست و گفت:  من از آتشم و او از خاک است. [59]

- اوّلین کسی که معصیت خدا را کرد و آشکارا با او مخالفت نمود.

- اوّلین کسی که در پیشگاه خداوند تکبّر نمود و به دستور خالق خود عمل نکرد. [60]

- اوّلین کسی که یک رکعت نماز آن چهار هزار سال طول کشید. [61]

- اوّلین کسی که دستور ساختن منجنیق را داد تا حضرت ابراهیم(ع) را با آن در آتش اندازند.

- اوّلین کسی که عبادت و بندگی او فرشتگان را به تعجب در آورد.

- اوّلین کسی که شبیه شدن به دیگران را تشویق کرد. [62]

- اوّلین کسی که سحر و جادو کرد و آن را به مردم یاد داد. [63]

- اوّلین کسی که برای زیبایی زلف گذاشت. [64]

- اوّلین کسی که برای مخالفت با پیامبر ریش خود را تراشید.

- اوّلین کسی که برای مست شدن مردم، شراب درست کرد.

- اوّلین کسی که وقتی وارد جهنم می شود خطبه می خواند.

- اوّلین کسی که خداوند متعال به او لعنت نمود. [65]

- اوّلین کسی که گریۀ دروغی نمود. [66]

- اوّلین کسی که ساز درست کرد و خود آن را نواخت.

- اوّلین کسی که مجسّمه و بت را ساخت. [67]  

- اوّلین کسی که جبرئیل و میکائیل و اسرافیل او را لعنت کردند.

- اوّلین کسی که از ترس ملائکه فرار کرد و خود را مخفی نمود.

- اوّلین کسی که دستور مساحقه داد. امام محمد باقر(ع) فرمود: وقتی خواستۀ شیطان در قوم لوط عملی شد، خود را به صورت زن در آورد و گفت: آیا مردان شما با هم لواط می کنند؟ در جواب گفتند: آری. دستور داد شما نیز با هم مساحقه کنید. [68]

- اوّلین کسی که وقتی وارد جهنّم می شود خطبه می خواند.

خانه شیطان

احمد حرب که یکی از زهاد و اهل حال و کشف بود. بامدادی از بازاری در نیشابور می گذشت. دید شیطان پرچمی بر افراشته و دور او شیاطین صف بسته اند.

گفت: ای بیچاره. به چه طمع اینجا آمده ای؟ پاسخ داد: بازار دنیا، خانۀ من است. از مردم بپرس که چرا به خانه من آمده اند؟ احمد گفت: آنها آمده اند تا کسب کنند و نانی برای رفاه زن و فرزند و زندگی خود به دست آوردند.

شیطان گفت: من نیز می کوشم تا یکی را به جهنم ببرم؟ آنها به مال من دست می زنند. من نیز در سینۀ آنها وسوسه می کنم.

حضرت رسول(ص) فرمود: شیطان با اول کسی که داخل بازار
می شود، داخل و با آخرین کسی که بر می گردد او هم بر می گردد.[69]  

از حضرت رسول(ص) نقل شده که فرمودند: بازار خانه غفلت و بی خبر شدن از خدا است. کسی که در بازار تسبیح بگوید خداوند برای هر تسبیح او هزار هزار حسنه می نویسد و در قیامت او را می بخشد. بخشیدنی که به قلب احدی خطور نکرده باشد.  [70]

و حضرت علی(ع) فرمود: اگر می خواهی شیطان را دور کنی یاد خدا کن. چون خدا را یاد کردن باعث رانده شدن و فرار شیطان می شود.[71] 

چگونگی خواب شیطان

تنها ذات اقدس احدیّت است که نمی خوابد و همه مخلوقات از خواب ناگزیرند، حتّی فرشتگان. رسول اکرم(ص) نیز می فرمایند. خواب بر چهار گونه است. پیامبران به پشت می خوابند، مؤمنین به دست راست می خوابند، کافرین و منافقین به طرف دست چپ می خوابند و شیاطین به رو می خوابند. این حدیث اشاره به چگونگی خواب شیاطین که جن می باشند دارد و انسان را از این گونه خوابیدن بر حذر می دارد.

عروس شیطان

خداوند در جهان از هر چیز جفتی آفرید و نر و مادّه ای قرار داده است. تا با زناشویی نسل آنها گسترش یابد.

شیطان جفت و همسر ندارد و تولید مثل او با سایر موجودات دیگر فرق دارد. تولید مثل او از خود اوست.

در روایتی وارد شده است: شیطان وقتی می خواهد تولید مثل کند ران های خود را به هم می مالد و از این راه تولید مثل می کند.

امّا برای ارضای شهوت و خواهشهای نفسانی خود از چند راه وارد
می شود.

یکی از آن راهها نزدیکی با زنان آدمیان است. آن گاه که مردی قصد همبستر شدن با همسر خود را می کند، اگر «بسم الله» و نام خدا را بگوید، شیطان از او دور می شود ولی اگر فراموش کند یا عمدا نام خدا را نبرد او نیز حاضر می شود و با مرد در نزدیکی کردن با زنش شرکت می کند. قرآن در این باره می گوید.

و شارکهم فی الاموال و الاولاد

خداوند خطاب به شیطان نمود و فرمود «ای شیطان. در دارایی و فرزندان مردم شرکت کن». [72]

دیگر از راه لواط کردن با افراد مست. وقتی کسی شراب می خورد عقل و شعور خود را از دست می دهد و مست می شود و دیگر چیزی نمی فهمد. در این حال شیطان ملعون با آنان لواط می کند و شراب خوار مست را عروس خود می نماید. حضرت محمّد(ص) در این زمینه می فرماید:

« کسی که شب را به پایان برد در حالی که مست شراب باشد شب را به صبح رسانیده در حالی که عروس شیطان بوده است». [73]

منبر شیطان

در خبر است که: در شب هفدهم ماه مبارک رمضان که رسول اکرم(ص) به معراج تشریف برد و همه جا را دید و در همان شب مراجعت فرمود. صبح آن شب، شیطان خدمت آن سرور مشرف شد و گفت: یا رسول الله. شب گذشته که به معراج تشریف بردید در آسمان چهارم طرف چپ «بیت المعمور» منبری بود شکسته و سوخته و به رو افتاده آیا شناختید که آن منبر از کیست؟

آن حضرت فرمودند: خیر، آن منبر از کیست؟ شیطان گفت: آن منبر از من است و صاحب آن من بودم. بالای آن می نشستم و ملائکه پای منبر من حاضر می شدند از برای آنان راه بندگی حضرت منّان را می گفتم. ملائکه از عبادت و بندگی من تعجب می کردند. هر وقت که تسبیح از دستم می افتاد چندین هزار ملک بر می خاستند، تسبیح را می بوسیدند و به دست من می دادند. اعتقاد من این بود که خداوند از من بهتر چیزی را خلق نفرموده. ولی یک بار دیدم امر بر عکس شد و رانده درگاه او شدم و الان کسی از من بدتر و ملعون تر در درگاه احدیّت نیست.

آن ملعون در ملاقات خود با حضرت یحیی(ع) عرض کرد: من جزو ملائکه بودم و چهار هزار سال سرم را از یک سجده بر نداشتم، ولی عاقبتم این شد که از صفوف ملائکه بیرون شدم و مطرود و مردود و ملعون درگاه حق تعالی گردیدم. [74]

به میکرب هم شیطان می گویند

از امام صادق(ع) نقل شده که ایشان فرمودند: از طرف دستگیره و قسمت شکسته کوزه آب نخورید که شیطان هم ازآنجا آب می آشامد.[75]  

همینطور از قول پیامبر اکرم(ص) می خوانیم که فرمودند: موهای شارب (سبیل) خود را بلند مگذارید؛ زیرا شیطان، آن را جای امن برای زندگی خویش قرار می دهد و در آنجا مخفی و پنهان می گردد. [76]

همچنین مرض هایی که به خاطر زیاده روی در خوردن و افراط و تفریط نمودن در شهوات برای انسان پیدا می شود که در نتیجه، در آینده آن مرض ها موجب درد و ناراحتی بدن انسان می شود.

شیطان برای مهار انسان از چه راههایی استفاده می کند

شیطان هم مانند سردمداران ستم، برای مهار و تسلیم کردن و باز داشتن از راه حق و کشاندن انسان ها به سوی خود، زنجیره هایی دارد که آنها را به گردن آنان می اندازد و ایشان را به هر راهی که بخواهد
می کشاند.

آن زنجیر عبارت است از دوستی دنیا، ریاست خواهی، شکم بارگی، زن دوستی، خواب و تن آسایی که به وسیله اینها آدم را به گناه
می کشاند.

از امام زین العابدین(ع) سوال شد: کدام عمل در پیشگاه خداوند متعال از همه اعمال برتر و افضل تر است؟

فرمود: هیچ عملی بعد از شناخت خدا و پیغمبر بهتر از بغض و کینه دنیا نیست. زیرا هر فتنه و فسادی که در عالم بر پا می شود از دوستی دنیا سرچشمه می گیرد. زن دوستی، ریاست خواهی، راحت طلبی، دوستی کلام و سخن گفتن، چاپلوسی نمودن، خود برتر بینی، دوستی مال و ثروت وتمام اینها در دوستی دنیا جمع اند.

شیطان چه زمانی به سراغ انسان می آید

شیطان و یاران جنی او بعد از این که انسان خوابید قبل از نماز صبح سراغ انسان آمده و او را به خوابیدن تشویق می کند.

شیطانی به نام «رها» به سراغ انسان می آید و خواب او را وقت نماز صبح سنگین می کند.

شیطانها قدرت وسوسه گری زیادی در دل انسانها دارند و به این ترتیب مقدّمات گمراهی انسان ها را فراهم می کنند.

همراه انسان ملک و شیطانی با او متولد می شود

هر انسانی که متولّد می شود شیطانی از طرف ابلیس و ملکی از جانب خدا برای او گمارده می شود. [77]

حدیث: نیست کسی از شما الاّ اینکه شیطانی بر او گمارده شده است. سؤال کردند: یا رسول الله بر شما چطور؟ فرمود: خداوند مرا بر او غالب کرد و او اسلام آورد.

و در روایتی آمده است: حضرت آدم(ع) فرمود: شیطان من کافر است. ولی خدا احمد (پیامبر اسلام) را بر شیطانش غالب می کند و شیطانش مسلمان می شود. [78]

شیطان متناسب با افراد دام می گستراند

شیطان هر کسی همزاد و متناسب با خود اوست. اگر کسی ملاّ باشد، شیطانش هم ملاّست. اگر درس خوانده باشد شیطانش هم درس خوانده است. اگر متخصص باشد شیطانش هم متخصص است. مثل آدمی که قدّش بلند است سایه اش هم بلند است. آدمی که قدش کوتاه است
سایه اش هم کوتاه است. شیطان آدمهای باهوش هم باهوش است. این طور نیست که آدم باهوش باشد اما شیطانش کودن باشد. امام  فرمود: (الشیطان الفقهاء فقیه الشیاطین)  این حرف، حرف درست و بزرگی است. [79]

دیدار شیطان و حضرت جرجیس(ع)

گفته اند: روزی حضرت جرجیس(ع) با شیطان دیدار کرد و به او گفت:  ای روح خبیث و ای ملعون. چه چیز تو را وا می دارد که باعث هلاک خود و دیگران شوی. در حالی که می دانی تو و پیروان و لشکریانت به جهنم می روید.

آن ملعون گفت: گمراه کردن یک نفر از بنی آدم نزد من محبوب تر است از لذّت همۀ دنیا و آنچه در آن است.

از این رو آن ملعون در کشاندن مردم به فساد و مانع شدن از کار خیر و صلاح بسیار شتاب دارد. در حدیثی آمده: حضرت رسول(ص) فرمودند: «العجله من الشیطان» عجله کردن در کارها از شیطان است مگر در چند کاری که خوی پیامبران است. [80]

شیطان در نشر سحر و جادو

بعد از اینکه حضرت سلیمان(ع) از دنیا رفت. شیاطین به راهنمایی ابلیس، سحر و جادو را در میان مردم منتشر ساختند. البته قبل از آن نیز سحر و جادو توسط جن گیران از جنّیان آموخته شده و بین مردم پخش شده بود.

هاروت و ماروت نیز دو تا از فرشتگان خدا به منظور امتحان، مردم را سحر می آموختند. البته آنها می گفتند که ما جهت امتحان به شما سحر می آموزیم. شما از انواعی استفاده کنید به نفع بشریّت باشد. ولی آنان در مواردی استفاده می کردند که منجر به جدایی بین زن و مرد و دیگر مفاسد می شد.

حضور شیطان هنگام جهل و خرافات

روزی گروهی از کفار نزد پیغمبر آمدند و از ایشان سئوال کردند. اگر خداوندی که تو می گویی وجود دارد، چرا ما فرزندانمان را زیر بت ها می گذاریم، شفا می گیرند. پیغمبر فرمودند: شیطان به سبب علمی که خداوند در اختیار او گذاشته است در جاهایی حق را به شما باطل نشان می دهد و در اینجا باطل را به شما حق نشان می دهد. یعنی او می تواند مانند یک پزشک کافر مریضی خاصی را مداوا کند به سبب علمی که دارد. اما هیچ وقت نمی تواند از خودش معجزه نشان دهد. مثلا هیچ وقت مانند حضرت مسیح (ع) نمی تواند مرده را زنده کند. این امور ویژه ی پیامبران الهی است و هر پیامبری معجزه ی خودش را دارد. یعنی پیامبر بعدی نمی تواند معجزه ی پیامبر قبلی را تکرار کند و معجزه فقط یک بار تحقق می یابد.

شیطان در مجلس عقد خوانی

شیطان به شکل پیرمرد یهودی در مجلس عقد خوانی هاشم (جدّ حضرت رسول الله) با سلمی حاضر شد و زمانی که هاشم مهریه را مشخص نمود ابلیس گریه کرد و به پدر سلمی گفت: مهریه را زیادتر کن و چندین بار این حرف را تکرار کرد. آخرالامر پدر سلمی فریاد زد: ای پیرمرد. از این مجلس خارج شو. [81]

شیطان در شکم بت

شیطان برای فریفتن مردم از هر راهی استفاده می کند حتی از زبان بت سخن می گوید.

شیطانی که نامش مُسعِر بود از درون بت هُبَل اشعاری در تعریف و تمجید از بت پرستی خواند. وقتی بت پرستان این اشعار را شنیدند، همه به سجده افتادند. شیطان به مردم گفت: فردا هم بیایید تا دربارۀ بت پرستی بیشتر برای شما سخن بگویم. بت پرستان به حضرت محمّد(ص) گفتند: شما هم فردا بیایید و حقیقت را از زبان بت بزرگ بشنوید. پیامبر اکرم(ص) از این ماجرا اندوهناک شد. در این هنگام یکی از جن های مؤمن نزد پیامبر اکرم(ص) آمد و گفت: یا رسول الله! حتما فردا شما  تشریف بیاورید. من شیطانی را که از درون بت سخن می گفت کشتم و خود به جای او سخن خواهم گفت.

طبق گفتۀ جن همۀ بت پرستان آمدند و به انتظار پیامبر(ص) ماندند. وقتی پیامبر اکرم(ص) تشریف آوردند، همۀ بت ها سرنگون شدند و مشرکان فورا آنها را به جای خود قرار دادند و به بت بزرگ گفتند: سخنانی که دیروز قول دادی، برای محمد بازگو کن. ناگهان از داخل شکم بت صدایی بلند شد و از حضرت محمّد(ص) تعریف و تمجید کرد و بت و بت پرستی را باطل اعلام کرد و گفت: ای مردم! بعد از حضرت موسی(ع)  و حضرت عیسی(ع)، پیامبر بر حق حضرت محمّد(ص) است. همۀ مردم باید از ایشان پیروی کنند و بت پرستی را ترک نمایند که آن کاری باطل است.

در این هنگام بت پرستان خجالت زده به یکدیگر گفتند: محمّد بت ها را هم فریب داده است. همان طور که عدّه ای را فریب داده و به دین خود دعوت کرده است. [82]

شیطان چگونه انسان را گمراه می کند

شیطان شریر از چهار جهت انسان را گمراه می کند و از دو جهت
نمی تواند.

در قرآن آمده است که شیطان گفت: «در راه مستقیم تو، به خاطر آنها کمین کرده و از روبرو و پشت سر و از راست و چپشان به آنها حمله می کنم و تو بیشتر آنها را ناسپاس می یابی». [83]

طبق این آیه شیطان و جنّیان شرور از چهار سو به انسان حمله می کنند ولی از پایین و بالا نمی توانند حمل کنند و به این علّت سجده و رکوع و دعا بهترین حالات انسان است.

تلاش شیطان در گسستن ایمان

انگیزۀ اصلی شیطان از بین بردن ایمان و اعتقاد است و اگر این هدف در آغاز کار برایش مقدور نشد. آهسته آهسته از اعمال کوچک شروع می کند تا به هدفش برسد. ابتدا مستحبّات را از انسان می گیرد و مکروهات را به انسان تزریق می کند  و رفته رفته انسان را به معاصی صغیره و ترک واجبات مبتلا می سازد و آنگاه او را به ارتکاب معاصی بزرگ و معاذالله به بزرگترین گناه که همان کفر و شرک است آلوده می کند.

شیطان چگونه در انسان نفوذ می کند

وسوسه های شیطان، تدریجی و گام به گام است. او نمی تواند ناگهانی بر سر انسان مسلّط شود و او را به بدبختی بکشاند. بلکه آرام آرام در او نفوذ می کند تا بر او تسلّط کامل یابد.

قرآن در این باره می فرماید: «ای مردم! از نعمتهای حلال و پاکیزه خداوند که در روی زمین است بخورید و استفاده نمایید از گام های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شما است».

از این آیه می توان فهمید که تسلّط افکار شیطان بر انسان تدریجی و لحظه به لحظه است نه ناگهانی. وسوسۀ شیطانی مقدّماتی دارد که اسیران شهوت در دامش گرفتار می آیند. زمزمه های دوستان ناباب، شرکت در محافل نامناسب، ترغیب و تشویق آلودگان، همگی از عوامل تدریجی انحراف اند. شیطان اوّل اندیشۀ گناه و نیّات سوء خود را ماهرانه و پنهانی به قلب انسان القاء می کند و کارهای زشت و پلید او را در نظرش زیبا جلوه می دهد.

از آنجا که کار شیطان اغوا گری و فریب است باید زمینه ای مناسب برای نفوذ خویش داشته باشد و این زمینه ها می تواند نقطه ضعف ها، حسّاسیّت ها، محرومیّت ها و عقده ها و به طور کلی صفات منفی باشد.

بنابراین شهوات سرکش، خودخواهی ها، حبّ جاه و مقام، حبّ
مال و منال، حسادت ها، رقابت ها، شهرت طلبی و افزون خواهی ها،
عقده های حقارت و خود کم بینی ها، همگی از دام های خطرناک شیطان اند.

این گونه صفات، راه فعّالیت و نفوذ قطعی را برای شیطان باز می کند و اسباب تسلّط را برایش فراهم می آورد.

انسان در هر مرحله از ایمان، یا در هر سنّ و سالی که باشد گاهی اوقات  احساس می کند که نیروی توانمندی از درون، او را به سوی گناهی می خواند که این گونه حالات بیشتردر سال های جوانی خودنمایی می کند. در چنین حالتی آدمی دچار وسوسه های شیطانی
می شود.

در این شرایط، تنها راه نجات این است که انسان از قدرت درگاه الهی مدد جوید و از خداوند کمک بخواهد.

وسوسه های شیطانی

روزی حضرت علی(ع) حسن بصری را در کنار جوی آبی دید که برای نماز وضو می گیرد و چون وسواس داشت آب بسیاری بر اعضای وضو می ریخت.

علی(ع) فرمود:  وضویت را آن طوری که خدا واجب کرده و پیامبرش مستحب قرار داده انجام بده و از ریختن آب زیاد اجتناب کن.

حسن بصری گفت: خونی که امیرمؤمنان از مسلمانان در میدان های جنگ و صحنه های کارزار ریخته از این بیشتر است.

علی(ع) فرمود: آیا این عمل تو را غمگین و افسرده کرده؟ گفت: بلی. فرمود: خداوند حزن و اندوهت را همیشگی کند. [84]

ایّوب سجستانی گوید: پس از این جریان، حسن بصری را همیشه دلتنگ و اندوهناک می دیدم. گویا که از دفن نزدیکان خود برگشته، سبب را از او پرسیدم و گفتم: چرا اینچنین افسرده و غمگین هستی؟ گفت: نفرین مرد صالح و نیکوکاری دربارۀ من مستجاب شده است.

شیطان و وسوسه های او در کمین مؤمنان

جمعی از اصحاب رسول خدا(ص) به محضر آن حضرت آمده و عرض کردند: ای رسول خدا. ما در مورد صفت نفاق که مبادا به سراغ ما آید ترسان هستیم.

حضرت محمّد(ص) فرمود: چرا ترسان هستید؟

اصحاب گفتند هنگامی که ما  در حضور شما هستیم شما با نصایح خود به ما تذکّر می دهید و به آخرت تشویق می نمایید. حالت خدا ترسی در ما پدید می آید و دنیا را فراموش می کنیم و به گونه ای به آن بی میل می شویم که گویا آخرت و بهشت و دوزخ را با چشم می نگریم. ولی وقتی که از حضور شما می رویم و به خانه های خود باز می گردیم و بوی فرزندان به مشام ما می رسد و زنان و افراد خاندان را می بینیم حالت ما عوض می گردد به گونه ای که گویا در حضور شما نبوده ایم و هیچ گونه حالت معنوی نداشته ایم. آیا شما از اینکه این تغییر حالت ما نشانۀ نفاق ما باشد نگران نیستید؟

پیامبر اکرم(ص) به آنها فرمود:

کلا، ان هذه خطوات الشیطان فیرغبکم فی الدنیا...

 نه، هرگز (این نفاق نیست) بلکه وسوسه های شیطان است که شما را به سوی دنیا ترغیب و تشویق می کند. به خدا سوگند اگر شما همان حالت را که تعریف کردید (که در نزد من پیدا می کنید) نگه دارید و ادامه دهید به مقامی می رسید که:

لصافحتکم الملائکه و مشیتم علی الماء

 فرشتگان دست در دست شما می نهادند و بر روی آب (بدون وسیله) راه می روید.

شیطان و وسوسه های او در مورد خداوند

پیغمبر اکرم(ص) فرمود: گاهی شیطان نزد شما می آید و می گوید: چه کسی شما را خلق کرده است؟ شما می گویید: خدای تبارک و تعالی. او می گوید: پس خدا را چه کسی خلق کرده است؟ اگر چنین چیزی برای شما پیش آمد (و چنین سؤالی در ذهن شما پیش آمد) بگویید: به خدا و رسول او ایمان آوردم که این سخن باعث می شود شیطان (و آن فکر شیطانی) از شما دور شود. [85]

وسوسه های شیطان به وسیله زن مانع از انفاق شد

یکی از جاهایی که شیطان وارد عمل می شود و کار خود را با جدیت شروع می کند هنگام انفاق است. وقتی انسان تصمیم می گیرد از مال خودش ببخشد شیطان با هر نقشه ای جلوی او می ایستد و منصرفش می نماید.

خداوند در قرآن می فرماید: الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ

شیطان به شما وعده فقر می دهد. [86]

می گوید: اگر مال خود را انفاق کنی بدبخت می شوی، خود و فرزندانت گرسنه می مانید، کسی به شما کمک نمی کند، ممکن است
در اثر گرسنگی تلف شوید، چرا مال خودت را با دست خود ضایع
می کنی؟

روایت شده: عدّه ای در مسجد نشسته بودند و از قحطی و خشکسالی که پیش آمده بود صحبت می کردند و از وضع فقرا و بیچارگان می گفتند. یکی از مؤمنان که در خزانۀ خود مواد غذایی و گندم فراوانی داشت تحت تأثیر سخنان بقیه قرار گرفت.

گفت: من در انبار خانه ام مقدار قابل توجّهی گندم ذخیره کرده ام همه را در اختیار فقرا قرار می دهم.

دوستان گفتند: آری. اگر شیطان بگذارد. گفت: شیطان هیچ غلطی نمی تواند بکند. هم اکنون می روم و همۀ گندم ها را تقسیم می کنم. سپس از جای خود برخاست و به طرف خانه رفت. وقتی خواست در انبار را باز کند همسرش جلو آمد و گفت: می خواهی چه بکنی؟

گفت می خواهم مقداری از این گندم ها رابه نیازمندان بدهم. زن گفت: ای مرد! مگر دیوانه شده ای؟ خودمان احتیاج پیدا می کنیم. هر کس در این شرایط سخت سعی می کند گندم تهیه کند و به خانه آورد و ذخیره کند. تو می خواهی گندم خودمان را به دیگران بدهی؟

سرانجام شیطان کار خودش را کرد. زن را وسوسه نمود و زن هم مرد را وسوسه کرد. مؤمن به مسجد آمد و پیش دوستانش نشست. دوستان به او گفتند: گندمها را به فقرا دادی یا طبق روایتی که می فرماید: کسی که دست در جیبش کند تا چیزی در راه خدا دهد، هفتاد شیطان دست او را می گیرند و مانع او می شوند شامل حالت شد و انفاق نکردی ؟

گفت: من از هفتاد شیطان خبر ندارم. امّا مادر شیطان کار خودش را کرد و مانع انفاق شد. [87]  

رفتار شیطان

شیطان در مرحلۀ اوّل، بیزاری خود را به انسان ابراز نمی کند. زیرا در این صورت انسان گول نمی خورد. بلکه وقتی او را فریب داد و
دل های پاک و نورانی را منحرف  کرد. آن وقت می گوید: ای بندۀ نادان! ای انسان بی بند و بار! تو انسان بودی و دارای مقام و منزلت الهی! گول من شیطان که دشمن تو بودم را خوردی و به خدای خود که تو را از عدم به وجود آورد کافر شدی. برو که جای تو دوزخ است. بعد می گوید: خوب شما را به دام کشیدم و نهان شما را ظاهر کردم، آلودگی ها و عفونت های شما را آشکار نمودم.

آن ملعون به همۀ انسان ها می گوید: کافر شوید. آن افرادی که فریب  وعده های دروغ شیطان را خوردند و راه کفر و شیطان را رفتند. دین خود را زیر پا گذاشته و کافر می شوند.

در این باره قرآن می فرماید:

کَمَثَلِ الشَّیْطَانِ إِذْ قَالَ لِلْإِنْسَانِ اکْفُرْ فَلَمَّا کَفَرَ قَالَ إِنِّی بَرِیءٌ مِنْکَ إِنِّی أَخَافُ اللَّهَ رَبَّ الْعَالَمِینَ

«(کار عده ای از مردم) هم چون شیطان است که به انسان گفت: کافر شود – تا مشکلات تو را حل کنم. امّا هنگامی که او کافر شد. گفت:

من از تو بیزارم، من از خداوندی که پروردگار عالمیان است
می ترسم». [88]

نگاه به نامحرم، تیری از تیرهای شیطان

مؤذّنی بود که همیشه برای مسلمانان اذان می گفت و قریب چهل سال برای مسلمانان اذان می گفت. روزی پس از اتمام اذان نگاهی به خانه های اطراف مسجد انداخت و ناگهان در یکی از خانه های اطراف مسجد چشمش به دختری افتاد که در حال شستن سرو صورت خود بود.

در آن لحظه نتوانست نگاه خود را کنترل کند و شیطان نیز او را وسوسه کرد و او را به ادامه نگاه تشویق کرد و با ادامه نگاه های شهوت آلود به دختر دل بست. هنگامی که دختر به اتاق رفت او نیز از جایگاه اذان پایین آمد و چنان اسیر شهوت شد و در دام شیطان افتاد که رهایی از آن برایش امکان پذیر نبود. روز بعد به جای اینکه مانند همیشه برای نماز به مسجد برود به در خانۀ دختر رفت و در زد. پدر خانه در را باز کرد و هنگامی که چشمش به مؤذّن مسلمان افتاد با کمال شگفتی پرسید: چه کار داری؟ مؤذّن جواب داد. برای خواستگاری دختر شما آمده ام صاحبخانه که از این پیشنهاد غرق در حیرت شده بود فکری کرد و گفت: ما مسلمان نیستیم و مذهب ما گبر است و بنا به ائین خود نمی توانیم دختر به مسلمان بدهیم و هر کس که بخواهد با ما وصلت کند باید به آئین ما در آید. مؤذّن پس از کمی تأمّل گفت: حاضرم به دین شما در آیم. سرانجام مراسم در آمدن به دین گبریان انجام شد و سپس مراسم میهمانی ازدواج نیز صورت گرفت. حجله عروسی را در طبقۀ فوقانی ترتیب دادند و آقای داماد با عجله یکی دو پلّه بالا رفت و هنگامی که به پله آخر رسید پایش لغزید و از همانجا به وسط حیاط پرت شد و در دم جان سپرد و در حالت کفر رخت از جهان بر بست. [89]

دفع وسوسه های شیطان

اگر انسان این کارها را انجام دهد وسوسۀ شیطان از او دور می شود و آن ملعون تا مدّتی قادر نیست او را وسوسه کند.

1- پناه بردن به خداوند متعال: حضرت علی(ع) فرمودند: وقتی شیطان یکی از شما را وسوسه کند باید به خدا پناه برید و بگویید:

امنت با لله و برسوله مخلصا له الدین [90]

همچنین زمانی که در قلب تو شکّی رخنه کند باید بگویی:

هو الاول و الاخر و الظاهر و الباطن و هو بکل شیء علیم [91]

2- حنا: درحنا بستن چهارده خصلت است. نهم آنها اینکه وسوسۀ شیطان را کم می کند. [92]

3- خوردن انار: امام صادق(ع) فرمود: وقتی انار در معده قرار گیرد تا چهل روز وسوسۀ شیطان را از بین می برد. [93]

4- آب نیسان: آن آب بارانی است که بعد از 23 روز که از عید نوروز گذشت تا سی روز بعد از آن می گیرند. [94]

5- شستن سر با سدر: امام صادق(ع) فرمودند: کسی که سر و صورت خود را با برگ سدر بشوید، خداوند متعال شیطان را هفتاد روز از او دور می گرداند. [95]

6- مسواک: امام صادق(ع) فرمودند: بر شما باد به مسواک کردن؛ زیرا آن وسوسۀ شیطان را از سینۀ انسان بیرون می برد. [96]

7- ذکر اهل بیت: ذکر اهل بیت(ع) برای وسوسۀ در سینۀ انسان شفا است. [97] ( از همه مهمتر اینکه انسان درود بر پیامبر اسلام(ع) بفرستند.)

 8- روزه گرفتن: روایت شده که هر کس در هر ماه سه روز، روزه بگیرد. آن سه روز وسوسۀ شیطان را از قلب بیرون می برد. [98]

گفتگوی پیغمبر با شیطان

پیغمبر اکرم (ص) روزی از راهی می گذشت. شیطان را دید که خیلی ضعیف و لاغر شده، از او پرسید: چرا اینقدر ضعیف گشته ای؟

شیطان گفت: یا رسول الله از دست امّت تو رنج می برم و در زحمت هستم.

پیغمبر فرمود: مگر امّت من با تو. چه می کنند که رنج می بری؟

شیطان گفت: چون که آنها شش خصلت دارند که من نمی توانم این شش خصلت را در آنها ببینم.

اوّل: هر کجا به هم می رسند سلام می کنند.

دوّم: به یکدیگر دست می دهند.

سوّم: برای هر کاری که می خواهند انجام دهند ان شاء الله می گویند.

چهارم: استغفار می کنند و با گفتن این جمله سعی و تلاش مرا باطل
می کنند.

پنجم: هر وقت نام مبارک تو را می شنوند بر تو صلوات می فرستند.

ششم: در ابتدای هر کاری که می خواهند انجام دهند قبل از شروع به آن کار بِسمِ الله الرَحمنِ الرَحیم می گویند.

گناهی که شیطان بر انسان غالب می شود

در روایتی آمده است حضرت موسی(ع) از ابلیس پرسید: مرا از گناهی خبر بده که اگر آنها را بشر انجام دهد و بر آنها غلبه می یابی.

زمانی که انسان را غرور می گیرد و از خودش راضی شود و گاهی که انسان عمل خیر خود را زیاد و گناهان خود را کم می پندارد. گفت: یا موسی. با زن نامحرم خلوت نکن. چرا که هر گاه با زن نامحرمی خلوت کردی بدان که نفر سوّم من هستم  و مبادا که با خدا معاهده ای داشته باشی چرا که من در آن صورت تو را از وفای به عهد باز
می دارم (البته معاهده راستین با خدا لازم است) و هر گاه خواستی صدقه بدهی تأخیر نکن. چرا که در صورت تأخیر من مانع آن می شوم. سپس ابلیس برگشت و گفت: وای بر من چیزی را به موسی  آموختم که بنی آدم آن را نمی دانست. [99]

فریاد شیطان

بعضی کردارهای انسان آن قدر بر شیطان ناگوار است که او را به فریاد و فغان می آورد و از ناراحتی رنجور و نحیف می شود. به این داستان توجّه کنید:

روزی شیطان در گوشه مسجد الحرام ایستاده بود. حضرت رسول(ص) هم مشغول طواف خانۀ کعبه بودند. وقتی آن حضرت از طواف فارغ شد دید ابلیس ضعیف و نزار و رنگ پریده کناری ایستاده است. فرمود: ای ملعون. تو را چه می شود که چنین ضعیف و رنجوری؟

گفت: از دست امت تو به جان آمده و گداخته شدم. فرمود: مگر امت من با تو چه کرده اند ؟

گفت: یا رسول الله. چند خصلت نیکو در ایشان است. من هر چه تلاش می کنم این خوی را از ایشان بگیرم نمی توانم. فرمود: آن خصلت ها که تو را ناراحت کرده کدام اند؟

گفت: «اوّل اینکه هر گاه به یکدیگر می رسند سلام می کنند و سلام یکی از نامهای خداوند است». [100] 

پس هر که سلام کند حق تعالی او را از هر بلا و رنجی دور می کند و هر که جواب سلام را بدهد خداوند متعال رحمت خود را شامل حال او
می گرداند.

دوّم اینکه، هر وقت همدیگر را ملاقات می کنند به هم دست می دهند و آن را چندان ثواب است که هنوز دست از یکدیگر بر نداشته حق تعالی هر دو را رحمت می کند. [101]

سوّم، وقت غذا خوردن و شروع کارها «بسم الله» می گویند  و مرا از خوردن آن طعام و شرکت در آن دور می کنند.

چهارم، هر وقت سخن می گویند «ان شاء الله» بر زبان می آورند و به قضای خداوند راضی می شوند و من نمی توانم کار آنها را از هم بپاشم آنان زحمت مرا ضایع می کنند.

پنجم، از صبح تا شام تلاش می کنم تا اینان را به معصیت بکشانم. باز متوجه می شوند توبه می کنند و زحمات مرا از بین می برند و خداوند به این وسیله گناهان آنان را می آمرزد.

ششم، از همۀ اینها مهمتر این است که وقتی نام تو را می شنوند با صدای بلند «صلوات» می فرستند و من چون ثواب «صلوات» را
می دانم از ناراحتی فرار می کنم.

هفتم، ایشان وقتی اهل بیت تو را می بینند به ایشان مهر می ورزند و این بهترین اعمال است. پس حضرت رو به اصحاب کرده و فرمودند: هر کس یکی از این خصلتها را داشته باشد از اهل بهشت است. [102]

ابلیس توان فریب چه کسانی را ندارد

امام صادق(ع) فرمود: ابلیس گفت: پنج گروه هستند که نمی توانم آنان را فریب بدهم. کسانی که به خداوند پناه می برند و در کارهایشان به او توکّل می کنند و کسانی که در شب و روز زیاد تسبیح خدا کنند و کسانی که برای برادر دینی آنچه را می پسندد که برای خود می پسندد و کسانی که وقتی به مصیبت الهی گرفتار می شوند جزع و فزع نکنند و کسانی که خداوند به آنچه از رزق و روزی به آنها می دهد راضی باشند. [103]

چگونگی نفوذ شیطان

وسوسه های شیطانی معمولا تدریجی و گام به گام است. او نمی تواند یکباره و ناگهانی بر انسان مسلّط شود. بلکه آرام آرام در او نفوذ
می کند تا بر او تسلّط شود.

قرآن می فرماید: «ای مردم! از نعمت های حلال و پاکیزۀ خداوند که در روی زمین است تناول کنید و از وسوسه های شیطان پیروی نکنید که او محققا شیطان برای شما  دشمن آشکاری است». [104]

از این آیه معلوم می شود که تسلّط افکار شیطان بر انسان تدریجی و آرام آرام است. وسوسه های شیطانی، مقدّماتی دارد که اسیران شهوت، گام به گام در دامش گرفتار می شوند. زمزمه های دوستان هوس باز، شرکت در محافل نامناسب، ترغیب و تشویق آلودگان، همگی از عوامل تدریجی انحراف اند. شیطان، اول اندیشه گناه و نیات سوء خود را ماهرانه و پنهانی به قلب انسان القاء می کند و کارهای زشت و پلید او را در نظرش زیبا جلوه می دهد.

راه فعالیت نفوذ شیطان، شهوات سرکش، خودخواهی ها، حب جاه و مقام، حب مال و منال، حسادت ها، شهرت طلبی ها، رقابت ها، افزون خواهی ها، عقده های حقارت و خود کم بینی ها و... از دام های خطرناک شیطان است.

انسان در هر مرحله از ایمان یا در هر سن و سالی که باشد، گاهی اوقات احساس می کند که نیرویی از درون، او را به سوی گناه سوق می دهد.  اینگونه حالات بیشتر در سال های جوانی اتفاق می افتد. در چنین مواقعی، آدمی دچار وسوسه های شیطانی گردیده و با مختصر غفلتی، ممکن است دچار لغزش شود. در این هنگام، تنها را ه نجات این است که انسان با بینش و دانش الهی از خداوند متعال مدد جوید و از درگاه خداوند متعال بخواهد که او را از شر شیطان نجات دهد. خودش هم باید سعی کند که خود را از شر وسوسه های شیطان و نفس اماره دور نگه دارد. پس در هر زمانی به وسیلۀ علم و عمل و عبادت،
می توان به درجات عالی بهشت نایل شد و از نعمت های آن استفاده
می کرد.

صفات شیطان

شیطان قدرتی نابکار و بسیار بدکردار است. نیرو و روحی پلید و سرکش و طغیان گر است. امّا قصه نویسان، برای سرگرمی کودکان از شیطان یک موجود خیالی ساخته و از او یک شبح وحشتناک و یک قدرت اسرار آمیز ساخته اند. درحالی که ابلیس موجودی است حقیقی و زنده که نامرئی و فریبکار و وسوسه کننده است. وسوسه او صدای آهسته ای است که از درون انسان بر می خیزد و افکار بد و مضر دارد که به ذهن انسان خطور می کند. یا با صدای آهسته به چیزی دعوت می کند و مخفیانه در قلب انسان نفوذ می کند. بنابراین کلامی که از درون انسان می گذرد و یا از شخص دیگری که از بیرون عامل آن شود و در قلب نفوذ کند وسوسه است.

چهرۀ ابلیس چهره تکبّر و عصیان، نخوت و تمرد، خود خواهی و خودمحوری و مظهر غرور و خودبرتربینی است.

آن ملعون از امر خدا سرپیچی کرد و رانده شد و برای اغوا کردن مردم آماده است. شیطان انسان ها را برای انجام گناه و خلاف تشویق
می کند.

با اینکه خداوند متعال شیطان را در انجام وسوسه هایش آزاد گذاشته، ولی انسان را در برابر او بی دفاع نگذاشته است. به او نیروی عقل، شعور و خرد داده که می تواند سد  محکمی در برابر وسوسه های شیطان باشد.

یکی دیگر از راه های دفاع در برابر شیطان، پاکیزگی و استعمال عطر است. حضرت امام رضا(ع) فرمودند: هر روز به خودتان عطر بزنید، اگر نمی توانید یک روز در میان عطر بزنید، اگر نمی توانید حتما روز جمعه به خودتان عطر بزنید.

میدان شیطان

بعضی را وسوسه می کند که عمل درست را انجام ندهند. عدّه ای که به درستی اجناس را وزن می کنند وسوسه می کند که در آن دست ببرند. عدّه ای را وسوسه می کند که در ذرع و متر دزدی کنند و در فروختن اجناس خود قسم دروغ بخورند به بعضی دستور تقلّب، غش در معامله، ربا  و سود گرفتن می دهد.

حضرت علی(ع) به حارث همدانی می فرماید: بپرهیز از نشستن در سر گذرها و در مراکز عمومی و بازارها و مراکز تجارت، زیرا در آن جاها محل حضور شیطان – و وسوسه های اوست – محل پیشامد
فتنه ها و تباه کاری ها است. شیطان سعی می کند افراد را برای تأمین منافع خودشان به دروغ، غیبت، تهمت و انحراف بکشاند. [105]

زهد و ترس از خدا

جنید بغدادی گفته است: شبی خوابیده بودم. از خواب بیدار شدم و در دلم افتاد که به مسجد بروم. وارد مسجد شدم. ناگهان شخصی را دیدم. از او ترسیده و به وحشت افتادم. اوگفت: ای جنید. از من می ترسی؟ گفتم  آری. او گفت: اگر به واقع خدا را شناخته باشی جز او از کسی نمی ترسی. گفتم: تو کیستی؟ اوگفت: من شیطان هستم. گفتم: درباره مطلبی دوست داشتم تو را ببینم. شیطان گفت: هر گاه که فکر و اندیشه ات به من باشد از خدا غافل گشته ای. حال بگو مقصودت از دیدنم چیست؟ گفتم: آیا تا کنون توانسته ای بر فقرا و زاهدان چیره شوی ؟ گفت: هرگز. گفتم چرا؟ گفت: هر گاه خواستم به وسیلۀ دنیا بر آنان دست یابم به آخرت میل نمودند و هر گاه خواستم از راه وسیله قرار دادن آخرت بر آنان غالب شوم به مولای خود پناه بردند و من در این مورد هیچ راه چاره ای ندارم. شیطان این را گفت و ناپدید شد. [106]

تجارت خانۀ شیطان

شیطان در دنیا هم  برای خود جایی دارد که آنجا دکّان و مغازۀ شیطان است. در این مغازه سرمایه و مال التجاره ای آماده کرده و کالاهای گوناگونی را در قفسه ها قرار داده است و برای فروش، دنبال مشتری می گردد. اجناس این مغازه عبارت است از: کبر، غرور، بخل، فخر، ریا، حرص، حسد، طمع، معصیت، کسالت، عصبیّت، کینه، عداوت، سوء الخلق، غضب، قساوت، خصومت، عداوت، لهو و لعب، فسق و فجور،  غفلت، زنا، لواط، قتل و غارت، غیبت، تهمت و...

به همین دلیل یحیی بن معاذ می گوید: دنیا دکّان شیطان است.

همچنین حضرت علی(ع) می فرماید:

الدنیا سوق الخسران

دنیا بازار زیان است. [107]

امّا کالاهای دیگری که در قفسه های این مغازه، مرتّب و منظّم کرده عبارت است از: حّب دنیا، حّب ریاست، حّب طعام، حّب زنان، حّب خواب، حّب ثروت، حّب رتبه و مقام، راحت طلبی، کلام بیهوده، برتری طلبی و...

روزی حضرت عیسی بن مریم(ع) شیطان را دید که پنج الاغ سیاه در پیش دارد و بارهایی بر آنان گذاشته و از راهی می رود.

حضرت مسیح(ع) پرسیدند: ای شیطان! بار این الاغ ها چیست؟  آن ملعون جواب داد: ای روح الله! بار آنها مال التجاره است و برای فروش می برم.

حضرت مسیح(ع) فرمودند: آیا همۀ کالاها از یک قماش هستند؟ گفت: خیر، بار هر کدام با دیگری فرق می کند.

حضرت مسیح(ع) به یکی از آنها اشاره کردند و پرسیدند: بار این الاغ چیست؟ شیطان گفت: ظلم و ستم و دشمنی است. حضرت مسیح(ع) فرمودند: خریدار آن کیست؟ آن ملعون پاسخ داد: پادشاهان ظالم و حاکمان مستبد و ستمگر.

حضرت مسیح(ع) پرسیدند: این الاغ چه باری دارد: آن ملعون پاسخ داد: غرور و خود پسندی. حضرت مسیح(ع) فرمودند: چه کسی خریدارش است؟ آن ملعون پاسخ داد: کدخداهای آبادی ها و رؤسای ممالک.

حضرت مسیح(ع) پرسیدند: این یکی الاغ چه باری دارد: آن ملعون گفت: حسد. حضرت مسیح(ع) پرسیدند: مشتری آن کیست؟ آن ملعون گفت: عالمان درباری و مزدوران آنها و نوکران اجانب.

حضرت مسیح(ع)  پرسیدند: بار این الاغ چه می باشد؟ آن ملعون پاسخ داد: خیانت. حضرت مسیح(ع) پرسیدند: مشتری آن کیست؟ آن ملعون گفت: تجّار و عُمّال و کارکنان تجّار. افرادی که تجّار آنها را امین خود قرار داده اند و برای خرید و فروش به شهرهای دور و نزدیک
می فرستند. امّا آنها به جای امانت داری خیانت می کنند.

حضرت مسیح(ع) پرسیدند: بار آخرین الاغ چیست؟ آن ملعون پاسخ داد: نیرنگ. حضرت مسیح(ع) پرسیدند: چه کسانی خریدار آن هستند. آن ملعون جواب داد: زن ها مشتری و خریداران این بار می باشند. [108]

قرآن مکر زنان را از مکر شیطان بزرگ تر دانسته است. در این باره قرآن می فرماید:

إِنَّ کَیْدَکُنَّ عَظِیمٌ

«کید و مکر زنان بزرگ است». [109]

همینطور مکر شیطان را سست و ضعیف معرفی می کند. آنجا که
می فرماید:

إِنَّ کَیْدَ الشَّیْطَانِ کَانَ ضَعِیفًا

«به درستی که کید شیطان ضعیف است». [110]

غضب شیطان

حدیثی از قول امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند غضب یکی از لشکریان خطرناک شیطان است.

وقتی آتش غضب و این لشکر شیطان در سینه انسان مشتعل شد و خون چشم ها را پر کرد شیطان اختیار او را در دست گرفت، انسان دیگر از هیچ جنایت و خیانتی که مرتکب شود باکی ندارد. ممکن است به قتل و غارت، ضرب و جرح،سخریه و شماتت،حقد وحسد، فحش و ناسزا، دروغ و تهمت، هتک حرمت، طرد وتحقیر و غیره دست زند.

حدیثی از حضرت رسول اکرم(ص) که فرمودند: غضب پارۀ آتشی از شیطان است. [111]

به وسیله غضب، شیطان به آرزوی خود می رسد و می تواند انسان را از حق منحرف کند چون خود آن ملعون می گوید: غضب وسیلۀ شکار من است. به واسطه آن بندگان خوب خدا را به دام می اندازم و از بهشت دور می کنم و به سوی جهنّم می کشانم. [112]

وقتی آتش غضب در سینه شعله ور شد و زبانه کشید باید به وسیلۀ وضو گرفتن با آب سرد آن را از بین برد و خاموش کرد.

بنابراین، نتیجه گرفته می شود که: شیطان تمام فتنه ها، فساد، فحشا، قتل و خون ریزی را که انجام می دهد با این لشکر خطرناک انجام
می دهد و با کمک آن به جنگ انسان های با ایمان می رود.

نداهایی از شیطان

یکی از پیامبران الهی در مسجد با خداوند مناجات می کرد و می گفت: خداوندا. از تو می خواهم که شیطان را با چهره اش به من نشان دهی تا او را ببینم و برنامه و کارش را بشناسم. خداوند از طریق وحی به او فرمود: از مسجد بیرون برو که او را خواهی دید. وقتی آن پیامبر از مسجد خارج شد ابلیس را دید که بر در مسجد ایستاده در حالی که پرچمی در دست و طبلی به گردن داشت و تیری به کمر بسته بود. آن پیامبر فرمود: ای ملعون. اینها چیست؟ شیطان گفت: ای پیامبر خدا. من هر روز با این وضع بر در مسجد می آیم و یکی از یاران خود را به داخل مسجد می فرستم تا وقتی که مردم سلام نماز را می دهند و او در دلشان وسوسه کند.در این هنگام من دوال را بر طبل می زنم و سه مرتبه با آواز بلند ندا می دهم. ندای اوّل این است که «الطمع الطمع» وقتی که این ندا به گوش بعضی از مردم طمعکار برسد در همان لحظه زود بیرون آمده و زیر پرچم من جمع می شوند. وقتی مرگشان
می رسد از این تیر زهر آلود به شکم آنها می زنم تا در شک و شبهه بیافتند و بدون ایمان و توبه از دنیا بروند. ندای دوّم من «الحرص الحرص» است. در نتیجه آن هر کس در دلش حرص دنیا باشد با خودش می گوید: اگر بیش از این توقّف کنم، دیگران خرید و فروش می کنند و سود زیادی می برند ولی من از آن محروم می شوم. در نتیجه زود از مسجد بیرون می آیند و زیر پرچم من جمع می شوند. آواز سوّم من این است که: «المنع المنع» می گویم. وقتی که این ندا به گوش این مردم برسد، بخیلان با خود می گویند: اگر بیش از این در مسجد درنگ کنم ممکن است فقیری وارد شود و از ما چیزی بخواهد. با این وسوسه زودتر خود را به بیرون از مسجد رسانیده و زیر پرچم من می آیند. امّا آنان که در جای خود می نشینند و تعقیب نماز را
می خوانند از بندگان خالص خدا هستند. [113]

ندای شیطانی در هنگام دفن پیامبر (ص)

وقتی که حضرت رسول اکرم(ص) از دنیا رحلت فرمود: اصحاب آن حضرت ندایی را شنیدند که می گفت: پیامبر شما پاک است. پس نیازی به غسل ندارد. بنابراین او را بدون غسل کفن و دفن کنید. حضرت علی(ع)  سر خود را بلند کرد و فرمودند: دور شو ای دشمن خدا. پیامبر اکرم(ص)  خودشان فرموند که مرا غسل داده و دفن کنید. [114]

استاد شیطان

گاهی بعضی از افراد در ظلم و جنایت به جایی می رسند که هم ردیف شیطان می شوند. بلکه از شیطان جلوتر افتاده و استاد شیطان به حساب می آیند.

آنها افرادی هستند که غیر از خدا را عبادت و بندگی می کنند و آن را در زندگی خود مؤثر و صاحب نفوذ می دانند. این افراد طبق آیات و روایات مشرک و کافر هستند.

البته منظور از عبادت این نیست که در برابر آنها نماز و سجده یا راز و نیاز می کنند. بلکه، حتی گوش دادن به سخن کسی به قصد اینکه به آن عمل کند و یا قانون کشور یا عدّه ای را به رسمیّت بشناسد هم یک نوع عبادت به حساب می آید.

از رسول اکرم(ص) نقل شده: کسی که به سخن سخنگویی گوش فرا دهد و از روی رضایت، تسلیم او شود او را پرستش کرده است. اگر این سخنگو از سوی خدا سخن بگوید: خدا را پرستیده و اگر از سوی ابلیس سخن گوید: ابلیس را عبادت کرده است. [115]

اینها از این رو، استاد شیطان اند که چیزی را ستایش می کنند که هیچ وقت شیاطین آنها را ستایش نکرده اند. زیرا شیطان می گفت: خدایا! من فقط تو را اطاعت می کنم. گرچه جرم شیطان این بود که بر حضرت آدم(ع) سجده نکرد. ولی افرادی هستند که در شرک و کفر از شیطان هم پیشی گرفته اند و در واقع استاد آن ملعون شده اند.

پیروان شیطان

افراد زیادی در دنیا به جای اینکه از خدای متعال پیروی کنند. از شیطان ملعون پیروی می کنند.

اینان در قالب های گوناگون خودنمایی می کنند. گاهی دربارۀ قدرت خدا در رابطه با زنده کردن مردگان به بحث و مجادله می نشینند، گاهی ملائکه را دختران خدا می دانند، برخی از آنها معاد را منکر هستند و بعضی با تقلید کورکورانه از خرافات و هوس ها به جدال با حق بر
می خیزند.

زمانی روی مسئلۀ عملی بحث می کنند و به ناحق روی بحث خود پافشاری می کنند و تا آنجا که امکان داشته باشد سعی می کنند حرف نادرست خود را به دیگران بقبولانند. در حالی که نه از اسلام شناختی دارند و نه حتی کوچک ترین مسئلۀ قرآن و اسلام را درک می کنند. آنها به همه چیز به دیدۀ تردید می نگرند و برای گمان های غلط خود اسرار و پافشاری می کنند و سر و صدا  راه می اندازند. قرآن دربارۀ آنها  می فرماید:

وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یُجَادِلُ فِی اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطَانٍ مَرِیدٍ

«گروهی از مردم بدون هیچ علم و دانشی به مجادله دربارۀ خدا بر
می خیزند و از هر شیطان سرکش (جن یا انس) پیروی و اطاعت
می کنند». [116]

کیفر اینگونه افراد به جز آتش سوزان (قیامت) چیز دیگری نخواهد بود. همچنین قرآن راجع به هواداران شیطان و جزای اعمال آنها
می فرماید:

قَالَ اذْهَبْ فَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ فَإِنَّ جَهَنَّمَ جَزَاؤُکُمْ جَزَاءً مَوْفُورًا

«خداوند خطاب به شیطان می فرماید: برو! هر کس از آنان (بنی آدم) که از تو تبعیت کند، جهنم و آتش سوزان آن کیفر آنها است و آن کیفری است فراوان». [117]

باید بدانید که هر یک از آنها برای خود حیله و دامی فراهم کرده اند. هیچ کدام در یک خط و راه نیستند و نقشه و برنامه مشترکی هم ندارند، بلکه خط های آنان چنان گوناگون است که انسان در تشخیص آنها سردرگم می ماند.

برادران شیطان

آنها افرادی هستند که حق خویشان و هم وطنان و همسایگان را پایمال می کنند. همچنین اسراف و تبذیر می کنند. مال خود را در راه غیر خدا به مصرف می رسانند. یا اینکه بدون انگیزه دارایی خود را ریخت و پاش می نمایند و به مصرف های صحیح و عقلانی نمی رسانند. چنین افرادی برادران شیطان هستند. قرآن دربارۀ آنها می فرماید:

إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُوا إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا

«به راستی که تبذیر کنندگان برادران شیطان اند و شیطان هم
نعمت های پروردگارش را ناسپاس کرد». [118]

به همین خاطر تبذیر کنندگان براردان شیطان هستند. زیرا نعمت های پروردگار را در راه نا درست: یعنی در راه اغوا و گمراهی مردم خرج می کنند.

بلکه باید نیرو، پول، توان،  سرمایه  و استعداد خود را به صورت معقول و دور از هرگونه افراط و تفریط استفاده کنند.

حزب شیطان

همین طور حزب شیطان که افراد شاخص آن منافقان هستند. دارای ویژگی های زیر می باشند:

- افرادش، دستورها و برنامه های خداوند متعال را نادیده می گیرند.

- خود را در قبال مردم و خدا مسئول نمی دانند و از محرومان و مستضعفان اجتماع و بندگان خدا دستگیری نمی کنند.

- حرفشان دروغ است و برای حق جلوه دادن کارهای خود به دروغ سوگند می خورند.

- افرادی هستند که همه چیز دنیا، مانند رفاه و آسایش، مال و ثروت، پست و مقام دنیا را خاص خود و فرزندانشان می دانند.

- اشخاص کوردلی هستند که تمام کارها و رفتارشان، حتی نماز و عبادتشان، از روی ریا  و خودنمایی است.

اینان لشگریان و یاران شیطان هستند. قرآن دربارۀ آنها می فرماید:

اسْتَحْوَذَ عَلَیْهِمُ الشَّیْطَانُ فَأَنْسَاهُمْ ذِکْرَ اللَّهِ أُولَئِکَ حِزْبُ الشَّیْطَانِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ الشَّیْطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ

«شیطان بر آنها – منافقان دروغ گو و از خدا بی خبر – چیره شده و یاد خدا را از  خاطر برده اند. آنها حزب شیطان اند. بدانید که حزب شیطان زیان کاران اند».[119]

یاران شیطان

- افرادش هیچ به یاد خدا نیستند و از او یاری نمی کنند، بر دستورها و برنامه های او نیستند و آن ها را نادیده می گیرند.

- خود را در قبال مردم و خدا مسئول نمی دانند و از محرومان اجتماع و مستضعفان و بندگان خدا دست گیری نمی کنند.

- حرفشان دروغ است و برای حق جلوه دادن کارها و برنامه های خود به دروغ سوگند می خورند و باکی از آن ندارند.

- کسانی هستند که همه چیز دنیا مانند رفاه و آسایش، مال و ثروت، پست و مقام دنیا را خاص خود و فرزندانشان می دانند.

- آنها منافقان کور دلی هستند که تمام کردار و رفتارشان حتی نماز و عبادتشان از روی خودنمایی و دو رویی است.

پول و خوشحالی شیطان

ابن عبّاس گفته است: اوّلین پول نقره و طلایی که روی زمین سکّه زدند مورد نظر شیطان قرار گرفت و چون آنها را دید برداشت و روی چشم های خود گذاشت و نیز به سینه چسباند و از شادی و شعف فریاد بر آورد و گفت: شما دو تا (نقره و طلا) نور چشم و میوه دل من هستید. من باکی ندارم که چون مردم شما را دوست بدارند دیگر بتها را نپرستند. زیرا برای من همین کافی است که شما را دوست بدارند. [120]

گمراه کردن انسان به وسیله جن به دستور شیطان

برخی از جنّیان در خدمت شیطان بوده و او را در بسیاری از مقاصدش یاری می کنند.

شیطان خودش از جنیان بوده و عمر بسیار طولانی داشته و فرزندان زیادی دارد و نیز بسیاری از جنّیان در خدمت او هستند و او را یاری می کنند. در روایتی دیگر وارد شده است شیطان یاران و لشکریانش را در وقت غروب و طلوع خورشید به حرکت در می آورد. پس در آن دو وقت یاد خدا را بیشتر کنید. شیطان برخی از جن ها را مأمور
می کند تا انسان ها را به شکل های متفاوت گمراه کنند.

تهمت زنا به حضرت  مریم(س)

شیطان بعد از آنکه حضرت زکریّا(ع) را به شهادت رساند، در صدد برآمد که آبروی حضرت مریم(س) را ببرد و در پی فرصت بود.

وقتی حضرت عیسی(ع) متولّد شد آن ملعون به صورت زنی از زنان بنی اسرائیل در آمد و آنان را وا داشت تا به حضرت مریم(س) مریم ناسزا گویند.

وقتی زن ها حضرت مریم(س)  را دیدند که فرزندش را در آغوش گرفته می آید.  آنها به ایشان ناسزا گفتند. به او گفتند: ای مریم. حیف از آن سابقۀ درخشان و این آلودگی، صد حیف از آن دودمان پاکی که اینگونه بد نام شد.

ای مریم. تو مسلما کار بسیار بدی انجام دادی. این کار شایستۀ تو نبود. بعضی به او گفتند: ای خواهر هارون. پدر تو آدم بدی نبود، مادرت نیز هرگز آلودگی نداشت و زنا کار نبود.

در این هنگام مریم به فرمان خدا سکوت کرد. تنها کاری که انجام داد این بود که اشاره به نوزادش عیسی(ع) کرد که از او بپرسید.

آنها گفتند: ما چگونه با کودکی که در گهواره است سخن بگوییم؟ ای مریم! ما را مسخره کرده ای؟ ناگهان نوزاد زبان گشود و با آنها سخن گفت و رفع تهمت از مادر خود کرد و بینی شیطان را به خاک مالید.[121]

حکایت پدر شیطان پرست

یکی از علمای بزرگ نقل می کرد که مردی در اصفهان کارهای عجیب می کرد و از امر پنهانی خبر می داد. هنگامی که موسم حج فرا می رسید روز هفتم ذی الحجّه از اصفهان حرکت می کرد و موقع حج با حجّاج اعمال را انجام می داد و قبل از تمام مردم به اصفهان بر
می گشت با اینکه در آن زمان هواپیما نبود.

سرانجام آن مرد با کمال احترام و محبوبیت از دنیا رفت. پس از مدّتی پسرش در خانه نشسته بود و آن روز هم هفتم ماه ذی الحجّه بود. مردی داخل شد و گفت: من همه ساله در چنین روزی پدرت را سوار
می کردم و به مکّه می بردم. اکنون برخیز و سوار شو. من سورا شدم. مرا به صحرا برد. در آنجا مرا پیاده کرد و گفت: من شیطانم. پدرت برای من سجده می کرد. تو هم برای من سجده کن. گفتم: من برای غیر خدا سجده نمی کنم. او اصرار کرد و من اجابت نکردم. سرانجام مرا در آن بیابان رها کرد و رفت. من از خدا خواستم که مرا از آن گرفتاری نجات دهد و مرا به شهر برساند. خداوند هم راه را به من نشان داد و من هم به شهر برگشتم. [122]

 حکایت سر سپردگی به شیطان

یکی از علمای بزرگ اصفهان فرمود: در قریه ای اطراف اصفهان، یکی از اهالی در حال احتضار بود، مرا به بالینش دعوت کردند، رفتم و به او گفتم: بگو«لا اله الا الله» محتضر پاسخ داد. ناگهان از گوشه سمت چپ منزل صدایی شنیده شد: صدق عبدی. یعنی بنده من راست می گوید، باز به او گفتم: بگو «یا الله» صدایی بلند شد لبیک عبدی، فهمیدم کسی هست که پاسخ می گوید یعنی جواب محتضر را می دهد.

گفتم: تو کیستی؟ گفت: این شخص یک عمر غلام و خادم من بوده است. بنده خالص و مخلص من است.

پرسیدم تو کیستی؟ گفت: من شیطانم.

این شخص به خاطر پیروی از وسوسه های شیطان خود را اسیر و غلام حلقه به گوش او کرده است و وقتی که می گوید: «یا الله» چون خدا و معبود او شیطان است. بنابراین  از طرف او لبیک می شنود. معنی عبادت و بندگی آنقدر وسیع است که حتی شامل گوش فرا دادن به سخن کسی به قصد عمل کردن نیز می شود. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که:

اگر کسی به سخن کسی گوش فرا دهد (گوش دادن از روی تسلیم و رضا باشد) او را پرستش کرده است. اگر این سخن گو از سوی خدا سخن حق بگوید خدا را پرستیده است و اگر از سوی ابلیس سخن باطل بگوید ابلیس را بندگی و عبادت کرده است.

شباهت شیطان جنی و شیطان انسی

شیطان های جنّی و انسی در چند مورد مانند هم هستند:

1- شیطان جنّی، انسان را به راه خلاف و گناه می کشاند و شیطان انسی هم همین کار را می کند.

2- شیطان جنّی با لباس حق به جانب و دلسوزانه و خیر خواهانه می آید که انسان به او مشکوک نشود تا حرف او را قبول کند. شیطان انسی هم با همین چهره و لباس و زبان نرم می آید.

3- شیطان جنّی انسان را از انجام کارهای خیر باز می دارد و او را از عاقبت آن می ترساند. مثلا در کمک کردن به محرومان می گوید مال خود را انفاق نکن که فقیر خواهی شد. شیطان انسی هم همین صحبت را می کند.

4- وسوسه های شیطان جنّی بر قلب انسان تأثیر می گذارد.
وسوسه های شیطان انسی هم همین کار را می کند.

تفاوت های شیطان انسی و شیطان جنی

امّا جایی که شیطان جنی و شیطان انسی با هم فرق دارند، از این قراراست: انسان جنّی تو را می بیند و تو او را نمی بینی، کلام او در دلت اثر می گذارد. شیطان جنّی گاهی اوقات با نجوایی آهسته با شما صحبت می کند و القاعات خودش را طوری به شما منتقل می کند و به شما می قبولاند که شما فکر می کنید که خودتان به این نتیجه رسیده اید. مثلا اگر شخصی با شما دعوا کند، انگار یک نفر به شما می گوید با او دعوا کن و به او ناسزا بگو، اگر دربارۀ او چیزی می دانی آبروی او را ببر. در این موقع شیطان به شما دستور می دهد و شما نباید به حرف او  گوش کنید و باید به یاد خداوند متعال بیفتید و ذکر «استغفرالله ربی و اتوب الیه» را بگویید.  قرآن می فرماید: او و قبیله اش شما را
می بینند ولی شما آنها را نمی بینید. [123]

در اینجا باید این نکته را متذکر شوم که امام حسین (ع) در صحرای کربلا با این همه مصائب و سختی هایی که کشیدند هیچ گاه زبان به حرف زشت و ناپسند نزدند و همیشه خداوند متعال را شاهد و ناظر
می دیدند.

امّا شیطان انسی اوّل با شما دوست می شود و با شما تماس دارد، شما او را می بینید و صدایش را با گوش خود می شنوید و در دل شما اثر می گذارد و انسان را دعوت به فساد و فحشا و منکرات می کند.

امام فخر رازی در تفسیر خود می گوید: همان طور که شیطان جنّی گاهی انسان را وسوسه می کند و گناه را پیش تو خوب جلوه می دهد و از کار خیر تو را باز می دارد، شیطان انسی هم همان را انجام می دهد. فقط فرقش این است که شیطان جنّی خودش دیده نمی شود، ولی حرفش در دل اثر می گذارد. امّا شیطان انسی هم خودش را می بینید و هم حرفش شنیده می شود و در شما اثر می گذارد. مثلا وقتی شما با شخصی دوست نیستید و سخنان او را می شنوید، خیلی دقّت می کنید که کدام حرفش درست و کدام حرفش نادرست است. امّا اگر با شخصی دوست باشید و مدّتی با او دوستی کرده باشید، گاهی اوقات حرف هایی به شما می زند که اگر برای اوّلین بار با او صحبت می کرید به سرعت جلوی حرف های او جبهه گیری می کردید و از سخنان و اعمال او ناراحت می شدید. پس توجه داشته باشید که قیافۀ حق به جانب و ظاهر آراسته دلیل بر خوبی شخص نیست و با سخنان و اعمال و رفتاری که شخص انجام می دهد مشخص می شود که آن فرد سخن شیطان را
می گوید یا خیر.

در دنیای امروز که اینترنت و ماهواره و موبایل و... همه جا را به  تصرف خود در آورده  است، دیگر نیازی نیست که شیطان در گوش شما زمزۀ گناه کند و به خواب شما بیاد تا بخواهد تصاویر زشت و مستهجن و حرف ها و القاعات شیطانی را به شما القاء کند و شما را از مسیر کمال دور کند. بلکه یک شخصی که به ظاهر مدّتی با شما طرح دوستی ریخته و اعتماد شما را جلب کرده است با سخنان بیهوده و تصاویر زشتی که در موبالیش دارد می تواند کار شیطان را راحت کند. در نتیجه القاعات و وسوسه ها و افکار بد و ناپسند را می آراید و زینت می دهد و هم خداوند متعال و هم پیامبر اعظم(ع) را ناراحت می کند و شما را به سوی جهنم هدایت می کند. بنابراین مواظب باشید و دقیقا به اعمال و رفتار خودتان و دوستانتان توجه داشته باشید تا خدای نکرده در مسیر گمراهی وظلالت قدم نگذارید. به این نکته توجه داشته باشید که هیچ شخص غریبه ای با اوّلین ملاقات با شما نمی تواند هر حرفی را به شما انتقال دهد بلکه با چند ملاقات و به قول معروف گپ دوستانه ابتدا نظر شما را به خودش جلب می کند و سپس خیلی دقیق و با مکر و زیرکی حرف ها و القاعات زشت را زینت می دهد و شما را به سمت کارهای زشت می کشاند.

آنچه که در جوامع بشری مشهود است، افرادی که افکار شیطانی دارند با چاشنی خنده و چهره ای شاد و حرکات و کارهای خنده دار، تفکّر منفی خودشان را به دیگران انتقال می دهند و همین لودگی کافی است که وقاحت کارشان را از بین ببرد و با این حرکات چهرۀ قبیه گناه را کمرنگ کند و علاقۀ قلبی گناه را ایجاد کند. بنابراین انسان مؤمن همیشه هوشیار و آگاه است و با تفکر به موضوعات می نگرد و برای آنها تدبیری درست می اندیشد. آیا می دانید که در برابر این تهدیدات عکس العمل مناسب را انجام دهید. بنابراین غفلت از این مسائل
می تواند ما را به ورطه هلاکت و نابودی بکشاند. آیا واضح تر از اینکه ردّ پای شیطان را می توان در حرکات و سخنانشان پیدا کرد. این حرکات و سخنان بسیار گویا است. همانند لباس ها، تصاویر و آرایش های غلیظ وشیطانی و... همگی حکایت از تسلّط شیطان بر دل های متزلزل و سست آنان دارد.

شیطان یارانش را در قیامت از خود می راند

وقتی قیامت برپا شود همۀ خلایق در آن روز جمع می شوند. شیاطین، ظالمان و کافران را با پیروانشان به پیشگاه خداوند متعال آورده و محاکمه می نمایند. سپس به فراخور گناهان، افراد را جهنّمی کرده و کیفر می دهند.

در این هنگام پیروان شیاطین که کور کورانه از آنان تبعیّت کرده اند خطاب به آنان می گویند: ما در دنیا پیروان و فرمانبرداران شما بودیم و الان به واسطۀ همان اعمال گرفتار عذاب جهنّم هستیم. آیا ممکن است شما به خاطر رهبر و پیشوا بودنتان سهمی از عذاب های ما را بپذیرید تا قدری از عذاب ما کاسته گردد؟

شیطان به پیروان جاهل و سست ایمان خویش ایراد می گیرد و
می گوید: برای هدایت شما پیامبرانی از جانب خدا آمدند و آنها هم برای جلوگیری از انحراف شما جانشینانی بعد از خود برگزیدند. از طرف دیگر، قرآن کتاب آسمانی، امامان معصوم(ع) و همه علمای متعهّد و مؤمنان وارسته برای ارشاد و هدایت شما به صراط مستقیم آمدند. امّا شما با این که کلام ایشان را می شنیدید آن قدر مست و مغرور گناه بودید که حرف آنان را قبول نکردید.

سپس به آنان می گوید: شما کجا مرا دیدید. کی حرف مرا شنیدید، شما دروغ می گویید.  من اصلا شما را نمی شناسم. شما خودتان خراب بودید. چرا دیگران منحرف نشدند. لعنت خدا و ملائکه بر خودتان باد که به دستور خالق و رازق خود عمل نکردید.

دوستان شیطان

اینان تحت تأثیر وسوسه های شیطان قرار می گیرند. قرآن در این باره می فرماید:

وَإِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَائِهِمْ لِیُجَادِلُوکُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّکُمْ لَمُشْرِکُونَ

«و شیاطین به دوستان خود مخفیانه مطالبی القاء می کنند تا با شما به مجادله برخیزند – ولی شما به هوش باشید – اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مشرک خواهید بود». [124]

روزی حضرت رسول(ع) با شیطان ملاقات کرد و فرمود: ای لعین. دوستان تو از امّت من چقدراند؟

گفت دوازده نفر:

1- امیر ستمگر

2-  ثروتمند خودخواه

3-  کسی که باک ندارد از کجا به دست می آورد و در کجا صرف
می کند

4- عالمی که پادشاه ستمکاری را بر ظلم و جورش تأیید کند

5-  تاجر خائن که در تجارت خود به مردم خیانت کند

6-  محتکر که ارزاق مردم را ارزان می خرد و برای گران شدن ذخیره و انبار می کند

7-  زناکاران

8 - رباخواران که مال فقیران را بدین وسیله از کفشان بیرون می آورند 9- افراد بخیل که از انفاق مال خود بخل می ورزند و دیگران را از آن محروم می کنند

10-  کسانی که در نماز سستی می کنند و توجهی به آن ندارند

11- کسانی که درمیان مردم سخن چینی می کنند ومردم را به جان هم می اندازند

12-  کسانی که مست و بی هوش هستند. [125]

لشکریان شیطان

افرادی که از گمراهی دست بر نمی دارند از لشکریان شیطان هستند. امّا لشکریان مهم شیطان از دو گروه تشکیل می شود: زنان بی ایمان و هرزه و غضب کنندگان. در روایتی آمده:

لیس لابلیس جند اشد من النساءو الغضب [126]

حضرت رسول اکرم(ص) و امام صادق(ع) فرمودند: لشکری سخت از زن ها و دختر ها و غضب، برای شیطان نیست.

اما شیطان ملعون می گوید: زن ها و دخترهای بی ایمان نصف لشکر من هستند.  آنها  (زن ها و دختر ها) برای من تیری هستند که به هر جا افکنم خطا نمی رود. ایشان تله ها و دام های من هستند. هیچ چیز مثل زن های بی ایمان چشمم را روشن نمی کند.  وقتی لعنت و نفرین های صالحان بر من جمع می شود، نزد زن ها می روم و از ایشان دل خوش می شوم.

برای همین حضرت رسول اکرم(ص) به مردم دنیا اخطار می کند و می فرماید: از دنیا بترسید و از زنان بپرهیزید. زیرا شیطان مانند
دیده بان لشکر در کمین است و هیچ یک از دام های او برای شکار مردان پرهیزکار مانند زنان، مورد اطمینان نیست. [127]

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: خدا هیچ پیغمبری از گذشتگان را مبعوث نکرد، مگر آنکه شیطان، امید داشت که او را به دام زنان بیندازد و هلاکشان سازد. و نیز فرمودند: من آنقدر که از زنان
می ترسم از هیچ چیز هراس ندارم.

و نیز فرمودند: ای مردم! از مکر و فتنه زنان بپرهیزید. چرا که اول فتنه در بنی اسرائیل به واسطۀ زنان بود. مثل فتنۀ زلیخا برای حضرت یوسف(ع)

شیطان در یکی از دیدارهایی که با حضرت موسی(ع) داشت و به آن حضرت پند می داد، عرض کرد: ای موسی! هیچ وقت با زنی که بر تو حلال نیست در جای خلوتی قرار نگیر. زیرا هر مردی که با زن بیگانه در خلوت باشد، من نفر سوم آنها خواهم بود – آنقدر وسوسه می کنم تا آنان را به فتنه اندازم. [128]

تأثیر شیطان در انسان مست

بعضی جن ها با انسانهایی که در حال مستی می خوابند در رختخواب با آنها و بر روی آنها می خوابند و انسان را آلوده می کنند.

در روایتی آمده است: اگر کسی در حالت مستی بخوابد. شیطان بر رویش خوابیده و با او آمیزش جنسی انجام می دهد. بنابراین او باید بعد از بیدار شدن غسل کند. [129]

شیطان هنگام مرگ انسان

در روایت آمده: هنگام مرگ انسان، شیطان به سراغ او می آید و با هر وسیله ای می خواهد او را دو دل کرده و ایمانش را بگیرد؛ امّا
مؤمن حقیقی او را خوب می شناسد و اصلا به وعده های او دل خوش نمی کند.

ابن خدیجه می گوید: امام صادق(ع) فرمودند: تمام کسانی که در آستانۀ مرگ قرار می گیرند، ابلیس ملعون یکی از مأموران خود را وادار می کند که نزد او بیاید و او را به کفر بخواند. او هم آن قدر شبهه در دین او وارد می کند که با دو دلی روحش از بدنش جدا شود. امّا مؤمن واقعی نمی گذارد شیطان بر او مسلط شود.

بنابراین هر دیدار کنندۀ با بیمار در حال مرگ باید شهادت به توحید و نبّوت را به وی تلقین نماید و «لا اله الا الله محمد رسول الله» را به او یاد آورد تا آنکه بیمار جان دهد. [130]  

در اسلام سفارش شده که هنگام دیدار با بیمار نباید به حالت جنب رفت و نیز موقع داخل شدن بر میّت باید شخص با وضو باشد، سورۀ «یس» و «صافات» را بخواند، دعای عدیله بخواند، اطاق را معطّر کند؛ چون زمان فرود آمدن ملائکه است و آنها از بوی عطر خوشنود می شوند و شیاطین از بوی عطر و قرآن خواندن و «بسم الله الرحمن الرحیم» گفتن ناراحت می شوند و بیرون می روند.

داستان محتضر و شیطان

یکی از علمای بزرگ اصفهان فرمود:در قریه ای اطراف اصفهان، یکی از اهالی در حال احتضار بود. مرا به بالینش دعوت کردند. رفتم و به او گفتم: بگو «لا اله الا الله»، محتضر پاسخ داد. ناگهان از گوشۀ سمت چپ منزل صدایی شنیده شد. صدق عبدی، یعنی بندۀ من راست می گوید. باز به او گفتم بگو یا الله، صدایی بلند شد، لبّیک عبدی، فهمیدم کسی هست که پاسخ می گوید، یعنی جواب محتضر را می دهد، گفتم: تو کیستی ؟ گفت: این شخص یک عمر غلام و خادم من بوده است، بنده خالص و مخلص من است. پرسیدم تو کیستی؟ گفت: من شیطانم.

این شخص به خاطر پیروی از وسوسه های شیطان خود را اسیر و غلام حلقه به گوش او کرده است و وقتی که می گوید: یا الله، چون خدا و معبود او شیطان است.  بنابراین از طرف او لبیک می شنود.  معنی عبادت و بندگی آنقدر وسیع است که حتی شامل گوش فرا دادن به سخن کسی به قصد عمل کردن نیز می شود. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده که:

اگر کسی به سخن کسی گوش فرا دهد او را پرستش کرده است. اگر سخنگو از سوی خدا سخن بگوید خدا را پرستیده است و اگر از سوی ابلیس سخن بگوید ابلیس را عبادت و بندگی کرده است.

دام شیطان برای انسان در حال مرگ

شخصی در خراسان در حال احتضار و جان کندن در آمد. خویشاوندان و دوستداران که دور او جمع شده بودند به او گفتند: بگو «لا اله الا الله سبحان الله..» دیدند که پیوسته می گوید: «نشکن نمی گویم» پس از لحظاتی که به هوش آمد از او سؤال شد این چه سخنی بود که می گفتی؟ در پاسخ گفت: ساعت مرا بیاورید. ساعت او را آوردند. ساعت را به دست گرفت و شکست. گفت: من در زندگی علاقۀ زیادی به این ساعت داشتم و همیشه آن را در جای مخصوص و در میان قاب زربافتی نگهداری می کردم.

در حال جان کندن دیدم شیطان همین ساعت را به دست گرفته و در دست دیگرش چکّشی را روی ساعت نگه داشته و به من می گوید: اگر«لا اله الا الله یا سبحان الله» را بگویی ساعتت را می شکنم. چون من هم بسیار علاقه به آن ساعت داشتم، راضی به شکستن ساعت
نمی شدم. به خاطرهمین می گفتم: نشکن نمی گویم. [131]

این دشمن سرسخت و نقشه کش همیشه انسان را تحت نظر و مراقبت دارد.

اگر به علّت، موفق به انجام کار نشد باز نا امید نمی شود و در دم مرگ که موقع بسیار حسّاس و خطرناکی است با تمام قوا و نیرویش بر او یورش می آورد که از مسیر حق منحرف سازد و به راه ضلالت و گمراهی بکشاند.

شیطان از خواسته های دل ما آگاه است و می داند که کدام فرد ریاست و مقام را دوست دارد و چه کسی به جمع آوری مال و منال دنیا راغب و کدام شخص مشتاق به عبادت و اطاعت پروردگار جهان است.

شیطان در دم واپسین، انسان را به وسیلۀ اموری که مورد علاقه اش است منحرف می سازد و از گفتن شهادتین باز می دارد.

علی(ع) فرمود: خداوند تبارک و تعالی به موسی(ع) وحی نمود که: ای موسی(ع). سخن مرا درباره چهار چیز به خاطرت بسپار:

1 – مادامی که گناهت را آمرزیده ندانی به عیب دیگرا ن نپرداز.

2 – تا هنگامی که ندانی گنجهای من ته کشیده و تمام شده غم روزیت را نخور.

3 – تا وقتی که سلطنت و فرمانروایی من پا برجاست به دیگری امیدوار نباش.

4 – تا زمانی که شیطان نمرده از خدعه و نیرنگش ایمن و آسوده مباش.[132]

همنشین شیطان

همین طور که هر شخص احتیاج به همنشین دارد شیطان هم از این قانون خارج نیست.  او همنشینانی دارد که همواره با آنان خواهد بود.

همنشینان شیطان کسانی هستند که سرگرم دنیای پر زرق و برق شده و اصلا به فکر خدا و قیامت نیستند، به طوری که اگر به آنها بگویند، خدا چنین دستور داده و وظیفه اش چنین است مانند این می ماند که برایش داستان می گویند. کمترین توجهی به خدا و پیامبران و قیامت ندارند. چنین افرادی همیشه با شیطان هم نشینند.

خداوند درباره آنها می فرماید:

وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ

«هر کس از یاد خدا روی گردان شود شیطانی را به سراغش
می فرستیم که همواره همنشین او خواهد بود». [133]

بنابراین به جای پیامبران و اولیای خدا، شیاطین همنشین آنها هستند. آنگاه آنها بی اختیار فریاد می زنند و می گویند:

ای کاش میان ما و شما فاصله مشرق و مغرب بود، شما چه بد همنشینی برای ما بودید و هستید. [134]

(خدایا! تو را به حقّ اولیائت ما را از شر شیاطین جن و انس و افراد ناباب و ناجنس حفظ فرما).

حضرت علی(ع) می فرماید: کسی که یکی از دستورهای الهی را که بر او واجب شده ترک کند خداوند متعال شیطانی را بر او مسلّط می کند که با او همنشین باشد. [135]

دشمن شیطان

شیطان از بعضی افراد گلایه می کند. او تمام دنیا را از آن خود می داند و می گوید: چون مؤمنان می دانند که دنیا از آن من است، آن را دشمن می دارند ناراحت می شود و دنبال آنان نمی رود. امّا عدّه ای هستند که دنیا را طالبند.

نقل شده روزی حضرت عیسی بن مریم(ع) خشتی را زیر سر خود گذاشته و خوابیده بود. شیطان آمد و گفت: ای عیسی(ع). مگر تو زاهد نیستی؟ فرمود: چرا. گفت: اگر زاهدی پس چرا دل به دنیا بسته ای؟ فرمود: دل بر چه بسته ام. گفت: به این خشتی که زیر سر گذاشته ای. آن حضرت خشت را از زیر سر برداشت و دور انداخت و بار دیگر خوابید.

افرادی که شیطان آنها را نمی پذیرد

مردم بر سه دسته اند؛ یک دسته را فقط خدا می پذیرد و یک دسته را فقط شیطان، دستۀ سوّم را نه خدا می پذیرد و نه شیطان.

آن افرادی که نه مورد قبول شیطان و نه مورد قبول خدا هستند. کسانی هستند که با آبروی مردم بازی می کنند و به هر وسیلۀ ممکن حیثیّت و آبروی مؤمنان را می ریزند.

یکی از صفات بسیار زشت و ناپسندی که قرآن هم بارها آن را نهی کرده، ریختن آبروی مردم است و حتی برای آن، وعدۀ عذاب و مجازات داده شده است.

بردن حیثیّت و آبرو، ممکن است با مسخره کردن مردم و خود را برتر و دیگران را پست تر شمردن باشد.

ممکن است از راه ایجاد بدبینی و بدگمانی در میان دیگران باشد، زیرا سبب می شود او از چشم مردم بیفتد. چنان که امام علی(ع) می فرمایند: کسانی که به مردم گمان بد داشته باشند از همه کس می ترسند و وحشت دارند.

ممکن است از راه غیبت کردن، آبروی دیگران ریخته شود و این یکی از بزرگترین گناهان شمرده می شود. گناه آن از زنا بالا تر است. چه غیبت با زبان باشد، چه غیبت با چشم و ابرو و اشاره باشد.

ممکن است از راه جستجو کردن و به دست آوردن اسرار و افشای آنها باشد.

ممکن است از راه عیب جویی، مردم را بی اعتبار کند. [136]

در روایتی از امام صادق(ع) می فرمایند: کسی که به منظور ریختن آبروی مؤمنی سخن بگوید تا او را از نظر مردم بیندازد، خداوند متعال او را از ولایت خودش بیرون می کند و به سوی ولایت شیطان
می فرستد و شیطان هم او را قبول نمی کند. [137]

هوشیاری مؤمن

بعضی از افراد شیطان را می دیده اند و با او صحبت می کرده اند. گاهی هم به جای اینکه شیطان آنان را فریب دهد. آنها سر شیطان کلاه گذاشته اند.

روزی مؤمنی با شیطان ملاقات کرد. بعد از گفتگو با شیطان، گفت:
می خواهم با تو دوست و رفیق شوم و از تو اطاعت کنم.

شیطان گفت: عجب! همه از دست من می گریزند. امّا تو می خواهی با من دوست و رفیق شوی و حرف های مرا قبول و اطاعت کنی!؟

آن شخص گفت: من با دیگران فرق دارم و تصمیم گرفته ام با تو رفیق باشم. شیطان خیلی خوشحال شد و گفت: قبول دارم، اما به من قول بده که اسرار مرا فاش نکنی.

مرد مؤمن گفت: قبول کردم. شیطان گفت: اوّل کاری که باید بکنی اینکه نماز را ترک کن. زیرا نماز مرا ناراحت می کند. نماز رنگ مرا زرد و پشت مرا خم می کند و به واسطۀ نماز بیشتر مردم به بهشت
می روند. مرد مؤمن قبول کرد و گفت: دیگر چه اعمالی باید انجام دهم و چه دستوری می دهی؟

شیطان گفت: دروغ بسیار بگو، هر کجا که دروغ می گویند آنجا حاضر باش و به دروغ آنها گوش کن. زیرا بیشترین غضب الهی برای دروغ گویان است.

مرد مؤمن وقتی چنین شنید، سر به سوی آسمان بلند کرد و گفت: پروردگارا! از همین الان عهد کردم که تا زنده ام نماز را ترک نکنم  و هرگز دروغ نگویم. 

وقتی شیطان این را شنید فریاد بلندی کشید و گفت: مگر نگفتی هر چه بگویی انجام می دهم؟ مرد مؤمن گفت: خواستم ببینم از چه چیزهایی ناراحت می شوی تا من همان ها را انجام دهم. [138]

شیطان و ذوالکفل

وقتی «الیسع» پیغمبر به حد رشد و کمال رسید و به پیامبری برگزیده شد اندیشید که پس از خود چه کسی را در میان قوم بگمارد که راهنمای مردم باشد تا به امورشان رسیدگی کند.

به دنبال همین فکر مردم را جمع نمود و به آنان فرمود: چه کسی حاضر است بعد از من سه کار بکند تا او را به جای خود خلیفه گردانم؟ و آن سه کار این است.

اوّل اینکه تمام روزها را روزه بگیرد.

دوّم اینکه تمام شب ها را به عبادت و بندگی خدا به پایان ببرد.

سوّم اینکه در میان مردم اصلا غضب نکند.

یک نفر از آن میان که مردم او را به چشم بی اعتنایی نگاه می کردند برخاست، شاید او «ذوالکفل» بود گفت: من حاضرم این دستورات را عمل کنم.

«الیسع» پیغمبر توجّهی به او نکرد و روز دوّم باز در اجتماع مردم ظاهر شد و همان حرف دیروز را تکرار کرد. مردم ساکت شدند مگر همان جوان.

«الیسع» پیغمبر آن جوان را خلیفه خود قرار داد و خداوند هم او را به پیغمبری مبعوث کرد. او هم در میان مردم به قضاوت مشغول شد و هیچ وقت غضب نکرد.

ابلیس، شیاطین و طرفداران خود را جمع کرد و گفت: کدام یک از شما می توانید «ذوالکفل» را به غضب در آورد؟ یکی از آنها به نام (ابیض) گفت: من.

ابلیس او را تشویق کرد و گفت: کار خود را از همین حالا شروع کن و به هر حیله که می توانی او را به غضب آور.

وقتی «ذوالکفل» اوّل ظهر دست از کار کشید و برای استراحت به خانه آمد و برای خواب آماده شد. شیطان بر در خانه او آمد. فریاد زد و گفت: من مظلوم واقع شده ام به فریادم برسید. من بر نمی گردم تا حقّم گرفته شود.

جناب «ذوالکفل» وقتی از خانه بیرون آمد و از ماجرا  اطلاع پیدا کرد انگشتر خود را از دست بیرون آورد و به او داد و فرمودند: این انگشتر را نشان طرف خود بده و با او بیایید تا حقّ تو را بگیرم.

او هم رفت و فردا آمد. باز موقع خواب «ذوالکفل» فریاد زد و گفت: من مظلوم واقع شده ام. دشمن من توجّهی به انگشتر نداشت.

دربان «ذوالکفل» از خانه بیرون آمد و گفت: وای بر تو. «ذوالکفل» دو روز است که نخوابیده، بگذار بخوابد.

جواب داد: دست از او نمی کشم. چون به من ظلم شده است. دربان به «ذوالکفل» خبر داد. او هم نامه ای نوشته و مهر کرده به دست او داد که به دشمن خود برساند که برای محاکمه و قضاوت حاضر شود.

شیطان هم نامه را گرفت و از در خانۀ «ذوالکفل» بیرون رفت و روز سوّم هنگام خواب آمد. فریاد زد و گفت: به نامه هم توجّهی نکرد و همواره فریاد می زد. تا اینکه «ذوالکفل» بدون اینکه ناراحت شود و غضب کند در هوای بسیار گرم بلند شد، دست شیطان را گرفت و گفت: برویم حق تو را بگیرم.

وقتی شیطان چنین دید، دست خود را کشید و فرار کرد و از خشم گرفتن او نا امید شد.

ترس شیطان

شیطان از عالمانی که به علم خود عمل می کنند و مردم را هدایت و دین و عقاید آنان را محکم می نمایند فرار می کند.

روزی یکی از علمای اهل ریاضت به سوی مسجدی رفت. دید شیطان ملعون در مسجد ایستاده است گاهی پای خود را  داخل مسجد می گذارد و چند قدمی با ترس پیش می رود و گاهی با شتاب بیرون می آید.

گفت: ای ملعون. چه می کنی؟ در اینجا چه می خواهی ؟ چرا رنگت پریده و لرزانی؟ برای چه گاهی چند قدم پیش می روی و خود را داخل مسجد می کنی باز با عجله بیرون می آیی و ترس تو از چیست؟ شیطان گفت: جاهلی در این مسجد مشغول نماز است. یک نفر عالم هم در گوشۀ مسجد خوابیده. می خواهم این جاهل را وسوسه کنم و نمازش را باطل نمایم ولی می ترسم آن عالم بیدار شود هیبت آن عالم مانع است که من داخل مسجد شوم.

زنگ خطر شیطان

از امام صادق(ع) روایت شده که فرمودند: وقتی که آیۀ  والذین اذا فعلوا فاحشه او ظلموا انفسهم ذکروا الله فاستغفروا لذنوبهم و من یغفر الذنوب الا الله ولم یصروا علی ما فعلوا و هم یعلمون. اولئک جزاؤهم مغفره من ربهم و جنات تجری من تحتها الانهار خالدین فیها و نعم اجر العاملین .

«نیکان آنها هستند که هرگاه کار ناشایست از آنان سرزند یا ظلمی به نفس خویش کنند، خدا را به یاد آرند و از گناه خود به درگاه خدا توبه و استغفار کنند که جز خدا هیچکس نمی تواند گناه خلق را بیامرزد و آنها هستند که اصرار در کار زشت نکنند. چون به زشتی معصیت آگاه اند. این گروه آنان هستند که پاداش عملشان آمرزش پروردگار است و
باغ هایی که از زیر درختان آن نهرها جاری است و جاوید در آن بهشت ها متنعّم خواهند بود، چه نیکو است پاداش نیکوکاران». [139]

وقتی که این آیه بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد، ابلیس سخت ناراحت شد و در بالای کوهی در مکه به نام «ثور» رفت و اعلان خطر کرد و همه ی یارانش دور او جمع شدند. سپس ابلیس نزول آیات مذکور را به اطّلاع آنان رساند و اظهار نگرانی کرد و از آنان کمک خواست.

یکی از یاران ابلیس گفت: من با  دعوت نمودن از این گناه به آن گناه، اثر این آیه را خنثی می کنم. شیطان سخن او را نپذیرفت. تا اینکه از میان شیطان ها، شیطانی به نام  «وسواس خناس» گفت: من فرزندان آدم را با وعده ها و آرزوهای طولانی، به گناه دعوت می کنم و به ذهن آنها می اندازم که حالا برای توبه کردن وقت زیاد است و هنوز وقت توبه کردن نرسیده است و توبه رانیز از خاطرشان محو می کنم. زمانی که مرتکب گناه شدند، خدا را از یادشان می برم. شیطان گفت: مرحبا! راه چاره همین است. سپس این مأموریت را تا پایان دنیا به او سپرد. [140]

صدقه دادن از زبان شیطان

روزی حضرت محمّد(ص) از شیطان ملعون چند سؤال کردند، آن ملعون هم همه را جواب داد. یکی از سؤال ها این بود که حقیقت و منافع صدقه چیست؟ شیطان در جواب عرض کرد: یا رسول الله در صدقه دادن امّت تو شش خصلت و منفعت است.

اوّل اینکه، با صدقه دادن و بخشش کردن، نه تنها مال انسان کم
نمی شود، بلکه هر روز بر دارایی صدقه دهنده افزوده می شود. [141]

دوّم اینکه، به واسطۀ صدقه دادن، عمر انسان زیاد و مرگ ناگهانی و حوادث ناگوار از او برطرف می گردد. [142]

حدیثی در این باره آمده که صدقه دادن هفتاد بلا را از بین می برد. [143]

سّوم اینکه، با صدقه دادن توانگری پیدا می شود و فقر و ناداری از بین می رود. [144]

چهارم اینکه، صدقه به صاحبان و صدقه دهندگان خود تندرستی
می دهد، از دردها و رنج های گوناگون نجات می یابند.

پنجم اینکه، کفّۀ اعمال صدقه دهندگان در روز قیامت سنگین می شود و به خوبی و بدون ترس از پل صراط می گذرند.

ششم اینکه، صدقه در روز قیامت دیواری می شود بین آتش جهنم و بخشش کنندگان، به طوری که آتش جهنّم نمی تواند به آنان اذیّت رساند.[145]

از اعمالی که ابلیس را آزار می دهد

پیامبر اسلام(ص) فرمودند: آیا خبر ندهم شما را به اعمالی که اگر آنها را انجام دهید شیطان به اندازۀ فاصلۀ مغرب و مشرق از شما دور
می شود؟ گفتند: بله یا رسول الله.  حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: روزه صورت ابلیس را سیاه می کند و صدقه پشت او را می شکند
و دوستی در راه خدا و کمک کردن به یکدیگر در اعمال نیک
وسوسه هایش را بی نتیجه می گذارد و طلب آمرزش از خدا رگش را می برد.[146]

شیطان و قدرت شیطانی

مردی از اهل مصر، خوشه انگوری نزد فرعون آورد و خواهش کرد تا آن خوشه را مروارید کند. فرعون آن را گرفت و به درون خانۀ خود رفت و در این اندیشه بود که چگونه خوشۀ انگور را می توان جواهر کرد؟ در این هنگام شیطان در خانه فرعون را کوبید.  فرعون صدا زد کیستی؟ شیطان گفت: خاک بر سر خدایی که نمی داند در پشت در خانه اش چه کسی است. شیطان داخل خانۀ فرعون رفت و خوشۀ انگور را از دست فرعون گرفت و اسمی از اسم های خدا را بر آن خواند و آن خوشه جواهر شد.

سپس آن ملعون گفت: ای فرعون. انصاف بده من با این فضل و کمال شایستۀ بندگی نبودم. امّا تو با این جهل و نادانی ادّعای خدایی می کنی؟

فرعون پرسید: چرا آدم را سجده نکردی و از درگاه قرب خدا رانده شدی؟

شیطان گفت: زیرا می دانستم که از صلب آدم چون تویی پلید به وجود خواهد آمد. [147]

روزی کفار نزد پیغمبر آمدند و گفتند: اگر خدا وجود دارد، پس چرا ما فرزندانمان را زیر پای بتها می گذاریم و شفا می یابند. پیغمبر فرمودند: شیاطان اسم اعظم را می داند و در جایی حق را باطل نشان می دهد و در جاهایی باطل را حق نشان می دهند. در اینجا با علمی که دارد، باطل را به شما حق نشان داده است. پیامبر فرمودند: خداوند دعای ظالم، جاهل، مشرک و کافر را مستجاب نمی کند. چرا که خداوند این افراد را در قرآن مورد لعن و نفرین خود قرار داده است. مگر که ایمان بیاورند و عمل صالح انجام دهند.

فراموش نکنید، هنگامیکه حضرت موسی (ع) از کوه تور پایین آمدند و مردم را بت پرست دیدند، رو به سامری کرده و گفتند: ای سامری، چرا مردم را بت پرست کردی؟ سامری گفت: من جبرئیل را دیدم و از خاک پای جبرئیل به این گوساله پاشیدم و از درون گوساله صدایی برخاست. در اینجا حضرت موسی به سامری گفت: جبرئیل بر پیغمبران نازل
می شود. چگونه جبرئیل بر تو نازل شد و از کجا تشخیص دادی که جبرئیل امین است. بلکه به تو توهم و خیال باعث شد که فکر کنی او همان جبرئیل است. در حالی که او ابلیس بوده است. یعنی با کدام علم تشخیص دادی که او همان جبرئیل بوده است. از این موضوع نتیجه
می گیریم که چه افرادی که خواب و رؤیا و در ظاهر موجودی را
می بینند و فکر می کنند که فرشته و یا... دیده اند. در صورتی که حضرت صالح چند مهمان به خانه دعوت کرد و آنها از غذایش نخوردند و ترسید و آنها گفتند که نترس ما فرشته هستیم و نمی توانیم از غذای شما بخوریم و یا حضرت مریم هنگامیکه روح القدس را دید تشخیص نداد و گفت: من از شر تو به خدا پناه می برم. در اینجا روح القدس گفت: من فرشته ی خدا هستم و مأمورم که خبری را به شما بگویم...

در روایتی آمده است که پیامبر (ص) تا سه دفعه که جبرئیل را دیدند، نمی توانستند تشخیص دهند که او کیست!! اما برخی افرادی مثل اینکه از پیامبران الهی علم و معرفت بیشتری دارند!

شکسپیر در جمله گفته است: اگر روزی ابلیس بخواهد خود را بر روی زمین نشان دهد، خود را به صورت یک انسان حق به جانب نشان
می دهد.

کمک شیاطین به انسان ها

بعضی از شیاطین جن در اسارت حضرت سلیمان(ع) بوده و او را در ساختن عمارت ها و عبادتگاه ها و دیگر وسایل کمک می کردند. یاری شیاطین به انسانها در ساختن بناها در قرآن آمده و همچنین ساخته شدن اهرام مصر با امکانات ساده و ناچیز بشر در عهد قدیم و نیز ساخته شدن قصر سنگی شهر پترا این نظریه را تقویت می کند.

البته نظریاتی نیز وجود دارد مبنی بر این که بشرهای عهد قدیم از نوعی پیشرفت در علم برخوردار بودند که نحوه پیشرفت آنها زیاد معلوم نیست. عدّه ای از اهل تفکّر پیشرفت های فوق الذّکر را به ارواح زمینی (جنّیان) نسبت می دهند.

شیطان در نگهبانی مؤمن

اصبغ بن نباته از حضرت علی(ع) نقل نمودکه آن حضرت فرموده است:

سوگند به کسی که محمّد(ص) را به حقیقت برانگیخت و خاندانش را گرامی داشت. هیچ یک از وردها و دعاها نیست که شما آنها را دربارۀ محافظت از مرض و سوختن، غرق شدن، دزدی، گمشده و گریختن چهارپایان بخواهید مگر این که در قرآن وجود دارد. هر کس
می خواهد از من بپرسد تا به او جواب دهم. مردی برخواست و عرض کرد: ای امیرالمؤمنین. اگر آیه ای در قرآن برای ایمنی از دزد است برایم بفرمایید. زیرا که پیوسته در شبها از من دزدی می شود. حضرت فرمودند: هنگامی که خواستی به بستر خواب بروی این آیه را تا سورۀ آخر بخوان:« قل ادعوا الله او ادعوا الرحمن ایا ما تدعوا...» تا آنجا که می فرماید: «و کبره تکبیرا» ( اسراء / 110 و 111 ) سپس حضرت فرمود: هر کس در بیابان خالی از سکنه می خواهد شبی را به سر برد این آیه را بخواند:«ان ربکم الله الذی خلق السموات والارض فی سته ایام ثم استوی علی العرش...» تا آنجا که می فرماید: « تبارک الله رب العالمین» (اعراف/ 54 ) فرشتگان او را محافظت می کنند و شیاطین او را محافظت می کنند و شیاطین از او دور می شوند. [148]

دیدار شیطان با انبیاء

حضرت یحیی(ع) از ابلیس پرسید: چرا چهره تو زشت است؟ گفت: این به خاطر پدر تو آدم است. من در میان ملائکه از همه آنها خوشروتر و زیباتر و در میان ملائکه مقرّبین بودم و از آنهایی بودم که چهار هزار سال سر از سجده بر نداشتم. ولی امر خدا را نافرمانی کرده و بر آدم سجده نکردم و از صورت فرشتگان به شکل شیاطین در آمدم.

شیطان به صورت چوپان

شیطان به صورت چوپان در برابر حضرت علی(ع) ظاهر شد. وقتی آن حضرت سراغ رسول الله را از او گرفت، گفت: خدا رسولی ندارد. امیرالمؤمنین(ع) سنگی بر پیشانی او زد و با نعره او جنّیان بر امیرالمؤنین(ع) حمله کردند ولی با مداخلۀ حضرت جبرائیل(ع) و حضرت میکائیل(ع) پراکنده شدند.

شیطان در شمایل پیرمرد

شیطان به شکل یک پیرمرد در دارلندوه حاضر شد و طرح کشتن پیامبر را به واسطۀ چهل نفر از قبایل مختلف پیشنهاد کرد و قریش آن نظر را پذیرفت ولی خداوند پیامبرش را نجات داد. [149]

نصیحت شیطان به عبدالله حنظله

شیطان بر عبدالله حنظله وارد شد و به او گفت: چیزی به تو می گویم. آن را به یاد داشته باش. او گفت: من حاجتی به گفتۀ تو ندارم. شیطان گفت: حرفم را گوش کن.  اگر خیر بود بپذیر و اگر شر بود آن را رد کن. ای ابن حنظله: چیزی از غیر خدا تقاضا مکن و هنگام غضب در حال خود نظر کن چگونه هستی. [150]

اعمال شیطان

بسیاری از کارهای زشت و حرام از اعمال شیطان است و مورد علاقۀ آن ملعون است.

1- آدم کشی: شیطان می کوشد به هر بهانه ای که شده زد و خورد به وجود آورد و مردم را به جان هم اندازد. 

2- عاق والدین: آن ملعون سعی می کند فرزندان را مغرور سازد و در آنها خود بینی ایجاد نماید تا حاضر نباشند در مقابل پدر و مادر گوش به فرمان باشند. تا والدین هم آنها را نفرین و عاق نمایند. در نتیجه هم در دنیا و هم در آخرت به عذاب برسند.

3- ربا خواری: آن ملعون مردم را تشویق به جمع کردن مال دنیا
می کند. افراد را تحریک می کند که چیزی به دیگران نبخشند و اگرهم ببخشند درصدی از آن را به عنوان سود، خواستار شوند.

4- حرام خوردن: کسانی که مال خود و دیگران را از آن خود می دانند و تصرف در مال یتیم و مال موقوفه را مباح می دانند.

5- فرار از جنگ: زندگی کردن و زنده بودن را پیش چشم انسان زینت می دهد و می گوید: تو هنوز جوانی زن و بچه داری، پدر و مادر داری، آنان بی سرپرست می شوند، کسانی هستند که به جای تو در مقابل دشمن مبارزه کنند.

6- نسبت ناشایست دادن: شیطان عده ای را وادار می کند تا دامن پاکان را لکّه دار کنند. برای رسیدن به مقصود خود به زنان و مردان پاک تهمت بزنند و نسبت زنا و لواط بدهند.

7- کم فروشی: بازاریان و تجار و کسبۀ کوچه و بازار را وادار می کند مقداری از جنسی را که می خواهند بفروشند کم کنند و جنسی را که
می خواهند بخرند زیادتر بگیرند. به آنها القاء می کند که شما هم خرج دارید، بچّه و زن دارید، کرایۀ مغازه دارید، باید مالیات بپردازید، پول آب و برق بدهید، ریخت و پاش و از بین رفتن دارید، چه اشکالی دارد مقداری کم فروشی کنید؟

8- ریش تراشی: شیطان تا در میان ملائکه و فرشتگان بود و آنان را نصیحت می کرد ریش داشت. بعد از آن که از بهشت بیرون آمد حضرت آدم(ع) و پیامبران دیگر را دید که همه ریش دارند، برای این که با آنان مخالفت کرده باشد ریش خود را تراشید.

9 – خواب بین الطلوعین، یکی از خوابهای او خواب بین طلوع صبح و طلوع خورشید است. خواب در این ساعات مورد علاقه شیطان است. زمین در این هنگام از دست کسانی که خواب باشند ناله می کند.

10 – خواب در مجلس ذکر، شیطان در مجلس ذکر خدا و موعظه
می آید انسان را به خواب می برد.

11 – احتلام کردن، از اعمال او محتلم کردن مردم به خصوص جوانان است. خود را در خواب ایشان به صورت زن زیبا یا جوان زیبا در
می آورد و در اختیارشان قرار می دهد تا انسان را در خواب جنب کند و به نماز و روزه انسان آسیب برساند.

12 – ریختن آبرو، آشکار کردن عیب مردم از اعمال شیطان است.

13 – غنا، غنا و آواز خوانی از اعمال شیطان است.

14 – نجوا، نجوا و در گوشی صحبت کردن در مجالس از
خواسته های شیطان ملعون است. خداوند در این باره می فرماید:

إِنَّمَا النَّجْوَى مِنَ الشَّیْطَانِ لِیَحْزُنَ الَّذِینَ آمَنُوا

«به درستی که نجوا و راز گفتن و در مجالس در گوشی صحبت کردن از اعمال زشت و قبیح شیطان است که می خواهد با این وسیله مؤمنان را پریشان خاطر سازد». [151]

دو نفر در مجلسی که با هم در گوشی صحبت کنند. دیگران فکر
می کنند که دربارۀ ایشان حرف می زنند به همین خاطر آزرده
می شوند.

15 و 16 و 17 و 18، شراب، قمار، بت پرستی، تیرهایی که با آنها گروه بندی می کنند. همه از کارهای شیطان است. قرآن در این باره
می فرماید:

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ

«ای اهل ایمان. شراب و قمار و بت پرستی و تیرهای گرو بندی – که در زمان جاهلیت بوده – همه پلید و از اعمال شیطان است. از آنها دوری کنید تا رستگار شوید».  [152]

19 و 20 و 21، لواط، مساحقه، زنا، این سه چیز هم از اعمال بسیار زشت و شرم آور شیطان است که اوّل در میان قوم لوط رواج داده شد و سپس به جاهای دیگر سرایت کرد.  منشاء این دو عمل، از دو شیطان به نام زوال و لا قیس در زمان لوط بوده است.  22 – جیغ کشیدن، جیغ زدن در هنگام مصیبت از اعمال شیطان است. در حدیثی آمده:

الصراخ من الشیطان و البکاء من الرحمان

جیغ کشیدن و فریاد وفغان در مصیبت ها از اعمال شیطان و گریه کردن خدایی است. [153]

23 – هنگام ناراحتی و فکر کردن، دست به زیر چانه زدن و ناخن به دندان گزیدن و ریش را به دندان گرفتن و کندن از خوی شیطان
می باشد.  [154]

24 – خوابیدن بر روی شکم، در خبری آمده است که: شیطان بر روی شکم و صورت می خوابد. معصومان(ع) از آن نهی کرده اند.[155]

25 – مجادله، جدال، لجاجت، دعوا و زد و خورد کردن از خوی شیطان است. همان طور که خداوند از قول موسی(ع) چنین می فرماید:

قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِینٌ

حضرت موسی(ع) وقتی دید دو نفر، یکی مؤمن و دیگری کافر با هم مشاجره می کنند،  فرمود: «این کار فریب و وسوسه شیطان است. به درستی که او گمراه کننده مردم است، گمراه کننده ای سخت و آشکار».[156]

26 – مکر، خدعه و نیرنگ وسیله ای است که با آن مردم فریفته
می شوند و از راه راست منحرف می گردند.

27 – خمیازه، خمیازه کشیدن عادت شیطان است. خمیازه یک سستی است که بر انسان چیره می شود و آن هم از سنگینی بدن و کسالت به وجود می آید و سنگینی بدن هم از پر خوری و آشامیدن زیاد و شهوات به وجود می آید و انسان همواره دهن درّه می کند.

29- آدم لخت و عریان: شیطان از آدم لخت خوشش می آید و بر او طمع می کند. در احادیث آمده است: کراهت دارد انسان بدون لنگ در زیر آسمان یا در میان آب یا در حمام غسل کند. [157]

30- خنده و قهقهه: این کار شیطان را خیلی خوشحال می کند.

وسواس خناس از یاد برندۀ توبه

امام صادق(ع) فرمودند: هنگامی که آیه

وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ

نازل شد، ابلیس در مکّه از کوهی بالا رفت و با صدای بلند فریاد زد و همۀ عفریت ها را جمع کرد، عفریت ها گفتند: ای مولای ما! ما را برای چه فراخوانده ای؟ ابلیس گفت: آیه ای نازل شده که می خواهم بدانم چه کسی مسئولیّت این آیه را بر عهده می گیرد؟ هر یک از شیاطین یک حربه پیشنهاد کردند، ولی ابلیس قبول نمی کرد تا اینکه وسواس خنّاس گفت: پیشنهاد من این است که فرزندان آدم را با وعده ها و آرزوها طولانی، به گناه آلوده می کنم و می گویم که اکنون برای توبه کردن زود است و فرصت توبه بسیار است. هنگامی که مرتکب گناه شدند، خدا را از یادشان می برم و توبه را نیز از خاطرشان محو
می کنم. یعنی اینکه آنها را وسوسه می کنم و می گویم فعلا زود است توبه نکن، بعدا توبه می کنی و او به گناهان خود ادامه می دهد. شیطان گفت: آری! تو می توانی از عهدۀ این کار برآیی. سپس این مأموریت را تا پایان عمر دنیا به او سپرد. [158]

عجله کار شیطان است

از اعمالی که شیطان انجام می دهد، عجله کردن است. آیات و روایاتی در این زمینه آمده است و در یک جای قرآن می فرماید: انسان از عجله و شتاب خلق شده است، اما شما ای انسان ها! عجله نکنید. [159]

درجای دیگری از قرآن می فرماید: انسان، همان گونه که خواهان
نیکی ها است به خاطر شتاب زدگی و عدم مطالعۀ کافی به دنبال
بدی ها به راه می افتد؛ چرا که انسان ذاتاَ عجول است. [160]

از جمله روایاتی که در نکوهش شتاب در کارها از امامان معصوم(ع) آمده زیاد است. امام علی(ع)  می فرماید: عجله و شتاب در کارها موجب لغزش می شود.

از این رو، آن ملعون در کشاندن مردم به فساد و مانع شدن از کار خیر و صلاح بسیار شتاب دارد. در حدیثی آمده: حضرت محمّد(ص) فرمودند: العجلة من الشیطان

عجله کردن در کارها از شیطان است. [161] مگر در چند کار که خوی پیامبران است.

بنابراین عجله در گفتار و کردار و رفتار در همه جا ناشایست و از اعمال شیطان به حساب می آید، مگر در چند جا:

1- توبه کردن از گناه: زیرا ممکن است عمر انسان تمام شود و با حال گناه از دنیا برود. [162]

2- عجله در به جا آوردن حج: زیرا ممکن است عمر انسان کفاف ندهد که آن را در سال های بعد به جا آورد.

3- پرداخت بدهی مردم: زیرا یکی از واجبات، پرداختن حقوق و قرض مردم است و تأخیر در آن گناه دارد.

4- غسل جنابت: زیرا انسان جنب تا زمانی که غسل نکرده از خدا و قرآن فاصله دارد.

5- خواندن نماز اوّل وقت: زیرا تأخیر آن باعث می شود انسان از ثواب هایی که رسول اکرم(ص) و امامان بزرگوار وعده فرموده اند، محروم شود.

6- شتاب در آوردن طعام برای مهمان: ممکن است مهمان گرسنه باشد و شرم کند که بگوید من گرسنه هستم و گرسنه بماند.

7- عجله در ازدواج جوانان چه دختر و چه پسر: چون در آن آفاتی است به خصوص برای دختران. در این باره حدیثی می گوید: روزی حضرت رسول اکرم(ص) در بالای منبرفرمودند: ای مردم! جبرئیل از جانب خداوند متعال برای من خبر آورد که دختران جوان و بکر مانند میوه های رسیده ای هستند که اگر آن را نچینند خورشید آنان را فاسد می کند. برای دختران جوان هم دوایی نیست مگر شوهر کردن. [163]

8- عجله کردن در تجهیز و دفن میّت: زیرا تأخیر و دفن میت، توهین به میّت است.

شریکان شیطان

عدّه ای از مردم از روی غفلت و بی توجهی، هنگام غذا خوردن، نام خدا را از یاد می برند و به این وسیله، زمینۀ حضور شیطان را فراهم می کنند. اگر انسان بر سر سفره بنشیند و نام خدا را بر زبان جاری نکند و «بسم الله» را نگوید، آنگاه شیطان شریک او می شود.

از حضرت رسول اکرم(ص) سؤال شد، آیا شیطان در غذا خوردن با انسان شریک می شود و از غذایی که انسان می خورد آن ملعون هم می خورد؟ فرمودند: آری، زمانی که انسان برای غذا خوردن، سر سفره بنشیند و «بسم الله» را نگوید، شیطان هم می آید و بر سر سفره می نشیند و از غذاهای آنان می خورد. در این حالت خداوند برکت را از آن سفره و غذا بر می دارد. [164]

از امام صادق(ع) نقل شده: وقتی غذا می خورید، اول و آخر آن «بسم الله» بگویید. زیرا وقتی که انسان می خواهد غذا بخورد اگر پیش از آن «بسم الله» بگوید،اگر شیطان از آن غذا خورده باشد، استفراق می کند.[165]

دخالت شیطان به هنگام زناشوئی

از امام صادق(ع) روایت شده است: وقتی مرد با زنش نزدیکی
می کند، شیطان آنجا حاضر می شود و اگر آن مرد نام خدا را بر زبان آورد، شیطان از او دور می گردد و اگر بدون نام خدا مجامعت کند، شیطان همراه او مجامعت می کند و فرزند نتیجۀ عمل هر دو خواهد بود. عرض کردم، دخالت شیطان را چگونه می توان فهمید؟ فرمودند: با دوستی و دشمنی ها (یعنی اگر آن فرزند دوستدار اهل بیت باشد شیطان دخالت نکرده و درغیر اینصورت دخالت کرده است). [166]

از پیامبر خدا روایت شده است: خدا بهشت را حرام کرده بر هر
بی حیای فحش گویی که از فحش خود به دیگران و فحش دیگران به خودش بدش نمی آید و اگر او را تحقیق کنی یا پسر زن بدکاره و یا کسی است که شیطان در نطفۀ او شریک بوده است.[167]

شیطان شریک در اموال و اولاد انسان

در ملاقاتی که بین امیرالمؤمنین و شیطان صورت گرفته است بعد از این که شیطان مغلوب امام علی(ع) گردید گفت: به خدا قسم ای علی ابن ابیطالب(ع) کسی با تو دشمن نبوده مگر اینکه من در رحم مادرش با او شریک شده ام آیا کتاب خدا را نخوانده ای که فرموده اند:

وَشَارِکْهُمْ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ

«با آنها در اموال و اولادشان شرکت کن».  [168]

و در روایت دیگر سخن شیطان به این گونه نقل شده است، یا علی کسی دشمن تو نبوده است الاّ اینکه نطفۀ من قبل از نطفه پدرش بر رحم مادرش سبقت گرفته است. [169]

تأثیر دخالت شیطان در نطفه انسان

شیطان و نسل جن در نطفۀ بعضی از انسان ها  دخالت کرده و شخصیت آنها را به شخصیتی منفی بدل می سازند.

آنها در زمان مجامعت مرد با زن نزد زن آمده و منتظر می مانند. اگر مرد بسم الله را بر زبان جاری ساخت شیطان از آنجا می رود و اگر نام خدا را بر زبان نیاورد شیطان نیز در مجامعت آنان شریک می گردد و آن فرزند شخصیتی مخالف با اهل بیت(ع) پیدا می کند. [170]

نیز شیطان به هنگام انعقاد نطفه مخالفان اهل بیت در مجامعت میان مرد و زن حاضر شده قبل از مرد نطفه خود را در رحم زن جاری
می سازد.

در مجامعت های غیر شرعی مانند زنا و غیره نیز شیطان حاضر شده و دستکاری می کند.

جنّی به نام زوال در مجامعت حاضر شده و در نطفۀ برخی از انسان ها که شرایط مجامعت را رعایت نکرده اند حاضر می شود. در نطفۀ فرزندان شرکت می کند و اگر فرزند پسر باشد، لواط کار می شود  و اگر دختر باشد، زنا کار می شود.

و نیز شیطان انسان های لواط کار را بنا بر بعضی اقوال مورد تهاجم جنسی قرار می دهد و این بعید نیست.

شخصیّت چنین انسانهای بدکاره ای با دستکاری شیاطین به پست ترین حدّ ممکن می رسد.

جماع در اوّل و نیمۀ ماه هجری قمری

امام علی(ع) فرمودند: اگر یکی از شما بخواهد با عیال خود نزدیکی کند، باید اوّل و نیمۀ ماه نباشد؛ زیرا شیطان هم در این دو زمان
می خواهد صاحب فرزند شود که می آید و با انسان در جماع شرکت می کند. اگر فرزندی از آنان به وجود آید شیطان در آن شریک است.[171]

هنگام وضو گرفتن

حضرت امام صادق(ص) فرمودند: اگر کسی از شما موقع وضو نام خداوند متعال را بر زبان جاری نکند، شیطان در وضوی او شرکت
می کند و اگر انسان هنگام خوردن و آشامیدن و لباس پوشیدن «بسم الله» نگوید، شیطان در آن کارها شرکت می کند. [172]

ابوحمزه ثمالی می گوید: علی بن حسین(ع) به من فرمودند: ای ثمالی! هنگامی که وقت نماز برسد، شیطان می آید و روی شانۀ انسان
می نشیند و می گوید: آیا نام خدا را برده ای؟ اگر بگوید بله از او دور می شود و اگر بگوید خیر، بر شانۀ او می نشیند، تا اینکه نماز خوانده شود و مردم پراکنده گردند.

ابوحمزه ثمالی می گوید: عرض کردم: آیا آنها قرآن نمی خوانند؟ آن حضرت فرمودند: چرا ولی آن چه تو فکر می کنی نیست. ای ثمالی! مراد بلند گفتن «بسم الله الرحمان الرحیم» است که شیطان را دور
می کند. [173]

هنگام سوار شدن به وسیله نقلیه

ازحضرت رسول اکرم(ص) نقل شده: اگر هنگام سوار شدن «بسم الله» بگوید، ملکی پشت سر او سوار می شود و از او محافظت می کند، تا زمانی که پیاده شود. اگر سوار شد و نام خدا را نگفتف شیطان پشتش سوار می شود و به او می گوید: آواز بخوان. اگر گفت: من آواز ندارم و نمی توانم بخوانم  به او می گوید: مست و بی حال شو. او مست
می شود تا وقتی پیاده شود.

هم رتبۀ شیطان

عده ای از افراد با شیطان در درجه و رتبه و عذاب مساوی با او هستند. چنین اشخاصی با شیاطین برابرند. از جمله:

حضرت امیر المؤمنین(ع) فرمودند:  هنگام مرگ علمای بی عمل چنین هستند.

اشد الناس ندما عند الموت العلماء غیر العاملین

«پشیمان ترین مردم هنگام مرگ عالمانی هستند که به علم خود عمل نکرده اند».

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: کسی که کسب علم و دانش کند وعلم خود را به کار نبندد، خداوند در روز قیامت او را محشور
می گرداند در حالی که کور است. [174]

از حضرت رسول اکرم(ص) نقل شده: روز قیامت عده ای از اهل بهشت و کسانی که از عالمی کسب علم کرده اند و به وسیلۀ آن داخل بهشت شده اند - اطلاع پیدا می کنند که آن عالم در جهنم است. از او می پرسند: چه چیز باعث شد که تو داخل جهنم شوی؟ در جواب
می گوید: من شما را امر معروف و نهی از منکر کردم، امّا خودم به آنها عمل نمی کردم و برای همین داخل جهنم شدم. [175]

محل کار شیطان

کارگاه شیطان مغز و ذهن تنبل ها و تن پروران است. مغز افرادی که در کار و کوشش برای  دنیا و آخرت سست و بی حال باشند. آنها نه حال عبادت دارند و نه حال تجارت، نه عاشق دنیا هستند و نه آخرت.

از امامان معصوم(ع) دربارۀ تنبلی و بی حالی روایت شده که خود ایشان از سستی و بی حالی به خدا پناه می بردند.

امام سجّاد(ع) در شب های ماه مبارک رمضان در مناجات خود چنین می فرماید: خدایا!  به تو پناه می برم از تنبلی و بی حالی. [176]

حضرت محمّد(ص) فرمودند: از تنبلی و سستی بپرهیز. زیرا تو برای امروز زنده ای نه برای فردا. اگر فردایی بود نیز مثل امروز باش و اگر فردایی نبود پشیمان نخواهی بود. [177]

وسایل کار شیطان

برای گمراه کردن هر شخصی وسیله ای مخصوص لازم است که بتوان با آن، افراد را منحرف کرد. زیرا با یک وسیله نمی توان همۀ افراد را منحرف کرد.

مهمترین وسایلی که شیطان کار خود را با آنها شروع می کند، طلا و نقره و پول دنیا است که اهل بازار فریفته می شوند و به وسیلۀ گله های گوسفند و گاو و شتر صحرا نشینان گول می خورند و به وسیلۀ غذا های لذیذ و چرب و شیرین، کسانی که بندۀ شکم اند منحرف می شوند و حتی شهادت دروغ و ناحق می دهند. با زیورآلات، زنان  فریب
می خورند و به وسیلۀ ساز و آواز و شراب می تواند جوانان را منحرف کند و به وسیلۀ زنان (بزرگ ترین وسیله) می تواند مردم را به انحراف بکشد و گمراه کند.

حکایت بئر معطله

چنین گفته اند که در بنی اسرائیل پادشاه کافری بود که سپاه بزرگی داشت. امّا وزیر او مردی بود مسلمان و نیکخواه و چهار هزار مرد فرمانبردار در اختیار داشت. روزی میان پادشاه قوی لجاجت و ستیزه جویی درگرفت. وزیر خشمگین شد و با مردان خود روی به بیابان نهاد و رفت و به جایگاهی رسید که خاک و آب و هوای خوش و خرّمی داشت. در همانجا فرود آمده اقامت کردند. زمین آنجا زود به آب
می رسید. بنابراین چاه های بسیاری حفر کردند و خانه ها و قصرهای بسیاری ساختند تا جایی که به شهری تبدیل شد. آب چاه ها شور بود و این مشکل اساسی آنها محسوب می شد. مردی که آب شناس نیز بود به آنجا رسید و آنها را در حالت غم و ناراحتی دید و برای  رفع مشکل گفت: در بین این سنگها چاهی بکنید که آب آن خوش و گوارا خواهد بود. همچنان کردند که او گفته بود و آب سرد و خوشی از آن بیرون آمد. در کنار آن چاه قصری ساختند و در ساختمان آن از خشتهای زرّین و نقره استفاده کردند و در راه خدا و سعادت خود زندگی خوشی را
می گذراندند و هر اندازه که شیطان می کوشید تا آنان را از راه راست منحرف کند موفق نمی شد.

روزی شیطان به صورت پیرمردی بر آنان ظاهر شد و خود را به دیوانگی زد. طبق دستور وزیر او را بند کرده و به زندان فرستادند. شیطان در زندان عبادت می کرد. پس از گذشت چند روز وزیر گفت: از او بپرسید که معلوم شود چیزی می داند یا نه. از او سؤالات مختلفی کردند و او جواب داد. به وزیر گفتند  که او دانشمند است. روزی زنی نزد او رفت و گفت: شوهران ما به تجارت و سفر می روند و مدّتی از ما  دور می شوند آیا رواست که زنان با هم بخوابند. شیطان گفت: آری رواست.

زنان نیز به گفتۀ او عمل کردند. تا اینکه خداوند پیامبری نزد ایشان فرستاد که نام او «قحافه» بود. آن پیامبر زنان را از عمل زشتی که می کردند منع کرد. زنان گفتند: دانشمند این عمل را روا دانسته است. پیامبرشان گفت: خداوند سعادت و خوشبختی شما را می خواهد پس از قول خدا سر پیچی نکنید تا گمراه نشوید.

روزی شیطان به آنان گفت: آیا می خواهید که من شما را نزد خداوند ببرم تا او را ببینید؟ گفتند: آری. شیطان پیشاپیش تختی را در بیابان آراسته کرد و یکی از شیاطین را روی آن نشاند و چندین تن از شیاطین دیگر را دستور داد پیشاپیش او بایستند.

وقتی که آن قوم آمدند و آن جایگاه و صحنه را مشاهده کردند به سجده افتادند. چون روز شد آن صحنه محو شد و چند بت در آنجا دیدند. شیطان گفت: دستور من این است که شما این بت ها را بپرستید و چنین شد که بت پرستی در بین آنان رواج کلّی یافت و از حق باز ماندند. به دستور خداوند جبرئیل آمد و چاه آنان را تخریب کرد و آنان بی آب ماندند و هر چقدر پیامبرشان آنان را ارشاد فرمود و از عذاب الهی ترساند فایده ای نداشت.

سرانجام عذاب الهی آنان را فرا گرفت و همگی به دیار عدم  شتافتند.[178]  

فتنۀ شیطان

پس بزرگترین سلاحی که شیطان می تواند با کمک آن اشخاص را به انحراف بکشد زنان بی ایمان (البته این زنان از مکرهای کوچک شروع می کنند) هستند.

امیرالمؤمنین(ع) می فرماید: فتنه و فساد از چند چیز بلند می شود. یکی از آنها دوستی با زنان نامحرم و محبت بی حد به ایشان است. کسی که علاقه و محبت بیش از حد به زنان داشته باشد، باید بداند که بهره ای از عیش و زندگی خود نمی برد. [179]

از محبت وعلاقه بی حد به زن بود که ابن ملجم مرادی به دستور قطام، دست به قتل حضرت علی(ع) زد و آن جنایت بزرگ را مرتکب شد.[180]

نجات عابد از فتنه شیطان

امام صادق(ع) فرمودند: در بنی اسرائیل عابدی بود که از دنیا هیچ بهره ای نداشت. روزی ابلیس لشکریانش را جمع کرد و از آنها خواست که کسی امر این عابد را بر عهده بگیرد(او را فریب دهد). شیاطین اعلان آمادگی کردند. برخی با  زن ها و دیگری با شراب و لذّات دنیا خواستند عابد را به معصیت خداوند گرفتار کنند. ولی ابلیس هیچ یک از اینها را نپذیرفت. تا اینکه یکی از شیاطین برخاست و گفت: من امر این عابد را بر عهده می گیرم. ابلیس پرسید چگونه؟ گفت: از طریق نیکی. ابلیس گفت: پس به طرف او برو که تو از عهدۀ او بر خواهی آمد. شیطان وارد محل عبادت عابد شد و در کنار عابد مشغول خواندن نماز شد. عابد گاهی در بین عبادتش استراحت می کرد و گاهی می خوابید. ولی شیطان نه می خوابید و نه استراحت می کرد. بلکه دائما مشغول خواندن نماز بود. عابد وقتی که با این صحنه روبرو شد از کمی عبادتش خجل گشت و عملش در نزدش کوچک آمد. پس به شیطان گفت: ای بنده خدا. چگونه بر انجام نماز این گونه قوی شده ای؟ شیطان به او پاسخ نداد. برای بار دوّم نگاهی به عابد کرد. ولی باز هم به او جواب نداد. برای بار سّوم برگشت به طرف عابد و به او گفت: من گناهی را مرتکب شده ام و الان پشیمانم و توبه کرده ام و هر وقت که به یاد آن گناه می افتم این گونه بر نماز قوی می شوم. عابد به شیطان گفت: به من بگو چه گناهی را مرتکب شده ای تا من هم آن گناه را مرتکب شوم و پس از آن توبه کنم و هر گاه به یادش بیفتم این گونه بر نماز قوی گردم. شیطان گفت: برو داخل شهر و از فلان زن فاحشه پرس و جو کن و نشانی آن را پیدا کن. وقتی نزد او رسیدی دو درهم به او بده و از او کام بگیر. عابد گفت: من دو درهم ندارم. از کجا تهیه کنم. در این هنگام شیطان از زیر سجّاده اش چهار درهم بیرون آورد و به عابد داد.

عابد روانه شهر شد. وقتی که به داخل شهر رسید نشانی آن زن فاحشه را پرسید و مردم به گمان این که عابد می خواهد آن زن را نصیحت کند  او را راهنمایی کردند و منزل فاحشه را به او نشان دادند. هنگامی که عابد به خانۀ فاحشه رسید در را کوبید، زن در را باز کرد. عابد دو درهم به آن زن فاحشه داد و وارد خانه شد. زن به عابد گفت: تا کنون کسی با این هیأت و شکل و قیافه نزد من نیامده تو چگونه به اینجا
آمده ای؟ عابد قضیه خود را برای زن فاحشه نقل کرد. زن رو به عابد کرد و گفت: ای بندۀ خدا. ترک گناه آسان تر از طلب توبه است و این گونه نیست که هر کس طلب توبه کند توبه اش پذیرفته گردد و گویا این شخصی که در نزد تو عبادت می کرده شیطان بوده است و اگر
می خواهی درستی کلامم را بدانی به محل عبادتت برگرد، او را آنجا خواهی دید.

آن عابد برگشت و زن فاحشه در همان شب از دنیا رفت. صبح شد در حالی که بر روی در منزل فاحشه نوشته شده بود: فلان زن فاحشه را دفن کنید زیرا او از اهل بهشت است. مردم تردید کردند و تا سه روز به خاطر تردیدی که داشتند جسد آن زن را به حال خود گذاشتند و او را دفن نکردند. در این حال خداوند عزوجل به حضرت موسی(ع) وحی کرد که بر جسد فلان زن نماز بخوان و مردم را هم امر کن تا بر جسد او نماز بخوانند. زیرا من تمام گناهان او را به سبب منصرف کردن بنده ام از ارتکاب معصیت بخشیدم و بهشت را بر او واجب نمودم. [181]

نماز شیطان

شیطان، برای گمراه کردن انسان از یک شیوه ثابت استفاده نمی کند بلکه برای هر کسی شیوه مخصوص به خود آن را به کار می برد
تا موفق شود. برای هر کسی راه و روش جداگانه ای دارد. یکی از
راه های مؤثر و موفّق آن ملعون، عبادت نمودن و نماز خواندن او است. برای منحرف کردن نمازگزاران از حربۀ نماز استفاده می کند. زیرا اگر کسی که راضی نیست خود را به هر گناهی بیالاید و نمازهایش پشتوانه معنوی اوست هیچ گاه به فرمان او در نمی آید که شراب بخورد یا آدم بکشد یا دزدی کند. مسلما به فرمان او گردن
نمی نهد ناگزیر باید راهی را بیابد که بتواند آرام آرام او را منحرف کند و به مقصود خویش راهنمایی نماید و آن هم دردی و هم راهی با او در لباس نماز خوان و عابد است.

از امام صادق(ع) نقل شده، در بنی اسرائیل عابدی بود که در غار کوه مدّت ها خدا را عبادت کرده و همیشه مشغول نماز بود. شیطان هر چه خواست او را فریب دهد نتوانست. از هر راهی که وارد شد مؤثر نیفتاد تا آنکه روزی بالای بلندی رفت و با صدای بلند فریاد کشید به طوری که همه لشکریانش دورش جمع شدند و گفتند: ای  بزرگ ما. چه روی داده که این قدر ناراحتی و فریاد می کشی.

گفت: از دست این عابد. او مرا بیچاره و حیران نموده از هر راهی خواستم او را فریب دهم نتوانستم. آیا کسی هست او را فریب دهد؟

یکی از آن میان برخاست و گفت: من او رافریب می دهم. شیطان گفت: از چه راهی؟ جواب داد: از راه دنیا و سرخوشی آن. آنها را برای او زینت می دهم. گفت: بنشین تو مرد میدان او نیستی، زیرا علاقه به دنیا ندارد و لذّّت دنیا را نچشیده است.

دیگری برخواست و گفت: من می روم و او را فریب می دهم. شیطان گفت: از چه راهی؟ گفت: از راه شهوت و زنان. گفت: تو هم بنشین که مرد میدان او نیستی.

سّومی برخاست و گفت: اگر اجازه دهی من می روم و او را فریب
می دهم. گفت: از چه راهی ؟ جواب داد. از راه عبادت و نماز. گفت: برو چون تو مرد میدان او هستی. آن ملعون صبر کرد تا شب فرا رسید و هوا تاریک شد، خود را به صورت یکی از عابدان در آورد و نزد عابد رفت و به او گفت: ای عابد، من غریبم،  منزلی ندارم. مرا امشب میهمان کن و در نزد خود پناهم بده. عابد هم او را پذیرفت. شیطان از اوّل شب تا صبح عبادت کرد و روز هم پیوسته مشغول نماز بود. نه غذا می خورد و نه استراحت می کرد و نه می خوابید. در حالی که عابد گاهی خسته می شد ولی شیطان خسته نمی شد. او می خوابید و غذا می خورد ولی شیطان مدام نماز می خواند.

عابد پیش او رفت و گفت: اجازه می دهی سؤالی از تو بکنم. گفت: فعلا وقت ندارم. بگذار نماز بخوانم. با اصرار زیاد اجازه گرفت و گفت:
ای بنده خدا. من عابدی مثل تو ندیده ام که این قدر عبادت کند و نماز بخواند. تو چه کرده ای که این قدر عاشق عبادتی ؟ به طوری که نه
می خوری و نه می خوابی و نه آرام داری و خسته نمی شوی، در حالی که من چنین نیستم.

گفت: علّتش این است که من مرتکب گناهی شده ام و هر وقت به فکر آن گناه می افتم از ترس خدا بر خود می لرزم، خورد و خواب از من سلب می شود و مشغول نماز و عبادت می گردم. ولی تو تا به حال گناه و معصیتی انجام ندادی و ترس از خدا در دل تو نیست از این رو در عبادت سست هستی و از آن خسته می شوی و گاهی استراحت
می کنی.

عابد گفت: چه کرده ای و گناه تو چه بوده که این قدر از خدا می ترسی و عبادت می کنی؟ گفت: من زنا کرده ام. وقتی به فکر آن می افتم قدرت عبادتم بیشتر می شود. تو هم اگر می خواهی مانند من عبادت کنی باید برای یک مرتبه زنا کنی.

عابد گفت: من کسی را نمی شناسم که با او زنا کنم. وانگهی این کار خرج دارد و احتیاج به پول است در حالی که من ندارم وکسی به من پول نمی دهد. شیطان گفت: من به تو کمک می کنم و راهنمایی ات
می کنم. سپس دست زیر سجّاده برد و چهار درهم بیرون آورد و به عابد داد و گفت: این پول ها را بگیر  و به شهر برو. سراغ خانۀ آن زن فاحشه را بگیر و با او زنا کن. بعد از آن دیگر از نماز خسته
نمی شوی.

عابد پول را گرفت و روانه شهر شد و سراغ خانۀ زن فاحشه را گرفت. مردم خوشحال شدند و فکر کردند که عابد آمده او را توبه دهد و از گناه منع کند. خانه را به او نشان دادند. عابد با همان لباس و قیافه ای که داشت داخل شد و گفت: ای زن. این پول را بگیر  و زود آماده شو که وقت نماز نگذرد.

زن نگاهی به او کرد و لباس و قیافۀ او را که دید فهمید وی از مشتریان او نیست و الاّ سر و وضع خود را تغییر می داد و این قدر عجله نداشت.  برای همین ماجرا را از عابد پرسید: او هم تمام سرگذشت شخصی که میهمان او شده بود را تا آخر برای آن زن نقل کرد.

زن فهیمد که آن شخص شیطان بوده است. گفت: ای بندۀ خدا. او شیطان بوده و با نماز و عبادت می خواسته تو را فریب دهد. برگرد و از این عمل منصرف شو که گناه نکردن بهتر از گناه کردن و توبه کردن است. زیرا شاید توبه تو قبول نشود یا عمر تو تمام شود و در حالی بمیری که توبه نکرده باشی. ای عابد برگرد و اگر آن شخص هنوز مشغول نماز است بدان او انسانی بوده و اگر رفته بدان شیطان است.  وقتی عابد برگشت کسی را ندید.

اتفاقا آن زن همان شب از دنیا رفت. صبح که شد مردم بر خانۀ او نوشته شده ای دیدند. جمع شوید وزن را دفن کنید که اهل بهشت است. مردم در کفن و دفن او حیران شدند و به شک افتادند و سه روز دفن او را به تأخیر انداختند. خداوند به حضرت موسی(ع) خطاب کرد که: برو مردم را خبر کن تا جنازه اش را غسل دهند و بر وی نماز بخوانند و در قبرستان مسلمانان دفن کنند. من بخاطر اینکه یکی از بندگان ما را از گناه منصرف کرد او را بخشیدم و از گناهان او صرف نظر کردم و او را اهل بهشت قرار دادم. [182]

حیله های شیطان    

شیطان خواست تا از عشق و علاقه ذاتی انسان، به تکامل و ترقی در زندگی جاوید استفاده کند. نیز برای قانع کردن آنان برای مخالفت فرمان خدا عذر و بهانه ای بتراشد که آنها با دلگرمی دستور او را اجرا کنند.

شیطان بعد از آنکه از حضرت آدم(ع) مأیوس شد پیش همسر حضرت آدم(ع) رفت و گفت: آیا می دانی چرا خداوند شما را از میوه این درخت منع کرده و گفته است نزدیک آن نشوید ؟ چون درخت حیات و جاوید است. هر کس از آن بخورد یا فرشته می شود و یا عمر جاویدان را بدست می آورد و همیشه زنده می ماند.  [183]

سپس گفت: خداوند متعال نمی خواهد شما در زندگی دائمی با او شریک باشید. می خواهد این جاودانگی مخصوص خودش باشد. با این نقشه و نیرنگ به آنها فهماند خوردن از این درخت به شما ضرر و زیان
نمی رساند. بلکه همیشه در بهشت خواهید ماند. بعد از آن گفت: اگر از این نخورید به زودی شما را از بهشت بیرون می کنند. برای این آنان را از حق و حقیقت منحرف کند برای حق به جانبی خود قسم های شدیدی خورد و گفت: من خیرخواه شما هستم. خود را موظّف می دانم که شما را نصیحت کنم. [184]  

حضرت آدم(ع) که هنوز تجربه کافی را نداشت و هرگز گرفتار دام ها و خدعه و نیرنگهای دروغ شیطان نشده بود و نمی توانست باور کند کسی این چنین قسم دروغ به خدا یاد کند سرانجام تسلیم شد و فریب و نیرنگ شیطان در او اثر کرد و از میوه آن درخت خورد.

بعد از خوردن از آن درخت برایشان ثابت شد که نه تنها آن میوه آب حیات و زندگی جاوید نبود. بلکه به مجرّد خوردن، لباسهای بهشتی از بدنشان ریخت و عورت ها و بدنهای آنان که تا آن موقع مخفی و پوشیده بود ناگهان ظاهر شد. ایشان در میان بهشت و جمع فرشتگان عریان شدند و حیران و سرگردان ماندند. پس بلافاصله خود را به میان درختان رساندند و از برگهای درختان برای پوشیدن اندام کمک می گرفتند. ولی برگها هم اطاعت نمی کردند و از بدنشان پرواز می نمودند و باز عریان می ماندند.

حوا چاره را در آن دید تا بنشیند تا رسوایی او کمتر باشد. آدم با یک دست عورت خود را پوشانید و با دست دیگر سر خود را گرفت و گفتند:

خدایا: ما بر نفس خودمان ظلم کردیم. اگر ما را نبخشی و بر ما رحم نکنی از زیان کاران خواهیم بود. [185]

خداوند به آنان خطاب فرمودند: مگر من شما را از خوردن میوۀ آن درخت منع نکردم؟ مگر به شما نگفتم که شیطان دشمن آشکار و سرسخت شما است؟ چرا فرمان من را اطاعت نکردید و فریب آن ملعون را خوردید؟

سپس فرمود: الحال چاره ای جز این نیست که باید از بهشت خارج شوید. آنان را از مکان و مقام خود بیرون کردند و به زمین فرستادند.[186]

زنجیر شیطان

شیطان با دور کردن انسان از راه حق و کشاندن افراد به سوی خود، زنجیرهایی دارد که آنها را به گردن انسان می اندازد و ایشان را به راهی که بخواهد می کشاند.

آن زنجیرها عبارتند از حُبّ دنیا، ریاست خواهی، شکم بارگی، زن دوستی، خواب و تن آسایی، آدم را به گناه می کشاند. مثلا شیطان به انسان القاء می کند که بخواب و راحت باش. اصلاً هیچ کاری انجام نده یا اینکه به انسان تلقین می کند تا می توانی شکم را پر کن تا می توانی از این غذاها بخور. در حالی که ما غذا می خوریم تا به بدن مواد مورد نیاز را برسانیم نه اینکه فقط از خوردن لذت ببریم.

امام صادق(ع) می فرماید: اوّلین چیزی که به وسیلۀ آنها معصیت خدا شده همین دوستی ها بوده است. [187]

از امام زین العابدین سؤال شد: کدام عمل در پیشگاه خداوند افضل است؟ فرمود: هیچ عملی بعد از شناخت خدا و پیغمبر بهتر از بغض و کینه دنیا نیست. زیرا هر فتنه و فسادی که در عالم می شود از دوستی بی مورد سرچشمه می گیرد. زن دوستی، ریاست خواهی، راحت طلبی، دوستی کلام و سخن گفتن، چاپلوسی، خودبرتربینی، دوستی مال و ثروت و تمام این ها در دوستی دنیا جمع اند. [188]

حکایت ملا نخجوانی و شیطان

حاج ملاّ نخجوانی که استاد معارف مرحوم سیّد حسن قاضی (پدر مرحوم علی قاضی) رضوان الله تعالی علیه بود و نزد مرحوم سیّد قریش قزوینی – رضوان الله تعالی علیه – مراتب کمال را در اخلاقیّات و معارف الهیه طی می کرد. می گوید: پس از آنکه  به سنّ کهولت و پیری رسیدم. شیطان را دیدم که هر دوی ما بالای کوهی ایستاده ایم. من دست خود را بر محاسن خود گذارده و به او گفتم: مرا سن پیری و کهولت فرا گرفته از من در گذر، شیطان گفت: این طرف را نگاه کن. وقتی نگاه کردم درّه ای بسیار عمیق دیدم از شدت خوف و هراس عقل انسان مبهوت می ماند. شیطان گفت: در دل من رحم و مروّت قرار نگرفته، اگر چنگال من بر تو بند گردد جای تو در ته این درّه خواهد بود که تماشا می کنی.

کابینه شیطان

شیطان همۀ کارهای خود را به کمک کابینۀ خود انجام می دهد. افراد کابینه اش از فرزندان خود او هستند. افراد کابینه اش دستورات لازم را می گیرند و هرکس پی مأموریت خود می رود. اسامی کابینۀ او از این قرار است.

- وَلهان: او مأموریت دارد تا انسان را در طهارت و نماز به شک اندازد که این نماز باطل است، نماز دیگری را شروع کن، وضوی تو ناقص بود، وضوی خود را تجدید کن.

- هَفاف: او مأموریت دارد تا در بیابان ها انسان را اذیّت کند و برای ترسانیدن او به شکل حیوانات گوناگون به نظر انسان درآید.

- زلنبور: او مأمور بازی ها است. لغویات و دروغ، قسم دروغ و مدح کردن متاع را نزد آنها زینت می دهد. [189]

- ثبر: آن وقتی که مصیبتی به انسان وارد می شود، سیلی به خود زدن، صورت خراشیدن و لباس پاره کردن را برای انسان پسندیده جلوه
می دهد. [190]

- ابیض: او مأمور به خشم در آوردن انسان است و غضب را پیش او جلوه می دهد.

- اعور: کارش تحریک شهوات در مردان و زن ها است. [191]

- داسم: همواره مراقب خانه ها است. وقتی انسان داخل خانه شد و سلام نکرد و نام خدا را بر زبان نیاورد، با او داخل خانه می شود و آن قدر وسوسه می کند تا شرّ و فتنه ایجاد می کند و اهل خانه را به جان هم
می اندازد. اگر انسان بر سر سفره «بسم الله» نگفت با او غذا
می خورد. [192]

- مطرش: کار او پراکندن اخبار دروغ است  که خود جعل کرده، در حالی که حقیقت ندارد. [193]

قَنذَر: او نظارت بر زندگی مردم دارد. هر کس چهل روز در خانۀ خود تنبور داشته باشد، غیرت را از او بر می دارد، به طوری که انسان در برابر ناموس خود بی تفاوت می شود. [194]

- دهّار: او مأمور آزار مؤمنان در خواب است. بطوری که انسان خواب های وحشتناک می بیند، یا در خواب به شکل زنان نامحرم در می آید و انسان را وسوسه می کند. [195]

- تمریح: امام صادق (ع) فرمودند: برای ابلیس در گمراه کردن مردم کمک کننده است. وی در آغاز شب بین مغرب و مشرق به وسوسه کردن، وقت مردم را پر می کند. [196]

- لاقیس: او یکی از دختران شیطان است و کارش وادار کردن زنان به مساحقه و هم جنس بازی زنان است. او مساحقه را به زنان قوم لوط یاد داد. [197]

- مُتُکَوِّن: او شکل خود را تغییر می دهد و خود را به صورت بزرگ و کوچک در می آورد و مردم را گول می زند. [198]

- مُذَهّب: خود را به شکل افراد مختلفی در می آورد مگر به شکل پیغمبر و یا وصی او. مردم را به هر وسیله ای که بتواند گمراه
می کند.( اما وانمود می کند که آنها است)[199]

- خنزب: او بین نمازگزار و نمازش حایل می شود. یعنی حضور قلب را از وی می گیرد. [200]

- مِقلاص: او مأمور قمار است. همۀ قمار بازها به دستور او رفتار
می کنند. [201]

- طَرطَبه: یکی از دختران آن ملعون است.  کار او وادار کردن زنان به زنا است. [202]

عابدی که شیطانی را به قتل رساند

امام صادق(ع) در این باره فرمود: در بنی اسرائیل عابدی بود که مکرّر می گفت: «الحمد لله رب العالمین و العاقبه للمتقین». شیطان از مداومت او بر این گفتار در خشم شده و شیطانی را نزد او فرستاد و به او گفت بگو: «والعقبه للاغنیاء» یعنی عاقبت نیکو برای توانگران است.

چون شیطان پیش عابد آمد و این را گفت: میان او و عابد مؤمن نزاع در گرفت. قرار گذاشتند نخستین کسی را که ببینند از او بپرسند و به نظر او راضی شوند به شرط این که نظر هر کدام موافق بود او دست دیگری را قطع کند. مقداری راه رفتند تا به شخصی رسیدند که یکی از شیاطین بود، امّا شکل انسان. از او پرسیدند: آیا عاقبت نیک از آن پرهیزگاران است یا توانگران؟

گفت: عاقبت نیکو برای توانگران است. چون شیطان این را شنید فورا دست عابد را قطع نمود. باز عابد می گفت: «الحمد لله رب العالمین والعاقبه للمتقین».

شیطان ناراحت شد و گفت: هنوز همین را می گویی؟ باز میان آن دو مشاجره شد. این بار نیز قرار گذاشتند از اوّلین کسی که می بینند بپرسند. بار دیگر شیطان مجسّم شد. چون سؤال را برای او گفتند گفتۀ شیطان را تأیید کرد و گفت: «العقبه للاغنیاء»

شیطان دست دیگر عابد را قطع کرد. باز هم عابد آن جمله را زمزمه می کرد که مرتبۀ سّوم نزاع میانشان واقع شد. این دفعه قرار شد به اوّل کسی که برخورد کنند و او به نفع هر کس قضاوت کند او گردن دیگری را بزند.

در این موقع خداوند ملکی را به صورت شخصی فرستاد چون قضیه را مطرح کرد. آن شخص گفت: عاقبت نیکو برای تقوا پیشگان است و فورا دست های آن عابد را به جای خودش گذاشت و دست بر آن مالید وسالم شد. او هم گردن شیطان را زد.

دشمنان شیطان

شیطان در برابر دوستان فداکار و دل سوزش دشمنان خطرناکی هم دارد که شب و روز از دست آنها می نالد و در شکنجه است و آنان را این طور معرفی می نماید:

هنگامی که حضرت رسول(ص) با شیطان ملاقات کرد از او پرسید: دشمنان تو از امت من چند طایفه هستند. گفت: 22 طایفه و من از ایشان در رنج به سر می برم و دلم از دست آنها پر از خون است.

1 – خود شما، اوّلین و سرسخت ترین دشمن من هستید. من هم از اوّل با تو دشمن بودم و بعدا هم خواهم بود. دشمنی من با تو هیچ وقت به صلح و صفا و دوستی مبدل نخواهد شد. فرمود: برای چه با من دشمنی؟ گفت: برای آنکه در قیامت گناهکاران را شفاعت می کنی و زحمات مرا ضایع و امید مرا قطع می نمایی.

2 – عالم عامل، آن عالمی که به علم خود عمل کند دشمن من است من هم دشمن او هستم. (امّا عالمی که به علم خود عمل نکند دوست شیطان خواهد بود). در اینباره حضرت رسول(ص) فرموده: عالم و دانشمندی که به علم خود عمل کند از هزار عابد برای شیطان خطرناک تر است.[203] 

3 – حامل قرآن، کسی که قرآن را فرا گرفته و حفظ نموده و به تمام دستورها و احکامی که در آن آمده عمل می کند او دشمن من و من هم دشمن او هستم. [204]

4 – مؤذن، کسی که در پنج وقت نماز اذان بگوید و اقرار به شهادتین کند و مردم را متوجّه عبادت خدا و نماز نماید.

5 – دوستان فقرا، آنان کسانی هستند که فقرا و مساکین را از یاد
نمی برند  و به فکر آنها هستند.

6 – دوستان ایتام، کسانی که با یتیمان دوست و مهربان هستند و همانند پدر  و مادر دلسوزانه با آنان رفتار می کنند.

7 – مهربان، کسی که دل رحم و دلسوز بندگان خدا باشد و برای کوچکترین ستمی که به یکی از بندگان خدا شود ناراحت شده و از او دفاع می کند.

8 – ناصح، کسی که برای رضای خدا مردم را اندرز می دهد و به جز رضایت خداوند چیزی در دل ندارد.

9 – دائم الوضو، کسی که در تمام حالات با وضو باشد و اگر وضوی او باطل شد فورا تجدید وضو نماید.

10 – بخشنده، آن که مردم را در مال خود شریک می کند و مقداری از دارائیش را به محرومان اجتماع می دهد و به فکر ذخیره و جمع آوری مال نمی باشد.

11 – خوش خلق، آن که با مردم نیک کردار است و با همه انسان ها  با رویی گشاده رفتار می کند و کسی را با زبان و دیگر اعضاء آزار نمی رساند.

12 – قانع، آنان کسانی هستند که در زندگی به کم دنیا قانع باشند. به آنچه خداوند متعال برای ایشان مقرر فرموده راضی هستند و به مال دیگران تنگ نظر نیستند.

13 – پاک دامنان، زنان و مردانی که عفت داشته باشند. دامنشان آلوده به فساد و فحشا نشده و پوشش اسلامی را در همه جا حفظ می کنند.

14 – آمادگان مرگ، کسانی که همواره به فکر مرگ و آماده شدن برای آن هستند و هیچ وقت، آخرت را فراموش نمی کنند و همیشه به دنبال اصلاح دنیا در تلاش اند.

15 – همنشین صالحان، از کسانی که شیطان آنها را دشمن خود
می داند کسانی هستند که رفت و آمد، نشست و برخاست، گفت و شنود و خورد و خوراک و خواب آنان با صالحان و پرهیزگاران است.

16 – فروتنان، آنان که در برابر خدا و خلق او تواضع می کنند خود را کوچک می پندارند و خود بین نیستند.

17 – جوان عابد، جوانی که خود را در راه بندگی خدا قرار داده و شب زنده داری می کند.

18 – کسانی که نفس خود را از حرام باز داشته اند، کسانی که حلال خدا را حلال و حرام خدا را حرام می دانند، کسانی که چشم و گوش و بقیه اعضاء و جوارح خود را به حرام عادت نداده اند.

19 – کسانی که در غیاب برادران مؤمن خود دعای خیرشان می کنند، هر چه برای خود می پسندند برای دیگران نیز می پسندند و هر چه را برای خود نمی پسندند برای دیگران هم نمی پسندند. افرادی که در حق دیگران دعا می کنند و چشم داشتی هم از آنان ندارند.

20 – کسانی که با پدرو مادر خود مهربان هستند و به آنان احترام
می گذارند.

21 – رهبر عادلی که با مردم از روی عدالت رفتار می کند.

22 – روزه دارانی که مقداری از مال خود را به فقرا می بخشند مانند این است که مرا پاره پاره کرده و در آتش انداخته باشند.

سپس عرض کرد: یا رسول الله عده ای هستند که مراقب کردار من اند، اگر یک نفر را از جاده حق دور کنم و منحرف سازم ایشان می آیند و او را راهنمایی می کنند و به حق بر می گردانند. [205]

دستور العمل پیامبر (ص) برای مبارزه با شیاطین

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: ای امّت محمّد: آیا هنگام سختی ها و گرفتاری ها محمّد و فرزندانش را یاد می کنید تا خداوند به واسطۀ آنها به وسیلۀ ملائکه اش شما را بر شیاطین پیروز گرداند؟ همانا به همراه هر یک از شما یک فرشته ای در سمت راستتان است که کارهای خوب شما را ثبت می کند و فرشته ای دیگر در سمت چپ شماست که کارهای بد و گناهانتان را ثبت می کند. به همراه شما از طرف شیطان دو ابلیس هستند که شما را فریب می دهند. پس هنگامی که این دو شیطان شما را وسوسه کردند خداوند را یاد کنید و بگویید: «لا حَولَ وَلا قُوَّةَ اِلّا بِاللهِ العَلیِ العَظیم وَ صَلَّ اللهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِه» هر گاه این کار را بکنید آن دو شیطان نمی توانند در شما نفوذ کنند و به سوی ابلیس بر می گردند و از عجز و ناتوانی خود شکایت می کنند و ابلیس هزار شیطان را به کمک آنها می فرستد و این گروه شیاطین به سوی شما گسیل می شوند. هر گاه آنها به سوی شما آمدند و در قلب شما وسوسه انداختند اگر به یاد خدا باشید و به پیامبر(ص) و فرزندانش صلوات بفرستید. آنگاه هیچ گاه راه و منفذی برای نفوذ به قلب شما پیدا نمی کنند تا اینکه به سوی ابلیس بر می گردند و به ابلیس می گویند: هیچ کس غیر از خودت از عهدۀ او بر نمی آید. پس با لشکریانت به سوی او برو و او را اغوا کن و بر او غالب شو. ابلیس با لشکریانش به سوی شما رهسپار می شوند در این حال خداوند متعال به ملائکه ها
می گوید: این ابلیس است که با لشکریانش فلان بنده یا فلان امّت مرا قصد کرده اند، بروید با آنها بجنگید. سپس خداوند به ازاء هر شیطان صد هزار فرشته می فرستد. در حالیکه بر اسب هایی از آتش سوار شده اند و در دستهایشان شمشیرهایی از آتش و نیزه هایی از آتش و خنجرهایی از آتش و تیرهایی از آتش و کمانهایی از آتش است گسیل می دارد. ملائکه با شیاطین وارد جنگ می شوند و آنها را می کشند و ابلیس را اسیر می کنند و با آن اسلحه ها به او ضربه وارد می سازند. در این حال ابلیس می گوید: پروردگارا. تو به من وعده داده بودی و مرا تا وقت معلوم مهلت داده ای. خداوند به ملائکه می فرماید: من وعده داده بودم که او را تا وقت معلوم نکشم ولی وعده نداده بودم که اسلحه و عذاب و درد را بر او مسلط نکنم.

ملائکه زخمهای سنگینی بر ابلیس وارد می آورند و سپس او را رها می کنند. پس از آن ابلیس به خاطر ضربات سنگینی که به او وارد شده و کشته شدن فرزندانش به دست ملائکه الهی اندوهگین می شود. زخم های ابلیس التیام نمی یابد مگر با شنیدن کلمات کفر آمیزی که از سوی مشرکین صادر می شود. اگر این بندۀ خدا بر اطاعت خداوند باقی بماند و همواره به یاد خداوند باشد و بر محمّد و فرزندانش صلوات بفرستد ابلیس بر آن زخم ها باقی می ماند. امّا اگر از یاد خداوند غافل شد و در معصیت الهی و مخالفت با خداوند متعال گرفتار شد. زخم های ابلیس التیام می یابد و ابلیس بر آن بندۀ خدا قوی می گردد تا اینکه به او لگام می بندد و بر پشتش سوار می شود و با او سواری می کند. سپس پایین می آید و شیطانی از شیاطینش بر پشت آن بندۀ خدا سوار می شود
و به یارانش می گوید آیا به یاد دارید که به خاطر این بنده خدا چه مصیبت هایی به ما رسید. این بنده خدا ذلیل شد و مطیع ما گشت تا آنجا که اکنون ما بر او سوار شده ایم. [206]

شیطان از فریب چند طایفه ناتوان است

امام صادق(ع) فرمودند: شیطان گفت: من از حیله کردن پنج طایفه ناتوان هستم و بقیۀ مردم در اختیار من هستند.

1- کسی که در همۀ کارهایش بر خداوند متعال توکّل می کند و به ریسمان الهی چنگ می زند.

2- آنکه شب و روز مشغول ذکر خداوند متعال باشد و تسبیح گوید.

3- بنده ای که در همه جا آنچه برای خود می پسندد، برای دیگران هم بخواهد.

4- آنکه وقتی مصیبت و بلایی بر سر آن آید جزع و فزع نمی کند.

5- کسی که راضی به قسمت و قدر الهی باشد و اندوه روزی نخورد. [207]

یأس شیطان

از حضرت امام صادق(ع) روایت شده است که فرمودند: وقتی که آیۀ

وَالَّذِینَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ یُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ یَعْلَمُونَ. أُولَئِکَ جَزَاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَجَنَّاتٌ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ.

«و آنان که وقتی مرتکب عمل زشتی شوند یا به خود ستم کنند، به یاد خدا می افتند و برای گناهان خود طلب آمرزش می نمایند – و کیست جز خدا که گناهان را ببخشد؟ - و بر گناه اصرار نمی ورزند با اینکه می دانند آنان پاداششان آمرزش پروردگار و بهشت هایی است که از زیر درختانش نهرها جاری است و جاودانه می مانند. چه نیکو است پاداش اهل عمل». [208]  بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد، ابلیس سخت ناراحت شد و در بالای کوهی در مکه به نام «ثور» رفت واعلان خطر کرد و همه یارانش در اطراف او جمع شدند. سپس ابلیس نزول آیات مذکور را به اطّلاع آنان رساند و اظهار نگرانی کرد و از آنان کمک خواست.

یکی ازیاران او گفت: من با دعوت نمودن انسان ها از این گناه به آن گناه اثر این آیه را خنثی می کنم. شیطان سخن او را نپذیرفت. یکی دیگر از شیاطین شبیه همان پیشنهاد را کرد. امّا آن هم مورد پذیرش شیطان قرار نگرفت. تا اینکه از میان شیطانها شیطان کهنه کاری به نام «وسواس خناس» گفت: به آنها وعده می دهم و آنها را امیداور می کنم تا اینکه مرتکب گناه شوند، همین که مرتکب گناه شدند، استغفار را از یاد آنها می برم و کردارهای زشت را در نظرشان زیبا جلوه می دهم.

ابلیس به او گفت: تو تا روز قیامت مسئول این آیه هستی. [209]

آگاه باشید که از تکبّر و خودپسندی برحذر باشید که جایگاه وسوسه های شیطانی است. تا آنجا که شما را در تاریکی های جهالت فرو
می برد و در پرتگاه هلاکت و سقوط می اندازد. آگاه باشید که ظلم و کبر و غرور و خودپسندی سینه ها را سنگین می کند و به دلها قفل
می زند و در نتیجه دعای انسان  به آسمان نمی رود و مستجاب
نمی شود. در این حال انسان به آفت ها و بلا ها و مصیبت ها گرفتار می شود.

حربۀ شیطان به خودش برگشت

روزی حضرت علی(ع) برای انجام کاری، یکی از غلامان خود را صدا زد. شیطان او را وسوسه کرد تا جواب ایشان را ندهد. چندین بار او را صدا کرد. امّا آن غلام جواب امام علی(ع) را نداد. سپس آن غلام را دید که پشت دیوار دراز کشیده و مشغول خوردن خرما است.

آن حضرت فرمودند: ای غلام! آیا صدای مرا نمی شنیدی؟ غلام عرض کرد: بله. فرمودند: چرا جواب نمی دادی؟ عرض کرد: یا علی!
می خواستم تو را به غضب آورم.

حضرت علی(ع) فرمودند: من هم کسی را که به تو دستور داد مرا به غضب آوری به خشم می آورم. من شیطانی را که به نام «ابیض» است و تو را وسوسه کرد تا جوابم را ندهی و من هم از سر خشم تو را مجازات کنم به غضب می آورم.

سپس فرمودند: من تو را برای رضای خداوند متعال و در راه او آزاد نمودم. [210]

شیطان نه اینکه نتوانست امام علی(ع) را به غضب آورد، بلکه ایشان شیطان را به غضب آورد.

رو دست خوردن شیطان از مؤمن

روزی مؤمنی با شیطان ملاقات کرد و با او گفتگو کرد و به شیطان گفت: می خواهم با تو دوست و رفیق شوم و از تو اطاعت کنم. شیطان گفت: عجب. همه از دستم می گریزند و بیم دارند.  ولی تو می خواهی با من دوست و رفیق شوی و حرفم را قبول و اطاعت کنی. مؤمن گفت: من با دیگران فرق دارم و تصمیم گرفته ام با تو رفیق باشم. شیطان بسیار خوشحال شد و گفت: قبول دارم.  امّا  به من قول بده که اسرار مرا فاش نکنی و به دیگران نگویی.

مرد مومن گفت: اشکالی ندارد. آن دو عهد برادری بستند. شیطان گفت: اوّل کاری که باید انجام دهی این است که نماز را ترک کنی. زیرا هیچ چیز مانند نماز مرا ناراحت نمی کند و دلم را به درد نمی آورد. نماز رنگم را زرد و پشتم را خم می کند و به واسطۀ نماز بیشترین مردم به بهشت می روند. مؤمن قبول کرد و گفت: دیگر چه اعمالی باید انجام دهم؟  آن ملعون گفت: دروغگو بگو. هر جا  که دروغ می گویند در آنجا حاضر شو و به دروغ آنها گوش بده. زیرا بیشترین غضب الهی برای دروغگویان است. مؤمن وقتی این را شنید سر به سوی آسمان کرد و گفت: خداوندا! از امروز عهد کردم که تا زنده ام دروغ نگویم و هرگز نمازم را ترک نکنم و آن را کوچک نشمارم و هر کجا و در هر کاری باشم نمازم را در اوّل وقت بخوانم. وقتی شیطان چنین دید فریادش بلند شد و گفت: چرا برعکس گفتارم عمل می کنی؟ مرد مؤمن گفت: خواستم تا بفهمم از چه چیزهایی ناراحت می شوی تا من همان ها را انجام بدهم و مخالفت خود را با تو آشکار کرده باشم. وقتی شیطان اینها را از مؤمن شنید فریاد و ناله کرد و خود را بر زمین زد و گفت: ای وای بر من. هرگز این دو راز را به کسی نگفته بودم. از هم اکنون من هم با خودم عهد می بندم که دیگر اسرارم را به اولاد آدم نگویم.[211]

خصلت های نیکوی امت اسلام

روزی شیطان در گوشۀ مسجد الحرام ایستاده بود. حضرت رسول اکرم(ص) هم مشغول  طواف خانۀ کعبه بود. وقتی که حضرت از طواف فارغ شد، ابلیس را دید که ضعیف و نزار و رنگ پریده در کناری ایستاده است. فرمود: ای ملعون. تو را چه می شود که چنین ضعیف و رنجوری؟ شیطان گفت: از دست امّت تو به جان آمده و گداخته ام. حضرت فرمود: مگر امّتم با تو چه کرده اند؟

گفت: ای رسول خدا. چند خصلت نیکو در آنان است که هر اندازه تلاش می کنم تا این خصلت ها را از آنان بگیرم نمی توانم. حضرت فرمود: آن خصلت ها کدامند؟ گفت: اوّل اینکه: هر وقت به یکدیگر
می رسند سلام می کنند و سلام یکی از نام های خدا است.  پس هر کس سلام کند خداوند او را از هر بلا و رنجی دور می کند و هر کس که جواب سلام را بدهد خداوند متعال رحمت خود را شامل حالش می کند.

دوّم اینکه: وقتی همدیگر را ملاقات می کنند به هم دست می دهند که این عمل را آن قدر ثواب است که هنوز دست از یکدیگر برنداشته خداوند هر دو را مورد رحمت خود قرار می دهد.

سوّم اینکه: وقت خوردن غذا و شروع کارها «بسم الله» می گویند و مرا از خوردن آن غذا و شرکت در آن محروم می کنند.

چهارم اینکه: هر وقت سخن می گویند «ان شاء الله» بر زبان می آورند و به قضای خداوند راضی می شوند و من نمی توانم کارشان را از هم بپاشم و آنان رنج و زحمتم را ضایع می کنند.

پنجم اینکه: از صبح تا شب تلاش می کنم تا آنان را به گناه بکشانم و در صورت گناه نیز وقتی که شام می شود توبه می کنند و زحماتم را از بین می برند و خداوند به واسطه توبه گناهانشان را می بخشد.

ششم اینکه: از همه مهمتر اینکه وقتی که نام شما را می شنوند با صدای بلند صلوات می فرستند و من چون ثواب آن را می دانم از ناراحتی فرار می کنم زیرا طاقت دیدن ثواب این عمل را ندارم.

هفتم اینکه: امّت تو به اهل بیت تو مهر می ورزند و این بهترین اعمال است. سپس حضرت روی به اصحاب نمود و فرمود: هر کس که یکی از این خصلت ها را داشته باشد اهل بهشت است.

شیخ انصاری و دام شیطان

یکی از شاگردان شیخ مرتضی انصاری(ره) نقل کرده است: زمانی که در نجف اشرف برای تحصیل مشرّف بودم و در محضر مبارک شیخ انصاری(ره) حاضر می شدم، شبی در عالم رؤیا دیدم که شیطان طناب های بسیاری به دست داشته و در بین آنها طناب ضخیمی داشته است، از او می پرسد: این طناب ها چیست؟ پاسخ می دهد که بوسیلۀ اینها بنی آدم را به سوی خود می کشانم و آنها را وادار به معصیت می کنم. از او پرسید: طناب ضخیم برای کیست ؟ می گوید: برای استادت شیخ انصاری که دیروز او را تا بازار بردم ولی آن را پاره کرد و برگشت. می پرسد: پس طناب من کدام است؟ پاسخ می دهد: تو احتیاج به طناب نداری و حرف شنو هستی.

وقتی که بیدار شدم خدمت شیخ مشرّف شدم و خواب خود را به ایشان عرضه کردم.

شیخ(ره) فرمود: شیطان راست گفت، زیرا آن ملعون دیروز
می خواست مرا گول بزند. چون من پول نداشتم و چیزی در منزل لازم شده بود. با خود گفتم: یک قران از مال امام علی(ع) که در نزد من
می باشد و معطّل مانده تا وقت لازم به مصرفش برسانم به عنوان قرض برمی دارم سپس ادا می کنم. آن یک قران را برداشته و از منزل خارج شدم تا به میان کوچه هم آمدم، همین که خواستم چیزی بخرم با خود فکر کردم که چرا به این چنین عملی اقدام نمایم.  پس نادم و پشیمان به خانه مراجعت کردم  و یک قران را به جای خود گذاشتم.

شیطان و فرار از جنید

یکی از بزرگان نزد جنید بغدادی آمد. شیطان را دید که از نزد جنید
می گریخت. وقتی که نزد جنید رسید، جنید را در حالت خشم و عصبانیّت مشاهده کرد که با کسی در افتاده بود و او را می رنجاند. گفت: ای شیخ! من شنیده ام که شیطان در حالت خشم بنی آدم بر آنان دست می یابد. امّا تو در این لحظه در خشمی با وجود این شیطان از تو می گریخت!

جنید گفت: آیا نشنیده ای که ما به خاطر خودمان خشمگین نمی شویم. بلکه به خاطر خدا چنین می گردیم؟ خشم دیگران برای بهرۀ خودشان است. اگر جز این بود که خداوند فرموده است بگویید: «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» من هرگز استعاذه نمی کردم. [212]

خوشحالی شیطان

وقتی انسان ها  بعضی اعمال را انجام دهند شیطان به قدری راضی و خوشحال می شود که می گوید: من به این اعمال راضی شدم، اگر چه او هیچ کار دیگری انجام ندهد.

اوّل آنکه، خود را در میان مردم بزرگ بداند و غرور و تکبّر داشته باشد و مردم را حقیر و کوچک حساب کند. بطوری که اعمال خود را خوب و با ارزش و اعمال مردم را بد و ناپسند بداند. در نتیجه اعمال کوچک خود را بزرگ و اعمال بزرگ دیگران را کوچک بشمارد.

دوّم اینکه، اعمال زشت و ناپسند انجام داده و آنها را کوچک و
بی ارزش جلوه دهد. همچنین در عبادت سهل انگار باشد و باکی از انجام دادن گناه نداشته باشد و گناه خود را فراموش کند و درصدد توبه نباشد.

سّوم اینکه، کارهایش از روی خود پسندی و از روی ریا باشد و از روی بدبینی به مردم نگاه کند. کسی که مردم را با زبان آزار می دهد. این کار از بزرگترین گناهان است. امام صادق(ع) فرموده اند: ای مردم! محافظت زبان از شرایط ایمان است و دشمن ترین مردم نزد خدا کسانی هستند که مردم از زبان آنان بترسند. [213]

امّا اعمال و ارکان کوبنده شیطان نماز است. چون نماز به مفهوم تسلیم شدن در برابر خداوند است.

پایکوبی شیطان

از جاهایی که خوش آیند شیطان است و بی اختیار می رقصد و کف
می زند هنگامی است که زن با شوهر خود نزاع کند و سر صدا راه بیندازد.

کف زدن و رقصیدن شیاطین ادامه پیدا می کند تا وقتی که میان آنان صلح و صفا برقرار شود. در این هنگام شیطان عزادار می شود و
می گوید: خدا نور چشم آن کس را ببرد که نور چشم مرا برد.

در جای خود گفته شد: شیطان با هر کس که داخل خانه شود و به اهل خانه سلام نکند همراه است. شیطانی که اسمش (داسم) است او را همراهی می کند و آنقدر وسوسه می کند تا شر و فتنه ایجاد نماید و اهل خانه را به جان هم اندازد آن گاه رقص و پایکوبی کند.

از جمله جاهایی که شیطان رقص می کند جایی است که مؤمن یا عالمی که در عمر خود فریب شیطان را نخورده و از او اطاعت نکرده است از دنیا برود هنگامی که آن عالم یا مؤمن از دنیا می رود شیطان پای کوبی می کند و خوانندگی می نماید و از خوشحالی می رقصد. [214]

خندۀ شیطان

شیطان ملعون، اوّل میان دو نفر یا دو طایفه و فامیل را به هم می زند و زد و خورد و نزاع بر پا می کند و بعد از آن به کوتاه اندیشی هر دو می خندد و از کاری که کرده لذت می برد. [215]

آن ملعون دسیسه می کند تا زن و شوهر، پدر و فرزند، برادر با برادر، دو رفیق، دو همکار، دو روستا را با ترفندی به جان هم می اندازد.

گریۀ شیطان

شیطان از بعضی کارها آنقدر ناراحت می شود که گریه می کند. از جمله:

- وقتی مؤمن دیگر را ملاقات نماید و بر او سلام کند. اینجا ابلیس از ناراحتی گریه می کند و می گوید: وای برمن! این دو نفر از هم جدا نمی گردند، مگر اینکه خداوند هر دو را می آمرزد و داخل بهشت
می نماید و زحمات من در گمراهی آنان از بین می رود.

- وقتی کسی برای رضای خدا ازدواج کند. اگر شخصی با عیال حلال و شرعی خود هم بستر شود و سپس غسل کند. شیطان از ناراحتی گریه می کند و می گوید: وای بر من! این بنده برای رضای خدا و بقای نسل خود و برای فراوانی «لا اله الا الله» گویان، با عیال خود نزدیکی کرد و بعد از آن غسل نمود و خود را پاک و پاکیزه کرد و دستور خدا را اطاعت نمود و خدا هم آنها را آمرزید و از گناهان آنان در گذشت.

- وقتی کسی عطسه کند و بعد از آن بگوید: «الحمدلله رب العالمین» شیطان از ناراحتی گریه می کند.

- زید شحّام می گوید، از امام صادق(ع) شنیدم که فرمودند: وقتی انسان در برابر خداوند متعال سجده می کند و آن را طول می دهد. شیطان از ناراحتی گریه می کند. [216]

کمین گاه شیطان

دشمن وقتی نتوانست از راههای ساده و عادّی بر حریف خود غالب شود و او را به زمین زند دنبال کمین گاهی می گردد تا در پناه آن و در وقت مناسب، بر حریف خود حمله کند و ناگهان او را در جای خود از پای در آورد.

حیوانات هم برای این که طعمه خود را به آسانی به دست آورند کمین می کنند. شیطان هم اگر نتوانست از راه عادّی و ساده بر انسان غالب شود، کمین می کند و سعی می کند از این راه به هدفش برسد. کمین گاه شیطان مال و ثروت است.

غیاث ابن ابراهیم از امام صادق(ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: شیطان فرزند آدم(ع) را در هر چیز می چرخاند و به هر راهی می برد و هر گناهی را به او پیشنهاد می کند. همین که او را خسته و ناتوان دید نیرو و توانش را از او گرفت در کنار مال و ثروت کمین می کند و چون انسان به آنجا رسد که در آخرین مرحله شانس شیطان است ناگهان گریبانش را می گیرد که دیگر راه فراری برای او نیست. [217]

مقصود این است که مال و ثروت بزرگترین کمین گاه شیطان است، زیرا بسیار کم اتفاق می افتد که انسان به مال و ثروت برسد و او را نفریبد و منحرف نکند. قرآن در اینباره می فرماید:

کَلَّا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَیَطْغَى . أَنْ رَآهُ اسْتَغْنَى

«چنین نیست که نعمت های الهی و مال و ثروت شکر گزاری را برای همیشه در انسان زنده کند بلکه او مسلما طغیان می کند چون خود را مستغنی و بی نیاز می بیند». [218]

گریۀ دروغین شیطان

اوّلین کسی که به دروغ گریه نمود شیطان بود. آن ملعون به واسطۀ گریه، دل بعضی را می سوزاند و بر آنها مسلط می شود و منحرفشان می کند. همچنین مأمون خلیفۀ عباسی در شهادت امام رضا(ع) در خراسان به دروغ گریه کرد. [219]

نقل شده که روزی حضرت یحیی بن زکریا(ع)  روزی به ابلیس برخورد نمود، در حالی که آن ملعون گریه می کرد. حضرت یحیی(ع) علت گریۀ او را پرسید؟ گفت: ای پیامبر خدا! هر چه به درگاه خدا
می روم و او را می خوانم، جوابم را نمی دهد و عنایت در حقم
نمی فرماید. حضرت یحیی(ع) از روی دل سوزی عرض کرد: خدایا! چه می شد اگر درب عنایت خویش را به روی او باز می کردی و او را مشمول رحمت خود می فرمودی!؟

خطاب رسید: ای یحیی! شیطان به دروغ گریه می کند، گریۀ او برای فریب دادن بندگانم است. اگر می خواهی دروغ او بر تو آشکار شود به او بگو: خدا تو را می بخشد، در صورتی که بروی کنار قبر حضرت آدم(ع) و بر خاک او سجده کنی.

حضرت یحیی(ع) ماجرا را برای شیطان بازگو کرد و از آن ملعون خواست تا بر سر قبر حضرت آدم(ع) برود و سجده کند. گفت: ای یحیی! آن وقت که زنده بود سجده نکردم، حالا که مرده و زیر خاک است بروم و خاکش را سجده کنم!؟ هرگز چنین کاری نخواهم کرد.

خطاب از جانب خدا رسید: ای یحیی! حال دانستی که گریۀ آن ملعون نیرنگ بوده و مقصودش منحرف کردن مردم است. [220]

لواط کنندگان از یاران شیطان اند

حضرت علی(ع) از رسول اکرم(ص) نقل می کند که ایشان فرمودند: خداوند متعال وقتی حضرت آدم(ع) را امر کرد که از بهشت فرود آید، او و زوجه اش با هم فرود آمدند. ابلیس هم فرود آمد و همسری برای او نبود.

اوّلین کسی که با خود لواط کرد، همان ابلیس بود. فرزندان او از خودش به وجود آمدند. امّا ذریۀ آدم از زوجه و همسر او است. [221]

در حدیثی گفته شده: خداوند، ابلیس را خلق نمود ودر ران راست او آلت مردانگی و در ران چپ او آلت زنان قرار داد. او وقتی می خواهد صاحب فرزندی شود، ران های خود را به هم می مالد و با خود جفت گیری می کند، در هر بار و هر روز ده تخم می ریزد و از هر تخمی هفتاد شیطان پدید می آید. [222]

ابی بصیر از اما محمد باقر(ع) یا امام جعفر صادق(ع) نقل می کند: شیطان به صورت یک جوان زیبایی شد و لباس نیکویی پوشید. وقتی به میان جوانان قوم لوط آمد. ابراز تمایل کرد که با او عمل لواط انجام دهند. زیرا اگر می خواست با آنها این کار را بکند قبول نمی کردند. وقتی قوم لوط آن عمل زشت را با او انجام دادند. آن عمل زشت را یاد گرفتند و این عمل بد در میان آنها رواج پیدا کرد تا جایی که زنان خود را ترک کردند. [223]

شیطان و قوم لوط

قوم لوط از بهترین خلق خداوند متعال بودند. شیطان با تلاش فراوان در صدد گمراهی آنان بود و به دنبال راهی برای این کار می گشت. متأسفانه قوم لوط با گذشت زمان به صفت زشت بخل گرفتار شد و همین صفت زشت در مورد شهوت جنسی گریبانشان را گرفت.

وقتی حضرت ابراهیم(ع) به سرزمین شام وارد شد، مردم آن دیار را به پرستش خدای یگانه و دین حق دعوت کرد. در هفت فرسنگی او شهری آباد حاصلخیز و پر برکتی بود که سر راه کاروانیان و مردم قرار داشت. هر کس که از آنجا عبور می کرد، از درخت ها و زراعت آنها استفاده می کرد.

این ماجرا برای قوم لوط قابل تحمّل نبود. برای همین در صدد چاره ای بر آمدند تا دست دیگران را از اموال خود کوتاه کنند. شیطان از این فرصت استفاده کرد و به صورت پیرمردی نزد ایشان آمد. شیطان به آنها گفت: کاری به شما یاد می دهم که اگر آن را انجام دهید دیگر کسی به شهر های شما نزدیک نمی شود. مردم پرسیدند چه کاری؟ آن ملعون گفت: هر کس از اینجا عبور کرد، جامه هایش را از تن در آورده عریانش کنید و با او لواط کنید.

آنگاه خود به صورت پسری زیبا رو نزد آنان رفت و به زراعت آنها تعدّی کرد. آنها نیز با وی لواط کردند. قوم لوط از این کار خوششان آمد.  سپس با مردان و پسران دیگر قوم خود نیز این عمل را انجام دادند. تا اینکه تدریجا این کار زشت در میان آنها رواج یافت و سرانجام کارشان به جایی رسید که به کلّی از زنان روی گردان شدند و به پسران و مردان روی آوردند.

شیطان که نقشۀ خود را عملی شده دید، به سراغ زنان آنها رفت و به آنها گفت: اکنون که مردانتان برای دفع شهوت جنسی به یکدیگر اکتفاء کرده اند شما هم برای رفع شهوت به یکدیگر اکتفاء کنید. آنگاه مساحقه (همجنس بازی زنان) را به آنان آموخت. [224]

امام باقر(ع) فرمود: وقتی خواسته ابلیس در قوم لوط عملی شد خود را به صورت زن در آورد و سراغ زنان آمد و گفت: آیا مردان شما با هم لواط می کنند؟ در جواب گفتند: آری. دستور داد شما هم با هم مساحقه کنید. [225]

شیطان اولین لواط کننده

در روایات آمده است: شیطان اوّلین بار به قوم لوط عمل لواط را یاد داد و یکی از آنها اوّلین بار با شیطان که به صورت پسر بچه ای در آمده بود لواط کرد و بعد از آن با یکدیگر آن عمل را انجام دادند و سپس به کودکان پرداختند و آنگاه میهمانان و رهگذران از دست آنها سالم
نمی گذشتند. [226]

آتش شیطان

همینطور که آتش کارش سوزاندن و خاکستر نمودن و از بین بردن چیزهاست. انسان هم وقتی که خشم گرفت با پوششی از زدن، مجروح کردن، کشتن و از بین بردن دیگران خود را نشان می دهد.

در این حالت رگ های گردن انسان، صورت و چشم ها را خون فرا می گیرد و دیگر انسان، زمان خویش را از دست می دهد و خود را دربست در اختیار شیطان قرار می دهد  به فرمان اوست و از خود اختیاری ندارد. برای همین کارهایی می کند که شیطان خوش دارد و به آنها دستور می دهد.

وقتی آتش غضب درسینۀ انسان مشتعل شد و خون چشم ها را پر کرد و شیطان اختیار او را در دست گرفت. دیگر انسان از هیچ جنایت و خیانتی که مرتکب شود باکی ندارد. ممکن است به قتل و غارت، ضرب و جرح، فحش و ناسزا، دروغ و تهمت، هتک آبرو و تحقیر و طرد طرف مقابل دست بزند.

به وسیلۀ غضب، شیطان به آرزوی خود می رسد و می تواند انسان را از حق منحرف کند. چون خود آن ملعون می گوید: غضب وسیلۀ شکار من است. به واسطۀ آن بندگان خوب خدا را به دام می اندازم و از بهشت دور می گردانم و به سوی جهنم می کشانم. [227]

روزی حضرت رسول اکرم(ص) به اصحاب خود فرمودند: پهلوان در میان شما کیست؟  عرض کردند: پهلوان به کسی گفته می شود که پشت او به خاک نرسد.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: خیر. پهلوان حقیقی کسی است که شیطان در قلب او راه پیدا نمی کند تا غضب او را شعله ور گرداند. پهلوان و قوی کسی است که همیشه به یاد خدا است و به وسیلۀ خویشتن داری، خشم خویش را مغلوب کند. [228]

 حضرت رسول اکرم (ص) می فرمایند:

اَشجَعُ النّاسِ مَن غَلَبَ هَواهُ

وقتی آتش غضب شعله ور شد و زبانه کشید باید به وسیلۀ وضو گرفتن با آب سرد آن را از بین برد و خاموش کرد.

احادیثی از امامان معصوم(ع) در این باره وارد شده: که غضب را آتش شیطان به حساب آورده اند.

حضرت رسول اکرم(ص) می فرمایند: غضب پارۀ آتشی از شیطان است. [229]

در هم کوبنده شیطان

اگر می خواهید از دشمن قدّار انتقام بگیرید. اگر می خواهید انتقام خود و پدران و مادران و نیاکان خویش را از دشمن دیرینه انسان بگیرید. اگر می خواهید قدرت و شوکت خود را  در برابر دشمن سرکش چندین هزار ساله به نمایش گذارید. اگر می خواهید ضربۀ محکم و کاری را بر دشمن خستگی ناپذیر خود فرود آورید. اگر می خواهید دشمن با سابقۀ خود را از اطرافتان برانید و تا همیشه مأیوسش کنید. اگر
می خواهید دیگر آن دشمن سر سخت و پر کار به سراغ شما نیاید و روی شما سرمایه گذاری نکند. اگر می خواهید دشمن ترین دشمنان خود را که شیطان رجیم باشد مغلوب کنید. اگر می خواهید آن ملعون را بکوبید و دست و پای او را خرد نمایید نماز بخوانید.

نمازی که به گفتۀ حضرت محمّد بن مصطفی(ص) که می فرماید: پایۀ دین، پیمان عهد با خدا، معراج و وسیلۀ بالا رفتن مؤمن، وسیلۀ سنجش و معیار و میزان مردم، نسبت به دین مانند سر نسبت به بدن، مرز میان ایمان و کفر و خلاصه مفتاح و کلید بهشت است.

بعضی از اعمال و عبادات کوبندۀ شیطان است. چون همۀ ارکانش به مفهوم تسلیم شدن در برابر خداوند وضع شده است و او به خاطر همین زیر بارش نمی رود و گفتۀ پیامبر اسلام(ص) که فرمودند:

الصلوة مد حرة للشیطان

همانا نماز کوبنده و شکننده شیطان است. [230] 

و به وسیلۀ نماز شیطان و یارانش فرو می پاشند.

هنگام نماز و شیطان

در روایتی آمده که هنگام نماز، شیطان حاضر می شود و آن قدر نماز گزار را وسوسه می کند تا ازحالت نماز بیرون آید.

حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: وقتی بندۀ خدا مشغول نماز
می شود، شیطان می آید و می گوید: به فکر فلان چیز و فلان شخص و فلان کار باش و چیزهایی را در ذهن انسان ردیف می کند تا وقتی که فراموش کند نماز می خواند و چند رکعت خوانده است. [231]

از این رو، هنگام نماز باید از شّر شیطان به خداوند متعال پناه ببرد که آن ملعون از انسان دور شود و فکر انسان را به چیز های دیگر مشغول نکند.

ابن عباس نقل کرده: اوّل چیزی که جبرئیل به حضرت محمد (ص) نازل کرد این بود که گفت: ای محمد! بگو «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» بعد از آن گفت: ای محمد! بگو: «بسم الله الرحمن الرحیم» [232]

مستحب است که وقت نماز، بعد از تکبیرة الاحرام و قبل از «بسم الله الرحمن الرحیم» بگوید به عدد هر مویی که در بدن انسان است عبادت  یک سال در نامۀ عمل او نوشته می شود. [233]

نماز و شیطان

برای هر انسانی دو فرشته و دو جن قرین شده است. فرشته ها
می خواهند او را به سمت هدایت و جنّیان شریر نیز می خواهند او را به راه ضلالت رهنمون گرداند. امام زین العابدین(ع) فرمودند: وقتی که نماز جماعت بر پا می شود شیطان نزد قرین جنی امام جماعت آمده و از او می پرسد آیا او خدایش را یاد کرد یا نه؟ اگر بگوید بله شیطان او را رها کرده و می رود. امّا، اگر گفت نه شیطان بر دوش او سوار
می گردد و او تا آخر نماز امام جماعت خواهد بود. در این مورد باید «بسم الله الرحمن الرحیم» با صدای بلند گفته شود تا شیاطین از انسان دور گردند.

دام شیطان برای دنیا طلبان

وقتی پیامبر اسلام(ص) مبعوث شد، ابلیس به دستیارانش گفت: امر بزرگی به وقوع پیوسته، بروید و برایم خبری از آن بیاورید. آنها رفتند و وقتی برگشتند گفتند: از آن مطلع نشدیم. ابلیس گفت: من الان برایتان خبر می آورم. آن ملعون رفت و آمد و گفت: محمّد مبعوث به رسالت شده است.

پس شما به سوی اصحاب او بروید و آنها را از گرویدن به او منصرف کنید. آنها می رفتند و می آمدند و می گفتند: ما بر اصحاب او مسلّط
می شویم. امّا یکباره آنها (در وقت نماز) به نماز می ایستند و زحمات ما هدر می رود.

ابلیس گفت: ناراحت نباشید. امیدوارم که خداوند دنیا را به روی آنها بگشاید و آن زمان است که می توانید (به وسیلۀ دنیا طلبی و مال پرستی) بر آنها مسلّط شوید. [234]

اعمالی که شیطان را ناراحت می کند

نماز چهرۀ شیطان را سیاه می کند و صدقده دادن (به فقرا) پشت او را می شکند و دوستی کردن (با دیگران) در راه خدا، ریشه او را قطع
می کند.

شیطان و وسوسه او در عبادت

نقل شده شخص گرفتار وسوسه ای، حیران و سرگردان بود. علّت را پرسیدند. گفت: یک ساعت و نیم از شب گذشته باید جایی بروم. ولی هنوز به مغرب یقین پیدا نکرده ام تا نماز بخوانم.

اشخاصی که گرفتار وسوسه هستند. باید در حفظ سلامتی خود بکوشند و خود را تقویت کنند و حتّی المقدور از حرف های خسته کننده و جلسات غیر آرام و برخورد های غیر دلنشین و فکرهای غیر لازم پرهیز کنند.

حضور شیطان موقع نماز

زمانی که انسان می خواهد مشغول نماز شود شیاطین دور او را
می گیرند تا نگذارند نماز برگزار شود. به او وعده می دهند که هنوز زود است و برای نماز وقت زیاد مانده، فعلا خسته ای قدری استراحت کن، الان گرسنه ای قدری غذا بخور، بعدا نماز را خواهی خواند.

بعد از این که مشغول نماز شد او را وسوسه می کنند و توجه او را از نماز منصرف می نمایند و به چیز دیگری مشغول می کنند. فکر انسان را به همه جا می برند به جز نماز. [235]

حضرت رسول(ص) فرمودند: وقتی بنده ای مشغول نماز و ذکر خدا می شود: شیطان می آید و به او می گوید: به یاد فلان چیز باش، فکر فلان کار را بکن، این قدر وسوسه می کند تا انسان را از فکر نماز بیرون ببرد و به شک اندازد، به طوری که نداند چند رکعت نماز را خوانده است.

به همین جهت آن مکانی که برای نماز انتخاب شده محراب می گویند، محراب مکان حرب و جنگ است، چون شیطان هنگام نماز در آن مکان می آید، وسوسه می کند که انسان را از نماز منصرف کند و انسان کوشش می نماید با او مخالفت نماید. گاهی شیطان غالب می شود و توجه انسان را از نماز بیرون می برد و گاهی این زد و خورد تا آخر نماز ادامه دارد.

لذا به انسان دستور داده شده است که: وقتی می خواهد قرآن یا نمازبخواند از اوّل آماده باشد و خود را مسلّح نماید و ضربۀ اوّل را به او بزند و آن ضربه پناه بردن به خدا از شر شیطان و وسوسه های اوست. قرآن هم با کمال صراحت می فرماید:

«هنگام قرآن خواندن، پناه به خدا ببر از شر شیطان رانده شده». [236]

مناره ساختن هنگام نماز

هنگامی که انسان می خواهد نماز بخواند، شیاطین دور او را می گیرند تا نگذارند نماز برگزار شود. وعده می دهد که هنوز زود است و برای نماز وقت زیادی مانده است. فعلا خسته ای کمی استراحت کن، الان گرسنه ای مقداری غذا بخور، حالا وقت هست بعدا نماز را خواهی خواند.

بعد از اینکه مشغول نماز شد او را وسوسه می کند و توجه او را از نماز و اطاعت خداوند متعال دور می کند و به چیز دیگری مشغول
می گرداند. فکر انسان را به همه جا می برد به غیر از نماز. [237]

حضرت رسول(ص) فرمودند: وقتی بنده ای مشغول نماز و ذکر خدا می شود: شیطان می آید و به او می گوید: به یاد فلان چیز باش، فکر فلان کار را بکن، این قدر وسوسه می کند تا انسان را از فکر نماز بیرون ببرد و به شک اندازد، به طوری که نداند چند رکعت نماز خوانده است.

در حدیثی دیگر آمده: وقتی انسان مشغول نماز شد شیطان می آید سد راهش می شود و تحریکش می کند تا از نماز دور گردد. در این موقع جنگ و نزاع میان نمازگزار و شیطان برپا می شود. [238]

در حدیثی دیگر امام  علی(ع) فرمودند: هرگاه انسان، خود را برای نماز اوّل وقت آماده می کند. شیطان می آید و مقابلش می ایستد و روی حسد به خاطر نعمت هایی که خداوند متعال در عوض این نماز به او می دهد و آن ملعون خود از آن محروم شده به وی می نگرد. [239]

در حدیثی آمده: یک نفر وثوق و عادل نقل کرد از این رو، تصمیم گرفتم بروم مسجد کوفه و در خلوت، دو رکعت نماز با همۀ شرایط بخوانم. وقتی به مسجد رفتم و مشغول نماز شدم. به قلب من افتاد که مسجد کوفه با این عظمت، مناره ندارد و باید برای ساختن آن اقدامی کنم. به فکر مصالحی مانند گچ و سنگ افتادم که از کجا باید تهیّه شود، چه وسایلی باید آورد، از چه راهی، با کمک چه کسانی، معمار و بنّا و عمله چه کسانی باشند، چقدر بودجّه لازم دارد، چه شکلی باید ساخته شود! وقتی مناره را در ذهنم ساختم، از آن دو رکعت نماز هم فارغ شدم، پیش خودم گفتم: من آمدم مناره بسازم یا نماز بخوانم. [240]

خواسته شیطان از زنی هنگام نماز

نقل شده است که در زمان حضرت عیسی بن مریم(ع) زنی بود با خدا و پرهیزگار. وقت نماز که فرا می رسید کار را رها می کرد و مشغول نماز می شد.

روزی مشغول پختن نان بود که وقت نماز فرا رسید. زن دست از نان پختن کشید و به نماز ایستاد. شیطان در وی وسوسه کرد و گفت: ای زن. تا  تو از نماز فارغ شوی همۀ نان های تو می سوزند.

زن در دل خود جواب داد: اگر همۀ نان ها بسوزند بهتر است تا اینکه روز قیامت تنم به آتش دوزخ بسوزد و عذاب شوم.

شیطان بار دیگر وسوسه کرد که: ای زن. پسرت در تنور افتاد و بدنش سوخت. زن در دل جواب داد: اگر خداوند مقدّر کرده است که من در حال نماز باشم و پسرم در آتش تنور بسوزد. من به قضای خداوند راضیم و نماز خود را رها نمی کنم و اگر خدا بخواهد او را از سوختن نجات می دهد.

در این حال شوهر زن از راه رسید. داخل تنور را دید که نان پخته شده، ولی نسوخته است و فرزندش در میان آتش بازی می کند و به قدرت خدا آتش در او اثر نداشت.

وقتی زن از نماز فارغ شد دست او را گرفت و نزدیک تنور آورد و گفت: داخل تنور را نگاه کن. وقتی زن به درون تنور نگاه کرد دید فرزندش سالم و نان ها پخته شده است. بدون آنکه سوخته باشند. زن فورا سجدۀ شکر به جای آورد و خدای خود را سپاسگذاری کرد.

شوهر فرزند خود را برداشت و پیش حضرت عیسی(ع) برد و داستانش را برای حضرت عیسی(ع) تعریف کرد.

حضرت عیسی(ع) به او فرمودند: ای مرد! برو و از همسرت بپرس چه کار مهمّی کرده و با خدای خود چه رابطۀ عبادتی داشته است؟ شوهر آمد و از وی سؤال کرد. زن در جواب گفت: من با خدای خود عهد کرده ام تا زنده ام چند عمل نیک را انجام دهم و آنها عبارت اند از:

- همیشه کار آخرت را بر کار دنیا مقّدم بدانم.

- از آن روزی که خود را شناخته ام بی وضو نبوده ام.

- عهد کرده ام که همیشه نماز خود را در اوّل وقت بخوانم.

- عهد کرده ام اگر کسی بر من ستم کرد و یا مرا دشنام داد کینه او را در دل نگیرم و او را به خدا واگذارم.

- در کارهای خود به قضای الهی راضی باشم.

- عهد کرده ام هیچ وقت فقیر را از در خانه ام مأیوس نکنم.

- نماز شب را در طول عمرم ترک نکنم.

حضرت عیسی(ع) فرمود: اگر این زن مرد بود پیغمبر می شد. چون کارهای پیغمبران را می کند و شیطان نمی تواند او را فریب دهد.

دعا و ذکر در برابر شیطان

انسان سرگرم ذکر خدا و درود بر پیامبر(ص) و آلش می باشد. پیامبر اسلام(ص) درباره دعا و ذکر فرمودند: ای امّت محمّد(ص). در مشکلات و سختی ها دست به دامن محمّد(ص) و آل او شوید و آنها را بخوانید که خداوند متعال ملائکه را یاری دهد بر شیاطینی که
می خواهند شما را منحرف کنند. زیرا هر کدام از شما دو ملک با اوست. یکی در طرف راست او که نیکوکاری ها را می نویسد و دیگری در طرف چپ که گناهان را یاد داشت می کند. نیز با او دو شیطان از جانب ابلیس است که او را گمراه می کند. پس اگر یکی از شما وسوسه ای در قلبش پیدا شود خدا را بخواند و بگوید:

«لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم و صلی الله علی محمد و آله الطیبین».

در این هنگام آن دو شیطان پیش ابلیس می روند و از آن شکایت می کنند و می گویند: این شخص ما را خسته کرد جمعیت ما را زیادتر کن. شیطان جمعیت آنها را زیادتر می کند  تا به هزار نفر برسند. پس از آن دوباره در برابر او قرار می گیرند تا او را منحرف نماین. هر وقت او را وسوسه می کنند و به شک می اندازند آن شخص ذکر و ثنای الهی می گوید و درود بر پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت او می فرستد. شیاطین دیگر نمی توانند براو چیره شوند و راه نفوذی برای آنان باقی نمی ماند و حیران می گردند. باز پیش ابلیس می روند و می گویند: هیچ راه نفوذی بر او نیست جز این که خودت شخصا به جنگ او بیایی و او را گمراه کنی.

ابلیس خودش فرماندهی لشکر را به عهده می گیرد. خداوند می فرماید: ای ملائکه. این ابلیس لعین است که با لشکریانش در برابر بنده ای از بندگان من قرار گرفته است. بروید در مقابل او و لشکریانش قرار بگیرید. پس در مقابل هر شیطان صد هزار فرشته صف می بندند در حالی که سوار بر اسب هایی از آتش هستند و در دست هر کدام شمشیر و نیزه، تیر و کمان، کارد و اسلحه های دیگر از آتش است. فرشتگان با سلاحهای خود با آنها می جنگند و آنها را می کشند. خود ابلیس را دستگیر و اسیر می نمایند و با شمشیرهای خود به او حمله می کنند. آن وقت فریاد آن ملعون بلند می شود و می گوید: خدایا. به من وعده دادی که مرا نکشی و تا روز معین زنده نگه داری.

خداوند متعال می فرماید: ای ملائکه. درست می گوید: من وعده دادم که او را نمیرانم و نکشم، ولی وعده ندادم که سلاح را بر او مسلط نکنم و درد و عذاب را به او نچشانم و زخمی اش نکنم. تا می توانید او را با سلاحهای خود بزنید و مجروح کنید. من او را نمی کشم و زنده نگاه
می دارم. پس ملائکه او را آن قدر می زنند که تمام بدنش مجروح
می شود. آنگاه رهایش می کنند و می روند. آن ملعون هم برای درد و رنج های خود و هم برای فرزندانش که کشته شده اند ناله و گریه

می کند. زخم های شیطان هم درمان نمی شود مگر آنکه مؤمن ذکر خدا را فراموش کند.

پس از آنکه زخمهای شیطان بهبودی کامل پیدا کرد بر این بنده غالب می شود تا آنجا که به او دهنه می زند و زین بر پشتش می گذارد. اوّل خودش بر او سوار می شود سپس به یاران خود می گوید: الان در اختیار ما است. هر کدام از شما که مایل باشد می تواند بر گردن او سوار شود.

رسول اکرم(ص) پس از این داستان فرمودند: ای مردم! اگر
می خواهید چشم شیطان همواره پر از اشک باشد و زخم هایش درمان نشود به اطاعت و عبادت خدا مشغول باشید و ذکر خدا و درود بر پیامبر اکرم(ص) را فراموش نکنید. اگر غیر از این باشد بدانید که شما از بندگان ابلیس هستید و هر وقت بخواهد او و لشکرش بر شما سوار می شوند (و شما را به هر کجا که بخواهند می کشانند).  [241] 

شنیدن شیون شیطان توسط حضرت علی(ع)

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) در کتاب شریف نهج البلاغه در اواخر خطبه طولانی که «قاصعه» نامیده می شود فرمود: من در زمان خردسالی، بزرگان عرب را به خاک افکندم و شجاعان دو قبیله معروف «ربیعه و مضر» را در هم شکستم. شما موقعیت مرا نسبت به رسول خدا(ص) در خویشاوندی نزدیک و در مقام و منزلت ویژه
می دانید. پیامبر اکرم(ص) مرا در اتاق خویش می نشاند و در حالی که کودک بودم مرا در آغوش خود می گرفت و در بستر مخصوص خود می خوابانید و گاهی غذایی را لقمه لقمه در دهانم می گذاشت. هرگز دروغی در گفتار من و اشتباهی در کردارم نیافت. از همان لحظه که پیامبر را از شیر گرفتند خداوند بزرگترین فرشته (حضرت جبرائیل(ع)) خود را مأمور تربیت پیامبر کرد تا شب و روز او را به راه های بزرگواری و راستی و اخلاق نیکو راهنمایی کند و من همواره با آن حضرت بودم مثل فرزندی که همواره با مادرش است. پیامبر(ص) هر روز نشانۀ تازه ای از اخلاق نیکو برایم آشکار می کرد و به من فرمان می داد که به او اقتدا نمایم. پیامبر اکرم(ص) چند ماه از سال را در غار حرا می گذراند و تنها من مشاهده می کردم و کسی جز من او را نمی دید. در آن روزها در هیچ خانه ای اسلام راه نیافت جز خانه رسول خدا(ص) که خدیجه هم در آن بود و من سوّمین نفر از آنان بودم. من نور وحی و رسالت را می دیدم و بوی نبوّت را می بوییدم. من هنگامیکه وحی بر پیامبر فرود می آمد. نالۀ شیطان را شنیدم و گفتم: ای رسول خدا  این نالۀ کیست؟ حضرت فرمود: ای علی! آنچه را که می شنوم تو نیز می شنوی و آنچه را که من می بینم تو نیز می بینی جز اینکه تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر من هستی و به راه خیر
می روی. [242]

شیطان از چه کارهایی بدش می آید

شیطان از چند عمل بدش می آید. او به وسیلۀ آنها ناراحت می شود و از آنجا فرار می کند. از جمله:

1- سجده کردن برای خداوند متعال: در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمودند: انسان مؤمن وقتی در برابر خدا سجده می کند و آن را طول می دهد، شیطان از ناراحتی فریادش بلند می شود. [243]

2- تلاوت قرآن: یکی ازکارهایی که شیطان را ناراحت می کند، تلاوت قرآن است. خانه ای که در آن قرآن تلاوت شود، برکت در آن خانه زیاد می شود و ملائکه در آن رفت و آمد می کنند و دیگر جایی برای شیطان باقی نمی ماند. [244]

3- دیدار با مؤمن: دید و بازدید مؤمن از یکدیگر، شیطان را ناراحت می کند. [245]

4- صدقه دادن: روزی حضرت رسول اکرم(ص) از شیطان پرسید: ای ملعون! چرا مانع از صدقه دادن می شوی؟ عرض کرد: یا رسول الله! در صدقه دادن پنج خصلت است. 1- مال را زیاد می کند. 2- مریض را شفا می دهد. 3- بلاها را دفع می کند. 4- صدقه دهندگان به سرعت از پل صراط عبور می کنند. 5- صدقه دهندگان بدون حساب داخل بهشت می شوند. رسول اکرم(ص) فرمودند: خداوند متعال عذابت را زیاد کند. [246]

5- فرو بردن غضب: وقتی که مؤمن، غضب خود را فرو می برد و از آن می کاهد. شیطان ناراحت می شود.

6- مسواک زدن: هنگامی که انسان مسواک می زند شیطان ناراحت می شود. [247]

7- نماز اوّل وقت: نماز اوّل وقت فضیلت زیاد دارد و باعث اذیّت و ناراحتی شیطان می شود. [248]

8- صله رحم: دید و بازدید  و کمک به خویشاوندان شیطان را ناراحت می کند.

9- دعا هنگام عطسه: وقتی انسان عطسه می کند و دیگری برایش دعا کند و بگوید: «یرحمک الله» و عطسه کننده در جواب بگوید: «یغفر الله لک» بدتر از آن برای شیطان هیچ چیز نیست.

10- سکوت: هنگام در مجالس نشستن و غیبت نکردن، شیطان را به غضب می آورد. [249]

11- بلند گفتن بسم الله: شیطان از بلند گفتن «بسم الله» ناراحت می شود. امام زین العابدین به ابوحمزه ثمالی فرمودند: وقتی که صف جماعت بسته می شود، ابلیس می آید و از شیطانی که موکّل بر امام جماعت است، می پرسد: آیا امام جماعت «بسم الله» را بلند گفت یا آهسته؟ اگر بگوید بلند گفت، می گریزد و اگر بگوید آهسته گفت، شیطان می آید و بر دوش آن پیش نماز، سوار می شود تا از نماز فارغ شود.

12- استغفار: برگشتن از گناه، امید شیطان را قطع می کند تا وقتی که باز او را به گناه و مصیت وادار نماید. [250]

بسم الله و دوری شیطان

با گفتن بسم الله جن ها خود را از معرض ضرر احتمالی دور کرده و از آن مکان دور می گردند. در واقع بسم الله زنگ خطری برای آنها محسوب می شود.

البته بسم الله و گفتن نام خداوند متعال برای انسان ها همیشه مفید است و علاوه بر اینکه شیاطین از انسان دور می شوند، باعث برکت در کارها می شود.

پیامبر خدا(ص) فرمودند: هر گاه به استانۀ در خانه رسیدید بسم الله بگویید تا شیطان فرار کند و هرگاه پارس سگ ها و عرعر خرها را شنیدید به خدا پناه ببرید. آنها آنچه را می بینند که شما نمی بینید. [251]

شیطان و ترس از بسم الله

اگر کسی بخواهد شیطان از او دور شود و در امور زندگی او شرکت نکند، نام خداوند متعال را بر زبان آورد و با گفتن «بسم الله الرحمن الرحیم» شیطان را از خود دور کند. زیرا شیطان از اسم خدا می ترسد. در اینباره روایتی از رسول اکرم(ص) نقل شده که می آوریم:

اگر کسی بخواهد شیطان در اولاد او شرکت نکند، باید هنگام جماع نام خداوند متعال را بر زبان بیاورد تا او فرار کند.

امام صادق(ع) فرمودند: وقتی کسی می خواهد پهلوی عیال خود رود نام خداوند متعال را بر زبان آورد. زیرا اگر بدون نام خدا مشغول شود و صاحب فرزند گردد، شیطان در او شرکت کرده. [252]

خداوند متعال دربارۀ نقش شیطان در اموال و اولاد انسان ها چنین
می فرماید:

وَشَارِکْهُمْ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ

«در اموال و فرزندان آنان شرکت کن». [253]

حضرت رسول اکرم(ص) در حدیثی  فرمودند: وقتی یکی از شما به منزل رسید باید « بسم الله» بگوید، تا شیطان فرار کند. [254]

روایتی از رسول اکرم(ص) که فرمودند: هرگاه مردی را دیدی که باکی ندارد از آنچه می گوید (فحّاش) و آنچه به او گفته می شود پس به درستی که یا از زنا یا از شرکت شیطان- در نطفۀ او- است. [255]

امام علی(ع) از رسول اکرم(ص) روایت کرده که آن حضرت فرمود: خداوند متعال بهشت را بر بی آبرو و بی شرمی که حیا نداشته باشد، از آن چه گوید و آن چه به او بگویند، حرام کرده است؛ زیرا اگر از احوالش بازرسی کنی یا زنا است، یا از شرکت شیطان در نطفۀ او. به ایشان عرض شد: آیا در میان مردم شرکت شیطان هم هست؟ فرمودند: آیا گفتار خداوند متعال را در قرآن را نخوانده ای که به شیطان
می فرماید: شرکت کن با ایشان در مال ها و فرزندانشان. [256]

یکی دیگر از کسانی که شیطان در شکل گیری نطفه اش نقش دارد، زنازاده است. زن و مردی که از راه زنا و فحشا به هم رسیده اند. فرزندی که از آنها متولد شده شرعی نیست. همچنین شیطان در اولاد انسانی که با مال حرام ازدواج کرده و یا مال حرام را مهریۀ زن خود قرار دهد شیطان در اولاد او شرکت می کند.

شیطان و نزول آیات قرآن

- هنگام نزول سوره حمد

وقتی سوره مبارکه حمد برپیامبر اسلام نازل شد. شیطان فریادی زد و یاران خود را فرا خواند و داستان آمدن سوره را برای آنان بیان کرد. به او گفتند: ای «عزازیل» چرا از نازل شدن این سوره نالیدی؟

گفت: من در لوح محفوظ دیدم که نوشته بود، اگر بنده ای از بندگان خدا در تمام طول روز گناه کرده باشد و پیش از آنکه آفتاب غروب کند طهارت بگیرد و سه مرتبه این سوره را بخواند به برکت آن، همۀ گناهانش آمرزیده می شود و بدون واسطه از میان عرش ندایی آید که ای بنده من. گناهانت را آمرزیدم و اسم تو را در دفتری که اسم صالحان را در آن نوشته ام ثبت کردم. [257]

- هنگام نزول آیه توبه

زمانی که آیه توبه بر حضرت محمّد(ص)  نازل شد [258]  مبنی بر اینکه انسان اگر گناهی کند یا ظلمی به خود و دیگران روا دارد و سپس خدا را بخواند و طلب استغفار نماید، خداوند تمام گناهان او را می بخشد. در این موقع شیطان فریادی کشید و ناله زد به طوری که تمام بچّه
شیطان ها  دور او جمع شدند و احوال او را پرسیدند.

در جواب آنان گفت: آیه ای بر پیامبر اسلام نازل شده برای این که خدا تمام گناهان بندگان را می بخشد و زحمات ما باطل خواهد شد. [259]

ملاقات شیطان با حضرت نوح (ع)

امام صادق(ع) فرمودند: هنگامی که نوح(ع) قوم خودش را نفرین کرد ابلیس نزد وی آمد و به او گفت: ای نوح. تو بر گردن من حق داری و من می خواهم آن را جبران کنم. حضرت نوح(ع) گفت: من خوش ندارم که بر گردن تو حقّی داشته باشم. آن حق چیست؟ ابلیس گفت: قومت را نفرین کردی. پس غرق شدند و حتّی یک نفر از آنها هم باقی نماند تا او را اغوا کنم. پس من در استراحت هستم تا قوم دیگری به وجود بیاید و من آنها را فریب دهم. حضرت نوح(ع) به ابلیس گفت: چگونه می خواهی جبران کنی ؟ ابلیس گفت: در سه موضع به یاد من باش که در آن سه موضع من از هر چیزی به بنده خدا نزدیکترم. اوّل اینکه هر گاه غضب کردی و خشمگین شدی به یادم باش. دوّم اینکه هر گاه بین دو نفر حکم کردی بیادم باش و سوّم اینکه هر گاه با زنی خلوت کردی در حالی که کسی همراه شما نیست به یادم باش و فراموشم نکن.[260]

داخل شدن شیطان به کشتی

در حدیث از امام صادق(ع) چنین آمده است: بعد از آنکه نوح(ع) از هر حیوانی یک جفت نر و ماده به کشتی برد تا از غرق شدن نجات یابند و بعدا نسل آنها زیاد شود نوبت به الاغ رسید. نوح(ع) به سوی الاغ آمد تا آن را به درون کشتی ببرد. الاغ سرپیچی کرد و نرفت. زیرشیطان در زیر دست و پای او قرار گرفته بود.

وقتی نوح(ع) سرپیچی الاغ را دید فرمود: ای شیطان!  داخل شو. الاغ  داخل کشتی رفت و شیطان هم همراه الاغ داخل کشتی شد، بدون آنکه حضرت نوح(ع) متوجّه شود.

وقتی کشتی روی آب قرار گرفت چشم نوح(ع) به شیطان افتاد که در گوشه ای از کشتی نشسته بود.

نوح(ع) نزد او رفت و گفت: ای ملعون.  دور شو. چه کسی به تو اجازه داد که داخل کشتی شوی؟

پاسخ داد: ای نوح. خودت. وقتی که می خواستی الاغ را سوار کشتی کنی گفتی: ای شیطان داخل شو.  من هم داخل کشتی شدم.

سپس شیطان گفت: ای نوح. آیا می خواهی سه چیز به تو یاد دهم که هر سه به نفع تو باشد.

نوح(ع) در جواب شیطان فرمود: ای ملعون من احتیاج به گفتار تو ندارم. امّا هر چه می خواهی بگو.

شیطان گفت: آن سه چیز عبارتند از:

1- حرص:

ای نوح. حریص به چیزی مباش و از حرص دوری کن. زیرا آدم و حوّا به خاطر حرصی که داشتند از درخت نهی شده خوردند و آخرالامر از بهشت خارج شدند.

2- حسد:

از حسد هم بپرهیز. زیرا حسد باعث شد که من خود را برتر ببینم و به این جهت به آدم سجده نکنم و خداوند مرا بدین سبب از بهشت راند.

3- خلوت با زن نامحرم:

ای نوح! با زن نامحرم در یک مکان خلوت نکن. چون من نفر سوّم هستم. آنقدر وسوسه می کنم تا شما را وادار به زنا نمایم. [261]

در اینجا خداوند متعال به حضرت نوح(ع) وحی کرد که: ای نوح! هر سه آنها را بپذیر. اگر چه خودش فاسق و ملعون است. [262]  

در برخی روایات معصومین(ع) آمده است: حسادت و سجده نکردن آن ملعون باعث رانده شدن شیطان از درگاه الهی شده است.

امیرالمؤمنین(ع) در حدیثی فرمود: هر گاه انسان خود را آماده برای نماز اوّل وقت کرد شیطان می آید و در مقابلش می ایستد و از روی حسد به خاطر نعمت هایی که خداوند در عوض این نماز به او می دهد و آن ملعون خود از آن محروم شده به وی می نگرد. [263]

نصیحت ابلیس به حضرت نوح(ع)

ابلیس به حضرت نوح(ع) گفت: در سه مورد با انسانها بیشتر از اوقات دیگر نزدیک تر هستم. هر گاه در آن حالات بودی وسوسه مرا یاد کن. هر گاه غضبناک شدی مرا یاد کن. هر گاه بین دو نفر قضاوت کردی مرا یاد کن و هر گاه با زنی نا محرم خلوت کردی مرا یاد کن ( یعنی در آن موارد ابلیس انسانها را گمراه می کند). [264]

حضرت نوح (ع) و پند شیطان

امام صادق (ع) فرمودند: هنگامی که حضرت نوح(ع) از کشتی پایین آمد. ابلیس به نزد وی آمد و گفت: در زمین، تو بیشتر از همه بر گردن من حق داری، چرا که قوم خود را نفرین کردی و مرا از شرّ آنها راحت ساختی. اکنون من هم دو خصلت را به شما می آموزم: اوّل اینکه از حسد پرهیز کن چرا که حسد به من کاری کرد که اکنون
می بینی. دوّم اینکه از حرص دوری کن زیرا این حرص بود که آدم را از بهشت راند. [265]

امتحان حضرت ایوب(ع)

اگر کسی خدا را بپرستد یا شکر نعمت هایش را به جا آورد و کارهای نیک انجام دهد شیطان تلاش می کند که ایشان را از عبادت و شکر خدا  باز دارد و به انحراف و گمراهی اندازد و از راه حق و حقیقت دور کند. یکی از افرادی که آن ملعون سعی خود تا ایشان را از کار خیر و عمل صالح بازش دارد. حضرت ایوب(ع) بود.

ابو بصیر از امام صادق(ع) پرسید: بلاهایی که حضرت ایوب(ع) به آن مبتلا شد به چه علت بود؟ فرمود: برای اینکه نعمت بسیاری خداوند متعال به حضرت ایوب(ع) عنایت فرمود و ایشان هم شکر نعمت های خدا را به جا آورد ودر شکر گذاری کوتاهی نکرد.

وقتی شیطان شکر گذاری بی امان و شایستۀ حضرت ایوب(ع) را دید، آتش خودبینی و حسد او شعله ور شد و به خداوند متعال عرض کرد: پروردگارا! حضرت ایوب(ع) به این جهت شکر و ثنای تو را می کند که نعمت فراوان به او عنایت کرده ای. اگر از نعمت هایی که به او عنایت شده محرومش نمایی، خواهی دید که دیگر سپاس گذار نخواهد بود. اکنون مرا بر دارایی اش مسلط کن تا بدانی دیگر هرگز تو را شکر نمی کند!

خطاب از جانب پروردگار به شیطان رسید: تو را بر اموال و ثروت او مسلط کردم، هر کاری که می توانی انجام بده، تا معلوم شود که شکر ایوب برای مال و ثروت نیست. بلکه شکر و حمد او فقط برای این است که مرا شناخته است.

شیطان بعد از شیندن این فرمان خوشحال شد و همۀ ثروت ایّوب را از بین برد. امّا سپاس گذاری های ایوب زیادتر شد. عرض کرد: خدایا! مرا به زراعت های او مسلّط فرما، زیرا حضرت ایّوب(ع) دلش خوش است که زراعت دارد از این جهت، شکر گذاری می کند. خداوند متعال آن ملعون را بر آنها مسلط کرد.

شیطان با همۀ یارانش بر زراعت های او دمیدند و همۀ آنها دستخوش آتش شدند. امّا شکر گذاری حضرت ایّوب(ع) زیادتر شد. شیطان ملعون گفت: پروردگارا! مرا بر گوسفندان و گاوها و شترهای او مسلّط کن. زیرا هنوز امید او به چهارپایانش است. خداوند متعال به او اجازه داد. آن ملعون هم تمام گوسفندان و شترهای حضرت ایّوب(ع) را نابود کرد. امّا شکر گذاری حضرت ایّوب(ع) زیاد تر شد.

شیطان عرض کرد: پروردگارا! حضرت ایّوب(ع) دوازده پسر دارد و امیدش به فرزندانش است و می گوید: با کمک فرزندانم باز هم مال و ثروت به دست می آورم. مرا بر فرزندان او مسلط فرما. وقتی آن ملعون رخصت گرفت، یک شب که همۀ فرزندان، مهمان برادر بزرگتر بودند آن ملعون ساختمان را بر سر آنان خراب کرد. وقتی خبر به حضرت ایوب (ع) رسید، حمد و ثنای خداوند متعال را کرد و گفت: خدایا! روزی به من فرزند دادی و روزی گرفتی. زیرا اختیار همه به دست تو است.

هنگامی که شیطان صبر حضرت ایوب(ع) را دید، کینه و دشمنی اش بیشتر شد و عرض کرد: پروردگارا! شکر گذاری حضرت ایوب(ع) برای این است که بدنش سالم است و می گوید: باز کار می کنم و اموالی به دست می آورم. اگر مرا بر بدنش مسلط کنی خواهی دید که دیگر شکر گذاری نخواهد کرد. خطاب از جانب رب العالمین رسید که تو را بر بدنش مسلط گردانیدم. به غیر از عقل و دل و گوش و زبان او، زیرا تو را تسلط بر آنها نیست و آنها مربوط به من است.

چون شیطان رخصت یافت، از آتشی که خودش از آن خلق شده بود، در سوراخ های بینی حضرت ایوب(ع) دمید که از سر تا پایش زخمی گشت.

حضرت ایوب(ع) مدّت بسیاری در رنج و سختی بود. امّا همچنان در حمد و شکر گذاری کوشاتر و زبانش دائم به یاد خداوند متعال بود. آن حضرت دیگر نتوانست در شهر بماند و به بیرون شهر رفت. هر روز ناتوان تر می شد و در عوض شکر گذاری او بیشتر می شد. حتّی یکبار هم نشد که از درد خویش گلایه کند. روزی عیال او «رحیمه» عرض کرد: ای ایوب! مرض تو طول کشید از خداوند متعال درخواست کن که تو را عافیت عنایت فرماید. فرمود: ای زن! چند سال در حال رفاه و سلامت بودم. گفت: متجاوز از هفتاد سال. فرمود: چند سال است که بیماری بر من روی آورده؟ گفت: حدود هفت سال. فرمود: هفتاد سال در رفاه و سلامت بودم. اگر هفت سال در بلا و رنج باشم، آیا روا باشد که تندرستی خود را از خدا بخواهم؟ [266]

مناظره ابلیس و عیسی(ع)

ابن عبّاس می گوید: بعد از گذشت سی سال، خداوند حضرت عیسی(ع) را به سوی قوم بنی اسرائیل برانگیخت. روزی ابلیس، حضرت عیسی(ع) را در عقبۀ بیت المقدّس که به آن عقبۀ افیق گفته می شود ملاقات کرد و به حضرت عیسی(ع) گفت: درعظمت ربوبیّت تو همین بس که در گهواره در حالی که طفلی بیشتر نبودی صحبت کردی. حضرت عیسی(ع) گفت: ای ابلیس. عظمت برای کسی است که مرا به زبان آورد و اگر بخواهد می تواند مرا لال گرداند. ابلیس گفت: در عظمت ربوبیّت تو همین بس که از خاک پرنده خلق می کنی و هنگامی که در آن می دمی تبدیل به پرندۀ واقعی می شود. حضرت عیسی(ع) گفت: عظمت برای کسی است که من و تمام چیزهایی را که مسخّر
می گردانید آفرید.

ابلیس گفت: در عظمت ربوبیّت تو همین بس که بیماران را شفا
می دهی. حضرت عیسی(ع) گفت: عظمت برای کسی است که به إذن او شفا می دهم و اگر بخواهد می تواند مرا بیمار گرداند. ابلیس گفت: در عظمت ربوبیّت تو همین بس که مرده ها را زنده می کنی. حضرت عیسی(ع) گفت: عظمت برای کسی است که به إذن او زنده می کنم و او می تواند هر کس را که زنده می کنم بمیراند و همینطور خود مرا. ابلیس گفت: در عظمت ربوبیّت تو همین بس که از دریا عبور کردی در حالی که پاهایت خیس شدند ولی در زمین فرو نرفتند. حضرت عیسی(ع) گفت: عظمت برای کسی است که دریا را در مقابل من متواضع ساخت و اگر بخواهد می تواند مرا غرق کند. ابلیس گفت: ای عیسی(ع) در عظمت ربوبیّت تو همین بس که روزی خواهد رسید که آسمان ها و زمین و هر آنچه که در آنها نهفته است پایین تر از تو خواهند بود و تو بالای همۀ اینها قرار خواهی گرفت و تدبیر امور را در دست می گیری و رزق و روزی موجودات را بین آنها تقسیم
می کنی. در این هنگام حضرت عیسی(ع) از سخن ابلیس به خشم آمد و گفت: « سبحان الله ملأ سماواته و ارضه و مداد کلماته وزنه عرشه و رضی نفسه » ابلیس از شنیدن سخن حضرت عیسی(ع) ناراحت شد  و از برابر دیدگان حضرت عیسی(ع) ناپدید شد. [267]

داستان شیطان و قارون

گویند قارون – که پسر عموی حضرت موسی(ع) بوده است – پس از حضرت  موسی(ع) و هارون، داناترین و فاضل ترین و زیبا ترین فرد بنی اسرائیل بوده. گفته شده است قارون هر کجا می رفت، کلیدهای گنجهای خود را می برد، آن کلیدها نخست از آهن بود و چون سنگین بوده از چوب و سپس از چرم گاو ساخته بود و هر کلید به بلندی انگشتی بوده و چهل شتر آنها را حمل می کرده است.

گفته اند او چهل سال در کوه به عبادت سرگرم بوده و در عبادت از همۀ بنی اسرائیل پیشی گرفته بود. ابلیس پیش او آمد و برای وی به صورت عابدی جلوه کرد وهمراهش شروع به عبادت نمود و در آن کار بر او پیشی گرفت و قارون در برابر او خاضع و فروتن شد. ابلیس به قارون گفت: آیا باید به همین کار راضی باشیم. آیا نباید در اجتماع بنی اسرائیل شرکت و از بیماران عیادت و از مردگان تشییع جنازه کنیم؟ و او را از کوه به صومعه ای در شهر آورد. بنی اسرائیل برای آنها خوراک می آوردند. ابلیس به او گفت: ای قارون، درست است که اینگونه زحمت ما بر دوش بنی اسرائیل باشد؟ قارون گفت: عقیدۀ تو چیست؟ شیطان گفت: روز جمعه را در هفته به کسب و کار بپردازیم و بقیه هفته را عبادت کنیم و این چنین کردند. پس از چندی ابلیس گفت: آیا باید به همین اندازه خشنود باشیم؟ قارون گفت: نظرت چیست؟  شیطان گفت:  یک روز پی کسب باشیم و یک روز پی عبادت، تا بتوانیم از درآمد خود زکات و اموالی به فقیران بدهیم و چون چنان کردند ابلیس از قارون کناره گرفت و درهای دنیا بر قارون گشوده شد و اموال او چندان زیاد شد که کلیدهای آن در چهل جوال بزرگ قرار داشت و چون توانگر شد سرکشی و طغیان کرد و نخستین نشانۀ سرکشی او تکبّر و فخر فروشی به مردم برای زیادی اموالش بود و با تمام آرایش خود بیرون می آمد و بر مادیان های سفید که بر آنها زین ارغوانی و پوشش های زرد زعفرانی بود سوار می شد.

امّا در کتابهای تفسیر ماجرا را این گونه بیان فرموده اند: بعد از نابودی فرعونیان مقدارعظیمی از ثروت و گنج های آنها در دست قارون ماند و حضرت موسی(ع) تا آن زمان مجال این را پیدا نکرده بود که این ثروت باد آورده فرعونی را به نفع مستضعفان از او بگیرد. [268]

شیطان در نبرد با عابدی از قوم بنی اسرائیل

در قوم بنی اسرائیل عابدی بود. به او گفتند: در فلان جا درختی است که قومی آن را می پرستند. او برای رضای خدا و تعصّب در دین ناراحت شد و از جای برخاست و تبر را بر دوش گذاشت تا آن درخت را از بن قطع کند. شیطان به قیافۀ پیرمردی در آمد و جلوی عابد را گرفت و از او پرسید: کجا می روی؟ عابد گفت: به عزم قطع آن درخت می روم تا با این کار مردم آن را نپرستند. شیطان گفت: برو و به عبادت خود مشغول باش. عابد ناراحت شد و با شیطان درگیر شد و سرانجام او را بر زمین زد و بر روی سینه اش نشست. شیطان گفت: ای عابد. خدا پیامبرانی دارد که اگر بخواهد آن درخت را قطع کند  یکی از پیامبران خود را میفرستد تا آن را ببرد. به تو چه مربوط است. خدا به تو چنین دستوری نداده است. عابد گفت: من باید این درخت را قطع کنم. شیطان گفت: تو مردی فقیر و عیالمند  هستی و مردم هزینۀ زندگی تو را تأمین می کنند. اگر دست از کار خود برداری و درخت را قطع نکنی قول می دهم که هر روز دو دینار زیر بالش تو بگذارم تا هم خودت از آن استفاده کنی و هم به عابدهای دیگر انفاق نمایی و هر روز از بابت صدقه ثوابی نصیب تو گردد.عابد کمی در این موضوع فکر کرد و با خود گفت: یک دینار را به مصرف خود می رسانم و دینار دیگر را صدقه می دهم که این کار برایم بهتر است. سرانجام عابد برگشت. بامداد اوّل و دوّم دست بر زیر بالین خود کرد و دینارها را برمی داشت. در روز سوّم دید که از دینارها خبری نیست. بنابراین ناراحت شد و تبر را برداشت و به سوی درخت حرکت کرد. این بار ابلیس سر راهش قرار گرفت و به او گفت: ای عابد. از این کار دست بردار که از عهده ات بر نمی آید. بار دیگر با هم درگیر شدند و ابلیس عابد را بر زمین زد و روی سینه اش نشست. عابد گفت: مرا رها کن تا باز گردم و از قطع کردن درخت منصرف شدم. امّا به من بگو چرا در اوّلین بار من تو را بر زمین زدم و بر تو غالب شدم و در دوّمین بار تو بر من غلبه کردی؟

شیطان گفت: در دفعه اول تو به قصد رضای خدا برای قطع درخت حرکت کردی و قصد تو خدایی بود. در نتیجه خداوند نیز تو را یاری نمود. امّا در دوّمین بار تو با طمع و برای امر دنیا و تابع هوای نفس خود آمدی. برای همین بر تو غالب شدم و تو را بر زمین زدم.

شیطان و هاجر

حضرت ابراهیم(ع) برای دیدار فرزند خود حضرت اسمائیل(ع) به مکّه آمد. وقتی فرزندش را دید ناخود آگاه این مهر پدری بیش از پیش مشغولش کرد. به همان اندازه که محبّت فرزند به دلش جای گرفت.

به گفته قرآن مجید: «نباید در یک سینه بیش از یک قلب و در یک قلب بیشتر از یک محبّت باشد». [269]، آیه 4 آن هم محبّت به خدا و هر چه غیر از آن است باید بیرن رود. حتّی محبّت فرزندش حضرت اسماعیل(ع) نیز باید جای خود را به خدا بدهد و قلب پدر مالامال از عشق الهی باشد.

شب در عالم خواب به حضرت ابراهیم(ع) گفته می شود: فرزندت را قربانی کن و این خواب را در چند مرتبه  دیدند. حضرت ابراهیم(ع) یقین کرد که خواب شیطانی نیست بلکه خواب رحمانی است.

بنابراین صبح حضرت ابراهیم(ع) پیش هاجر(س) «مادر» حضرت اسماعیل(ع) آمد و گفت: در این نزدیکی ها دوستی صمیمی دارم.
می خواهم فرزندم را پیش او ببرم.

سپس گفت: ای هاجر! سر و صورت او را شستشو ده، موهایش را شانه کن، عطر و عنبر به زلفانش بزن، خوش بویش نما، لباس زیبا بر اندام دل آرای او بپوشان، بر چشم جذاب و درشت او سرمه بکش و آماده میهمانی کن. در ضمن کارد و طنابی هم مهیّا کن، زیرا ممکن است دوست و صاحب خانه بخواهد جلوی پای ما قربانی کند.  شاید کارد و طناب نداشته باشد.

هاجر(س) هم طبق گفتۀ شوهر خود عمل کرد و دست حضرت اسماعیل(ع) زیبا و جوان را در دست پدر گذاشت.

در این هنگام شیطان به فغان آمد. از تعجّب انگشت حیرت به دهان گرفت. شگفتا! چقدر حضرت ابراهیم(ع) مطیع فرمان خداوند است؟ چه اندازه تسلیم خدا؟ بعد از یک عمر در آرزوی فرزند بودن و الان دل از او بریدن، عجیب است. باید چاره ای کرد و نگذاشت این دستور عملی شود. باید او را منصرف کنم. او اندیشید که از چه راهی وارد شوم و وسوسه اش نمایم. کدام راه نزدیکتر به مقصود است.

بعد گفت: از راه عاطفه وارد می شوم. مهر مادری را تحریک می کنم. او زود فریب می خورد. او زن است و برای نجات فرزندش دست به هر کاری می زند و نمی گذارد با پدر برود. اشک می ریزد، فغان سر می دهد، التماس می نماید، دلیل و برهان می آورد. خلاصه شیطان به شکل پیرمردی دل سوز،  با عجله در خانۀ هاجر را زد. رو به او کرد و گفت: ای هاجر! جوانی زیبا و خوش اندام را دیدم که دنبال پیرمردی از این راه می رفت.

هاجر(س) جواب داد: آن جوان فرزندم اسماعیل(ع) و آن پیرمرد شوهر من حضرت ابراهیم(ع) هستند.

شیطان گفت: مگر ندیدی کارد و ریسمان با خود برد. می گوید: خدا به او دستور داده و در خواب دیده که باید اسماعیل(ع) را بکشد.

هاجر(س) جواب داد: اگر خدا گفته که اسماعیل(ع) باید کشته شود من راضی ام. ای کاش. مرا از مغرب تا مشرق زمین چون اسماعیل (ع) و از اسماعیل(ع) بهتر بود و همه را در راه خداوند می دادم.

در این هنگام هاجر(س) او را شناخت، فهمید او شیطان است و برای اغوای او و مخالفت کردن با دستور خداوند متعال این دل سوزی ها را می کند  و سنگ بارانش کرد و از خود راند. آخر الامر هم در را محکم بست و به درون خانه رفت.

دام شیطان برای حضرت اسماعیل(ع)

وقتی که شیطان از فریب دادن حضرت ابراهیم(ع) هم مأیوس و نا امید گشت، پیش حضرت اسماعیل(ع) آمد و گفت: آیا می دانی که پدرت تو را به کجا می برد؟ فرمود: به مهمانی دوستش می برد. آن ملعون گفت: این طورکه فکرمی کنی نیست. او تو را می برد تا بکشد. پدرت
می گوید که خداوند متعال در خواب به من دستور داده که فرزند خود را در راه ما قربانی کن.

اسمائیل(ع) فرمود: ای پیرمرد. اگر این کار فرمان الهی است جان اسماعیل نثار امر پروردگار جهان و فدای پدرم.  باز شیطان گفت: ای پسر. تو طاقت و توانایی تیغ تیز را نداری از پیش او بگریز: اسماعیل(ع) پاسخ های کافی و جواب های الهی به او داد. شیطان دیگر بار آغاز وسوسه و دغدغه نمود. حضرت اسماعیل(ع) پدرش را از ماجرا آگاه کرد و گفت: این پیرمرد گمراه مزاحم می شود و دست از من بر نمی دارد. حضرت ابراهیم (ع) فرمودند: فرزند عزیزم. این ملعون، شیطان است. او را سنگ بزن. جزای او سنگ است. حضرت اسماعیل (ع) طبق دستور پدر چند سنگی به طرف آن ملعون انداخت.

جنگ حضرت ابراهیم(ع) و شیطان

هنگامی که حضرت ابراهیم(ع) برای ذبح فرزندش حضرت اسماعیل(ع) تسلیم امر خداوند شد شیطان به قیافه پیرمردی نزد حضرت ابراهیم(ع) آمد و به وی گفت: ای ابراهیم. از این جوان چه
می خواهی؟ حضرت ابراهیم(ع) فرمود: می خواهم او را ذبح کنم. پیرمرد گفت: سبحان الله. آیا می خواهی جوانی را ذبح کنی که لحظه ای معصیت خدا را نکرده است؟ حضرت ابراهیم(ع) فرمود: خداوند مرا به چنین کاری امر فرموده است.

هنگامی که حضرت ابراهیم(ع) به سوی اسماعیل(ع) رفت تا او را ذبح کند پیرمرد به ابراهیم(ع) گفت تو پیشوای مردمی و مردم به تو اقتدا می کنند. اگر تو فرزندت را ذبح کنی مردم نیز به تبعیّت از تو فرزندانشان را ذبح خواهند کرد.حضرت ابراهیم(ع) با پیرمرد صحبت نکرد و چاقو را بر گلوی حضرت اسماعیل(ع) گذاشت تا او را ذبح کند و در این حال شیطان از حضرت ابراهیم(ع) نا امید شده بود. [270]

نصیحت شیطان به حضرت یحیی (ع)

روزی ابلیس نزد حضرت یحیی (ع) ظاهر شد. حضرت یحیی (ع) دید دام هایی در انواع مختلف با او می باشد. از او پرسید: این دام ها چیست؟ گفت: این دام ها شهوات مختلف است که به وسیلۀ آنها انسان ها را گمراه می کنم. حضرت یحیی (ع) پرسید: آیا چیزی از اینها مربوط به من هم هست؟ شیطان گفت: آری. گاهی غذا می خوری و سیرو سنگین می شوی، نماز و دعا و ذکر برایت دشوار می شود. به این وسیله در تو نفوذ می کنم. حضرت یحیی(ع) گفت: به خدا قسم دیگر شکمم را پر از غذا نخواهم کرد. شیطان گفت: سوگند به خدا که من هم دیگر احدی را نصیحت نمی کنم. [271]

بوسه و آب دهان شیطان

نقل شده که: وقتی «ضحّاک» به پادشاهی رسید شیطان به صورت انسانی در آمد و پیش او رفت. بعد از ادای احترام گفت: ای «ضحّاک» من آشپز ماهری هستم. اگر پادشاه مایل باشند دوست دارم مرا آشپز خود قرار دهند تا هر غذای لذیذی را برایتان تهیّه کنم.

ضحّاک، چون یک پادشاه عیاش و خوش گذران بود. بدون آنکه دربارۀ آن ملعون تحقیقی کند که از کجا آمده و چه کسی است به عنوان آشپز مخصوص خود استخدام نمود و هر چه لازم بود در اختیارش قرار داد.

شیطان شروع به کار کرد. هر روز غذای خوش مزّه ای برای «ضحّاک» می پخت و سر وقت برای او می آورد. پادشاه هم از خوردن آن لذّت می برد. روزی غذای بسیار خوش مزّه ای آماده کرد و پیش «ضحّاک» آورد. وقتی ضحّاک غذا را خورد، بیش از پیش خوشش آمد. همان لحظه او را خواست و گفت:

امروز غذای خوشمزه ای فراهم کرده بودی. لازم می دانم، هر چه بخواهی به تو جایزه بدهم.

شیطان در جواب گفت: ای پادشاه. من چیزی از شما  نمی خواهم. امّا اگرمی خواهید، دربارۀ من لطفی داشته باشید، دوست دارم روی دو شانۀ شما را ببوسم.

« ضحّاک » هم پذیرفت. همان لحظه لباس های خود را عقب زد و اجازه داد تا شانه هایش را ببوسد.

شیطان هم هر دو شانه را بوسید و با آب دهن خود آلوده کرد و بعد از آن هم گریخت و پنهان شد. ناگهان از روی هر دو شانۀ او ماری بیرون آمد. ماراها بزرگ شدند و هر روز آزارش می دادند.  طوری که خور و خواب و استراحت را از او سلب کرده بودند. هر چه طبیبان آنها را می کشتند باز بیرون می آمدند و در خواب وبیداری ناراحتش
می کردند.

بعد از مدّتی باز شیطان در پوشش انسان دیگری در کاخ «ضحّاک» نمایان شد و گفت: من طبیب با تجربه ای هستم. شنیده ام که پادشاه را ناراحتی پیش آمده است که نه شب استراحت دارد و نه روز. شنیده ام که دو مار روی دو شانۀ او بیرون آمده و او را اذیّت می کنند. آمده ام اگر اجازه بفرمایید شما را معاینه کنم  و اگر امکان داشته باشد معالجه نمایم.

باز «ضحّاک» بی آنکه هیچ پرس و جویی کند و بپرسد از کجا آمده ای و تا حالا کجا بوده ای و چه کسانی را معالجه کرده ای؟ کجا درس خوانده ای و اصلا نام تو چیست؟ از کدام شهر و قبیله هستی؟ خود را در اختیار او قرار داد.

شیطان هم قدری او را معاینه نمود و گفت: این مارها را نمی شود از بین برد چون ریشه آنها در تمام بدن شاه فرو رفته است و درمان پذیر نیست. امّا می شود کاری کرد که این مارها دیگر اذیّت نکنند و در خواب و بیداری احساس ناراحتی نکنید.

سپس گفت: غذای این مارها مغز سر انسان است. هر روز باید مغز سر دو انسان را بیرون آورید و به این مارها بدهید.

همان وقت شیطان دستور داد دو نفر جوان را بکشند و مغز سرشان را بیاورند. «ضحّاک» هم گفت: دو نفر جوان زندانی را کشته و مغز سرشان را پیش شیطان آوردند.

آن ملعون مغز سر آن دو جوان را به مارها داد. مارها وقتی خوردند و سیر شدند و دیگر ضحّاک را  اذیت نکردند.

«ضحّاک» چون مدّتی بود که به خواب نرفته بود چند شبانه روز خوابید. وقتی مارها گرسنه شدند باز به حرکت در آمدند و او را بیدار کردند.

باز شیطان گفت: بروید مغز سر دو جوان دیگر را بیاورید. این کار ادامه پیدا کرد و روزی دو نفرازجوان هایی که در زندان بودند را
می کشتند و مغز سرشان را برای خوراک مارها می آوردند. وقتی زندانیان تمام شدند. هر روز دو جوان را از کوچه و بازار می گرفتند و مغز سرشان را برای مارها می آوردند.

بعد از مدتی آشپزها با هم گفتند: چرا ما برای این ضحّاک روزی دو جوان بی گناه را بکشیم؟ بلکه باید به جای مغز سر یک انسان، مغز گوسفندی را در آوریم  و با هم مخلوط  کنیم و به مارها بدهیم و به همین کار پرداختند. برای روزی یکی از جوان ها را نگاه می داشتند.

بعد از مدّتی آن جوان ها را با تعدادی گوسفند که به آنها دادند راهی شهر و دیار کردند و گفتند: در میان کوه و صحرا پنهان شوید تا «ضحّاک» جای شما را نداند و شما از شیر حیوانات استفاده کنید.

شیطان هنگام تولّد پیغمبر(ص)

از امام صادق(ع) روایت شده: شیطان به هفت آسمان بالا می رفت و اخبار آسمان ها را می شنید. هنگامی که حضرت عیسی(ع) زاده شد او را از سه آسمان باز داشتند و تا چهار آسمان بیشتر بالا نمی رفت. وقتی حضرت محمّد(ص) متولّد شد. او را از همۀ آسمان ها منع کردند و شیطان را با تیرهای شهاب از رفتن به آسمان ها راندند. قریش گفتند: باید عمر دنیا به سر آمده و هنگام قیامت شده باشد. عمربن اُمَیّه که داناترین مرد عرب جاهلیت بود، گفت: بنگرید اگر ستاره های معروفی که مردم به وسیلۀ آنها هدایت می شوند و به واسطۀ آنها زمستان و تابستان ارزیابی می شود، اگر یکی از آنها بیفتد، بدانید وقت آن است که همۀ اهل دنیا نابود شوند. اگر آنها به حال خود هستند و ستاره های دیگری ظاهر شده پس باید منتظر حادثه ای غیر از این باشید.

نیز از امام صادق(ع) نقل شده است. در آن شب، شیطان در میان اولاد خود فریاد زد تا  همه دور او جمع شدند. گفتند: ای بزرگ ما چه چیز تو را این قدر آشفته کرده است؟ گفت: وای بر شما، از آغاز شب تا کنون احوال آسمان ها را دگرگون می یابم. باید حادثۀ عظیمی در زمین رخ داده باشد، از زمانی که حضرت عیسی(ع) به آسمان بالا رفت مانند آن واقع نشده است!

زود جستجو کنید که چه اتفاق مهمّی رخ داده است؟ شیاطین رفتند و همه جا را گشتند. بعد برگشتند و گفتند: هیچ چیزی نیافتیم. آن ملعون گفت: برای بدست آوردن این خبر، خودم باید کاری کنم. این کار خودم است. سپس در زمین به جستجو پرداخت. همه جا را زیر پا گذاشت تا اینکه دید ملائک اطراف حرم را گرفته اند. خواست به حرم وارد شود که ملائک بر او گفتند: ای ملعون برگرد.

عرض کرد: ای جبرئیل! یک سئوال دارم. امشب چه خبری واقع شده است؟

جبرئیل گفت: امشب حضرت محمّد(ص) که پیامبر خداوند متعال است متولّد شده است. پرسید: آیا مرا در او بهره ای است؟ جبرئیل گفت: خیر. پرسید: آیا من در امّت او بهره ای دارم؟ گفت: بله، شیطان گفت: راضی شدم. [272]

داستان گریز ابلیس از حضرت جبرائیل(ع)

امام باقر(ع) فرمود: در روز بدر که بین مسلمین و کفار جنگ در گرفت ابلیس، مسلمانان را در چشمان کفّار کم جلوه می داد و کفّار را در چشمان مسلمانان زیاد می نمایاند. در این هنگام حضرت جبرائیل(ع) با شمشیر بر او کوبید و ابلیس فرار کرد در حالی که
می گفت: ای جبرائیل. خداوند به من مهلت داده تا این که به دریا افتاد.

چهار زن از دست شیطان رهیدند

از آنجایی که شیطان قسم خورده همه فرزندان آدم را گمراه نماید و هر گروهی را با نقشه ای از راه بیرون کند و تا کنون انجام داده و بعدا هم انجام خواهد داد. یکی از آنها طایفه زنان اند. اوّلین کسی را که گول زد و وسوسه اش در او اثر نمود حضرت حوّا مادر آدمیان بود.

روزی آن ملعون پیش رسول اکرم(ص) آمد. حضرت از چند چیز از او پرسید و او هم پاسخ داند. یکی از آن پرسش ها این بود که: رفیقان تو چه کسانی هستند؟

پاسخ داد: یا رسول الله. دروغ گویان، غمازان و زنان

پرسید: از جمله دام های مهم و محکم تو چیست؟

گفت: زنان، زیرا به واسطۀ اینان مردان را از راه مستقیم بیرون
می برم و خود ایشان را با مکر و حیله و دل سوزی به کارهای ناشایست وادار می کنم و به این وسیلۀ آنها جهنّمی می نمایم.

حضرت فرمودند: چه تعداد زنان از تو فرمانبرداری می کنند و تابع اوامر و دستورات تو هستند؟

گفت: یا رسول الله(ص). آن قدر زیادند که نمی توان آنان را شماره کرد و به حساب آورد. ممکن است از هزاران زن فقط یکی از من اطاعت نکند و بقیه گوش به فرمان من هستند و مایۀ دل گرمی من هستند.

آن حضرت محمّد(ص) پرسیدند: ای شیطان. تا به حال بر چند زن غالب نشدی؟

عرض کرد: یا رسول الله. تا به حال بر چهار زن دست نیافتم و آنان زنان نمونه بوده اند و عبارت اند از:

اوّل آسیه(س):

آسیه(س) یکی از زنان بزرگ، با ایمان و با تقوای روزگار است.

او زن فرعون است. او عمری در خانۀ فرعون که ادعای خدایی
می کرد زندگانی نمود و یک لحظه به خدای خود کافر نشد و فرعون را به خدایی نپذیرفت. مطیع پیغمبر زمان خود حضرت موسی (ع) بود و در پایان هم به دست فرعون به شهادت رسید.

دوّم مریم(س):

حضرت مریم (س) دوّمین زن نمونه از زنان دنیا و مادر حضرت عیسی (ع) می باشد که از روز تولّد در بیت المقدّس بوده و از اوّل تا آخر عمرش به عبادت خداوند متعال به سر برد و دست نامحرمی به وی نرسید. خداوند از لطف و عنایت خود بدون شوهر، حضرت عیسی (ع) را یکی از پیامبران اولوالعزم است به او عنایت کرد.

سوّم حضرت خدیجه(س):

عرض کرد: یا رسول الله. سوّمین زنی که به او دسترسی پیدا نکردم همسر و محرم تو خدیجه(س) است. آن زنی که همۀ دارایی خود را وقف اسلام و هدف شما کرد و در لحظات دشوار از اسلام و مکتب تو پشتیبانی کرد.

چهارم حضرت فاطمه زهرا(س):

چهارم زنی که از همۀ آنها بهتر و گرامی تر است دخترت فاطمه
می باشد. در همۀ دنیا زنی به خوبی و شایستگی و ایمان و علم و اخلاق به دنیا نیامده است و نخواهد آمد. [273]

شیطان و حرف حساب

شیطان برای فریب دادن مردم از هر راهی وارد می شود. این طور نیست که شیطان همیشه حرف ناحساب بزند. گاهی اوقات برای اینکه دوستی خود را به شما ثابت کند، از در دوستی وارد می شود و یا اینکه شما،  نجوا و صدای آهسته ای را در گوش خود می شنوید. مثلا
می خواهید جایی بروید و با خود می گوید. الان بروم یا نروم و یا این کار را بکنم و یا خیر. ناگهان نجوایی در ذهن و گوش خود می شنوید که آنجا نرو یا این کار را بکن. وقتی آن کار را انجام می دهید و بعدا سود خوبی نصیب شما می شود و در آن کار موفق می شوید. در گوشتان نجوایی خیلی آهسته می شنوید که دیدی درست در آمد. همینطور که می گذرد با آن صدا دوست و رفیق می شوید یا اینکه فکر می کنید به مقاماتی رسیده اید.

امّا در لحظه ای که شما فکرش را هم نکنید، کار خودش را می کند و شما را به دام می اندازد. بنابراین متوجّه باشید که همیشه نجواهای درونی نمی توانند درست باشند.

شیطان همانند شخصی که برای اوّلین بار، می خواهد با شما دوست شود. ابتدا با قیافه ای حق به جانب و سخنان و کلامی متین و حتّی چند روایت از ائمه اطهار هم برای شما می آورد که شما فکر کنید، عجب آدم خوبی است. امّا بعد از چند بار ملاقات با شما، خیلی با احتیاط و حساب شده شما را دعوت به گناه می کند. مثلا به شما می گوید فلان زن که می گذرد چه آرایش غلیظی کرده است. نگاه کن که چطوری به خیابان آمده است. وقتی توجه شما را به این مسائل جلب کرد و به قول معروف با شما خودمانی شد. هر حرفی که دلش بخواهد و هر شوخی و هر جُک زشتی که بخواهد به شما می گوید. با کمی دقّّت در دورۀ دوستی، متوجّه می شوید که در روزهای اوّل چه رفتاری داشته و حالا چه افکاری و چه سخنانی را برای شما بازگو می کند. اگر همین شخص سی دی مستهجن و یا عکس زشتی با خنده و با آب و تاب به شما نشان دهد. شاید با میل و رقبت قبول کنید. امّا در نظر بگیرید که شخصی که شما آن را نمی شناسید در خیابان جلوی شما را بگیرد و همان سی دی و عکس را به شما بدهد. آیا شما قبول می کنید؟ حتما جواب شما در برابر او نه است. حالا فکر کنید که چرا سی دی زشت و... را از به ظاهر دوستی که آهسته آهسته در درون شما رخنه کرده است، قبول می کنید. چون آن شخص با روی خوش و خنده و کمی چاشنی طنز اهدافش را حساب شده دنبال کرده است.

مثلا وقتی که شخصی با شما دعوا می کند و مقصر هم طرف مقابل است. شیطان در گوش شما زمزمه می کند که فلان فحش و حرف زشت را بزن و آن موضوعی که دربارۀ او می دانی، جلوی جمع بگو و او را ضایع کن و یا به او حمله کن و حقّش را کف دستش بگذار.

آیا شما تا به حال دیده اید که کسی به درخت چنار سنگ بزند. حتما جواب شما خیر است. گاهی مشاهده شده که به درخت میوه (مانند گردو) سنگ می زنند. امّا درخت میوه به آنها سنگ نمی زند، بلکه برایشان میوه می ریزد. بنابراین هر انسانی که به رشد و بلوغ رسید، باید متوجه باشد که اگر شخصی به او بد کرد، با مهربانی و صبر و حوصله تا آنجا که می شود خویشتن دار باشد.

روزی رسول اکرم(ص) با چند نفر از یارانشان در مسجد نشسته بودند. در همین هنگام شخصی وارد شد و از پیامبر در خواست کرد که مقداری پول به ایشان بدهد. پیامبر اکرم(ص) به ایشان گفتند: اینجا پولی ندارم. امّا آن شخص ناراحت شدند و حرف های نامربوطی زدند. یاران پیامبر(ص) ناراحت شدند و خواستند که با آن مرد برخورد بدی کنند. در همین موقع رسول اکرم(ص) آنها را آرام کرد و با آن مرد به خانۀ خود رفت و مقداری پول به ایشان داد.

فردای آن روز، وقتی رسول اکرم(ص) در مسجد بودند. آن شخص آمدند و به خاطر حرف های زشتی که دیروز زده بودند، پوزش خواست. وقتی آن شخص رفتند. حضرت محمّد(ص) به یارانشان فرمودند: می دانید چرا خداوند متعال مرا به پیغمبری برگزیدند. آنها عرض کردند؛ ای پیامبر! علّت چه بوده است.

پیامبر(ص) فرمودند: چون من چوپان خوبی بودم، خداوند مرا رهبر و راهنمای شما قرار داد. وقتی که یک شتر از گله فرار می کند، چوپان گله با علامتی که خودش می داند (مثلا صدا کردن) حیوان را به درون گله هدایت می کند. امّا شما برای اینکه شتر را به گله برگردانید، همگی به سمت او حمله می کنید و دنبال او می گذارید و به خاطرهمین شتر از دست شما فرار می کند.

وقتی حضرت موسی(ع) چوپان گلۀ گوسفندان بودند و از گوسفندان مراقبت می کردند. برّه ای از گلّه فرار کرد و از آنجا دور شد. حضرت موسی(ع) به آرامی به برّه نزدیک شد و آن را گرفت و بقل کرد و به داخل گلّه برگرداند.

اگر شخصی نتواند با روشی صحیح با دیگران برخورد کند. یعنی به حرف های شیطان گوش داده است و راه آن ملعون را رفته است و مطیع امر شیطان است. همۀ شما این داستان را می دانید که آن شخص که بر سر پیامبر(ص) خاکستر می ریخت و ایشان هیچ توهینی به او  نکردند و حتّی وقتی آن شخص مریض شدند به عیادت او رفتند.

خداوند متعال در قرآن انسان را به صبر دعوت کرده است. آیا خداوند متعال از ما خواسته که در برابر خوشی ها صبر داشته باشیم. جواب نه است. انسان باید در برابر مشکلات و سختی ها  صبور و بردبار باشد تا خداوند متعال پاداش دنیوی و اخروی به او بدهد. در غیر اینصورت چه پاداشی نصیبش می شود. خداوند متعال همۀ پیامبران و امامان را به خاطر این همه سختی که کشیده اند و صبوری و بردباری و شکر گذاری که داشته اند دوست دارد. بیایید ما هم کمی صبور باشیم و رفتار و گفتارمان را الهی کنیم.

این سخن را به گوش بسپارید که با مردم باشید ولی با آنها نباشید. یعنی رعایت حریم عفت و اخلاق را نزد یکدیگر نگاه دارید و اگر احیانا شخصی به قول معروف خواست پایش را از گلیمش درازتر کند. شما با روشی صحیح او را امر به معروف و نهی از منکر کنید.

اگر شما روزی هزار بار هم ذکر بگویید، ولی امر به معروف و نهی از منکر به جا و صحیح نکنید به نظر شما.....

امر به معروف مانند این است که شخصی در دریا در حال غرق شدن را نجات داده اید و یا اینکه شخصی که در تاریکی است به سوی روشنایی کشانده اید و نهی از منکر مانند این است که در رکاب حضرت محمّد(ص) به جنگ با شیطان رفته باشید.

وقتی شما دست کسی را بگیرید و از پرتگاه بی ایمانی نجات دهید، شیطان ملعون ناراحت می شود. برای اینکه با خودش می گوید که من چقدر تلاش کردم که این شخص را به گمراهی بکشانم ولی با حرف این شخص به راه راست آمد.

برای اینکه بتوانید خوب امر به معروف و نهی از منکر کنید یک داستان برای شما می گویم.

روزی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) به مسجد رفته بودند تا نماز بخوانند. در آنجا دیدند که پیرمردی وضویش را اشتباه می گیرد. برای اینکه آن شخص ناراحت نشود، نزد او رفتند و گفتند: ما وضو
می گیریم و شما بگویید که وضوی کدام صحیح تر است. وقتی آن شخص وضوی آن دو بزرگوار را دید، متوجّه شد که وضوی خودش اشتباه است.

از این داستان نتیجه می گیریم که برای اینکه بتواینم دیگران را امر به معروف و نهی از منکر کنیم باید ظرایف و دقایق این کار را بدانیم و به صورت جنگ و مخاصمه این کار را انجام ندهیم و با کمک و مشورت یک استاد راهنما این کار را بیاموزیم.

سخن آخر اینکه به این نکته توجّه کنید که اگر با دوستان خود گرم گفتگو هستید. وقتی حرفی برای گفتن ندارید یا از یکدیگر خداحافظی کنید و به امور دیگر زندگی خود بپردازید و یا اینکه سکوت اختیار کنید.

وقتی انسان حرفی برای گفتن نداشته باشد، شیطان در انسان وسوسه ایجاد می کند که غیبت فلان شخص را بکن و یا فلان شخص که در آن جلسه است را مسخره کن تا دیگران بخندند. نباید به این نجواها توجه کرد و باید «استَغفِرُاللهَ رَبِّی وَ اَتوبُ اِلَیهِ» بگویید و اگر یکی از دوستانتان خواست این کار را بکند به او تذکّر دهید و اگر قبول نکرد آن جلسه را ترک کنید تا هم خداوند متعال و هم رسول اکرم(ص)  و هم امام زمان(ع) از ما راضی و خشنود باشند.

شیطان و مد پرستان

پیشوایان دین با تجمل و مد پرستی مخالف بودند و می فرمودند: شیطان با آنها و همراه ایشان است.

در تاریخ آمده، بعد از ظهور اسلام هیئتی از مسیحیان نجران به خدمت پیامبر اسلام(ص) رسیدند، در حالی که لباس های ابریشمی بسیار زیبا بر تن داشتند و انگشتر طلا به دست کرده بودند. هنگامی که به خدمت حضرت محمّد رسیدند و سلام کردند. پیامبر اکرم(ص) جواب سلام آنان را نداد و صورت خود را برگرداند. حتّی یک کلمه  هم با آنان صحبت نکرد.

از امام علی(ع) در این مورد چاره خواستند و علّت را پرسیدند. فرمود: من چنین فکر می کنم که این ها باید این لباس ها و انگشترهای گران قیمت را بیرون آوردند، آنگاه خدمت رسول اکرم(ص) برسند. آنها هم این کار را کردند. پیامبر اکرم(ص) جواب سلام آنها را داد و با آنان سخن گفت. سپس فرمودند: سوگند به خدایی که مرا به حق فرستاده، اوّلین بار است که این ها بر من وارد شدند، دیدم شیطان نیز همراه آنها است. [274]

هشدار از فریبکاری شیطان

همانا شیطان راه های خود را به شما آسان جلوه می دهد تا گره های محکم دین شما را یکی پس از دیگری بگشاید و به جای وحدت و هماهنگی بر پراکندگی شما بیفزاید و در پراکندگی شما را دچار فتنه گرداند. از وسوسه و زمزمه و فریبکاری شیطان روی گردانید و نصیحت آن کس را که خیر خواه شماست گوش کنید و به جان و دل بپذیرید. [275]

نکوهش تکبر و خودپسندی شیطان

شیطان بر حضرت آدم(ع) به جهت خلقت او از خاک، فخر فروخت و با تکیه به خود دچار تعصب و غرور شد. پس شیطان دشمن خدا و سر سلسلۀ متکبّران است که اساس عصبیت را بنا نهاد و لباس تواضع و فروتنی را از تن در آورد. آیا نمی نگرید که خدا به خاطر خود بزرگ بینی او را کوچک ساخت؟ و به جهت بلند پروازی، او را پست و خوار گردانید. پس او را در دنیا طرد شده قرار داد و آتش جهنم را در قیامت برای او مهیّا نمود.  [276]

دلیل سقوط مردم

مردم! مگر به خیانت و کینه ورزی اتفاق دارید و در رفتار ریاکارانه می مانید. در دوستی با آرزوها به وحدت رسیدید و در جمع آوری ثروت به دشمنی پرداختید. شیطان شما را در سرگردانی افکنده و غرور شما را به هلاکت می کشاند. برای خود و شما از خدا یاری
می طلبم. [277]

هشدار از دشمنی شیطان

سفارش می کنم شما را به پروا داشتن از خدا. خدایی که به ترساندن های مکرّر عذر را برشما بست و به دلیل و برهان روشن حجّت را تمام کرد و شما را پرهیز داد از دشمنی شیطانی که پنهان در سینه ها راه می یابد و آهسته در گوش ها راز می گوید گمراه و پست است. وعده های دروغین داده  در آرزوی آنها به انتظار می گذارد. زشتی های گناهان را زینت می دهد. گناهان بزرگ را کوچک می شمارد و آرام آرام راه رستگاری را بر روی کسانی که در بند شده اند می بندد و در روز قیامت آنچه را که زینت داده انکار می کند. [278]

دشمنان مؤمن

مؤمن چهار دشمن دارد: مؤمن (دیگری) که بر او حسادت ورزد و منافقی که دشمنش می باشد و شیطانی که او را گمراه می کند و کافری که با او می جنگد.

بزرگترین دشمن انسان ها

ای بندگان خدا. از دشمن خدا پرهیز کنید. مبادا شما را به بیماری خود مبتلا سازد و با ندای خود شما را به حرکت در آورد و با لشکرهای پیاده و سوارۀ خود بر شما بتازد. به جانم سوگند. شیطان تیر خطرناکی برای شکار شما بر چلّۀ کمان گذارده و تا حدّ توان کشیده و از نزدیکترین مکان شما را هدف قرار داده است و خطاب به خدا گفت: پروردگارا. به سبب آن که مرا دور کردی دنیا را در چشمهاشان جلوه می دهم و همه را گمراه خواهم کرد.

افراد سرکش شما تسلیم شیطان شدند و طمع ورزی او در شما کارگر افتاد و این حقیقت بر همۀ شما آشکار گردید و حکومت شیطان بر شما استوار شد و با لشکریان خویش بر شما یورش برد و شما را به ذلّت و سقوط کشانید و شما را به مرز کشتار و خونریزی کشاند و شما را با فرو کردن نیزه در چشم ها، بریدن گلوها، کوبیدن مغزها پایمال کرد تا شما را به سوی آتشی بکشاند که از پیش مهیّا گردید.

پس شیطان، بزرگترین مانع برای دین داری و زیان بار ترین و آتش افروز ترین فرد برای دنیای شماست. شیطان از کسانی که دشمن سرسخت شما هستند و برای درهم شکستنتان کمر بسته اند خطرناک تر است.

مردم! آتش خشم خود را بر ضّد شیطان به کار گیرید و ارتباط خود را با او قطع کنید. به خدا سوگند! شیطان بر اصل و ریشۀ شما فخر فروخت و بر شما طعنه زد و عیب گرفت و با لشکر سواره و پیاده خود به شما هجوم آورد که هر کجا شما را بیابند شکار می کنند. نه
می توانید با حیله و نقشه آنها را بپرا کنید و نه با سوگند می توانید آنها را از سر راهتان دور کنید. پس تکبّر و خود پرستی را در قلب خود خاموش کنید. زیرا از آفات شیطان غرور ها و کشش ها و وسوه های اوست.

شراره های تعصّب و کینه ها و خود پسندی ها را زیر پا بگذارید و تواضع و اخلاص را سنگر میان خود و شیاطین قرار دهید. شما همانند قابیل نباشید. که بر برادرش تکبّر کرد و خویشتن را بزرگ می پنداشت و حسادت او را به دشمنی واداشت. تعصّب، آتش کینه را در دلش شعله ور کرد. خدا هم او را برتری نداد و گناه قاتلان را تا روز قیامت بر گردن او نهاد. [279]

بقای شیطان به وسیلۀ اولیاء الله

از امام صادق(ع) نقل شده که فرمودند: وقتی یکی از اولیاء خدا از مادر زاده می شود، شیطان بیرون می آید و فریاد می زند که همۀ شیاطین به وحشت می افتند.

همه گرد او می آیند و می گویند: ای بزرگ ما. چه اتفاقی افتاده که اینطور آشفته و پریشان شده ای؟ جواب می دهد که یکی از اولیاء خدا متولد شده است.

می گویند: تولّد او چه کار به تو دارد؟ می گوید: اگر او بزرگ شود و به کمال برسد، عدّۀ زیادی را هدایت می کند.

پیروانش می گویند: اجازه می دهی او را بکشیم؟ آن ملعون می گوید: نه. برای اینکه بقاء و زندگی ما به وسیلۀ آنها است.

اگر یکی از اولیاء خدا روی زمین نباشد و زمین از آنها خالی شود، قیامت بر پا می شود و ما را به آتش می برند. ما عجله نداریم که داخل آتش جهنّم شویم. [280]

سخن آخر

بنابراین هرچیزی را باید با ضد آن شناخت: مانند مریضی ضد سلامت، ناامنی ضد امنیت، نادانی ضد دانایی، بی عقلی ضد عقل است. اگر این اضداد نباشند ارزش سلامت، علم و عقل درست به دست نمی آید.

خداشناسی انسان کامل نمی شود مگر اینکه انسان، شیطان شناس هم باشد. هر چه انسان شیطان شناس، قسم های دروغ خوردن، وسوسه ها، فتنه ها، حیله ها، وعده های دروغ دادن، دل سوزی بیجا  و هزاران هزار نیرنگ شیطان را بشناسد، دیگر  گول وسوسه های او را
نمی خورد. وقتی که دنبال او نرفتید، حتما به دنبال خدا خواهید رفت.

شیطان در همه جا هست،اعوان و انصارش در همه جا وجود دارند. او با همه مردم کار دارد. برای خود دام های گوناگون دارد و هر انسانی را به بهانه ای فریب می دهد. اما آنهایی که پیروان خداوند متعال و پیامبر اکرم(ص) هستند، هیچ گاه فریب وسوسه های شیطان را
نمی خورند. در قرآن کریم آمده:

إِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ

«مگر بندگان مخلص که شیطان را به آنان دسترسی نیست» [281]

اما آنهایی که ایمانشان ریشه دار و محکم نیست، بلک سطحی و تقلیدی است، دعوت شیطان را می پذیرند و تسلیم آن ملعون می شوند.

شیطان در ذهن بچه ها هم وسیله ای برای ترسانیدن و رام کردن آنها دارد. حتی برای نوجوانان هم وسوسه هایی را انتخاب می کند. مثلا وقتی نوجوان شب خواب است به شکل آن دخترها و زن هایی که
می شناسد به خواب آنها می آید و با حرف ها و حرکت هایی آنها را فریب می دهد. وقتیکه از خواب بیدار شد فکر می کند که آن شخص به خواب او آمده و پیش خودش فکرهای بدی می کند. درحالی که شیطانی که به شکل آن شخص به خوابش آمده، همین منظور را داشته و
می خواسته وسوسه ایجاد کند. برای همین هر وقت که خواب بد دیدید، شیطان را لعنت کنید. پس  توصیۀ من این است که به این خواب ها توجّه نکنید و به خداوند متعال پناه ببرید که او پناه دهندۀ بی پناهان است.

و نیز ما دو نوع شیطان داریم. شیطان جنی و شیطان انسی. اگر شیطان جنی نتواند انسان را وسوسه کند و شخص را به کارهای بد بکشاند. شیطان بیکار نمی نشیند. آن ملعون دستیارانی از انسان ها دارد که به آنها شیطان انسی می گویند. مثلا شخصی با شما دوست می شود و بعد از مدتی که دوستی خود را به شما نشان داد و به قول معروف دل شما را به دست آورد، دست به نیرنگ و خدعه و فریب می زند و با کار ها و سخنانی شما را به سمت گناه می کشاند. اگر شما از همان شروع مقاومت کردید و دنبال چنین حرف ها (مانند حرف زشت، تصاویر منافی عفت، فیلم های مستهجن و..) رفتید. بدانید که حتما به دام شیطان افتاده اید و شاید هم خودتان خبر نداشته باشید. پس دقت کنید که در کجای کار قرار دارید و با توبه و استغفار به مسیر هدایت برگردید. باید متوجّه باشید که وقتی فردی برای اوّلین بار با شما دوست شد، شما را به سمت گناه نمی کشاند. بلکه بعد از مدّتی که اعتماد شما را جلب کرد، افکار پلید خود را رو می کند که مؤمن زیرک سریع متوجّه شده یک عقب نشینی استراتژیک (قطع رابطه) با آن شخص می کند تا از دام او (شیطان انسی) خلاصی یابد.

شخصی که کارهای زشت انجام می دهد. مثلا فحش می دهد، مردم آزاری می کند، پدر و مادرش را اذیت می کند، دروغ می گوید، نگاه بد می کند، فکرهای شیطانی به سرش می زند، مشروب می خورد و... بعد از مدتی عضلات صورت آن شخص تغییر می کند و آن پاکی و معصومیت از صورت او گرفته می شود و با این کارها نکبت و بدبختی را برای خود به ارمغان می آورد و خود را آماده مصیبت و بلاهایی می کند که به واسطه آن اعمال زشت برای خود به وجود آورده است.

وقتی انسان متولد می شود. خداوند ملائکه و فرشتگانی را مأمور آن شخص می کند تا از او مراقبت کنند. یعنی فرشتگان را که الهام بخش نیکی ها هستند. به کمک انسان هایی که می خواهند از وسوسه هایی بر کنار باشند فرستاده است. قرآن می فرماید:

« فرشتگان بر آنها نازل می شوند و برای تقویت روحیه آنان انواع بشارت ها و دل گرمی ها را به آنها الهام می کنند و می گویند: نترسید و غمگین نباشید، بشارت باد بر شما به آن بهشتی که به شما وعده داده شده است. [282]

اما وقتی آن کودک بزرگتر شد و مثلا پدر و مادرش را اذیت کرد و یا دروغ گفت و یا مردم آزاری کرد و... فرشتگان خداوند از او دور می شوند و شیاطین جای آنها را می گیرند و آهسته آهسته طوری که خود شخص هم متوجه نشود بر او مسلط می شوند و او را به تباهی و فساد می کشانند.

بنابراین وقتی بنده ای بر گناه اصرار ورزد، خداوند ولایت خود را از او بر می دارد، سپس آن بنده اسیر شیطان گردیده و در ضلالت و گمراهی فرو می رود. از این رو در قرآن کریم آمده:

فَیُضِلُّ اللَّهُ مَنْ یَشَاءُ وَیَهْدِی مَنْ یَشَاءُ

«آنگاه خداوند متعال هر کس را بخواهد به ضلالت وا می گذارد و هر کس را بخواهد به مقام هدایت می رساند و او خداوند مقتدرو داناست».[283]

بنا براین شیطان عامل وسوسه است و انسان را به معصیت می کشاند. تمایلات نفسانی را بیدار می کند و موجب سقوط و لغزش انسان
می شود. خواسته های نامعقول را پدید می آورد، شهوت ویرانگر را تحریک می کند، خشم و غضب را شعله ور می سازد و انسان را به تباهی می کشاند.

دربارۀ شمارش شیاطین در اطراف یک نفر مؤمن، امام محمد باقر(ع) فرمودند: زمانی که انسان مؤمن از دنیا می رود به اندازه جمعیت ربیعه و مضر-  که دو طایفه بسیار پرجمعیتی بودند-  آن مکان و همسایگان آن مؤمن را رها می کنند و می روند. [284]

امام صادق(ع) در این باره فرمودند: قسم به خدایی که حضرت محمّد(ص) را به حق مبعوث فرمود، شیاطینی که بر یک مؤمن مسلط اند، زیادتر از زنبورهایی که اطراف لاشۀ گوشتی را گرفته اند. [285]

تمام این شیاطین، در اطراف مؤمنان لانه کرده و ایشان را وسوسه
می کند و از راه مستقیم می گردانند. در روایتی آمده است:

اگر شیاطین بر قلوب بنی آدم احاطه نداشتند، هر آینه آنان می توانستند به ملکوت آسمان ها راه یابند و آنجا را ببینند. [286]

خلاصه اینکه....

اگر شیطان نتواند از راه ظلم و جنایت، حیله و تزویر، قتل و غارت، مکر و حقّه، شما را فریب دهد، هیچ وقت راحت نمی نشیند و از
راه های گوناگون اقدام می کند. اینک شما را به چند راه دیگر آشنا
می کنم.

هر انسانی در طول شبانه روز نیاز به هشت ساعت خواب دارد، ولی شیطان به انسان تلقین می کند که بیشتر بخواب و استراحت کن. شیطان با این کار، افسردگی و خمودی و بی حالی را به انسان وارد می کند و بر اثر مرور زمان، امراض مختلفی به انسان سرایت می کند. مهم ترین مرضی که از خواب زیاد به انسان سرایت می کند، امراض روانی و سستی و افسردگی شدید است. اگر شیطان از این راه موفّق نشود به راههای دیگری دست می زند. شیطان ملعون به انسان تلقین می کند که بیشتر غذا بخور و از این خوراکی لذّت ببر و شکمت را پر از غذاهای مختلف کن. با این تلقینات شخص دچار چاقی می شود و در سنین میانسالی و پیری امراض مختلف به سراغش می آید و تا آخر عمر با بیماری های مختلف دست و پنجه نرم می کند وتا آخر عمر در رنج و عذاب قرار می گیرد. شیطان ملعون دوست دارد که انسان ها در مریضی و رنج به سر ببرند تا نتوانند درست از زندگی شان بهره ببرند و به خوبی و خوشی مسیر زندگی را طی کنند. بنابراین هر شخص هنگام خوردن غذا به قول معروف با شکمش رودربایستی نداشته باشد و غذا را فقط برای لذّت جویی نخورد بلکه غذا می خورد تا مواد آلی و معدنی که درغذا است به بدنش برسد تا همیشه بدنی شاداب و سالم داشته باشد.

بعضی افراد می گویند که ما حسّ ششم قوی داریم و مثلا می فهمیم که فلان موضوع اتّفاق می افتد یا فلان شخص در خانه است یا نه و گاهی اوقات یک ندای درونی و یک زمزمه درونی به ما خبر می دهد. باید به این افراد گفت که شیطان هر لحظه می تواند به انسان بعضی مسائل را القاء کند و شاید هم در چند مورد به شما راست بگوید و بعد از مدّتی که شما با آن صدا انس گرفتید، در یک لحظه شما را اقفال می کند و شما را در مسیر تباهی و فساد می کشاند و از راه راست منحرف می کند. بنابراین همیشه مراقب باشید و یاد خداوند متعال را هیچ گاه فراموش نکنید و از خداوند متعال کمک بگیرید.

بعضی وقت ها در مسیری که در رفت و آمد هستید. یک صدای درونی به شما می گوید به آن خانم نگاه کن و ببین چقدر لباس ناجور پوشیده و آرایش مستهجن دارد، با این کار شما را تشویق می کند که آهسته آهسته در مسیر گناه قرار بگیرید و اگر شخص مقاومت کند، آن ملعون به او می گوید: یک نگاه که اشکالی ندارد.

بعضی وقت ها در یک لحظه یک حرف بامزّه به ذهن انسان می رسد که القاعات شیطان است و با گفتن آن جمله موجب رنجیده خاطرشدن دوست شما می شود و او را ناراحت می کند. در نتیجه قبل از اینکه حرفی را به زبان بیاورید، خوب فکر کنید و کامل بسنجید که این حرفی را که در این جمع می خواهم بزنم صحیح است یا خیر. گاهی اوقات یک حرف و سخن می تواند یک طایفه را به جان یکدیگر بیندازد و یا میان دو دوست جدایی بیندازد. خیلی از افراد که دست به خودکشی
می زند، اسیر همان صدای درونی می شوند. وقتی این افراد به جای اینکه به یاد خدا باشند، در خیالات و مسائل عادی غیر ضروری، مطیع دستورات شیطان می شوند و دست به هر نوع  کاری می زنند.

گاهی اوقات شیطان شما را تشویق به گناه های کوچکی می کند که در نظر اوّل مشکل به حساب نمی آید و ما فکر می کنیم که این گناه نیست. مانند سوراخ ریزی که  روی یک سد صد متری ایجاد شده و قطره قطره آب از آن خارج می شود، اگر به آن توجّه نکنیم بعد از چند سال موجب ویرانی سد می شود و همه جا را سیل می گیرد و خانه ها و مزارع را ویران می کند. حالا که این موضوع را فهمیدید متوجّه باشید که هر قدمی را که در زندگی بر می دارید، کاملا بسنجید که عاقبت کار آن تا کجا ادامه پیدا می کند و نتیجه این عمل به کجا می رسد.

گاهی اوقات به وسیله شخصی که اسیر دست شیطان است و دانسته یا ندانسته اوامر او را اطاعت می کند، گناه به سراغ شما می آید. مثل اینکه جاسوسی از ملّت شما که در کشور خارجی آموزش دیده و به داخل کشور آمده و می خواهد به دستور بیگانه ها به مردم کشورش خیانت کند، شیطان هم به کمک آن شخص (شیطان انسی) شما را اغفال می کند و شما را به گناه می کشاند. بیشتر افرادی که دیگران را تشویق به کارهای زشت می کنند، با چاشنی خنده و لودگی (گناه را کادو پیچ می کند)  هدف خود را دنبال می کنند و ظاهری زیبا و رنگارنگ به سخنان و عملشان می دهند و شما را تشویق به گناه می کنند. آنها با صحبت کردن درباره مسائل زشت و گناه، قبح گناه را به مرور زمان از پیش شما بر می دارند و در آخر شما را تشویق به انجام گناه
می نمایند.

بیشتر مردم وقتی یک زن فاسد را می بینند آن را می شناسند. وقتی شخص گناهی را مرتکب می شود، آن گناه روی خطوط صورت او تأثیر می گذارد و چهرۀ او را تغییر می دهد. مثلا شخصی که حرف های زشت می زند، چهره اش و حرکات صورت و بدنش با شخصی که دروغ می گوید و یا غیبت می کند فرق می کند و شخصی که مشروبات الکلی استفاده می کند، چهره اش با شخصی که نماز و دعا می خواند فرق می کند. اما درصد کمی هستند که از طریق چهره شان نمی توان آنها را شناخت و شما می توانید از طریق دوستانشان آنها را بشناسید. اگر شخصی همۀ دوستانش خوب هستند و شما با بررسی دوستانش متوجّه می شوید که همۀ آنها خوب هستند به این نتیجه
می رسید که به احتمال زیاد این شخص انسان خوبی است که دیگران با او مراوده دارند و او را تأیید می کنند. امّا بعضی افراد هم دوستان خوبی دارند و با افراد بد هم معاشرت دارند. باید با این افراد با دقّت نظر بیشتری مواجه شوید. افردی هم هستند که دوستان خوبی ندارند. هر انسانی سریع متوجّه می شود که نیّات و خصوصیّت فردی آنان چیست. امّا گروه آخر افرادی هستند که ظاهر خوبی دارند، امّا با شخص دیگری دوستی ندارند و فقط با شما طرح دوستی و رفاقت ریخته اند. این افراد یا ناراحتی روانی و مشکل روانی دارند که
نمی توانند برای خودشان دوستی انتخاب کنند و یا اینکه به علت و منظوری و نیّت بدی به شما نزدیک شده اند. شما می توانید با کمک گرفتن از یک فرد خبره و آگاه و بزرگ ترها یی که سردی و گرمی روزگار را چشیده اند، افراد را بهتر بشناسید و روش صحیح برخورد با آنان را یاد بگیرید. امّا این اصل را فراموش نکنید که شما می توانید افراد را با شناختن دوستانشان بهتر و بیشتر بشناسید.

افرادی که می خواهید با آنها دوست شوید سه گروه هستند. دسته اوّل افرادی که همیشه آسمانشان صاف است و همیشه رفتار معقول و منطقی و صحیحی از آنها مشاهده می کنید و از همه مهمتر دوستان خوبی چه از لحاظ رفتار و چه از لحاظ کردار و عمل دارند. شما
می توانید با این افراد دوستی و رفاقت خوبی برقرار کنید. دسته دوّم افرادی هستند که آسمان صافی دارند، اما گاهی آسمانشان تیره و تار می شود مثلا گاهی اوقات حرکاتی از آنها سر می زند که قابل پیش بینی نیست و هنوز انسان کامل (عاقل و بالغ) نشده اند. شما باید با این افراد با حفظ فاصله و مرز بندی دوستی داشته باشید و آنها را امر به معروف و نهی از منکر کنید و آنها را از مسیر و پرتگاه نادانی  نجات دهید. امّا گروه سّوم افرادی هستند که آسمانشان همیشه تیره و تار است و روی آنها هیچ حسابی نمی توان باز کرد و باید تا آنجا که امکان دارد از این افراد فاصله گرفت. انشاء الله به مرور زمان آنها هم به راه راست هدایت شوند و در مسیر صحیح  و درست کمال قدم بردارند.

انسان هایی که اسیر شیطان درونشان هستند و به هر عمل زشت و ناپسندی دست می زنند، آنها  این را می دانند که انسان با ادب از انسان بی ادب بهتر است. امّا چون خودشان نمی خواهند خوب بشنوند، شیطان درونشان به آنها تلقین می کند، حالا که او از تو بهتر است،  او را اذیّت کن و او را مسخره کن و کارهای دیگرکه نه خداوند از آنها راضی است و نه پیامبراسلام(ص) و نه ائمه اطهار(ع).

این افراد آنقدر گناه کرده اند که بر اثر مرور زمان گناه در وجودشان ریشه کرده است و مانند درخت تنومندی که دیگر به سادگی از درون زمین بیرون نمی آید و حتّی با تبر هم به سادگی نمی توان آن را قطع کرد و با خاک برداری و جرثّقیل و با سختی و تلاش فراوان می توان آن را سرنگون کرد، گناه در وجودشان اینگونه رخنه کرده است و باید تلاش زیادی بکنند و عقل خود را که موهبت الهی است به کار بیندازند و خود را از مسیر گناه و منجلابی که برای خودشان درست کرده اند بیرون بکشند تا هم در دنیا و هم  در آخرت عاقبت به خیر بشنوند.

یکی از کارهایی که شیطان با انسان می کند، وسوسه ها و آرزوهای دور و دراز در دل انسان ایجاد می کند و انسان را تشویق می کند که از هر راهی که شده، آرزوهایش را تحقق بخشد. در حالی که انسان باید از هر نعمتی که خداوند به او عطا کرده  راضی و خشنود باشد و برای آینده اش تلاش کند و از خداوند بخواهد که روزی مادّی و معنوی اش را بیفزاید.

یکی از کارهایی که شیطان ملعون می کند تا انسان را به گمراهی بکشاند، مسائل و موضوعاتی را در ذهن انسان تداعی می کند که لذومی ندارد انسان به آن فکر کند. مثلا شما فکر کنید در یک ساندویچ فروشی، چلو کباب هم بفروشند و یا اینکه در خواربار فروشی
کفش بفروشند. هر شخصی در زندگی شیوه نامه ای دارد که در این شیوه نامه برای آینده اش برنامه ریزی کرده است که چه مسیری را باید طی کند تا بتواند به هدف و مقصدش برسد و این راه را به چند قسمت تقسیم می کند (مانند جاده ابریشم که در این مسیر طولانی بعد از چند کیلومتر یک کاروانسرا برای استراحت کاروانیان می ساختند) و هر مرحله را زمان بندی می کند و وقتی به هر مرحله رسید با مرور آن مرحله و پیدا کردن ضعف ها و شکست ها و علّت ها و موفقیّت ها، تجربه اش زیاد تر می شود و مسیر بعدی را طی می کند تا مراحل و خان های مختلف زندگی را با عقل و درایت طی کند. هر شخصی شیوه نامه مخصوصی دارد که می تواند به صورت دست نوشته و یا اینکه در ذهنش باشد. هر چه این شیوه نامه مادّه تبصره و قانون های واضح و روشن داشته باشد، آینده روشنتر و بهتری در انتظار اوست. امّا شیوه نامه ای که مبهم و غیر منطقی باشد و چیدمان درستی نداشته باشد سرانجام و پایان غم انگیزی خواهد داشت. وقتی به رشد یک کودکی که تازه متولّد شده دقّت کنید، متوجه می شوید که کودک بعد از اینکه سالیان درازی را طی کرد و بعد از اینکه سینه خیز رفت و بعد چهار دست و پا و بعد روی دو پا راه رفت و بعد شروع به دویدن و بعد از آن به سن بلوغ رسید و رشد جسمی اش تکمیل شد و همراه این رشد جسمی به بلوغ فکری هم رسید، شخصی است که می شود روی او حساب کرد. پس این مسیر زندگی افراد است که آنها را کوچک یا بزرگ می کند.

ای دوستان عزیز همیشه مراقب شیطان درون و شیطان برونتان باشید و به کمک نماز و دعا و خواندن قرآن شیطان را از خود دور کنید و از خداوند متعال کمک بگیرید و در هر کاری هیچگاه از یاد خداوند متعال غافل نشوید و مثل بعضی افراد نباشید که فقط در هنگام سختی ها و مصیبت ها به یاد خداوند متعال می افتند و خداوند را شکر می کنند. بلکه در هنگام خوشی ها نیز از خداوند متعال سپاسگذار باشید و
نعمت هایش را شکر کنید.

---

1- سوره بقره، آیه 168

2- سوره کهف، آیه 50

3- سوره انعام، آیه 112

1- سوره بقره، آیه 102

2- سوره اسراء، آیه 64

1- سوره بقره، آیه 268

2- سوره حشر، آیه 16

3- سوره حشر، آیه 17

1- تفسیر برهان، ج 2

1- بحار، ج11، ص 12 ؛ حیات القلوب، ج1، ص 29.

2- اقتباس از تفسیر برهان جلد 2 ذیل آیات سورۀ حجر مربوط به آدم؛ بحار، ج 63،
ص 198؛ و حیات القلوب، ج1، ص 26

1- سوره حجر، آیۀ 28 تا 30

2- حیات القلوب، ج 1

3- حیات القلوب، ج 1

4- نهج البلاغه، خوئی، ج 2، ص 48

1- سوره ص، آیه 78

2- سوره حجر، آیۀ 35 تا 37

1- سوره ناس، آیه 5 و 6  

2- سوره ص،  آیه82

3- سوره اعراف، آیه 16؛ بحار، ج 63، ص 274

2- شرح نهج البلاغه خویی ج 2، ص 63

1- سوره اعراف، آیه 23

2- اقتباس از سورۀ اعراف و سورۀ حجر و تفسیر نمونه، برهان، ج 2 دیل آیات مربوط به داستان حضرت آدم (ع)، شرح نهج البلاغه خوئی، ج 2، ص 63.

3- سوره انعام، آیه 112

2- سوره ناس، آیات 5 و 6

3- نهج البلاغه، خطبه 10

4- سوره انعام، آیه 43

1- سوره یوسف، آیه 53

2- صحیفه سجّادیه، دعای 17

3- سوره انفال، آیه 11

1- نهج البلاغه، خطبه 91

2- اصول کافی ج 2، ص 15 و 16، حدیث 2

1- اصول کافی ج 1، ص 20، حدیث 14

2- شرح نهج البلاغه (قطب الدین کیذری) خطبه 175

3- انجیل کتاب قرنتیان 2، باب 14، آیه 11

1- سوره یس، آیه 60

2- کتاب انسان از خاک تا خاک یا از خدا به سوی خدا

3- سوره حجر، آیه 27

1- سوره ذاریات، آیه 56

1- سوره ص، آیه 73- 74

1- داستانهای عبرت انگیز: ص 27 - 26

1- سوره نساء، آیه 118

2- نورالثقلین، ج 1،  ص 551

3- همان ص 552

4- سوره نساء، آیه 118 و 119

5- سوره انعام

1- بحار، ج 92، ص 258

2- همان، ج 63، ص 203

1- لئالی الاخبار، ج 5، ص 47

2- سوره حجر، آیه 27

1- احمد بن محمد، حدیقه الشیعه، ص 409

1- بصائر الدرجات

1- المحجة البیضاء، ج 5، ص 62

1- المحجه البیضاء، ج5، ص 62

1- سوره انعام، آیه 160

1- سوره زمر، آیه 53

2- بحار، ج 63، ص 274

3- سوره طه، آیه 20

4- سوره اعراف، آیه 12

5- تفسیر قمی، ص 32 ؛ بحار، ج 60، ص 274؛ المیزان، ج 8، ص 59

1- نهج البلاغه، خطبه قاصعه

2- کتاب ابلیس، ص 164، 165

3- سوره بقره، آیه 102

4- کتاب ابلیس، ص 164، 165

5- سوره ص، آیه 78

6- تفسیر عیاشی، ج 1، ص 40؛ خصال، ج 1، ص 50؛ بحار، ج 60، ص 199 و 219

7- سوره مائده، آیه 89

8- کافی، ج 5، ص 544؛ بحار، ج 60، ص 278 

1- سرمایه سخنوران صفحه 288 به بعد

2- سفینه البحار، ج 1، ص 674

3- میزان الحکمه، ج 3، ص 42

1- سوره بنی اسرائیل، آیه 63

2- بحار، ج 79، ص 148، 150

1- خزینه الجواهر، ص 646

2- کافی، ج 2، ص 385 باب اطعمه و اشربه، جامع احادیث، ص 126

3- کافی، باب اطعمه و اشربه

1- بحار، ج 14، ص 489

1- کشف الغمه، ج 1،  ص 512

2- تمثیلات، ج 2، ص 15

3- سفینة البحار، ج 1، ص 129

1- سفینة البحار، ج 1، ص 257

1- بحار الانوار، ج 18، ص 19، باب 10

1- سوره اعراف، آیه 16- 17

1- شرح ابن ابی الحدید، ج 4، ص 95

1- شنیدنی های تاریخ، ص 262

2- سوره بقره، آیه 268

1- کمین گاه شیطان، ص 86

2- سوره حشر، آیه 16

1- دنیای شگفت جن، ابلیس، شیطان، ص 80، 81

1- صحیفة الرضا. کامل الزیارة. سفینة البحار، ج 2، ص 654

2- صحیفة الرضا. کامل الزیارة. سفینة البحار، ج 2، ص 654

3- سفینة البحار، ج1، ص 389، ج 2، ص 654

4- همان، ج2، ص 654

5- همان ، ج 2، ص 542 

6- همان ، ج 1، ص 611، ج 2

7- همان ، ج 2، ص 655 

8- همان

9- همان

1- بحار، ج 60، ص 252

1- سوره حشر، آیه 23

2- اصول کافی، ج 2، باب 78

1- انوار المجالس، ص 40

2- الخصال، ج 1، ص 285

3- سوره بقره، آیه 168

1- نهج البلاغه، نامه 69 به حارث همدانی

1- تذکره الاولیاء، ص 332

2- میزان الحکمه، ج 3، ص 293

1- مجمع النورین، ج حیوان، ص 253. مواعظ العدیه، ص 167

1- سوره یوسف، آیه 27

2- سوره نساء، آیه 76

3- بحار، ج 73، ص 265، سفینه البحار، ج 2، ص 319

4- میزان الحکمه، ج 7، ص 231

1- انوارالمجالس، ص 399، باب چهاردهم، مجلس دهم.

1- ابلیس، دشمن ولایت و هدایت، ص 70 و او به نقل از بحار الانوار، ج 22،  ص 541

2- سفینه، ج 2، ص 115، ماده عبد

1- سوره حج، آیه 3

2- سوره اسراء، آیه 63

1- سوره اسراء، آیه 27

1- سوره مجادله، آیه 19

2- امالی شیخ صدوق، ص 202

1- اقتباس از آیات 27 تا 30 سوره مریم

1- راه تکامل – استاد احمد امین، ج 3، ص 126

1- سوره اعراف، آیه 26

1- سوره انعام، آیه 121

1- سرمایه سخنوران، ص 225 به بعد، مواعظ العددیه، ص 226

2- میزان الحکمة، ج 5، ص 95

3- نهج الفصاحه

1- میزان الحکم

2- بحار، ج 76، ص 148

1- معاد شناسی، ج2، ص 146

1- پندهایی از تاریخ، ج 1، ص 154

1- خصال صدوق، ج 1، ص 217

2- سوره زخرف، آیه 36

3- سوره زخرف، آیه 38

4- مواعظ العددیه، ص 305

1- حجرات، آیه 10 و 11

2- تفسیر نمونه، ج22، ص 191

1- انوار المجالس، ص 89

1- سوره آل عمران، آیه 136- 135

2- هزار و یک حکایت قرآنی، ص 739 – 740

1- سفینة البحار، ج 2، ص 23

2- همان ، ص 23

3- همان ، ص 23

4- همان ، ص 24

5- سراج القلوب، ص 97

6- بحار، ج 60، ص 261

1- پژوهشی در امثال قرآن، ص 265 و 266

1- اصول کافی، ج 4، ص 633

1- بحار، ج 60، ص 233

2- شنیدنی های تاریخ، ص 259

1- سوره مجادله، آیه 10

2- سوره مائده، آیه 90

3- کتاب ابلیس، ص 163

4-همان

1- کتاب ابلیس، ص 164

2- سوره قصص، آیه 15

3- سفینة البحار، ج 2، ص 343

1- هزار و یک حکایت قرآنی، ص 739 و 740

2- سوره انبیاء،  آیه 37

3- سوره اسراء، آیه 11

4- سفینة البحار، ج 1، ص 129

1- انسان از حشر تا دادگاه، از ص 178 تا ص 181

2- وسایل الشیعه، ج 7، ص 39

1- بحار، ج 92، ص 258

2- همان، ج 63، ص 203

3- کافی، ج 5، ص 501

4- وسایل، ج 16، ص 35

5- سوره اسراء، آیه 64

1- بحار، ج 60، ص 236

2- تهذیب، ج 7، ص 407

3- مواعظ العددیه، ص 308

1- سفینةالبحار، ج1، ص 25

2- همان ، ص 196

1- بحار، ج 77، ص 100

2- همان ، ص 76

3- مفاتیح، دعای ابوحمزه ثمالی.

4- نهج الفصاحه، ص 1006

1- قصص الانبیاء، ص 217 و 218

2- بحار، ج 103، ص 225

1- کشف الغمه، ج 1، ص 571

1- روضة الکافی، ص 384- 385

1- جامع الحکایات، ص 28، بحار الانوار، ج 14، ص 496

2- سوره طه، آیه 119

1- سوره اعراف، آیه 20 

2- سوره اعراف، آیه 22

3- اقتباس از سوره اعراف و سوره حجر و تفسیر نمونه، برهان، ج 2، شرح نهج البلاغه خویی، ج 2، ص 63

1- بحار، ج 73، ص 60

2- همان، ص 20

1- سفینة البحار، ج 1، ص 99 و 100

2- همان

3- همان

4- همان

1- سفینة البحار، ج 1، ص 99 و 100

2- ابلیس، ص 159

3- سفینة البحار، ج 1، ص 99 و 100

4- سفینة البحار، ج 1، ص 99 و 100

5- سبینة البحار، ج 1، ص 99 و 100

6- بحار، ج 63

7- بحار، ج 63

8- سفینةالبحار، ج 2، ص 654

1- کتاب ابلیس، ص 105

2- کتاب ابلیس، ص 105

1- اصول کافی، ج 1، باب فضل العلماء، حدیث 9

2- تأثیر قرآن در جسم و جان

1- سرمایه سخنوران، ص 228 به بعد، و مواعظ العددیه، ص 226  و سراج القلوب.

1- بحار النوار، ج 63، ص 271 و 272

2- بحار، ج 93، ص 177 ؛ ج 60، ص 248

3- سوره آل عمران، آیه 135 و 136

1- مجالس صدوق، ص 287، مجلس 71

1- کتاب ابلیس، ص 215

2- انوار المجالس، ص 88، مجلس سوّم. باب پنجم

1- تذکرة الاولیاء، ص 426

2- ترجمه الحکم الزاهرق، ص 514، حدیث 1452 

1- کتاب ابلیس، سی و نهم، ص 288

2- عوامل عزّت اسلامی، ص 80

1- بحار، ج 63، ص 121

2- اصول کافی، ج 4، ص 3

1- سوره علق، آیه 7- 6

2- تاریخ امام رضا (ع)

3- واژه های قرآن، ص 122

1- بحار، ج 63، ص 246

2- بحار، ج 63، ص 247

3- بحار، ج 63، ص 247

1- بحار الانوار ج 12، باب 7، ص 140

2- کافی، ج 5، ص 544، بحار، ج 60، ص 278

1- ثواب الاعمال و عقاب الا عمال، بحار، ج 60، ص 278

2- میزان الحکمة، ج 7، ص 231

3- همان، ج 7، ص 240

1- بحار، ج 73، ص 265

2- مجله صف تیرماه 71، ص 43

1- لئالی، ج 4، ص 28

2-همان

3- همان

1- شنیدنی های تاریخ، ص 260

1- وسایل الشیعه، ج 5، ص 345

2- سوره نحل، آیه 97

1- وسایل الشیعه، ج 5، ص 345

2- لئالی الاخبار، ج 4، ص 28

3- مواعظه العددیه، ص 304

4- لئالی الاخبار، ج 4، ص 31

1- بحار، ج 94، ص 12، و شرح نهج البلاغه خوئی، ج 6، ص 20 

1- هزار و یک حکایت قرآنی، ص 737

1- بحار، ج 63، ص 121

2- نهج البلاغه، خوئی، ج 12، ص 124

3- بحار، ج 63، ص 158

4- موعظ العددیه، ص 171

5- مواعظ، ص 222

6- همان ، ص 272

1- ابلیس، مجلس 26

2- همان، مجلس 27

3- وسایل الشیعه، ج 5، ص 318

1- بحار، ج 63، ص 201 و 202

2- سوره بنی اسرائیل، آیه 64

3- سفینةالبحار، ج2، ص 98

4- اصول کافی، ج4، ص14

5- همان 

1- جواهر الکمات، ص 38

2- سوره زمر، آیه 52

3- اقتباس از مجمع النورین جلد حیوان، ص 675 و بحار، ج 63، ص 241

1- الخصال، ج1، ص 132

1- کتاب ابلیس، مجلس 29

2- بحار، ج 72، ص 195

3- مواعظه العددیه، اربعه ماه شماره 311، ص 304

4- بحار، ج 60، ص 223

1- الخصال، ج 1، ص 50

1- حیوة القلوب، ج1، ص 201- 206

1- المجالس، ص 122 و 123

1- داستان های شگفت درباره جن، ص 169

1- سوره احزاب، آیه 4

1- تفسیر قمی، ص 557 تا 559

2- بحار، ج 11، ص 293

1- حیات القلوب، ج 2، ص 72

1- سراج القلوب، ص 98

1- نقل از سفینة البحار، ج2، ص504

2- نهج البلاغه، خطبه 121

1- نهج البلاغه، خطبه 192

2- همان ، خطبه 133

3- همان ، خطبه 83

1- نهج البلاغه، خطبه 192

2- بحار، ص 249

1- سوره ص، آیه 83

1- سوره فصلت، آیه 3

1- سوره ابراهیم، آیه 4

2- سفینة البحار، ج 1، ص 700

3- همان، ص99

4- بحار، ج 63