ماهیت و کارکرد حرکت

 

به نام خدا

ماهیت و کارکرد حرکت

نویسنده: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور        : ماهیت و کارکرد حرکت / نویسنده، عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: انتشارات دوقلوها، 1394.

مشخصات ظاهری          : 117 ص.

شابک                          : 60000ریال6–49–6432-600–978

وضعیت فهرست نویسی   : فیپا

موضوع                       : حرکت آموزی

موضوع                       : مهارت های حرکتی

رده بندی کنگره              : 1394 2 م4ی/ 452 GV

رده بندی دیویی              : 86/372

شماره کتابشناسی ملی      : 4034039

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1394

شمارگان: 1000

شابک: 6- 49- 6432- 600 - 978

قیمت : 6000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

مقدمه..........................................................................9

فصل 1 ......................................................................11

ماهیت و کارکرد حرکت..................................................11

تعریف حرکت و تحلیل مفاهیم آن.......................................12

تحلیل مفهوم حرکت........................................................13

تعیین فرایند برنامه ی حرکت............................................14

کارکردهای حرکت.........................................................15

کارکردهای درونی حرکت................................................15

نظریه ی عوامل مؤثر بر حرکت........................................17

گروه های رابط.............................................................18

چهار چوب حرکت ها.....................................................18

فرایند حرکت از نگاه ورزشکاران شامل..............................18

ماهیت فرایند حرکت.......................................................19

فصل 2 ......................................................................21

منابع تعیین هدف های حرکتی...........................................21

تعریف و تحلیل مفاهیم اهداف حرکت..................................21

در تعیین و تنظیم هدف، اصول زیر را باید در نظر گرفت........21

ضرورت تعیین و تنظیم هدف های حرکت............................22

منابع تعیین هدف های حرکت............................................22

حیطه های اهداف حرکت.................................................23

حیطه ی شناخت حرکت...................................................23

حیطه ی عاطفی حرکت...................................................26

حیطه های روانی- حرکتی................................................27

فصل 3 .......................................................................29

مراحل تحلیل و تنظیم یک حرکت.......................................29

تعیین هدف های کلی حرکت..............................................29

تبدیل اهداف کلی به اهداف واسطه ای..................................29

تبدیل هدف های واسطه ای به رفتارهای حرکتی جدید..............29

ویژگی های هدف های جدید..............................................30

کارکرد های هدف های حرکتی خوب..................................30

گام دوم: تحلیل و تعیین موقعیت حرکت..............................31

گام سوم: تحلیل و تعیین محتوا، روش اجرای حرکت..............33

شیوه های تجزیه و تحلیل محتوای حرکت.............................34

مراحل تحلیل محتوای حرکت............................................35

تهیه و تنظیم محتوای حرکت.............................................36

تحلیل حرکت................................................................38

انواع حرکت ها.............................................................39

معیار انتخاب حرکت.......................................................40

ویژگی های حرکت........................................................40

ویژگی های فنی حرکت...................................................40

امکانات اجرایی حرکت...................................................40

مهمترین عواملی که در اجرای حرکت تأثیر می گذارد.............40

گام چهارم: تحلیل و تعیین نظام حرکتی................................41

مراحل تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی.................................42

مرحله ی آمادگی حرکت..................................................44

مرحله ی اجرای حرکت..................................................44

مرحله ی خلاصه کردن و نتیجه گیری از حرکت...................44

فصل 4 ......................................................................45

اجرا(عملیاتی کردن حرکت).............................................45

حرکت مستقیم...............................................................45

تعریف و تحلیل حرکت مستقیم...........................................45

تجزیه و تحلیل نظام های حرکتی........................................46

تجزیه و تحلیل عملکرد وظایف..........................................46

درک و فهم و تسلط بر حرکت...........................................47

روش نمایشی................................................................49

فعالیت هایی که می توانند به حرکت استمرار دهد...................49

فصل 5 ......................................................................51

حرکت غیر مستقیم.........................................................51

حرکت غیر مستقیم تعاملی................................................51

حرکت غیر مستقیم هدایت شده...........................................52

الگوها و روش های حرکت غیر مستقیم...............................53

الگوهای محتوایی...........................................................53

اهداف الگوهای محتوایی..................................................54

ایجاد مهارت حرکتی.......................................................54

روش ارزشیابی حرکت...................................................55

ساختار الگوی محتوایی...................................................55

روش های مختلف شناخت الگوی محتوایی............................56

شناخت حرکت تا حد تسلط................................................57

حرکت برنامه ای...........................................................57

آشنایی ارزشیابی تشخیصی...............................................59

روش حرکتی هدایت شده.................................................59

فصل 6 ......................................................................61

حرکت تعاملی (روش فعال)..............................................61

تحلیل حرکت تعاملی.......................................................61

الگوها و روش ها در حرکت تعاملی...................................63

مراحل اجرای الگوی تعاملی.............................................63

نظام حرکتی(روابط حام بر حرکت) در الگوی حرکت تعاملی....66

موقعیت و منابع در الگوی حرکت تعاملی.............................66

محدودیت های حرکت تعاملی............................................67

روش های حرکت تعاملی.................................................67

روش پرسش و پاسخ.......................................................67

روش ایفای نقش............................................................68

مفهوم روش ایفای نقش....................................................69

مراحل اجرای ایفای نقش حرکتی........................................70

نقش مربی در فرایند اجرای روش ایفای نقش حرکت...............72

روش اجرای همگانی......................................................72

مراحل اجرای روش حرکت گروهی...................................73

روش حرکت مشارکتی....................................................76

رویکرد های مختلف حرکت مشارکتی.................................77

ساختار و ویژگی های خاص روش مشارکتی حرکت...............78

مراحل اجرای روش مشارکتی حرکت.................................80

روش بدیهه پردازی........................................................83

قیاس شخصی................................................................83

قیاس مستقیم..................................................................84

تعارض فشرده...............................................................84

مراحل اجرای روش بدیهه پرد ازی....................................84

فصل 7 .......................................................................87

حرکت مسأله محور........................................................87

تعریف و تحلیل حرکت مسأله محور....................................87

مراحل و اجرای حرکت مسأله محور...................................88

الگوها و روش های حرکت مسأله محور.............................89

الگوی کاوشگری...........................................................89

حس کنجکاوی...............................................................90

ساختار الگوی کاوشگری.................................................92

مراحل اجرای الگوی کاوشگری........................................92

روش حرکت در الگوی کاوشگری.....................................94

روش حرکت دوگانه.......................................................94

روش آزمایشی..............................................................96

روش اکتشافی...............................................................97

تأکید بر اهمیت شهود حسی...............................................98

مراحل اجرای روش اکتشافی............................................99

روش واحد محوری........................................................102

روش واحد موضوع محور...............................................102

ویژگی های روش واحد موضوع محور...............................102

روش واحد تجربه محور..................................................103

ویژگی های روش واحد تجربه محور..................................103

ارزیابی نتایج فعالیت های حرکتی.......................................104

فصل 8 .......................................................................105

ارزیابی پیشرفت حرکتی..................................................105

مفهوم اندازه گیری و ارزشیابی حرکت................................105

اهداف ارزشیابی............................................................106

اهمیت و ضرورت ارزشیابی............................................107

انواع ارزشیابی.............................................................108

ارزشیابی تشخیصی........................................................108

وظایف ارزشیابی تشخیصی..............................................108

ارزشیابی تکوینی...........................................................109

موارد استفاده از ارزشیابی تکوینی.....................................109

ارزشیابی تراکمی...........................................................110

روش های مختلف ارزشیابی..............................................110

ارزشیابی از طریق قیاس..................................................111

ارزشیابی از طریق مشاهده...............................................111

انواع مشاهده.................................................................111

ارزشیابی از طریق انجام کار............................................112

ارزیابی از طریق آزمون و خطا........................................112

ارزشیابی از طریق مقیاس................................................112

حرکت های تمرین شده....................................................113

حرکت های خودکار........................................................113

تفاوت بین حرکت های تمرین شده و حرکت های خودکار.........113

انواع حرکت های خودکار................................................114

پرسش های حرکتی چگونه تعیین و قضاوت می شوند..............115

انواع حرکت های گزینشی................................................115

حرکت های تسلیمی.........................................................116

موارد اضافه.................................................................117

مقدمه

در قسمت مهارت های حرکت، آنچه بیشتر اساس بحث قرار دارد، طراحی حرکت است. مؤلف بر این باور است که بیشترین موقعیت هر ورزشکار در فرایند آمورزش حرکت به طراحی حرکت بستگی دارد. زیرا اگر ورزشکار نداند که کجا و چگونه خواهد رفت، هرگز به جایی نخواهد رسید. در بخش فعالیت های حرکت ضمن آموزش، چند الگوی مؤثر در یک فن معرفی شود و روش های نقد و بررسی و محاسن و محدودیت های فن مورد بررسی قرار بگیرد تا ورزشکاران با شناخت نحوه ی سازماندهی و اجرای حرکت آشنا شوند. در بخش فعالیت های بعد از آموزش با توجه به اینکه ورزشکار مسأله سنجشی و
اندازه گیری را آموخته به اختصار درباره ی فلسفه و هدف حرکت و ارزشیابی انواع مختلف حرکت بحث می شود. در مجموع این کتاب برای آموزش روش ها و فنون حرکت استفاده می شود. مطالعه ی این کتاب برای کلیه ورزشکاران و همه ی کسانی که به نوعی با آموزش ورزش سرو کار دارند، مفید است. این کتاب محصول مطالعه ی اندیشه و تجربه بوده است.

فصل 1

ماهیت و کارکرد حرکت

در قسمت مهارت های حرکت، آنچه بیشتر اساس بحث قرار دارد، طراحی حرکت است. مؤلف بر این باور است که بیشترین موقعیت هر ورزشکار در فرایند آمورزش حرکت به طراحی حرکت بستگی دارد. زیرا اگر ورزشکار نداند که کجا و چگونه خواهد رفت، هرگز به جایی نخواهد رسید. در بخش فعالیت های حرکت ضمن آموزش، چند الگوی مؤثر در یک فن معرفی شود و روش های نقد و بررسی و محاسن و محدودیت های فن مورد بررسی قرار بگیرد تا ورزشکاران با شناخت نحوه ی سازماندهی و اجرای حرکت آشنا شوند. در بخش فعالیت های بعد از آموزش با توجه به اینکه ورزشکار مسأله سنجشی و
اندازه گیری را آموخته به اختصار درباره ی فلسفه و هدف حرکت و ارزشیابی انواع مختلف حرکت بحث می شود. در مجموع این فصل برای آموزش روش ها و فنون حرکت استفاده می شود.

هر حرکتی ساختار و زبان فنی خاص خودش را دارد. برای فهم و کاربرد ویژه اش بر اساس برداشت شخصی خود که از حرکت حریف بدست می آورید، اقدام به انجام حرکتی می کنید. زیرا مفاهیم و تعاریف حرکت از جریان حرکت حریف الهام می گیرد. همینطور چه در طراحی و چه در اجرا ورزشکار بر اساس برداشت شخصی خود عمل می کند. بدون تردید شفاف سازی و به اشتراک گذاشتن دو مفهوم حرکتی معنادار و با مقایسه قرار دادن آنها دو وجوه تشابه و تمایز آنها، مفاهیم موجود در آن را تحلیل نمایید. بر این اساس سازه های مؤثر را ترسیم کنید و ساختارهای مختلف را در یکدیگرادغام کنید و تفاوت دو حرکت را در نظر بگیرید و تأثیر هر عامل را در فرایند حرکت مشخص کنید. سپس نتیجه و قضاوت خود را با اجرای یک حرکت مناسب تحمیل کنید.

تعریف حرکت و تحلیل مفاهیم آن:

اگر چه اکثر ورزشکاران اصطلاح حرکت را به مفهوم جریان برنامه ریزی شده با معنی و ماهیت شناخته شده اش می شناسند. اما
برداشت های مختلف هر ورزشکار از مفهوم حرکت می تواند در نگرش آنها نسبت به نحوه ی کارکرد با آنها تأثیر مثبت یا منفی بر جای می گذارد. برداشت های چند گانه از مفهوم حرکات می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. از مهمترین آنها ضعف اجرا، اختلاف در سرعت، برداشت نادرست از دیدگاه های مختلف و چند گانه از مفهوم حرکت و گاهی آشفتگی و اغتشاش می تواند دلایل ضعف حرکت باشد. این مفاهیم اگر چه ممکن است در برخی جهات وجوه مشترک و درهم
تنیده ای داشته باشند. اما اصولا مفاهیم مستقلی هستند و معنای خاص خود را دارند.

پرورش یا تربیت حرکت، جریانی است منظم و مستمر که هدف آن هدایت و رشد همه جانبه ی حرکت در جهت پیشرفت و کشف ناهنجاری های حرکتی حریف می باشد. در اصل پرورش یک نظام حرکتی بر اساس شکوفا شدن کارکرد حرکتی و متعهد شدن به
ارزش های حرکت است.

به همین دلیل ورزشکار بدون جهت گیری خاص آزادانه به کاوش
می پردازد و با به اشتراک گذاشتن انواع حرکت ها، آموخته های خود را وحدت می بخشد و به سوی تعالی گام برمی دارد.

تحلیل مفاهیم و کارکردهای ذکر شده مشخص می کند که نمی توان مفهوم حرکت را با مفهوم حرفه آموزی یکی دانست.  بنابراین حرکت مفهوم کلی است که می تواند سایر مفاهیم را درون خود جای دهد.

مفهوم (حرکت) بر خلاف مفهوم (فن) یک نظام نیست. بلکه فعالیتی است هدفدار که از پیش طراحی نشده است. بلکه هدفش فراهم کردن فرصت ها و موفقیت هایی است که اجرای فن را در یک نظام حرکتی هماهنگ تسهیل می کند و سرعت می بخشد. بنابراین فن یک فعالیت مشخص و دقیق است که از قبل طراحی شده است و هدف های آن دقیق تر و مشخص تر است. مفهوم (حرکت) به آن قسمت از فعالیت ها که طبق شرایط و موقعیت های خاص شکل می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب است.

چهار ویژگی خاص در تعریف حرکت وجود دارد که عبارتند از:

الف: وجود مقابل بین ورزشکار و حریف

ب: فعالیت حرکتی بر اساس اهداف معین و از پیش تعیین شده

پ: طراحی منظم با توجه به موقعیت

ت: ایجاد فرصت های مناسب

تحلیل مفهوم حرکت:

حرکت در دیدگاه های مختلف ماهیت و معنای مختلفی دارد. گروهی آن را تعامل بین دو حرکت تعریف کرده اند. عده ی دیگری مفهوم حرکت را، فراهم آوردن موقعیت مناسب می دانند. در اینجا نقش موقعیت یک حرکت در مقابل حرکت دیگر تغییر ناپذیر است. بر اساس چنین نگرشی حرکت به معنی انتقال اطلاعات دو سویه است.

یک تعادل یا ارتباط بین دو حرکت است. اگر در فرایند ارتباطی تأثیر و تأثری اتفاق نیفتد در واقع ارتباطی برقرار شده است. بنابراین دو حرکت نیاز به تعامل و ارتباط با یکدیگر دارند. همچنین تمام تغییراتی که بین متغییرهای دو حرکت ایجاد می شود به روش کنترل شده ای انجام می گیرد. اساسا چنین رو دیگری ایجاب می کند که ورزشکار را حرکت در جهت تغییرات مثبت سوق می دهد. زیرا کوشش در انجام حرکتی عملکرد آن را به وسیله ی هدف هایی هدایت می کند. در فرایند حرکت نظام فکری و روش های حرکتی به روش های مختلف اهدافی را دنبال می کنند. به دلیل اینکه تفکر فعالیت حرکت را سازماندهی فرصت می دهد. اراده ی ورزشکار در تشخیص هدف بسیار اهمیت دارد. در چنین برداشتی از حرکت همواره دو سؤال اساسی وجود دارد.

1- چه حرکتی باید انجام شود؟

2- چگونه باید اجرا شود؟

طبق این رویکرد ورزشکار باید حرکت خود را مطابق با شرایط و دلایل انتخاب کند. بر اساس چنین رویکردی اجرای حرکت باید عاری از هر گونه ابهام و عدم دقت باشد. دراین رویکرد اجرای حرکت با توجه به چرایی و چگونگی اجرا سنجیده می شود. اما معیارهای تنظیم شده بر اساس خط مشی رفتار حرکتی از قبل تمرین شده و تکرار صورت می گیرد. ورزشکار باید بر اساس محتوا و چهارچوب تعیین شده فعالیت های حرکتی را طراحی و اجرا کند. اما مجاز نیستند برنامه یا فعالیت حرکتی را در واسطه و یک بدو بستان در آورند. از دیدگاه متخصصان حرکت عبارت است از ایجاد موقعیت مطلوب از طریق تجزیه و تحلیل حرکت حریف که همواره برجستگی قسمتی از دو حرکت تأکید دارد. به هر حال شکل و کارکرد نظام حرکتی به دلیل تبادل خط سیر حرکتی و فرایند نیروهای بکار رفته، ارتباط مستقیم به موقعیت و زمان اجرا دارد.

بنابراین اگر موضوع مشترکی بین دو حرکت در نظر گرفته نشود. به طور قطع به دلیل عدم هماهنگی عناصر درون نظام حرکتی، برنامه ی حرکتی ناموفق خواهد بود. باید در نظر داشت که داشتن یک دیدگاه خاص برنامه ی حرکتی قطعا نمی تواند ورزشکار را به اهداف مورد نظر، آنگونه که شایسته ی یک نظام حرکتی پویاست برساند. شاید از طریق یک طرح دو بعدی بتوان سازه های حرکت، وحدت یافته را تحلیل و تبیین کرد. برنامه ی حرکتی باید با توجه به موقعیت، اهداف، وضعیت موجود و توانایی های ورزشکار تهیه و تدوین شود.

تعیین فرایند برنامه ی حرکت:

در انتخاب و تنظیم یک برنامه ی حرکتی به منظور تأثیر مؤثر وضعیت موجود و رسیدن به موفقیت مطلوب است. زیرا با شناخت این دو وضعیت می توانیم محتوای آنچه را که باید انجام دهیم، تعیین کنیم. به دلیل ضرورت چنین وظیفه ای حرکت را به صورت مراحل زیر تعریف می کنند.

الف- تعیین وضعیت موجود:

وضعیت موجود، وضعیتی است که ورزشکار قبل از آغاز حرکت در آن قرار دارد. ورزشکار را باید این وضعیت را درک و مشخص کند. شناخت رفتار حرکتی حریف معیار بسیار مناسبی برای تعیین محتوا و فعالیت های حرکتی خواهد بود. زیرا رسیدن به اهداف حرکتی با شناخت رفتار حرکتی حریف امکان پذیر خواهد بود. ورزشکار باید بداند که حریف چه می داند و چه می کند. بلکه اطلاعات نادرست، تصورات و مفاهیم غلط و حرکات نابجا را شناسایی کند.

ب- تعیین موقعیت مطلوب:

موقعیت مطلوب موقعیتی است که انتظار داریم ورزشکار پس از انجام مجموعه ای از فعالیت های حرکتی به موفقیت دست یابد.

پ- تجزیه ی حرکت برای سازماندهی و تعیین برنامه ی حرکتی:

برای رسیدن به هدف نهایی با گام های منظم و منطقی، امکان پذیر است. در یک موقعیت حرکتی تعیین ارتباط بین اجزاء حرکت برای رسیدن به هدف تعیین شده لازم می باشد. در ابتدا باید حرکت به
بخش ها و موضوع های جزئی و کوچک تر تجزیه شود. در اینجا تجزیه و تحلیل اهداف و محتوا و روابط اجزاء با یکدیگر، احتمال تأثیر هر جزء بر اهداف حرکتی حریف را بالاتر می برد.

کارکردهای حرکت:

حرکت یک پدیده ی ساده ای نیست، بلکه رویدادی کاملا پیچیده است. حرکت یک تعامل دو طرفه است که شامل یک سلسله فعالیت های منظم و هدفدار است. حرکت بر اساس نقشی که دارد، آثاری را چه در درون و چه در بیرون نظام حرکتی از خود بر جای می گذارد. اگر چه تفکیک کارکردهای درونی و بیرونی حرکت به دلیل تأثیر متقابل آنها بر یکدیگر، کار چندان آسانی نیست. شناخت کارکردهای حرکت به ویژه کارکردهای درونی حرکت، می تواند در نگرش نوع رفتار حرکتی ورزشکار نسبت به فعالیت های حریف بسیار مؤثر می باشد. اگر کارکردهای حرکت را مسئول تعامل متغییرهای متعدد حرکتی بدانیم این سؤال مطرح می شود که نقش ورزشکار در این کارکرد تا چقدر و چگونه است؟

به طور یقین عوامل متعددی در تقویت یا تضعیف کارکردهای حرکت مؤثرند. به دلیل اهمیت کارکردهای درونی حرکت به تحلیل و توصیف این کارکردها می پردازیم.

کارکردهای درونی حرکت:

1- ایجاد انگیزه:

هنگامیکه ورزشکار انگیزه ی کافی برای اجرای حرکت نداشته باشد، انجام فعالیت های حرکتی کاری بیهوده خواهد بود. برای ایجاد انگیزه، ورزشکار باید فعالانه درفعالیت های حرکتی مشارکت کند و با حل مسائل حرکتی و مشکلات عملا به بازسازی اندیشه ی خود بپردازد. نه اینکه صرفا بر اساس یک روش قالبی اقدام کند. در چنین فرایندی احتیاط جای کنجکاوی را می گیرد و فکر کردن جایش را به
عکس العمل های بیهوده می دهد.

2- ایجاد تعادل در حرکت:

یکی از مهمترین و اصلی ترین اهداف حرکت، حفظ و ایجاد تعادل در حرکت می باشد. تحقق چندین هدفی نیاز به شناخت چهارچوب و ساختار کل حرکت است. چرا که هنگام اجرا عملا کارایی یا عدم ناکافی بودن آنها را درفرایند مواجهه با مسائل حرکتی جدید نشان
می دهد.

3- کنش متقابل:

کنش متقابل باید بر جو حرکت حاکم باشد. در اینجا ورزشکاران باید به صورت اشتراکی به این فهم دست یابند. برای ایجاد تعامل خلاق بین دو حرکت لازم است ورزشکار هر لحظه متغییرهای موجود در حیطه ی حرکت را شناسایی و تغییر می دهد. در نتیجه این تغییرات تعادل را برقرار می کند. هر ورزشکار در زمینه ی حل مشکلات حرکت و رسیدن به اهداف مورد نظر فعال باشد و با حرکت حریف همکاری کند. حرکتی مؤثر و مفید است که در آن تعامل و کنش متقابل به درستی با حرکت حریف به تعامل بپردازد.

4- چگونگی کسب اطلاعات حرکتی جدید:

یکی از کارکردهای مهم حرکت، کسب دانش و نگرش جدید می باشد. اطلاعات حرکتی جدید ممکن است به طرق و اشکال مختلف انجام پذیرد. در تمام موقعیت ها، حرکت باید به صورت معنی دار و در مسیر جریان واقعی حرکت صورت گیرد. به منظور اطمینان یافتن مسیر درست حرکت باید بتوانید مفهوم روابط بین دو حرکت را کشف کنید. ورزشکار باید در دو مسیر جریان حرکت را شناسایی کند. نخست اینکه اطلاعات به دست آمده باید روشن و آشکار باشد. یعنی
فرضیه ها، احتمالات، تأثیرات احتمالی، روابط و پیوستگی بین اجزاء حرکت معلوم و قابل فهم باشند. دوم اینکه ورزشکاران باید از طریق مقایسه ی قسمت های مختلف حرکت، نسبت به ساخت و ترکیب آنها پیش بینی لازم را پیدا کنند تا بتواند به بازسازی ساختار شناسی حرکت اقدام کنند.

5- بازیابی اطلاعات مجدد:

اگر حرکت معنی دار نباشد، اصطلاح یا باز سازی حرکت امکان پذیر نخواهد بود. برای رسیدن به ساختار جدید باید بتوانید اطلاعات حرکتی گذشته را بازبینی کنید. در فرایند بازیابی با مقایسه ی اطلاعات حرکتی و یا ترکیب آنها با یکدیگر، یعنی از طریق کشف مشابهت ها،
تفاوت ها، پیوستگی ها و گسستگی ها بین حرکت ها به اصلاح یا دوباره سازی ساختار کل حرکت می پردازید.

6- فهم اطلاعات حرکتی:

استفاده از اطلاعات حرکتی در موقعیت های ویژه به دو صورت مثبت و منفی صورت می گیرد. در انتقال مثبت نوع حرکت موافق با حرکت حریف انجام می گیرد. اما در انتقال منفی نوع حرکت مخالف با حرکت حریف انتخاب می شود و می تواند کارکرد انتقال اطلاعات جزئی حرکت را تقویت می کند.

7- کنترل، هدایت و تحول حرکت:

کنترل و هدایت حرکت مهمترین کارکرد حرکت می باشد. کارکرد کنترل و هدایت حرکت به معنی این است که حرکت باید آن چنان مؤثر باشد که اندیشه ی حرکت در فرایند کنترل درونی حرکت استوار است. یعنی عمل و اندیشه و الگوی حرکت با توجه به کنش ها و واکنش ها انتخاب می شود. شناخت کارکردهای مختلف حرکت با ایجاد موقعیت مناسب به تغییر و بازسازی حرکت روشی مؤثر می اندیشد.

نظریه ی عوامل مؤثر بر حرکت:

اگر حرکت را نقطه ی آغاز فعالیت در جهت مبادله ( داد و ستد ) متقابل در نتایج و رخدادهای حرکتی بدانید. عوامل متعددی از جمله تصمیم های لحظه ای می تواند این فرایند را محدود یا گسترش دهد. بعضی از ورزشکاران عوامل مؤثر حرکت را در چهارچوب شکل حرکتی ارائه می دهند. سازه های حرکتی در چهارچوب ارائه شده به سه دسته عوامل مؤثر و عوامل فشار و عوامل تنظیم کننده تقسیم
شده اند. البته اصطلاح چهارچوب در رابطه با شوق منحنی حرکت برای تغییر مسیر دادن حرکت در زمان دهی های خاص در دوره ای معین در نظر گرفته می شود.

گروه های رابط:

در اجرای یک حرکت روابط خاص و ویژه ای تنظیم و طراحی
می شود. در این مرحله بدون توجه به ویژگی های انتخاب شده اقدام به طراحی و اجرای برنامه ی حرکتی می کند. زیرا شخصیت
ویژگی های رفتاری هر حرکت تابع عوامل مختلفی هستند. ورزشکار باید توجه داشته باشد که سیر تکوینی حرکت از لحاظ فرم و محتوا ثابت نیست. بنابراین حرکت می تواند به مدل ها و روش های مختلف با بازده های متفاوت انجام می گیرد. نخستین الگوی مؤثر در شکل گیری حرکت، پذیرش و تعامل دو حرکت با یکدیگر به روش منطقی
می باشد.

چهارچوب حرکت ها:

سه دسته از حرکت ها هستند که بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند. بر اساس این نگرش حرکت منعطف، نوع فشار و ویژگی پیچش و چرخش حرکت، نتایج رخدادهای حرکت را به صورت هدف ها و فعالیت های رفتاری تعیین می کند. در فرایند حرکت نیز از تقویت کننده های مختلف استفاده می شود تا قابلیت های مورد نظر تقویت شود. در این رویکرد تغییر رفتار حرکت در ارتباط با کنترل حرکت معنا پیدا
می کند. ورزشکار باید با دستکاری حرکت و با استفاده از تقویت
کننده های مختلف به رفتار حرکت شکل دهد.

فرایند حرکت از نگاه ورزشکاران شامل:

1- شناسایی قابلیت های مطلوب حرکت.

2- طراحی رفتار حرکتی جدید به منظور انتقال برنامه حرکتی جدید و رسیدن به هدف های حرکتی تنظیم شده.

3- ارزشیابی حرکت به منظور اطمینان از دستیابی به قابلیت ها و تحقق اهداف حرکتی.

هدف های حرکتی به ورزشکار کمک می کند تا حرکتی را طراحی کند که موجب تحقق هدف های حرکتی شود. اگر چه خلاقیت، ابتکار و انعطاف پذیری نقش مهمی دارد.

دومین مرحله از چهارچوب حرکت مربوط به تنظیم و تسلسل بخش های مختلف حرکت می باشد. برای اینکه فعالیت های حرکت اثر متحد و یکپارچه داشته باشد، محتوای حرکت را باید طوری تنظیم کرد که همدیگر را تقویت کنند. سه شرط اصلی برای تنظیم محتوای حرکت وجود دارد که عبارتند از: مداومت، توالی، وحدت. به این ترتیب در مداومت یک عنصر اصلی نقش رهبری دارد و عنصر وحدت در گسترش و توسعه ی حرکت نقش اصلی دارد. در صورتی که توالی بر روانی و عمق حرکت تأکید دارد. ملاک وحدت به ارتباط افقی و عمودی حرکت مربوط است با توجه به این ملاک حرکت یکپارچه انجام می گیرد. بی تردید نوع سازماندهی بخش های مختلف بسیار مؤثر است. اگر هنگام اجرای حرکت سازماندهی و تنظیم حرکت به درستی رعایت نشود، نمی توان حرکت مؤثری را انتظار داشت. حرکت از قبل طراحی شده و غیر منعطف، خلاقیت حرکت را محدود می کند. سومین مرحله ی حرکت(زمان) حرکت است. زمان اجرای اجزاء مختلف حرکت به سه حالت زیر می باشد:

1- پیش بردن حرکت به جلو در زمان مورد نظر.

2- رسیدن به هدف در غیر زمان تنظیم شده ی حرکت حریف.

3- اجرای حرکت در زمان پیش بینی شده حریف.

در موقعیت سوم، زمان نقش مهمی در بر هم زدن تعادل حرکتی حریف دارد. در چنین موقعیتی ورزشکار باید تصمیم های متفاوتی انتخاب کند. گاهی زمان قابل تمدید است. ورزشکار پس از بررسی دو حرکت در چهارچوب مشخص می تواند هدف های متفاوتی را دنبال کند.

ورزشکار باید با تعیین اولویت ها یا حذف بخشی از هدف ها یا
قسمت های مشخص به قضاوت می پردازد. ورزشکار می تواند بر اساس ملاک های گروه های حرکتی پیشرفت حرکت را مشخص کند. قوانین مؤثر بر موقعیت حرکت ایجاب می کند که روش های متفاوتی اتخاذ کند.

تصمیم ورزشکار به همان اندازه که تحت تأثیر حرکت حریف قرار
می گیرد و نحوه ی استفاده از زمان را مشخص می کند.

ماهیت فرایند حرکت:

ماهیت فرایند حرکت شامل سازه ی حرکت، محتوای فعالیت و موقعیت و موانع است. محتوای حرکت که در قالب یک برنامه ی حرکتی ارائه می شود. ورزشکار با بررسی حرکت، هدف های حرکت را شناسایی می کند و نوع فعالیت و شیوه های عملی اجرای حرکت را با توجه به آزادی عمل و ابتکار و خلاقیت اجرا می کند. در اینجا باید با توجه به تفاوت ها و شباهت های هر دو حرکتی که ارائه می شود سعی کند اهداف تعیین شده را تحقق بخشد. در حالی که سازه های حرکت با توجه به اصول و قواعد خاصی به واکنش ها پاسخ می دهد. در اینصورت با شناسایی و بررسی روابط بین دو حرکت بر نحوه ی تصمیم گیری او اثر می گذارد. اگر ورزشکار در فرایند حرکت هیچ گونه رابطه و تعاملی بدست نیاورد در اینصورت حرکتش نقش غیر فعالی خواهد داشت. بنابراین تصمیمات مربوط به فعالیت های حرکتی به صورت گروهی و مشارکتی انجام می شود. ورزشکار می تواند سازماندهی و هدایت فعالیت را بر عهده بگیرد. به هر حال در صورت فقدان حرکت مناسب و عدم سازماندهی صحیح حرکت نمی توان از ورزشکار انتظار یک حرکت فعال و مؤثر داشت. اگر چه یک ورزشکار خوب در شرایط محدود نیز می تواند با توجه به فضا و استیل حرکت، فضای مناسب را به وجود آورد.

به منظور تجزیه و تحلیل حرکت توانایی های ورزشکار به سه دسته ی توانایی های ذهنی، تجزیه و تحلیل اطلاعات و تداوم حرکت تقسیم
می شود. بازنگری برنامه حرکتی در مراحل اولیه، نیاز به برنامه ریزی مجدد دارد. در تجزیه و تحلیل اطلاعات حرکتی حاصل از مشاهدات، همبستگی بین سطح توانایی های ذهنی و فیزیکی حرکت نقش بسیار مهمی ایفا می کند یعنی، فضاهای مثبت و منفی و رفتارهای نامطلوب و نظم مقررات حرکتی بر اساس گروه های حرکتی بسیار مهم می باشد. در مجموع تحول و پیشرفت حرکت بین سازه های حرکتی در زمینه ی چگونگی شکل گیری این همبستگی و تقریبا عوامل مؤثر و عوامل هر دو سطح تصمیم گیری را در فرایند حرکت تعیین می کنند. دیگر اینکه عواملی که فضای حرکت را تنظیم می کنند و جهت می دهند مانند نظام ارزشیابی و نمره گذاری باید مورد توجه قرار بگیرد. شناخت دقیق آنها می تواند موقعیت حرکت را بهبود بخشد.

فصل 2

منابع تعیین هدف های حرکتی

تعریف و تحلیل مفاهیم اهداف حرکت:

صاحبنظران، هدف حرکت را مرحله نهایی یک سلسله فعالیت مستمر می دانند. آنها بین هدف گذاری دو حرکت جدایی قائل نیستند. در نتیجه هدف مرتبط بر فعالیت دو حرکت می باشد و اشتیاق اجرای آن، محرک فعالیت های معین است که از طرف حریف انجام می شود.

در تعیین و تنظیم هدف، اصول زیر را باید در نظر گرفت:

1- اجرای حرکت باید متناسب با هدف حرکتی حریف انتخاب شود تا بتواند به پیروزی منتهی گردد.

اگر در هنگام اجرای عوامل مختلف آن مورد توجه قرار نگیرد، انتظار تحقق پیروزی را نباید داشت.

2- اگر چه هدف هر فعالیت پیش از شروع فعالیت تعیین می شود اما حرکت نباید تغییر ناپذیر و غیر قابل انعطاف باشد. هدفی که در آغاز هر فعالیت انتخاب می شود، هدفی است احتمالی و آزمایشی که ممکن است در فرایند فعالیت، دستخوش تغییراتی شود. هدفی خوب و مطلوب است که از اوضاع و احوال و شرایط واقعی سر چشمه نگیرد و با آن سازگار شود تا بتواند شرایط را تغییر دهد و با این تغییر، تحقق خود را امکان پذیر کند.

3- هدف باید ورزشکار را به فعالیت بر انگیزد و به فعالیت او جهت دهد. چنین امری زمانی امکان پذیر است که هدف های حرکتی با توجه به احتیاجات حرکتی انتخاب شود.

4- هدف حرکتی باید با اوضاع و احوال حریف موافق باشد تا موفقیت حاصل شود. متأسفانه حرکت های تحمیلی در بسیاری از موارد با مقتضیات سازگار نیست.

5- هدف های حرکتی باید به گونه ای باشد که تحقق هر یک از آنها به آسانی امکان پذیر باشد و زمینه ی تحقق هدف های بعدی را فراهم کند.

ضرورت تعیین و تنظیم هدف های حرکت:

تا ورزشکار نداند مقصدش کجاست هرگز نمی تواند گزینش بهترین راه رسیدن به آن بپردازد.

دلیل تحقق نظام حرکتی، تحقق هدف هایی نهایی است. اگر هدف های حرکتی حریف به درستی تحلیل و اولویت های آن به روشنی تعیین شده باشد، امکان پیش روی و کشف نظام حرکتی آن غیر ممکن خواهد بود. اگر ورزشکار نخواهد تغییرات معنا داری در حرکت خود ایجاد کنند، باید دقیقا بداند که چه انتظاراتی از آن حرکت دارد. فعالیت حرکتی زمانی درست اجرا خواهد شد که به هدف و منظور فعالیت حرکتی به روشنی معین شده باشد و پرسش هایی که برای سنجش حرکت تعیین می شود بر اساس نتایج معین شده طراحی شده باشند.

منابع تعیین هدف های حرکت:

از نظر نیازهای مختلف حرکت، منابع تعیین اهدف حرکت متغییر و متفاوت است. ورزشکاران محور تعیین اهداف حرکت را خارج از نیاز، علاقه، رغبت، تمایل و توانمندی حریف بی ثمر می دانند. هر ورزشکار با دانشی که از تجزیه و تحلیل مسائل حرکتی حریف بدست می آورد. هدف های حرکتی پیش بینی شده ای را تعیین می کند. بنابراین ابتدا باید مشکلات حرکتی مشخص شود و سپس بر اساس آن مشکلات، امر مستقل حرکت شکل بگیرد. با توجه به نگرش های مختلف حرکت، ارزش ها و قضاوت های مختلفی بر روی حرکت بدست می آید. از طرف دیگر عوامل متعددی از جمله موقعیت هر حرکت بر اساس نیازها و مهارت های هر ورزشکار با توجه به موقعیت فیزیکی و نگرش های ذهنی نقش مهمی ایفا می کند. اگر اهداف نظام حرکتی با حرکت حریف مقابل سازگار نباشد، نظام حرکتی در درون خود دچار تعارض خواهد شد و در تحقق هدف های خود دچار شکست می شود. از آنجا که تبدیل رفتارهای نامطلوب و یا نسبتا مطلوب هر حرکت عوامل بازدارنده ای هستند که نمی توان آنها را نادیده گرفت. بعد از این مرحله، احساس امنیت مهمترین نیاز حرکت است و باید حرکتی انجام شود که از عوامل تهدید آمیز دور باشد. در صورت عدم همسویی نیازهای حرکتی در ادامه حرکت، خود به خود دچار مشکل می شوند. بنابراین نیازهای حال و آینده ی حرکت طبق فرمول تنظیم شده ای پیش می روند. گاهی هدف های تعیین شده ی حرکت بلافاصله قابل اجرا نیستند، زیرا باید موقعیت و فضای مناسبی ایجاد شده و عوامل اضافی حذف شوند. در صورت عدم مغایرت این اهداف، ارزش های حاکم حرکت در یک لحظه محو و نابود می شوند.

حیطه های اهداف حرکت:

حیطه ی هر حرکت با توجه به ویژگی های هندسی و شکل های مختلف طبقه بندی می شود. معروف ترین طبقه بندی حرکت در حیطه ی روانی حرکتی قرار می گیرد مثلا، اهداف مربوط به فرایند آگاهی، ادراک، تشخیص، تفکر، تصور، قضاوت و استدلال در شناخت راهکار حرکت قرار می گیرند. در هر صورت این اهداف جدا از هم نیستند،  بلکه به صورت شبکه ای و یکپارچه و پیوسته در هم تنیده می شوند.

حیطه ی شناخت حرکت:

این حیطه بر یادآوری آنچه انجامش ضروری است تأکید دارد. در این مرحله نخست باید نوع حرکت را تشخیص دهید. سپس الگوی حرکتی حریف را به الگوی حرکتی خود ربط دهید. در این مرحله هدف حرکتی از ساده ترین سطح حرکت تا پیچیده ترین تنظیم می شود. این اهداف در شش سطح قرار می گیرد.

1- علم و دانش:

هنگام اجرا یا بازشناسی حرکت، اندیشه های حرکتی در تقابل یکدیگر قرار می گیرند در این سطح صرفا جنبه ی فهمیدن حرکت و اطلاعات و معلومات در این سطح صرفا جنبه ی فهمیدن حرکت و اطلاعات و معلومات کسب شده با منبع یادگیری مقایسه می شود. شناخت این مرحله شامل دانش اجرای فن، دانش واقعیت های زمانی و مکانی آن، دانش راه ها و روش های برخورد با آن، دانش امور کلی و جزئی، دانش راه های ویژه و نحوه ی ارائه ی آنها، دانش روان و توالی ها، دانش طبقه بندی قسمت های مختلف اجرای فن، دانش ملاک های ارزشی، دانش اصول و قوانین، دانش نظریه های احتمالی است. این سطح یادگیری، متکی بر خلاقیت می باشد و گاهی ورزشکار با استفاده از مسائل جزئی و اطلاعات حرکتی بی ربط حرکت نوین می آفریند.

2- درک و فهم حرکت:

اجرای حرکت در این سطح، عبارت است از توانایی پی بردن ورزشکار به مفهوم یک قسمت از حرکت و تبیین راه هایی برای جلوگیری و یا غلبه بر حرکت حریف می باشد. اجرا در این سطح، مستلزم آگاهی از اصول و شرایط است. این سطح به اجزاء جزئی دیگری تقسیم می شود که عبارتنداز:

الف- مهارت تغییر شکل: ورزشکار باید بتواند حرکت خود را از شکلی به شکل دیگر تغییر دهد بدون اینکه معنی و محتوای آن حرکت دگرگون شود.

ب- شناخت نسبت های حرکت:اهمیت نسبت هر حرکت ممکن است مستلزم نظم بخشی و تنظیم مجدد حرکت ها به صورت ترکیبی تازه به وجود آید. در واقع ورزشکار با درک واقعیت های حرکت دست به تدابیر تازه و گوناگونی می زند و یک نوع بازآرایی در حرکت ایجاد می کنند. به عبارت دیگر ورزشکاران در تشخیص نکات مختلف حرکت و جدا کردن هر قسمت از قسمت های دیگر، استنباط های مختلفی را بدست می آورند.

پ- القاء حرکت: این کار مهارت ورزشکار را در تعمیم دادن یا چگونگی به کارگیری حرکت را در طول زمان و مکان به منظور پیش بینی نتایج خاص، در نتیجه ی تفسیر حرکت حریف، روال ها و روند های هر حرکت را با توجه به شرایط به وجود آمده نسبط می دهد و نتیجه گیری می کند.

3- کاربردی کردن حرکت:

اهداف در این سطح عبارتند از: توانایی استفاده از مفاهیم و قوانین و اندیشه ها، فرضیه ها و روش ها در موقعیت مناسب، بدون اینکه حریف بتواند راه حل جدیدی ارائه دهد.

4- تجزیه و تحلیل حرکت:

این نوع مهارت به تجزیه و تحلیل مربوط می شود که در سطحی نسبتا بالاتر از مهارت های مربوط به فهمیدن و کاربرد قرار دارند. در فهمیدن، تأکید بر درک قسمت های مختلف حرکت و تعمیم حرکت مناسب و ربط دادن آن با مفاهیم و مسائل حرکتی حریف است. در این حال بر یافتن و تحلیل روابط بین اجزاء و نحوه ی سازمان یافتن آنها تأکید می شود. به عبارت دیگر تجزیه و تحلیل حرکت متضمن داشتن توانایی تجزیه کردن یک موضوع حرکتی به اجزاء تشکلیل دهنده ی آن و مشخص کردن ارتباط اجزاء با یکدیگر و نیز درک نحوه ی سازمان یافتن اجزاء یک کل با یکدیگر است. تجزیه و تحلیل را به عنوان یک هدف حرکتی می توان به سه سطح جزئی تر تقسیم کرد. در سطح اول از ورزشکار انتظار می رود که موضوع را به اجزاء تشکیل دهنده ی آن تجزیه کند تا عناصر حرکتی مورد تحلیل را شناسایی و دسته بندی کند. در سطح دوم ورزشکار باید روابط میان عناصر حرکت را مشخص کند تا پیوند ها و کنش های متقابل آنها تعیین شود و سطح سوم، شامل شناخت اصول سازمانی حرکت، یعنی آرایش و ساخت موضوع آن که به صورت یکپارچه  پیوند می خورد.

5- ترکیب:

در این مرحله ورزشکار می تواند عواملی را که در مرحله تجزیه و تحلیل از همدیگر جدا کرده بود به شیوه ای نو برای انجام منظوری جدید با یکدیگر ترکیب کنند. به بیان دیگر ترکیب مستلزم در هم آمیختن قسمت هایی از دو حرکت به صورت یک کل تازه و نسبتا انسجام یافته است. در این مرحله پیوستگی عوامل به گونه ای جدید به معنی تازه و ایجاد ساختار حرکتی جدید منجر می شود. با این حال این کار در محدوده ی تعیین شده و در چهارچوب روشی خاص انجام می گیرد.

6- ارزشیابی حرکت:

در واقع با نتیجه گیری یا عدم نتیجه گیری حرکت، توانایی های کمی و کیفی آن مورد نقد و بررسی قرار می گیرد.

حیطه ی عاطفی حرکت:

دامنه ی رفتاری حیطه ی عاطفی به حدی وسیع است که سنجش اجزاء حرکت و عمق ارزش های کسب شده در این حیطه کاری لحظه ای می باشد. در اینجا ارزشیابی درجه ی تحقق اهداف نیاز به فراهم نمودن دامنه ای برای خنثی نمودن قسمت هایی از حرکت و به تعادل درآوردن کل حرکت دارد.

زمینه های شناختی عاطفی حرکت نیز به پنج سطح طبقه بندی می شود. سطوح مختلف اهداف در حیطه ای عاطفی عبارتند از:

1- دریافت و توجه کردن:

این دسته از هدف های حرکت، شامل رفتارهایی است که از الگوهای حرکتی جزئی نشأت می گیرد و میل به انجام نگرش خاصی را نمایان می سازد. در این مرحله حرکت به نوع خاصی از هنر یا الگو توجه می کند. توجه به یک پدیده حرکتی، نخستین گام طراحی حرکت
می باشد.

2- پاسخ به محرک:

پاسخ دومین سطح اهداف حرکت در حیطه ای عاطفی است. در این سطح ورزشکار ابتدا تمایل به پاسخ و سپس اشتیاق به پاسخ دارد. معنای تمایل به پاسخ این است که ورزشکار آنچه را دریافت کرده است دنبال می کند یا قانون آن حرکت را قبول می کند. سپس اشتیاق برای انجام حرکتی را دنبال می کند.

3- ارزش گذاری:

سومین سطح هدف های حرکت در حیطه ای عاطفی، ارزش گذاری است. در این مرحله واقعه ی حرکتی یا الگوی حرکت تحت تأثیر الگوی اجرا شده قرار می گیرد و سپس از ارزش گذاری یا الگوی مورد نظر را رد می کند یا می پذیرد و این پذیرش دوام و ثبات پیدا می کند. هر حرکت رفتار حرکت قبلی را هدایت می کند. در حقیقت در سطح نهایی به نسبت ارزش هر حرکت تکلیف حرکت بعدی مشخص می شود و رفتار حرکت را هدایت می کند.

4- سازماندهی ارزش های حرکت:

سازماندهی حرکت سطحی بالاتر از ارزش گذاری است و آن عبارت است از: ادغام ارزش های مختلف و رفع تناقص ها بین آنها یک نظام حرکتی پایدار و منسجم شکل می گیرد. در این سطح از حرکت پس از اینکه حرکت ها نسبت به ارزش های درونی خود بر یکدیگر تأثیر گذاشتند و به نحوه ی با یکدیگر تطبیق یافتند، یکی بر دیگری برتری پیدا می کند. در اینجا از درون یک نظام حرکتی با معیارهای موجود خود، رابطه ی آنها را بررسی می کند و تشخیص می دهد که کدام یک از این ارزش ها پایدارتر و مسلط تر است.

5- درونی شدن ارزش های حرکت:

در این سطح از حوزه ی عاطفی حرکت در ورزشکار نوعی شخصیت تثبیت شده پدید می آورد.

حیطه های روانی- حرکتی:

در این مرحله، مهارت در انجام یک فعالیت حرکتی ، مستلزم درک و شناخت بهتر و درک موقعیت و مکان مناسب است. بر این اساس اعمال روانی و حرکتی که توسط اندام های مختلف بدن انجام می گیرد، هماهنگی وجود دارد. بدون دقت در عمل نتیجه ی مطلوب حاصل
نمی شود. در این مرحله وقتی ورزشکار سطوح پایین تر حرکت را طی کرد و به سطوح عالی تر حرکت رسید به گذراندن پنج مرحله نیاز خواهد داشت که عبارتند از:

1- مشاهده و تقلید:

در این مرحله ورزشکار با مشاهده ی رفتار حرکتی مربی که مشغول انجام مهارت مورد نظر است- می پذیرد. ورزشکار  به ترتیب، وقوع حرکات، رابطه ی موجود بین آنها و سرانجام نتیجه ی نهایی حرکت را به دقت مشاهده می کند. نتیجه ی توجه و مشاهده این خواهد بود که از حرکات و فنون تقلید کند. هنگام تقلید کردن ورزشکار می کوشد تا حالات خاصی از رفتار مورد نظر را همان طور که مربی انجام داده است، تقلید می کند.

2- اجرای حرکت فعال:

در این مرحله سطح یادگیری اندکی بالاتر از مرحله ی قبلی است و در آن از روش تقلید ساده دور می شویم و به مرحله ی اجرای آگاهانه تر حرکت می رسیم. در این مرحله اجرای مهارت به سه سطح فرعی اجرای آگاهانه دستور العمل ها، انتخاب بهترین روش ها با استفاده از تمایل و وابستگی به حرکات حریف انجام می گیرد.

3- دقت در عمل:

اجرای عمل در این مرحله به دقت و سرعت عمل مناسب انجام
می گیرد. ورزشکار در این مرحله با دقت و سرعت و ظرافت فن را اجرا می کند. او در این سطح، توانایی های کنترل اعمال خود را بر حسب نیازها پیدا کرده است. مثلا حرکت خود را سریع تر یا کند تر انجام دهد یا مسیر حرکت خود را تغییر می دهد. در این مرحله نظارت و راهنمایی مربی و تمرین و تکرار مانند مراحل قبل، نقش ارزنده ای خواهد داشت.

4-هماهنگی بین حرکات:

هماهنگی بین حرکت ها یعنی برقراری ارتباط بین مجموعه ای از اعمال با رعایت نظم و کارایی لازم. در این سطح از اجرا، ورزشکار توانایی انجام دادن هماهنگ چندین حرکت را به طور هم زمان به دست می آورد.

5- عادی شدن حرکات:

این سطح بالاترین مرحله ی یادگیری در حیطه ی روانی- حرکتی است که طی آن، ورزشکار به طور خودکار به انجام دادن کارهایی دقیق و موزون عادت می کند. به عبارت دیگر ورزشکار در این سطح با فکر کردن و مصرف انرژی بهینه برای هماهنگ کردن فعالیت ها و تنظیم و توالی حرکت ها نیاز دارد و اغلب فعالیت های او به طور خودکار صورت می گیرد. مثلا مهارت در رانندگی که راننده بدون فکر کردن و تصمیم ارادی عکس العمل مناسب نشان می دهد.

فصل 3

مراحل تحلیل و تنظیم یک حرکت

هدف های حرکت با توجه به وضعیت های مختلف متفاوت می باشد. اهداف با توجه به نظارت مستمر قابل مشاهده و اندازه گیری هستند.

مراحل اهداف حرکتی عبارتند از:

1- تعیین هدف های کلی حرکت

2- تبدیل اهداف کلی به اهداف جزئی

3- تعیین هدف های واسطه

4- بازنگری و تعیین مجدد اهداف حرکتی

مراحل چهار گانه ی فوق نه تنها در طراحی بلکه برای اجرا هم در یک زمان محدود امکان پذیر است.

تعیین هدف های کلی حرکت:

هدف های کلی مهارت هایی کسب شده از جریان حرکت را بیان
می کنند. در واقع هدف های کلی به علت عدم صراحت، مهم و تا حدودی مقایسه ای به هدف های وابسطه ای به زمان بیشتری برای تحقق نیاز دارند. به همین دلیل این اهداف جهت عمومی فعالیت را تعیین می کنند.

تبدیل اهداف کلی به اهداف واسطه ای:

هدف های واسطه ای از هدف های جزئی سرچشمه می گیرند و نسبت به اهداف کلی نقش واسطه و پشتیبان را ایفا می کنند.

هدف های واسطه ای مراحل رسیدن به هدف نهایی را آسان تر و حتی سریع تر می کنند.

تبدیل هدف های واسطه ای به رفتارهای حرکتی جدید:

هدف های حرکتی جدید با توجه به بسط و گسترش اهداف کلی در ارتباط با واسطه ها شکل می گیرند. یعنی دقیقا بعد از استفاده از یک واسطه عمل یا رفتار خاصی را تعریف می کنند.

ویژگی های هدف های جدید:

یک هدف حرکتی جدید باید دارای ویژگی های زیر باشد:

1- رفتار حرکتی مورد انتظار قابل اندازه گیری باشد.

2- موقعیتی که رفتار حرکتی جدید ایجاد می کند صریح و روشن باشد.

 در واقع شناخت موقعیت جدید و محدودیت هایی که از نظر زمان اجرا مشخص می کند و مانع سردرگمی و آشفتگی در اجرا می شود.

3- تعیین درجه ی موقعیت اجرا:

هنگام اجرا باید نسبت موفقیت حرکت ارزشیابی شود. در نتیجه سطح اجرا، معیارهای مشترک و محکمی هستند که بر اساس آنها حرکت رو به جلو پیشرفت می کند و شایستگی حرکتی و تکنیکی ورزشکار معین و بررسی می شود.

کارکردهای هدف های حرکتی خوب:

1- تمرکز روی برنامه ریزی حرکت:

اغلب تعیین ارزش گذاری حرکت خوب به طراحی حرکت و تعادل مطلوبی که حرکت باید داشته باشد، ارتباط پیدا می کند. اگر هنگام اجرای حرکت تعادل مناسب برقرار نباشد، اهداف تعیین شده در سطح مطلوب انجام نمی پذیرد.

2- طراحی رخدادهای حرکتی مؤثر:

در فرایند حرکت هر نوع فعالیت باید در جهت تکمیل حرکت قبلی و با توجه به رخدادهای حرکتی حریف طراحی و اجرا شود. به بیان دیگر در یک رخداد حرکتی، طراحی حرکت باید معطوف به مسأله و
حل مسأله شود. به هر حال فعالیت ورزشکار باید سبب شود که حریف مطابق هدف های حرکتی شما تنظیم شده بیندیشد و عمل کند. رخدادهای حرکتی باید موقعیت مناسبی را برای ورزشکار فراهم کند تا منجر به پیروزی وی شود. زیرا انواع مختلف رخدادهای حرکتی نیازمند موقعیت های مختلف اجرا می باشند. نخستین گام مناسب برای طراحی حرکت این است که هر فعالیت با توجه به دو فعالیت حرکتی (فعالیت حرکتی حریف و فعالیت حرکتی جدید) و بر اساس اهداف کلی حرکت تنظیم شود. شناخت افعال حرکتی بر اساس اهداف کلی حرکت تنظیم شود. شناخت افعال حرکتی بر اساس تمایزها و تفاوت ها و تضادها، ترجیح دادن و... مبین اجرای اصول حرکت مطلوب می باشد. اما نباید فراموش کرد که اجرای اهداف نباید اطلاعات مورد نیاز را در اختیار حریف بگذارد. بلکه در فرایند اجرا باید فعالیت های حرکتی برای حریف گنگ و نامفهوم باشد.

3- طراحی شیوه های حرکتی معتبر:

انعطاف و پویایی در عامل بسیار مهم و قابل توجه در فرایند ارزش گذاری نتایج حرکت هستند. انعطاف به ورزشکار کمک می کند تا
نحوه ی اجرای حرکت را با حالت معتبر و مناسب تری اجرا نماید و پویایی حرکت می تواند در صورت لزوم برای برطرف کردن مشکلات حرکتی خود، تلاش کند.

4- اجرای مؤثر حرکت:

چگونگی نحوه ی ارزش گذاری حرکت را تعیین می کند و بر  نحوه ی اجرای مؤثرتر حرکت اثر می گذارند. اگر حریف بتواند نتایج فعالیت حرکتی شما را تشخیص دهد، هرگز فرایند اجرا به طور مؤثر اتفاق نخواهد افتاد. باید تلاش کنید تا حریف نتواند علت و معلول حرکت شما را کشف کند. حتی گاهی لازم است که ورزشکار نتیجه ی خاصی را از حرکتش طلب نکند، بلکه باید در فرایند اجرای حرکت مهارت خاصی را به دست آورد تا حریف را گیج و سردرگم کند.

گام دوم: تحلیل و تعیین موقعیت حرکت:

در این مرحله ورزشکار بررسی رخدادهای حرکت ضروری به نظر می رسد. پس از تعیین رخدادها، روابط بین اهداف تعیین شده و به دنبال آن نوع ارتباط بین رخدادهای حرکتی باید بررسی شود تا سلسله مراتب فعالیت ها مشخص شود. علاوه بر تعیین سلسله مراتب
فعالیت ها، نحوه فعالیت آن را پیش بینی کند و نقطه ی اوج فعالیت ها را بر اساس ارزشیابی تشخیصی معین کند. بنابراین تحلیل و تعیین موقعیت حرکت فرایندی است که در آن نوع ارتباط بین حرکت ها بر اساس ارزشیابی تشخیصی تحلیل و تعیین می شوند.

1- رخدادهای حرکتی:

به مجموعه فعالیت های ورزشکار در یک زمان معین برای تحقق هدف معین رخداد حرکتی گفته می شود. بنابراین رخدادهای حرکتی شامل دو قسمت فعالیت ورزشکار و فعالیت حریف می باشد.

الف- فعالیت ورزشکار: در طراحی حرکت، ورزشکار اهداف حرکت را به گونه ای انتخاب می کند تا انتظارات پیش بینی شده فراهم شود. این دسته از اهداف حرکت وقتی ارزشمند هستند که در جهت هدایت و تضعیف فعالیت حرکتی حریف تنظیم شده باشند. در بسیاری از فعالیت های حرکتی، نظارت بر عملکرد حرکتی حریف اهمیت دارد. چرا که بازخورد و تقویت و اصلاح فعالیت حرکتی بر اساس اهداف حرکتی راهنمای مناسبی است. برای ورزشکار این نکته که یک رخداد حرکتی، دقیقا چه نقشی را ایفا می کند و چه قدر می توان از آن انتظار داشت، بسیار مفید خواهد بود.

ب- فعالیت حریف:

برای بسیاری از ورزشکاران دانستن دقیق اهداف یک رخداد حرکتی برای دستیابی به نتایج مورد انتظار کمک می کند. ممکن است نداند برای دستیابی به نتایج حرکت چگونه بررسی شود. در نتیجه بسیار مفید خواهد بود که بداند به چه چیز نیاز دارد و چه نوع فعالیتی را باید انجام دهد با به نتیجه ی مورد انتظار برسد.

وقتی که نتایج حرکتی معین شدند، باید فعالیت هایی که برای رسیدن به چنین نتایج یادگیری انجام می دهند، تجارب یادگیری گفته می شود. تجارب یادگیری باید متناسب با اهداف حرکت و متنوع باشند. مربیان نباید ورزشکار خود را محدود به چند فعالیت حرکتی کند. یعنی ورزشکار می تواند از میان تعداد تقریبا نامحدودی از تجارب یادگیری، آن دسته از فعالیت ها را که بیشترین احتمال دستیابی به اهداف را فراهم می کند، انتخاب کند.

2- رابطه بین اهداف حرکتی:

در تحلیل و تعیین موقعیت حرکتی باید به گونه ای هدف های حرکتی را مرتب کنیم که اجرا ساده و تحلیل برای حریف مشکل باشد. در ضمن سلسله مراتب هدف های حرکت باید بر اساس ارتباط آنها با یکدیگر تعیین شود. معمولا هدف های حرکت با همدیگر به سه صورت ارتباط دارند:

1- ارتباط اهداف بین دو حرکت (ارتباط مقایسه ای)

2- فهم تقدم حرکت نسبت به حرکت های دیگر(ارتباط هم تراز)

3- انتخاب حرکت های ترکیبی نسبت به اهداف حرکت(ارتباط دو سویه)

در هر صورت هدف باید به گونه ای تنظیم شود که مفاهیم حرکتی، پیوسته و مرتبط با یکدیگر عرضه شوند تا ورزشکار به نتیجه ی مطلوب برسد.

3- تعیین رفتار حرکتی:

تعیین رفتار حرکتی مهارت ها و توانایی هایی است که ورزشکار باید قبل از شروع یک فعالیت حرکتی تصمیم گیری کند.

4- ارزشیابی حرکت:

ورزشکار باید بتواند بین دو تصمیم طبق ارزشیابی رفتار حرکتی حریف یکی را انتخاب و اجرا کند. این ارزشیابی باید وسیله ای باشد تا میزان آگاهی را از آنچه می داند بیازماید.

5- تعیین اولین گام حرکت:

معمولا برای تعیین نقطه ی شروع از ارزشیابی تشخیص استفاده
می شود تا ورزشکار بتواند نخستین گام حرکت، یعنی نقطه ی شروع حرکت خود را مشخص کند.

اگر ورزشکار حرکتش را بدون توجه به توانایی و قابلیت های حریف انتخاب کند، نه تنها حرکت مطلوب به وجود نمی آید، بلکه توانایی حرکتش به هدر خواهد رفت.

گام سوم: تحلیل و تعیین محتوا، روش اجرای حرکت:

مرحله ی سوم از طراحی حرکت ، تحلیل و تعیین محتوا، روش و وسیله تناسب با هدف ها انتخاب و تنظیم می شوند.

آشنایی با اصول تنظیم و تحلیل محتوای حرکت هم به تنظیم و ابداع روش های مناسب می باشد. در این مرحله تحلیل اجمالی از چگونگی اجرا انجام می شود تا ورزشکار همواره فعالیت خود را بر اساس طرح پیش بینی شده ای پی ریزی کند. با این کار او می تواند نگرش مطلوب و منطقی در زمینه ی حرکت بدست آورد.

الف- تحلیل و تعیین محتوای حرکت:

محتوای هر حرکتی بر اساس هدف های آموزشی تهیه و تنظیم
می شود. حرکت های ارائه شده باید دقیقا با هدف های کلی، واسطه ای و پشتیبان همسو باشند.

شیوه های تجزیه و تحلیل محتوای حرکت:

تجزیه و تحلیل محتوای حرکت، یک روش علمی برای ارزشیابی و منظم پیام های حرکتی می باشد. برای اینکه تجزیه و تحلیل محتوای حرکت ارزش علمی داشته باشد، باید از قواعد دقیق و مشخص پیروی کند و حداقل دارای چهار خصلت زیر باشد:

1- واقعی بودن حرکت:

تجزیه و تحلیل محتوای حرکت، مستلزم آن است که بررسی انجام شده آن قابل باز بینی و بازسازی باشد. یعنی هر ورزشکار بتواند همان نتایج را بدست آورد. بنابراین لازم است معیارهای بررسی و ارزیابی صریح و روشن و مشخص باشد.

2- نظم و ترتیب:

منظور از منظم بودن حرکت این است که در تجزیه و تحلیل به تمام عناصر موجود در محتوا توجه شود. هدف از منظم بودن تجزیه و تحلیل آن است که انتخاب خود آگاهانه با عناصر قابل انطباق انجام پذیرد.

3- انطباق:

در تجزیه و تحلیل محتوا، استنباط ها و پیشنهادهای فردی بر اساس حرکت حریف تعیین می شود.

4- مقدار عددی:

خصلت مقدار عددی بودن در واقع جانشین جنبه های ذهنی با مقیاس دقیق قابل اندازه گیری هستند. از لحاظ بررسی حرکت، هر حرکت، ترکیبی از عناصر قابل تجزیه به شمار می رود که می توان آنها را به واحدها و روش های خاص طبقه بندی کرد و با شیوه های خاص ارزیابی کرد. در تحلیل عددی ورزشکار باید معلوم کند چه ویژگی ای در حرکت تأکید می شود. در کنار تحلیل عددی، می توان به تجزیه وتحلیل همبستگی نیز توجه داشت. این نوع تحلیل مشخص می کند که ارتباط عناصر حرکت چگونه است و چه عواملی آنها را به یکدیگر پیوند می دهد. آیا اجزاء حرکت یکدیگر را جذب می کنند یا دفع
می کند؟ آیا عناصر و اجزاء حرکت ارتباط و تسلسل لازم را دارد یا نه؟

مراحل تحلیل محتوای حرکت:

در تحلیل محتوای حرکت، ورزشکار بر اساس یک روند منظم و خاص پیش می رود.

مراحل تجزیه و تحلیل محتوا عبارتند از:

1- مشخص ساختن هدف تحلیل حرکت:

برای جلوگیری از استنباط غلط، ضروری است که ورزشکار هدف خود را از بررسی محتوای حرکت کاملا مشخص کند. هر چند تحلیل محتوای حرکت صریح تر و مشخص تر باشد. انتخاب عمل حرکتی مناسب تر صورت خواهد گرفت. علاوه بر این انتخاب روش مقابله با حرکت حریف جهت حرکت حریف را مختل می کند.

2- بکارگیری نمونه های قابل اجرا:

پس از تجزیه و تحلیل حرکت حریف و بررسی تمام پیام های موجود در محتوا، نوبت به تعیین هدف حرکتی می باشد. به ناچار باید نمونه ی حرکتی را انتخاب کنید تا نزدیک به حرکت حریف باشد و یا درصدد ویرانی و براندازی حرکت حریف باشد.

3- تقسیم حرکت مورد بررسی به واحدهای مختلف:

یکی از مشکلات بررسی و تحلیل حرکت، عدم امکان تعیین حدود واحدهای حرکتی است. زیرا هر واحد حرکتی فضای مشخصی را اشغال نمی کند و لزوما اجرای هر حرکت در هر نوبت کلیشه ای انجام نمی گیرد. به همین منظور ویژگی های هر واحد حرکتی باید مورد بررسی و تحلیل قرار بگیرد.

4- طبقه بندی واحدهای حرکتی:

در هر بررسی حرکت اصل کلی آن است که تحلیل هر حرکتی با یک نظم و ترتیب انجام شود. بنابراین در این مرحله، باید واحدهای مورد بررسی را بر اساس موقعیت و اولویت ارزش گذاری و طبقه بندی کرد.

5- ارزیابی عیب های حرکت:

سنجش و عیب یابی حرکت با روش های مختلف صورت می گیرد. روش ارزیابی حرکت به هدف حرکت بستگی دارد. در ارزیابی به تجزیه و تحلیل موقعیتی و یا تجزیه تحلیل عیب ها و تجزیه و تحلیل همبستگی و تجزیه و تحلیل نیروها و جهت ها استفاده می شود. تجزیه و تحلیل نیروها و جهت ها، بیشتر به شدت و ضعف و وسعت حرکت و اهمیت عناصر مورد نظر در محتوای حرکت امکان پذیر می باشد. در حالی که در تجزیه تحلیل همبستگی روابط و همبستگی عناصر حرکت توجه می شود. در تجزیه و تحلیل جهت گیری، گرایش ها و عقاید پنهان در حرکت باید بررسی و تحلیل شود. به هر حال اگر ورزشکار به روش ها و مراحل تحلیل آشنایی نداشته باشد، هرگز قادر به ارزشیابی و انتخاب صحیح حرکت نخواهد بود. زیرا برای انتخاب حرکت
نمی توان بدون ضابطه عمل کرد.

سؤال های زیر حداقل ضوابط هستند که هر ورزشکار باید در هنگام انتخاب محتوای حرکت ارزیابی می کند:

1- آیا محتوای رفتار حرکتی حریف را که انتظار داریم، در حریف
می بینید؟

2- آیا محتوای حرکت بر اساس توانایی های ذهنی تهیه شده است؟

3- آیا محتوای حرکت انتخابی شما با حرکت حریف تناسبی دارد؟

4- آیا محتوای حرکت حریف با مفاهیم علمی حرکت تناسبی دارد؟

5- آیا محتوای حرکت با مدت زمان تخصیص یافته انطباق دارد؟

تهیه و تنظیم محتوای حرکت:

یکی از اصول فهمی که باید در طراحی حرکت مورد توجه قرار گیرد، تهیه و تنظیم محتوای حرکت است. به طور کلی اصول و ضابطه هایی که در تهیه و تنظیم محتوای حرکت باید در نظر گرفته شود، عبارتند از:

1- میزان درک حریف:

محتوای حرکت بر همه ی افراد با قابلیت های متفاوت، فرصت هایی را فراهم می کنند.

2- اصول و قوانین علم حرکت:

مفاهیم موجود در محتوای حرکت را باید در عوامل مختلف جستجو کرد. هر حرکت با قوانین و اطلاعات حرکت حریف تطبیق می یابد. در تهیه و تنظیم حرکت باید به محتوای حرکت حریف رجوع کنید. در این زمینه، توجه به اصول و مفاهیم کلیدی حرکت حریف اهمیت خاصی دارد.

3- شیوه اجرای حرکت:

اجرای حرکت در هر نوبت، بر اساس شیوه ای خاص، سازماندهی
می شود. هر فن ساخت ویژه خود را می طلبد و روش ها و قواعد اساسی ویژه خود را دارد.

4- توالی حرکت:

محتوای حرکت، باید در یک خط سیر مشخص و به صورت منطقی و توجه ساخت ویژه ی آن تهیه و تنظیم می شود. زیرا ساختار هر حرکت بر اساس یک سلسله مراتب شکل گرفته است. ترتیب توالی منطقی حرکت به گونه ای که می تواند آن را در یک فرم و شکل قرار داد.

5- اطلاعات و آمار حرکت:

ارقام و آمار حرکت باید متناسب با شرایط و نیازهای حرکت حریف باشد. یعنی بر اساس ارزش ها و اطلاعات حرکتی حریف تنظیم می شود.

6- شناختن ارزش های اصلی حرکت:

مفاهیم موجود در محتوای حرکت بر اساس تحلیل رشد حرکت تحلیل و بررسی می شود. محتوای واقعیت های حرکت باید طوری انتخاب و تنظیم شود که در واقعیت های مهم و به هم پیوسته، به پرورش فکر خلاق انجامد.

7- انطباق با زمان حرکت:

تهیه و تنظیم محتوا باید بر مبنای پیش بینی مدت زمان حرکت باشد.

ب- تحلیل و تعیین روش حرکت:

روش حرکت، یکی از عوامل اصلی در فرایند طراحی حرکت به شمار می رود. زیرا تعیین کنند، نوع وظایف حرکت و زمینه ساز حرکت جدید چیست. حرکت یک فعالیت خنثی نیست. بلکه فعالیتی است هدفمند و تعاملی درفرایند عمل و عکس العمل. فرایند حرکت خلال فعالیتی هوشمند انجام می گیرد. در واقع ورزشکار با تجزیه ی حرکت و درک زمان، طراحی حرکت را پیش می برد. چون تحلیل و تعیین فعالیت حرکتی، مراحل مختلف رخداد حرکت را تشریح می کند و چگونگی فرایند حرکت را بر اساس برنامه ی پیش رونده، اصلاح می کند.

تنوع در حرکت، این فرایند را جالب و جذاب می کند. حرکت مؤثر همواره به تنوع در روش می انجامد. اما این راهبردها و شیوه ها باید به صورت معقول و منطقی صورت پذیرد. ورزشکار باید چهار معیار: اهداف، سبک های حرکتی مختلف، نوع محتوای حرکت حریف، انتخاب حرکت مناسب بر اساس حرکت حریف را نظر گرفته بگیرد. ورزشکار به هیچ وجه بدون تحلیل موقعیت اقدام به تعیین روش حرکت نکند.

ج- تحلیل و انتخاب حرکت:

در فعالیت حرکتی، ورزشکار باید تلاش کند شرایط لازم را برای مهار یا غلبه بر حرکت حریف فراهم سازد. بی تردید آشنایی با مفهوم صحیح و منطقی هر فن پایه و اساس درک مباحث و مسائل متعدد حرکت
می باشد.  بنابراین اگر مفهوم حرکت را ندانید و جایگاه آن را در روند حرکت نشناسید، هیچگاه نخواهید توانست به طور عملی مشکلات حرکتی را مرتفع کنید.

تحلیل حرکت:

در بسیاری از کلاس های آموزشی، بدون کوچک ترین توجه به مفهوم صحیح فن، فقط مربیان اجرای فن را بدون توصیه های جانبی تدریس می کنند.  در حالی که مفهوم فن بسیار فراتر می باشد. اما این نکته را نباید از نظر دور داشت که در تعریف علمی فن، بیشتر به دنبال تجدید حدود و مشخصات فن مورد نظر هستیم و کلیه ی امتیازات و ارزش های مرتبط با آن را باید در نظر می گیریم. بنابراین وزشکاری که فقط به دنبال اجرای فن باشد، هیچگاه نمی داند چرا و به چه صورت و در چه مراحلی در جریان اجرای حرکت نقش اصلی خود را ایفا کند.

به دلایل یاد شده، عده ای از ورزشکاران به جای اجرای فن به دنبال ارتباط حامل هایی هستند.  برای ایجاد ارتباط صحیح و مؤثر و پایداری حرکت در هر مرحله از حرکت، موضوعی به عنوان پیام حرکتی در میان می باشد تا عمل جایگزین تحقق پیدا کند. اما  برای استفاده از حامل ها یا راه حل ها برای برقراری ارتباط با حرکت حریف، ناگزیر از انتخاب یک یا چند تا از آنهاست.  در این صورت ورزشکار
می تواند حرکت قابل قبولی انجام دهد. ممکن است مربی یا ورزشکار طرز تلقی خاصی از اجرای یک حرکت داشته باشند. اما به هر حال هر حامل و طریقی که مربی یا ورزشکار بر می گزیند تا بدان وسیله پل ارتباط برای برقراری بین دو حرکت پیدا کند. بنابراین حق داریم راه حل های مختلف را بدانیم و آشنایی با راه حل های متعدد و فراوان تری در اختیار داشته باشیم. بنابراین بر اساس تحلیل ارائه شده می توان شرایطی به وجود آورد که در آن شرایط، اجرای حرکت آسان تر، سریع تر، بهتر، با دوام تر و پایدارتر و مؤثرتر باشد.

انواع حرکت ها:

همه ی انواع حرکت ها (حرکت مستقیم، پیچی، چرخشی، مورب و...) از نظر نقشی که در فرایند اجرا دارند، می توانند به دو دسته تقسیم شوند: انواع حرکت های معیاری و انواع حرکت های تسهیل کننده، حرکت های معیاری که بر اساس آموخته های ورزشکار و بر اساس کارایی خاصی به کار می روند. اما حرکت های تسهیل کننده جزئی از معیارهای مورد نظر فن هستند و نقش آنها برای درک بهتر و یا بررسی حرکت حریف و شناسایی و بدست آوردن اطلاعات بیشتر از
پدیده ی حرکت و فعالیت مورد نظر است و نباید این تجربه ی حرکتی نادیده گرفته شود. در واقع حرکت های معیاری اجرای حرکت را از راه تمرین و مهارت تسهیل می کنند و به ورزشکار کمک می کند تا مهارت مورد نظر را بدست آورد. بنابراین حضور حرکت های تسهیل کننده نه تنها در طول حرکت، بلکه در هنگام ارزشیابی نیز لازم و ضروری می باشد. در مقابل چگونگی انتخاب استفاده از آنها در فرایند حرکت با توجه به شرایط و موقعیت ضروری است. تحقیقات نشان
می دهد که نقش هر حرکت در انتقال و تفهیم و تأثیر و نقش آن به صورت زیر خلاصه می شود:

1- اساس قابل لمس و توجه بیشتر به موضوع حرکت

2- فراهم کردن پایه ی لازم برای یادگیری تدریجی و تکمیلی

3- تجربه ی واقعی و حقیقی در اختیار ورزشکار قرار می دهد

4- توسعه و رشد معناداری به حرکت می دهد

5- تجاربی را در اختیار ورزشکار قرار می دهد که سبب می شود
راه های دیگری را جست و جو کند و در نتیجه به حرکتش عمق و کمال بیشتری بدهد

معیار انتخاب حرکت:

برای استفاده از هر حرکت معیار و ضوابط خاصی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از: شرایط زمانی و مکانی اجرای آن.

ویژگی های حرکت:

حرکتی که انتخاب می شود باید علاوه بر اینکه بتوانید بر حرکت حریف غلبه کنید. باید بتوانید امکانات جدیدی را برای خلق حرکت های نوین ایجاد کنید. علاوه بر این کیفیت حرکت را افزایش دهید و حریف را به پاسخگویی و تحریک واکنش تشویق کنید.

ویژگی های فنی حرکت:

مهمترین ویژگی های فنی حرکت را می توان به صورت زیر بیان کرد:

1- توانایی انتقال پیام حرکتی

2- قابلیت بازگشت یا جابجایی

3- سهولت اجرا

4- سهولت دستکاری و تغییر

5- قابلیت تبدیل یا تداخل در فن دیگر

امکانات اجرایی حرکت:

مهمترین عواملی که در اجرای حرکت تأثیر می گذارد عبارتند از:

1- حرکت انتخاب شده باید متناسب با حرکت حریف باشد

2- وضعیت و اندازه ی حرکت مورد نظر باید قابل استفاده در وضعیت موجود باشد

3- حرکت انتخاب شده باید در زمان مناسب اجرا شود

4- اجرای حرکت حتی المقدور با صرف انرژی کمتر باشد

5- تا حد امکان اجرای حرکت غافل گیرانه باشد

گام چهارم: تحلیل و تعیین نظام حرکتی:

چهارمین مرحله از طراحی حرکت، تحلیل و تنظیم نظام حرکتی است. طراحی حرکت یک فرایند چرخشی است که می تواند بارها اتفاق بیفتد. اجرایی معنادار است که با توجه به فرایند حرکت حریف تبیین شود. اینگونه اجرا ارزشمند بودن یا نبودن طراحی حرکت را مشخص می کند. به عبارت دیگر فرایند اجرای دو حرکت مکمل یکدیگرند و تغییر در هر یک باعث تغییر در دیگری می شود. تغییر در اجرا باید مبنی بر حرکت حریف باشد. همینطور ارزشیابی حرکت باید پس از اجرا انجام شود. زیر نظام ارزشیابی نشان دهنده ی میزان تسلط ورزشکار بر هدف های حریف است.

هدف از طراحی و اجرای یک برنامه ی حرکتی به چالش کشیدن حرکت حریف و ایجاد تغییراتی در حرکت حریف می باشد تا حریف نتواند برنامه ی حرکتی مورد انتظارش را به سرانجام برساند. همچنین ملاک تشخیص این تغییرات را تعیین می کند. تعیین این موارد نیازمند داشتن اطلاعات در زمینه ی نگرش، دانش و مهارت کافی ابتدا و پایان برنامه است.

ارزشیابی برای هر ورزشکار معنای خاص دارد. این معنای خاص از دیدگاه ها و باورهای ورزشکار در زمینه ی اجرای فن نشأت می گیرد. زیرا ارزشیابی معمولا توجه به اطلاعات ویژه در خصوص برنامه ی حرکت معطوف می باشد. تا بر اساس این اطلاعات قضاوت کرد و تصمیم گیری کنیم. بنابراین ارزشیابی وسیله ای برای گرد آوری اطلاعات درباره ی ارزش یک برنامه ی حرکتی، نتیجه، شیوه، هدف یا استفاده با القوه از رویکردهای گوناگون برای رسیدن به هدف های مشخص شده و معیاری برای تعیین یک برنامه ی حرکتی می باشد.

ارزشیابی آخرین مرحله از مراحل طراحی حرکت است. در این مرحله ورزشکار با استفاده از راه های مختلف، میزان موقعیت حرکت را در دستیابی به اهداف آموزشی تعیین می کند. همچنین ورزشکار می تواند با ارزشیابی و تحلیل آن میزان موفقیت خود را در اجرای مراحل مختلف برنامه حرکتی طراحی شده تعیین کند و اگر نقص حرکتی به وجود آمد درصدد رفع آن باشد.

ارزشیابی صحیح حیطه های تصمیم گیری و تعیین ملاک های قضاوت و اجرای درست کمک می کند. ابتدا عملکرد حرکتی باید تحلیل و بررسی شود.  سپس ورزشکار تصمیم درست را اتخاذ کند. در فرایند طراحی حرکت و اجرا، ارزشیابی از اهمیت خاص برخوردار می باشد. زیرا اصلاح و تقویت حرکت مستلزم داشتن دانش و اطلاعات کافی و استفاده از یک حرکت اثر بخش برای بهبود فعالیت در جهت تحقق هدف های حرکت است. ارزشیابی اطلاعاتی از قبیل نقاط قوت و ضعف موجود در حرکت و سنجش میزان آمادگی حریف برای مهار حرکتش می باشد. برای سنجش میزان تغییر رفتار حرکتی حریف همانند ارزشیابی های دیگر به جمع آوری اطلاعات حرکتی تحلیل نتایج به دست آمده و مقایسه ی آنها با حرکتی که در حال اجرا هستید معیار مؤثری می باشد. زیرا با انجام ارزشیابی تشخیص و تحلیل نتایج آن، اولین گام حرکت خود را تعیین می کنید.

مراحل تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی عبارتند از:

1- تغییرات مورد نظر باید دقیقا استنباط و تعریف شود. اما این نکته ضروری را نباید فراموش کرد که هدف های مختلفی که از طریق قسمت های مختلف فن مورد تأکید واقع می شوند و باید به صورت روشن و غیر مبهم مشخص شوند.

2- تعیین معیار قضاوت در باره ی عملکرد فن به صورت مطلق یا نسبی تعیین می شود. در واقع بیشتر ارزش های حرکت باید با توجه به معیار موفقیت مورد توجه قرار می گیرد.

3- سرانجام درجه ی درستی حرکت به وسیله ورزشکار نمره گذاری می شود. برای تعیین تغییراتی که در حیطه ی عاطفی و روانی حرکت قرار دارند، روش ارزش گذاری آن را به مراتب مشکل تر می کند.

در هر صورت اگر نتایج ارزشیابی چندان رضایت بخش نباشد،
می توان دلایل زیر را برای توجیه آن بر شمرد:

الف- مشخص نشدن هدف های حرکتی حریف به طور صریح و روشن و یا متناسب نبودن حرکت انتخاب شده با ویژگی های حرکتی حریف.

ب- مناسب نبودن کیفیت حرکت، به این معنا که محتوای حرکت، متناسب با هدف های حرکتی حریف نبوده است.

پ- عدم تناسب حرکت ها به کار گرفته شده با یکدیگر.

ت- فراهم نشدن موقعیت مطلوب برای اجرا.

ث- ناتوانی ورزشکار در انجام فعالیت حرکتی به دلایل مختلف.

ج- عدم وجود فرصت کافی.

چ- عدم تناسب نحوه ی ارزشیابی حرکت با فعالیت و هدف.

ح- حرکت انجام شده تناسبی با اهداف و زمان ارزشیابی حرکت را بدون وقفه پس از تعیین هدف های حرکت اجرا می کنند.

مسلم است پس از بررسی حرکت حریف و شناخت عوامل مؤثر در آن باید اقدامات لازم را به عمل آورد. درصورت ایجاد مشکل برای رفع نقایص و اشکالات باید به اصلاح برنامه ی حرکتی پرداخت. درحالی که ورزشکار می تواند در اصلاح برنامه ی حرکتی به درستکاری و اصلاح عوامل متعددی اقدام کند که عبارتند از:

1- هدف حرکت را متناسب با نیاز و توانایی انتخاب کند.

2- در صورت نامطلوب بودن، حرکت را بازبینی کرده، محتوایی متناسب با هدف و توان خود انتخاب کند.

3- روش های حرکتی خود را بررسی و تحلیل کند.  و در صورت عدم موفقیت باید در روش خود تجدید نظر کند.

4- انتخاب تجارب بکار گرفته شده ی حریف.

5- پیش بینی برای استفاده ی بهتر از حرکت موجود با توجه به امکانات و شرایط موجود.

6- تجدید نظر در حرکت انتخاب شده.

7- تحلیل و بررسی چگونگی و مدت زمان اجرای حرکت.

8- بازنگری اصلاح روش های ارزشیابی حرکت.

به هر حال ورزشکار باید از تجارب حاصل از طراحی و اجرای برنامه ی حرکتی، برای طراحی حرکت بعد. در واقع استفاده بیشتر ارزشیابی و اصلاح مستمر برنامه ی حرکتی می تواند ورزشکار را نسبت به فعالیت های بعدی خود امیدوار سازد و از او ورزشکاری موفق بسازد.

مرحله ی آمادگی حرکت:

بدیهی است برای انجام هر کاری باید آمادگی داشت. ورزشکار مجبور است خود را برای اجرای حرکت آماده کند. او باید در نظر بگیرد از حرکت چه می خواهد و چگونگی می خواهد حرکت را اجرا کند، چه هدف هایی را
می خواهد تحقق بخشد، چگونه می خواهد حرکتش را تا پایان استمرار بخشد و سرانجام حرکت چگونه خواهد بود. علاوه بر این با تسلط کافی حرکتش را اجرا کند. اگر هنگام اجرای حرکت، ورزشکار با حرکت حریف همکاری لازم را نداشته باشد، حرکت به مفهوم واقعی و عملی آن صورت نخواهد گرفت. تجربه نشان داده شده است که در شروع مسابقه افکار ورزشکار هنوز کاملا متوجه ی انجام فعالیت حرکتی نیست. بنابراین بدون تمرکز حرکت مؤثرتر انجام نخواهد گرفت. چناچه ورزشکار در کاربرد بعضی از حرکت ها مهارت لازم را نداشته باشد، باید تمرینات لازم را انجام دهد تا مهارت لازم را کسب کند.

مرحله ی اجرای حرکت:

در این مرحله ورزشکار باید نحوه اجرای حرکت سازماندهی شده را مشخص کند. او باید مشخص کند که می خواهد از کجا و چگونه شروع کند و به کجا ختم نماید. موضوع مهمی که ورزشکار در این مرحله باید در نظر داشته باشد این است که از انجام حرکات اضافی و پراکنده اجتناب کند و مرحله ی پایان حرکتش را با توجه به شروع حرکتش تعیین نماید. چرا که در روند اجرای حرکت، در مرحله ی پایان کمی جزئیات تغییر می کند و هر چه به مرحله ی پایان نزدیکتر می شود. امکان دارد که این جزئیات تغییرات بیشتری یابند و پس از مدتی امکان دارد که حرکت دچار حالتی شود که به قول معروف به پوسیدگی و پوکی حرکت انجامد.

مرحله ی خلاصه کردن و نتیجه گیری از حرکت:

نتیجه گیری برای تثبیت حرکت ارائه شده در پایان هر حرکتی لازم است. این کار بستگی به میزان یادگیری و مؤثر بودن روش حرکت ورزشکار دارد. گاهی ورزشکار با تقویت بخشی از حرکت، بین عناصر حرکتی حریف اختلال ایجاد می کند و حرکت حریف ویران می شود. اما این کار باید به گونه ای باشد که ریتم حرکتی خودش از بین نرود.

فصل 4   

اجرا(عملیاتی کردن حرکت)

یکی از مراحل مهم فرایند حرکت عملیاتی کردن فعالیت های طراحی شده می باشد. اگر بهترین برنامه ی حرکتی، خوب اجرا نشود و یا در اجرای فرایند حرکت به دلایل مختلف با شکست روبرو شوند، ارزش چندانی نخواهد داشت. بر اساس نوع تصمیم گیری ورزشکار است که خط و مشی رخدادهای حرکتی، طبق الگوی حرکتی حریف مشخص و معین می شود. با مشاهده و بررسی رخدادهای مختلف در فرایند اجرای حرکت، می توان همه ی آنها را در چهار مجموعه یا رویکرد کلی با عنوان حرکت مستقیم، حرکت غیر مستقیم، حرکت تعاملی و حرکت به صورت حل مسأله قرار داد. هر یک از این چهار مجموعه یا رویکرد، ویژگی ها و کارکردهای خاص خود را دارند و در موقعیت های
ویژه ای از آنها استفاده می شود.

حرکت مستقیم:

ورزشکاران قبل از اینکه بتوانند مفاهیم مهمی را کشف کنند و مسائلی را حل نمایند، باید اطلاعات و مهارت های پایه را کسب کنند. آنها باید قادر باشند در پیام های حرکتی رمزگذاری و رمزخوانی کنند. ورزشکاران قبل از اینکه بخواهند حرکتی را اجرا کنند، باید با ساختار حرکت آشنا و بر کل حرکت مسلط باشند. در حقیقت تفاوت ورزشکاران مبتدی و متخصص در کشف موقعیت های مختلف، حتی در
موقعیت های بحرانی و تنش زا مشخص می شود.

تعریف و تحلیل حرکت مستقیم:

مربی بیشترین نقش را در سازماندهی و هماهنگ کردن فعالیت های حرکتی ورزشکار دارد. فعالیت هایی چون تعیین موقعیت هر از اعضاء بدن، تحلیل مهارت حریف، پیش بینی اهداف، چگونگی ارائه ی حرکت و کارهایی که برای کسب پیروزی لازم هستند. اگر چه هنگام اجرای حرکت فرصت هایی برای هر دو طرف به وجود می آید. اساسا این نوع آموزش مربی مدار است. رویکرد تدریس مستقیم بر پایه ی تقویت مثبت حرکت در فرایند کنترل حریف می باشد و لزوما نوعی برنامه ریزی وظیفه مدار را تجویز می کند.

تجزیه و تحلیل نظام های حرکتی:

تجزیه و تحلیل نظام های حرکتی، همبستگی های مختلف اجزاء یک کل را بررسی می کند. در حوزه ی حرکت، رویکرد سیستمی تأکید بر این دارد که چگونه مهارت های پیچیده ی حرکتی را به طور منظم تجزیه و تحلیل کنیم تا بتوانیم به طور مؤثرتر با آنها برخورد کنیم. این نوع یادگیری معنادار در حوزه دانش توضیحی است. برای مهارت در حوزه ی دانش روندی در موقعیت های واقعی آموزش تمرین داده شود. اما الگوی مهارت آموزی پنچ مرحله یا گام ضروری وجود دارد. این پنج مرحله عبارتند از:

1- تعیین مجموعه ای از اهداف حرکت.

2- تشریح ضرورت اجرای حرکت ها.

3- تعیین و تنظیم تمرین های هدایت شده.

4- ارزشیابی میزان درک و فهم حریف و ارائه ی بازخورد مناسب.

5- تعیین و تنظیم تمرین های مستقل و فراهم کردن زمینه ی مناسب برای اجرای حرکت.

1- تعیین مجموعه ای از اهداف حرکت:

باید در نظر داشت که سطح عملکرد حرکت مشخص شود و
موقعیت های مختلف آن را توضیح دهید. یکی از ویژگی های مهم شناخت حرکت، شناخت چگونگی مهار آن است. در اینجا رفتار حرکتی مورد نظر به دقت اندازه گیری شده و رفتار مورد انتظار زمان بندی
می شود.

تجزیه و تحلیل عملکرد وظایف:

تجزیه و تحلیل عمکرد هر حرکت برای شناخت دقیق ماهیت اصلی حرکت خاص بسیار ضروری است. برای آسان سازی فهم و تسلط بر ادراک ها و مهارت های پیچیده، ابتدا باید آنها را به اجزاء قابل مشاهده و اندازه گیری تقسیم کرد. این کار می تواند طی مراحل یا گام های زیر انجام شود:

الف- فعالیت مورد نیاز برای رسیدن به هدف در حد مطلوب.

ب- تجزیه ی مهارت های پیچیده به مهارت های ساده.

پ- شناسایی سلسله مراتب یک حرکت.

ت- کارایی هر قسمت از واحدهای حرکت و سرانجام چگونگی تلفیق و ترکیب آنها به منظور کسب نتیجه ی مطلوب.

ث- تهیه وتنظیم تمرین های مستقل و فراهم کردن زمینه های مناسب حرکت.

1- فعالیت مورد نیاز برای رسیدن به هدف در حد مطلوب:

گاهی اوقات تجزیه و تحلیل حرکت را می توان به صورت یک نمودار ترسیم و جریان حرکت را شناسایی کرد. چنین کاری سبب می شود که مهارت های اصلی و همبستگی مهارت های فرعی به نحوی قابل مشاهده است. البته باید توجه داشت که هر مهارتی را نمی توان به صورت نمودار جریانی تجزیه و تحلیل کرد. مسلم است بعد از این مرحله ورزشکار از انتظارات حرکت آگاه می شود و سپس حرکتی معنا دار را با هم تلفیق و ترکیب می کند. علاوه بر این ورزشکار اهداف یک حرکت ویژه را با اهداف حرکتی قبلی شناسایی می کند و تلاش می کند یک حرکت معنادار را اجرا کند. در اینجا نوعی حرکت معنادار را درجهت تحقق هدفی خاص اجرا کرده و زمان مورد برای اجرای آن را پیش بینی می کند. بازنگری و مرور بخشی از کل حرکت، موجب انگیزه و تعهد بیشتر ورزشکار می شود. سپس تلاش می کند با مهارت ویژه یک حرکت حمایت کننده بیافریند.

2- تجزیه و تحلیل مهارت های پیچیده به مهارت های ساده:

ورزشکار پس از مشاهده حرکت، فکر می کند چه رفتاری باید از خود نشان دهد. بر اساس این نظریه رفتار حرکتی چه بد و چه خوب، الگو و راهنمایی برای ورزشکار است. این امر نیازمند آن است که ورزشکار درک و فهم عمیقی از آن مهارت داشته باشد. یعنی باید بتواند تمام
جنبه های مهارت را به خوبی بررسی کند.

درک و فهم و تسلط بر حرکت:

ورزشکاران باید دقیقا آنچه را که مشاهده می کنند، درک کرده و بر آن تسلط داشته باشند.

ب- تفکر قبل از اجرا:

هر چقدر اطلاعات ورزشکار بیشتر باشد، می تواند با دقت و سهولت بیشتری حرکت بهتری را به نمایش بگذارد.

3- شناسایی سلسله  مراتب یک حرکت:

مربیانی که تمرین های زیادی به ورزشکاران می دهند، لزوما موجب افزایش مهارت آنها نمی شوند. مثلا تمرین مکرر یک فن، لزوما درک و فهم ورزشکار را از آن فن افزایش نمی دهد. یکی از مراحل فهم اجرای یک فن، تحلیل و نقد رویکرد اجرای آن است. چنین تمرینی به ورزشکار این امکان را می دهد که اجرای فن را در موقعیت های جدید کشف کند. رعایت اصول زیر می تواند ورزشکاران را در تعیین تمرین های هدایت شده کمک کند:

الف- تمرین های کوتاه معنادار:

در یادگیری یک حرکت جدید، بهتر است زمان تمرین را طولانی نکنید. اگر فنی پیچیده بود، بهتر است ابتدا آن را به اجزاء ساده تری تبدیل کنید و سپس به تمرین هر مرحله بپردازید.

ب- تمرین به منظور تسلط بر مهارت:

بسیاری از تمرین ها در مرحله ی تسلط است که می توان از یک حرکت به طور مؤثر در یک موقعیت جدید و آن هم بدون استرس استفاده کرد. اما مربیان باید دقت کنند که تمرین ها موجب یکنواختی و بی تنوعی و در نتیجه موجب کاهش انگیزه ی ورزشکار نشود.

پ- آگاهی از مزایا و معایب فنون:

اگر چه تمرین های مستمر و منطقی بسیار مفید است. اما بدون آگاهی از گذرگاه ها و چالش های هر فن نمی توان بر آن غلبه کرد.

4- کارایی هر قسمت از واحدهای حرکت و سرانجام چگونگی تلفیق و ترکیب آنها به منظور کسب نتیجه ی مطلوب:

یکی از مهمترین وظایف مربی در آموزش فن، فراهم کردن زمینه ی بازخورد معنادار و آگاهی از نتیجه ی فعالیت ورزشکار است. شناخت معلول و علت به ورزشکار می تواند از طرق مختلف انجام شود. موارد زیر می تواند راهنمای مناسبی برای مربیان در ارائه ی بازخورد به ورزشکاران باشد:

الف- بعد از هر تمرین بلافاصله عملکرد یک حرکت و نتیجه و عاقبت آن را ارائه دهید.

ب- بازخورد هر حرکت را به طور شفاف و روشن ارائه دهید.

پ- به جای اینکه روی قصد و نیت حریف فکر کنید، بر روی رفتارها متمرکز شوید.

ت- مراحل رشد یک حرکت را پیش بینی کنید.

ث- بازخورد عملکرد صحیح را بررسی کنید.

ج- در صورت عملکرد منفی، اشتباه خود را اصلاح کنید.

چ- به ورزشکار کمک کنید به جای تمرکز روی نتیجه بر روی فرایند حرکت متمرکز شود.

ح- به ورزشکار یاد بدهید که چگونه روی عملکرد خود قضاوت کند.

5- تهیه و تنظیم تمرین های مستقل و فراهم کردن زمینه های مناسب حرکت. به هر حال تمرین مستقل برای انجام فعالیت جدید ضروری به نظر می رسد.

روش نمایشی:

در این روش مربی روش حرکتی یک فن را از راه توضیح و نمایش به ورزشکار می آموزد. با استفاده از این روش مربی می تواند، مراحل مختلف یک فن را در زمان بندی های محدود و در موقعیت های متفاوت آموزش بدهد.

بررسی و تحلیل یک مسأله حرکتی بر اساس مراحل منطقی زیر می باشد:

1- حقیقتی که در حرکت اتفاق می افتد.

2- معیاری که راه حل های حرکت را ارزشیابی می کند.

3- سازماندهی حرکت بر اساس مقایسه.

4- سرانجام، مراحل اجرای راه حل های پذیرفته شده.

فعالیت هایی که می توانند به حرکت استمرار دهد:

الف- تغییر دادن محرک حرکت:

ورزشکار تا آنجا که می تواند، حرکات خود را تغییر دهد، به شرطی که تغییرات آنقدر زیاد نباشند که ورزشکار را بی اختیار از موضوع حرکت منحرف کند.

ب- تغییر کانال ارتباطی حرکت:

با تغییر مناسب در الگوی رفتاری حرکت، باعث تغییرات ناخواسته در حرکت حریف شوید.

پ- مقدار فعالیت جسمی:

اجرای حرکت باید به صورت فعالانه انجام شود. به جای اینکه یک نیرو و یا یک فشار را وارد کنید، نیروی خود را در جای جای حرکت تغییر دهید.

ت- شور و حرارت ورزشکار:

ورزشکارانی که با شوق و علاقه حرکت خود را ارائه داده اند، بیشتر موفق بوده اند. بنابراین شدت و کیفیت حرکت را تغییر دهید و از انجام حرکت یکنواخت اجتناب کنید.

ث- پرسش و پاسخ در حین حرکت:

ورزشکار باید سعی کند حرکت حریف را کشف کند و عکس العمل مناسب را انجام دهد. تفکر ورزشکار می تواند تأثیرات مطلوب زیر را داشته باشد:

1- تأکید: بخشی از حرکت را باید با تأکید بیشتری انجام دهید.

توجه: ممکن است با تأکید آگاهانه، ذهن حریف را متوجه ی قسمتی از حرکت کنید که تمایل دارید، هدف خاصی را دنبال کنید.

3- مکث کوتاه: مکث کوتاه در حین حرکت، می توانید منظور خاصی را دنبال کنید.

4- جمع بندی و نتیجه گیری:

نکته ی دیگر اینکه سازماندهی روابط بین مرحله پایانی حرکت، با شناخت حلقه های بین اجزاء حرکت روشن می شود.

5- موافقت یا مخالف با روش حرکتی حریف:

هر حرکت محاسن و محدودیت های دارد که کاربرد آن را در
موقعیت های مختلف موضوعات خاصی را طلب می کند.

6- حالات انفعالی حرکت:

استعدادها و ظرفیت های هر حرکت متفاوتند. هر روش حرکتی که انتخاب می کنید باید سازگار و مناسب باشد. هنگام اجرای هر حرکت آرامش، روانی و نظم یک نسبت خاصی دارند و نقاط ضعف و قوت باید با یکدیگر تناسب داشته باشند. اگر ورزشکاری توانایی لازم را در اجرای حرکت نداشته باشد، نمی تواند منطبق بر خواسته های حریف حرکت معقولی را انتخاب کند.

فصل 5

حرکت غیر مستقیم

هدف از حرکت غیر مستقیم فراهم کردن موقعیتی است که در آن موقعیت ورزشکار با توجه به توانایی های حرکت حریف، فرایند حرکت را شخصا نظارت، تنظیم و ارزشیابی می کند. این روش، روشی است انعطاف پذیر، که در آن به احتیاجات و توانایی های حرکت توجه زیادی می شود. تسهیل حرکت چنان طراحی و سازماندهی می شود که ورزشکار در انتخاب راهبردهای حرکتی، فعالیت های ثمر بخش و ارزیابی فعالیت های حریف احساس مسئولیت می کند. به طور کلی مشخصات حرکت غیر مستقیم را می توان به شرح زیر بیان کرد:

1- ابتدا پیشرفت حرکتی حریف ارزیابی شده و تعیین نیازهای کاربردی حرکت توسط ورزشکار.

2- حرکت غیر مستقیم با تداخل و پیوند بین دو حرکت صورت
می گیرد.

3- نقش حرکت های تسهیل کننده و جهت دهنده.

4- سنجش پیشرفت حرکت یا خود ارزیابی.

5- سهم تعیین اهداف حرکتی در حرکت حریف.

از نظر اجرا، روش غیر مستقیم سه رویکرد مختلف دارد، این رویکردها عبارتند از:

الف- حرکت غیر مستقیم تعاملی.

ب- حرکت غیر مستقیم ساختاری و هدایت شده.

پ- حرکت غیر مستقیم سنجشی.

حرکت غیر مستقیم تعاملی:

در این رویکرد رخداد حرکت، هر لحظه اتفاق می افتد. اما ورزشکار باید سعی کند نیازها را از دریچه ی نگاه حریف بررسی کند و آنان را در فهم نیازهای راهبردی خود کمک کند تا آنجا که به طور مؤثر تصمیمات خود را عملی سازد و تجارب حریف را شخصا هدایت کند. در رویکرد حرکت تعاملی، ورزشکار اندیشه ها و تفکرات حریف را منعکس می سازد و با استفاده از اظهار نظرهای حریف، ادراک های منطقی و فعالیت های حرکتی را جهت می دهد. اگر ورزشکار در دستیابی اهداف حرکتی یا توانایی های فکری حریف دچار مشکل شود، حریف شخصا در حل مسأله ی حرکت اقدام می کند. او سعی می کند مشکل را با انتخاب راهبردی مناسب برطرف سازد. ورزشکار از جهت گیری فردی یا واکنش به صورت رفتار انتقادی پرهیز کند و روابط بین حرکت ها را بدون فشار و تحمیل بی مورد جهت دهد. بلکه به جریان تفکر حرکت جهت دهد.

در این رویکرد گاهی هر دو ورزشکار به طور اشتراکی فعالیتی را می پذیرند. اما در تمام مراحل حرکت، نقش یکی انتقادی است و نقش دیگری ارشادی است. شاید هم جهت دهنده و کنترل کننده فعالیت ها. ورزشکار باید جوی را به وجود آورد که حریف نتواند اندیشه های حرکتی خود را بروز دهد و از لحاظ روانی اتکاء به نفس داشته باشد. ورزشکار باید با حریف همراهی کند و به تدریج حرکت خود را تحمیل کند تا حریف مسئولیت حرکتی او را بپذیرد و راه های رسیدن به اهداف او مسدود شود. یکی از مسائلی که ورزشکاران باید مورد توجه قرار دهند، ایجاد رابطه بین حرکت ها و روش مهار کردن فعالیت های حرکتی است. ورزشکار باید به تفاوت های حرکتی حریف توجه کند و زمینه ی پیشرفت حرکت خود را بر اساس توان فردی فراهم آورد. ورزشکار نباید چهارچوبی را به عنوان یک قاعده ی ثابت و
انعطاف پذیر انتخاب کند. روش حرکت غیر مستقیم تعاملی باید منجر به افزایش توانمندی حرکت شود.

حرکت غیر مستقیم هدایت شده:

این نوع رویکرد حرکتی بر اساس توان فردی ورزشکار انجام
می شود. در اینجا محتوای فعالیت به نحوی سازماندهی می شود که ورزشکار بتواند به طور مستقل تجارب حریف را تحت تأثیر حرکت خود قرار دهد. نظام حرکتی موظف است امکانات لازم مورد نیاز حرکت خود را در زمان های مختلف به تناسب نیاز تغییرات لازم را انجام دهد.

در این رویکرد اغلب محتوای یکنواخت و کلیشه ای، بدون انعطاف ارائه می شود. این نوع فعالیت ممکن است بر حسب نظر و انگیزه ی ورزشکار انجام پذیرد و توجه ورزشکار معطوف بر اهداف حرکتی حریف نیست. این کار به نوبه ی خود یک روش مستقل یا وسیله ای برای حمایت سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. در اینجا برنامه ی حرکتی به صورت خودکار و بدون در نظر گرفتن محتوای حرکت حریف به شکل خودجوش انجام می شود. این محتواها ممکن است به دو صورت مورد استفاده قرار بگیرد. یا جایگزین محتوای سنتی حرکت حریف می شود و یا به منظور تکمیل و حمایت از حرکت خودش به صورت جانشین انجام می شود. گاهی در رویکرد حمایتی محتوای تقویتی نقش تکمیلی دارد. تحقیقات نشان می دهد که ورزشکاران توانایی متوسطی دارند و بیشتر حرکتشان اختیاری نیست و بیشتر سعی می کنند پیشرفت حرکتشان را بر اساس زور و قدرت بدنی به حریف تحمیل کنند. در صورتی که هر ورزشکار باید محتوا محور و سازمان یافته عمل کند و در انتخاب و تنظیم حرکت در حد تسلط گام  بردارد. در این رویکرد نقش مربی خیلی بیشتر از زمانی است که نقش آن صرفا آموزش فنون بوده است. متأسفانه کمتر مربی یافت می شود که قدرت سازماندهی و هدایت چنین برنامه ای را داشته باشد.

الگوها و روش های حرکت غیر مستقیم:

الگوهای محتوایی:

بسیاری از ورزشکاران حرفه ای اعتقاد دارند که موقعیت حرکت باید آنچنان سازماندهی شود که حرکت بر اساس توانایی های خود به فعالیت بپردازد. برای  رسیدن به چنین هدفی الگوی محتوایی بسیار مناسب است. زیرا در این الگو حرکت بر اساس توانایی هایش پیش می رود و ورزشکار وقت و انرژی کمتری صرف می کند. البته اساسی ترین گام برای تحقق چنین هدفی پذیرفتن مفهوم طراحی حرکت حریف است. به ویژه روحیه ی استقلال طلبی حرکت در اجرای دو حرکت کوچک و بزرگ تقویت می شود. لزوما الگوی محتوایی به معنای یک روش و برنامه ی خاص نیست. بلکه شناخت ویژگی های مشترکی است که در ساختار حرکت درحال شکل گرفتن می باشد.

اهداف الگوهای محتوایی:

الگو و روش محتوایی در بسیاری مواقع به طور مستقل کارکرد خاصی ندارند، بلکه واقعیت آن است که اجرای صحیح آن در هماهنگی مجموعه ای حرکت، احتیاج به شناخت و تحلیل دارد. اما الگوهای محتوایی چه هدف هایی را دنبال می کنند که  به شرح ذیل می باشد:

1- شناخت تفاوت های حرکتی:

بارها اتفاق افتاده است که ورزشکاران نسبت به کارایی روش های مختلف حرکت دچار تردید و ابهام شده اند. این عدم آگاهی، تا حدودی ناشی از عدم شناخت تفاوت بین دو حرکت بوده است. طبیعی است که شناخت تفاوت های حرکت بسیار پیچیده و مشکل است. اگر در هنگام اجرا، تفاوت های حرکت در نظر گرفته نشود، حرکت تقویت نخواهد شد. راه حل چنین مشکلی طبقه بندی کردن اجزاء مختلف حرکت بر اساس توانایی های ورزشکار است. اما باید توجه داشت که این کار
می تواند مشکل ویژگی های ثابت حرکت را حل کند. اما هرگز قادر به حل مشکل ویژگی های متغییر حرکت نیست. مثلا ممکن است پاسخ به یک حرکت و قدرت درک و دریافت متفاوتی در موقعیت های مختلف داشته باشد.

2- رشد و استقلال حرکت در عمل:

یعنی ورزشکار یاد می گیرد چگونه فکر کند و چگونه عمل کند و این خود یکی از اهداف فهم آموزش حرکت است. زیرا آنها باید قادر باشند، یک حرکت را در موقعیت های مختلف ومتفاوت اجرا کنند.

3- عادات حرکتی:

این هدف معمولا از طریق تکرار تحقق می یابد. ورزشکار با این روش معلومات بیشتری کسب می کند و بر اثر ادامه ی فعالیت، حرکت به عادت تبدیل  می شود.

ایجاد مهارت حرکتی:

مربی می تواند با ارئه ی صحیح فن به مهارت ورزشکار بیفزاید. مراحل این روش عبارت است از:

الف- مرور اجمالی حرکت حریف.

ب- ایجاد سؤال هایی در ذهن و احتمالاتی که باید در نظر گرفت.

پ- اجرای دقیق حرکت.

ت-  در صورت عدم پذیرش حرکت توسط حریف باید در اجرای حرکت، بازنگری صورت گیرد.

5- حرکت هدایت شده و مستقل:

مربی ممکن است تمرینی به ورزشکار واگذار کند که انجامش روزها و یا هفته ها به طول بینجامد. او ممکن است ورزشکار را برای انجام این کار به خود واگذارد تا زمینه ی روش هدایت شده و مستقل در ورزشکار فراهم شود. در نتیجه ماحصل یادگیری بهتر و بیشتر از آن چیزی خواهد بود که ورزشکار توانایی اش را داشته است. برای اجرای مستقل، مربیان اغلب باید چند نکته را برای ورزشکاران روشن کنند:

الف- چه باید آموخته شود

ب- اطلاعات حرکتی یا مهارت حریف سنجیده شود

پ- اجرای حرکت مورد نیاز

ت- مراحل انجام حرکت در اجرا

ث- زمان مورد نیاز

روش ارزشیابی حرکت:

البته درجه ی استقلال حرکت در اجرای آن متفاوت است. گاه ورزشکار می تواند از کل حرکت حریف، موضوع خاصی را انتخاب کند و برای تحقق هدفش نسبت به آن همت بگمارد و یا اینکه ورزشکار کاملا مستقل عمل کند. اینکه ورزشکار باید تا چه حد مستقل عمل کند، به عواملی همچون میزان رشد و بلوغ اهداف حرکتی اش بستگی دارد.

ساختار الگوی محتوایی:

این کار بر اساس تقسیم بندی و سازماندهی حرکت ارائه می شود. در صورت موفقیت حرکت، بخش بعدی را ادامه می دهد.این ساختارعبارتنداز:

1- پیشرفت بر اساس توانایی های فردی:

ورزشکار می تواند، بخش هایی از حرکت را با توجه به توان خود و موقعیتی که دارد، بررسی کند. هر وقت که احساس کرد، موقعیت مناسب فراهم شده است، حرکت مناسب را اجرا کند.

2- اجرا تا حد تسلط:

تا زمانی که یک ورزشکار بخش های مختلف یک فن را تا حد تسلط یاد نگرفته باشد. هیچ تضمینی برای موفقیت وی وجود ندارد.

3- حالت های مختلف یک فن:

ورزشکاران حرفه ای، قادرند در حالت های مختلف، حرکتی را اجرا کنند و با نشان دادن کاربردهای خاص زمینه های مختلف اجرای حرکت را فراهم کنند.

4- امکان راهنمایی از حرکت حریف:

ورزشکار با بررسی حرکت حریف، هدف واحدهای مختلف حرکت را بررسی می کند و پیشنهادهایی را ارائه می دهد.

5- اجرای تکنیک ها و روش های مکمل:

ورزشکار با تحریک حریف، تأثیرات مثبت و منفی حرکت حریف را بررسی می کند. در این روش دو حرکت با یکدیگر مقایسه می شوند و راهکارهای جدید برای غلبه بر حرکت حریف ارائه می شود. در این روش بر اساس هدف های رفتاری یک نوع تعقیب و گریز بین
حرکت ها به وجود می آید و به محض اینکه احساس می کند که در آن بخش به حد تسلط رسیده، آمادگی خود را برای انجام حرکت نهایی اعلام می کند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که معدل ارزشیابی دو حرکت حریف نسبت به یکدیگر در کنار سنجش توانایی های فردی، معیار مناسبی برای امتیازدهی می باشد.

اگر هر کدام از ورزشکاران معیارهای حرکتی حریف را شناسایی کنند و به طور صریح و روشن، حرکتی ارائه دهند که انتظارات را برآورده کند، در سازمان دادن حرکت موفق خواهند بود. شناخت هدف های حرکتی حریف کمک می کند که به دقت دریابد، حرکت ها چه مسئولیتی دارند و چه فعالیت های را باید انجام دهند.

روش های مختلف شناخت الگوی محتوایی:

الگوی محتوایی، ممکن است با توجه به امکانات و شرایط به روش های مختلف سازماندهی و اجرا شوند. این روش ها عبارتنداز:

شناخت حرکت تا حد تسلط:

چنانچه ورزشکار انگیره و زمان کافی برای یادگیری حرکت نداشته باشد، توانایی و تسلط کافی به فن نخواهد داشت. در نتیجه کیفیت حرکت پایین آمده و معایب حرکت افزایش می یابد. در این حالت به کفایت و ارزش حرکت پی نمی برد و اطمینان حاصل نمی کنند که به موفقیت دست یابد. در این مرحله سلامت روحی ورزشکار به خطر می افتد. این روش ثابت می کند، تمرین یک ورزشکار با ورزشکار دیگر، باعث سازگاری و تطابق بیشتر فعالیت دو ورزشکار می شوند و به اصطلاح ورزشکار دست یکدیگر را می خوانند.

حرکت برنامه ای:

حرکت برنامه ای، یک نظام جدید حرکتی است که کوشش می کند که اجرای حرکت را با نیازهای حریف هماهنگ سازد. این روش، بر اساس مجموعه ای از هدف های حرکتی پی ریزی شده است. در هر موقعیت، اجزاء حرکت به واحدهای کوچک تر تقسیم می شوند که چهارچوب یا گام نامیده می شود. در هر گام، موقعیتی مشخص شده است که باید از طریق انجام دادن آن به هدف رفتاری خاصی دست یافت. این گام بر اساس دانش حریف تنظیم می شود. این گام ها و مراحل بعدی باید به گونه ای برنامه ریزی شود که شما را به هدف نهایی نزدیک تر کند. محاسن حرکت برنامه ای در چند زمینه خلاصه می شود: اولا، حریف روی حرکات خود کمتر متمرکز می شود. ثانیا با فعال بودن شما در پاسخ گویی به حرکت حریف، اجرا آسان می شود. ثالثا، با بازخورد حرکت، می توانید اشتباهات را اصلاح کنید و سرانجام  با اجرای چنین روشی، شما بر اساس توانایی و آهنگ حرکتی خود به جلو می روید. به منظور تهیه ی محتوای برنامه ی حرکتی حریف، ابتدا باید هدف های حرکتی حریف را دقیق و صریح، تعریف و سپس شکل و قالب حرکات حریف را با تکالیف مرتبط با آن مقایسه کنید. ارتباط هر گام حرکتی باید بر پایه ی ساخت طبقه بندی هدف های حریف انجام می گیرد. از نظر تنظیم اطلاعات حرکتی، برنامه های حرکتی را می توان به دو صورت خطی (تک بعدی) یا شاخه ای (چند بعدی) بکار گرفت. در اجرای برنامه ی خطی، هر گام مربوط به یک قسمت از حرکت و به دنبال هم قرار می گیرد و ورزشکار باید تمام
گام های حرکتی را بررسی کند و قدم قدم پیش برود و بررسی و فهم یک گام، در اجرای گام های بعدی تأثیر می گذارد. در برنامه ی ریزی خطی، معمولا باید اصول زیر رعایت شود:

1- ورزشکار فعالانه در برنامه ی حرکتی شرکت کند و به بررسی مسائل حرکتی بپردازد.

2- اجرای حرکت باید صحیح باشد، زیرا حرکت غلط ممکن است کل حرکت شما را به خطر اندازد.

3- بازخورد هر حرکت باید بی درنگ بعد از هر فعالیت بررسی شود.

4- برنامه ی حرکتی باید سیر منطقی داشته باشد.

5- در هر گام نباید رابطه ی محرک- پاسخ(عمل و عکس العمل) کشف شود.

6- ورزشکاران باید مراحل هر گام حرکتی را قدم به قدم پیش ببرند.

7- گام ها باید به نسبت کوتاه یا بلند باشد.

8- گام ها باید به نسبت حرکت حریف تنظیم شود.

9- حرکت با یک سیر منطقی تنظیم شود.

در برنامه ی شاخه ای، پس از اینکه ورزشکار یک گام حریف را بررسی کرد، باید بتواند یک حرکت مناسب، حرکتی متناسب با فعالیت حریف انجام دهد و درصورتی که حرکت غلط باشد، از مسیر حرکت خارج شده و به حرکت های جانبی انتقال داده شود. در این نوع برنامه ها، گام های مستقیم را چهارچوب اصلی و گام های جانبی یا انشعابی را چهارچوب جبرانی می نامند. هدف از گام های جبرانی این است که ورزشکار، اشتباهات خود را تصحیح کند. البته این روش در غنی کردن حرکت مفید است. حتی در مواقعی لازم است که ورزشکار به دنبال راهی باشد تا از چنین حرکتی خلاص شود. بعضی از ورزشکاران، قدرت چندانی برای به پایان رساندن برنامه ی حرکتی ندارند و این نشان دهنده ی آن است که برنامه ی حرکتی او، آنگونه که باید، چندان موفقیت آمیز نیست.

آشنایی ارزشیابی تشخیصی:

برای اینکه ورزشکار موقعیت حرکت خود را بداند، در آغاز ارزشیابی تشخیصی به عمل می آورد تا برنامه ی حرکتی خود را بر اساس ساخت شناسی حرکت حریف معین کند. به این صورت که ورزشکار موضوع مناسب از یک گام حرکت حریف را تعیین می کند و معمولا فعالیت بر روی آن موضوع را آغاز می نماید. وقتی که تجزیه و تحلیل بر آن واحد حرکتی به پایان رسید، محکی را نسبت به آن قسمت حرکت انجام می دهد و نتیجه بلا فاصله با رعایت حد مطلوب، واحد بعدی ارائه می شود. چنین فعالیتی به صورت زمانی (لحظه ای) تکرار
می شود. معیار موفقیت در ارزشیابی حرکت، تسلط 80 درصدی بر حرکت حریف می باشد. بنابراین هر ورزشکاری بر محتوای حرکت حریف تسلط داشته باشد، از حریف بهتر بوده است.

در این روش نقش مربی بیشتر به عنوان تحلیلگر حرکت ها و نتایج آزمون های ارزشیابی مطرح است. اوست که با سنجش نتایج کار، ورزشکار را در فرایند حرکت هدایت کرده، مشکلات آنان را حل
می کند. به هر حال ورزشکارانی که از لحاظ سرعت و توانایی متوسط هستند، ممکن است در تعامل حرکات با یکدیگر دچار اشتباه شوند. باید گفت: ورزشکاران به جای فکرکردن درباره ی اینکه چه باید یاد بگیرند، به این موضوع فکر کنند که چگونه باید یاد بگیرند.

روش حرکتی هدایت شده:این روش، هدایت برنامه ی حرکتی ورزشکار را با توجه به نوآوری هایش در نظر می گیرد. ویژگی های روش حرکتی هدایت شده عبارتنداز:

1- اجرای حرکت گروهی:

این کار به روشی اطلاق می شود که چندین روش حرکتی برای بهبود حرکت در نظر گرفته، اجرا و ارزشیابی می شوند. هر واحد حرکتی از چندین بخش تشکیل شده است. سپس ورزشکار اطلاعات حرکتی را دسته بندی می کند و بعد از تجزیه و تحلیل حرکت، درباره هدف های حرکتی خود تصمیم گیری می کند. با این روش هر ورزشکار سعی
می کند امکانات بهتر را در موقعیت مناسب اجرا کند.

2- اجرای حرکت با نقش های متفاوت:

در اجرای یک فن، همه ی اعضای حرکت نقش تعیین می کنند و مکمل یکدیگر می باشند. همه ی اعضاء بدن به طور یکسان در تصمیم گیری حرکتی بکار نمی روند و ممکن است نقش و وظایف مختلفی را داشته باشند. مسئولیت اصلی حرکت به عهده ی همه ی اعضای حرکت
می باشد و هر یک نقش مشخص و معینی ایفا می کنند. یکی از مزایای این روش، این است که هر عضو حرکتی با انگیزه ی بهتر و مسئولیت بیشتری نسبت به حرکت حریف رفتار می کنند.

3- اجرای یک فن به روش های متفاوت:

در واقع این روش، ترکیبی است از حرکت های متفاوت و مکمل با توجه به وضعیت بدنی حرکت حریف است. این روش، با تشخیص مناسب و شناسایی موقعیت هدف های رفتاری و راه های بکارگیری آن با توجه به توان و سرعت  حریف مقابل تعیین می شود.

4- تفاوت های حرکتی:

نظام حرکتی هدایت شده، با توجه به تفاوت های حرکتی هر ورزشکار در نظر گرفته می شود و فعالیت های حرکتی باید بر همین مبنا بررسی شود. در این روش ورزشکار بر اساس استعداد، سرعت بکارگیری یا بر اساس روش یادگیری، خلاقیت، اشتیاق و سایر خصوصیات تنظیم می شود. در چنین مواقعی ورزشکار باید تشخیص دهد که کدام یک از روش های اجرا، بهتر و مؤثرتر است. خلاصه اینکه برای تعیین واحدهای حرکتی بر اساس ویژگی های حریف تنظیم شود. اگر چه این روش یک روش آرمانی و مطلوب است، اما هنوز به صورت علمی چندان توسعه نیافته است. باید در نظر داشت که هر فن در بسیاری از برنامه های حرکتی، تأثیرات متفاوتی داشته است. این نتایج، ما را هدایت می کند که کدام روش بیشتر مؤثر است. آنچه بیشتر در تحلیل روش های جدید مورد بررسی قرار می گیرد این است که: آیا
روش های جدید می تواند هدف های حرکتی را به خوبی تحقق بخشد. این سؤالات به ورزشکار کمک می کند تا مخالفت یا موافقت با حرکت تا چه اندازه با واقعیت انطباق دارد.

فصل 6

حرکت تعاملی: (روش فعال)

حرکت تعاملی روشی است که در آن رخدادهای حرکتی به صورت تعاملی اتفاق می افتد. از ویژگی های چنین روشی، فعال بودن ورزشکار در فضایی کاملا آزاد و بازسازی تجارب گذشته می باشد.

تحلیل حرکت تعاملی:

حرکت تعاملی، حرکتی است که فراتر از حرکت دو ورزشکار به درک محتوای فنی و مهارت ها می اندیشند. در این رویکرد علاوه بر توجه به اطلاعات و مهارت های حرکتی حریف، تفکر و فرایند موجود بین اهداف دو حرکت مورد توجه قرار می گیرد.

حرکت تعاملی در مقابل حرکت اقتدار و تسلط یعنی آنچه مهارت های نقش محور قرار دارد. در حرکت تعاملی بیشتر بر انتخاب آزاد حرکت و ارزش های رسیدن به هدف تأکید می شود. بر اساس این هیچ موضوع و روشی وجود ندارد که برای همه و در همه ی زمان ها مناسب باشد. در چنین رویکردی ورزشکار و حریف از طریق یک نظام مشارکتی فعالیت های حرکت را دنبال می کنند و هر دو ورزشکار در کنش و واکنش متقابل و فعال هستند. از این نظر اجرای هر حرکت، کلیتی است که ورزشکار حرکت را تجربه می کند و اجرای هر حرکت موجب شناخت و تحول او می شود. سه اصل مسئولیت پذیری، انتخاب نقش هر حرکت و آزادی در عمل در این رویکرد دخالت دارند.

رویکرد حرکت تعاملی، فعالیتی سنجیده و منظم درباره ی
موضوع حرکتی خاص می باشد. در این رویکرد ورزشکار فعالانه مسئولیت های جدید را بر عهده می گیرد. هر دو ورزشکار با مبادله ی حرکت، راه حل های جدید را بکار گرفته به قضاوت می نشینند و از اندیشه و نگرش های یکدیگر الهام می گیرند و از اصول حرکتی خود دفاع می کنند. در فرایند چنین فعالیتی ورزشکاران توانایی های فکری و جسمی خود را چه درست چه نادرست بکار می گیرند.

اهداف استفاده از حرکت تعاملی عبارتند از:

1- درک حقایق حرکتی از طریق تفکر و استدلال منطقی

2- اصلاح و تجدید نظر در مهارت های حرکتی

3- تقویت کارکردهای جدید حرکتی

4- استفاده از اندیشه های مخالف حرکتی

کارشناسان معتقدند که حرکت تعاملی موقعیتی فراهم می کند که ورزشکاران یکدیگر را ارزیابی کنند و در فرایند تجزیه و تحلیل حرکت به اندیشه های یکدیگر احترام بگذارند و حرکت خود را سبط و گسترش دهند. در چنین الگویی فعالیت حرکتی با یک موقعیت تحریک کننده آغاز می شود و ورزشکار می تواند تعارضات اساسی بین حرکت های مختلف را کشف کند و نسبت به آنها عکس العمل نشان دهد. ورزشکاری که تجربه می کند، برای حل مسائل به جست و جوی اطلاعات حرکتی می پردازد و در ساختار ذهن خود آنچه را برای حل مسائل جدید مفید تشخیص می دهد، بکار می برد و به جای اینکه به طور انفعالی تحت تأثیر حرکت قرار بگیرد، فعالانه انتخاب، توجه و چشم پوشی می کند. همچنان که هدف ها را دنبال می کند به دنبال پاسخ مناسب می گردد.

اما گاهی لازم است سطح اشتراک بین دو حرکت سنجیده شود. درنتیجه در هر موقعیت سطح اشتراک دو حرکت میزان و کیفیت حرکت را تعیین می کند. در فرایند حرکت سطح تعامل و تعبیر و تفسیر به ورزشکار توصیه می شود تا مطابق چنین رفتاری حرکتی بسازد. لذا بده بستان های حرکتی از قبل تعیین شده نیستند. بنابراین مهم نیست که ورزشکاری می تواند فنی را اجرا کند، بلکه مهم این است که او چه و چگونه حرکتش را اجرا کند. ورزشکار باید آنچنان اندیشه و تفکرش را تقویت کند که بتواند عقاید را از حقایق، سفسطه را از استدلال منطقی تشخیص دهد. مربیان باید به ورزشکاران بیاموزند که چگونه فکر کنند و چگونه یاد بگیرند. به عبارت دیگر ورزشکاران باید مربی تعلیم خود باشند.

عوامل زیادی وجود دارد که اثربخشی الگوی تعاملی را در بهبود روابط میان حرکتی نشان دهد. ورزشکارانی که روش تعاملی و مشارکتی را بکار برده اند، مزایای بیشتری برای کنترل حرکت حریف بدست آورده اند.

الگوها و روش ها در حرکت تعاملی:

الگوها و روش های تعاملی در اکثر موضوع های حرکتی کم و بیش کاربرد دارند.

الگوی حرکت تعاملی:

الگوی حرکت تعاملی به رشد حرکت و آگاهی ها و تجربه ی ورزشکار در شناخت مهارت های حرکتی بستگی دارد. دراین الگو سه وجه فعال بودن و پویایی حرکت، وحدت بین حرکت ها و تعادل در مرکز ثقل حرکت با تعامل همراه است. این اکتشاف درونی با تحلیل و تلفیق و ترکیب صحیح کامل می شود. چنین فرایندی به زمان و فضای کافی و مناسب نیاز دارد. هرگز نمی توان حرکت را از پیش تعیین شده، در ورزشکار به وجود آورده و یا تقویت کرد.

در تعالی حرکت، به اوج ادراک با تجربه کردن و گسترش آگاهانه، موجب رضایت درونی می شود. سه بعد حرکت در فرایند اجرا همواره با هم در تعامل هستند. بنابراین در الگوی تعاملی، حرکت باید آنچنان سازماندهی شود که در آن فرصت ها، هر چه طبیعی تر برای تعامل فراهم گردد و تلاش برای رسیدن به خلق معانی جدید میسر شود.

در چنین الگویی، اجرا یک فرایند تعاملی بین دو ورزشکار با
غوطه ور شدن در تضادها و مسائل معما گونه است. معمولا مسابقه، منعکس کننده ی کثرت گرایی و بررسی آزادانه ی مسائل حرکت، درباره ی تضادهای گوناگون موجود است. در چنین رویکردی ورزشکار فردی است که قادر است از استعدادهای عقلانی خود در برخورد و با مسائل حرکتی استفاده کند و همچنین باید بتواند عاقلانه مسائل مختلف را(کلی و جزئی) تحلیل و مواضع خود را تعیین کند. این موضوع باید بازتاب مفاهیم تعادل، اندازه ی حرکت یعنی دو ارزش اساسی مناسب در اجرای یک حرکت را فراهم کند. ایفای چنین نقشی مستلزم سه نوع شایستگی است: نخست شایستگی ارزش های شناسایی شده است. شناخت این نوع ارزش ها، اساس و پایه ای برای قضاوت درباره ی مسأله ی حرکت است. دوم، آمادگی برخورداری از
مجموعه ای مهارت ها برای تصمیم گیری، درباره ی مقابله با حرکت حریف است. سوم، شناخت و تحلیل و نقد منطقی تضادها و مشخص کردن موضوع خود در برخورد با این تضادها بر اساس معیارها و
ارزش های محوری حریف می باشد. زیرا ارزش های حریف به عنوان یک چهارچوب کلی به ورزشکار در تحلیل موقعیت مناقشه کمک خواهد کرد. هنگامی که دو ارزش مهم با یکدیگر در تعارض باشند و یا مسأله ی حرکتی مطرح شده بر ارزش های محوری حریف منطبق نباشد، فعالیت و وحدت بخشیدن، معطوف بر سازماندهی و ترکیب حرکت هایی است که در فرایند کاوش بدست می آیند.  وحدت بخشیدن در حرکت ها، دانش، احساسات، نگرش ها، ارزش ها،
مهارت ها، روابط فکری ورزشکاران تجلی پیدا می کند.

مراحل اجرای الگوی تعاملی:

فرایند اجرا در این الگو شامل شش مرحله می باشد:

مرحله اول: روبرو کردن حریف با یک موقعیت مسأله دار و یا متضاد یا متعارض:

موقعیت جدید می تواند با طرح یک سؤال، خواندن حرکت حریف که مبانی حرکت آن با ارزش ها آغاز می شود. یکی از راه های تشویق و تحریک حریف به چالش کشاندن عادت های حرکتی که در آن تضاد و تعارض به وجود آید.

بسیاری از ورزشکاران، بیشتر وقت خود را صرف ایجاد فضایی می کنند که در آن محتاط و انفعالی ادامه دهند و کوشش و تلاش قابل توجهی در رد یا اثبات موضوع حرکت حریف ندارند. اما واقعیت هایی چون زمان محدود، فرصت ها و موقعیت ها را یکی پس از دیگری از دست می دهد.

مرحله ی دوم: شناسایی مسأله ی حرکتی و تعارض های موجود در آن:

در این مرحله ورزشکار باید مسأله و تعارض های موجود بین
حرکت ها را شناسایی کرده، تعریف دقیق و روشنی از آنها ارائه دهد و درباره ی راه حل های مختلف آن فکر و عکس العمل نشان دهد. برای دست یابی به راه حل های متنوع باید کلیه ی راه های ممکن فکر و یا تعارضات میان ارزش های حرکتی را شناسایی کنید. هیچ محدودیتی از نظر تعداد راه حل ها وجود ندارد. در این مرحله ورزشکار از قضاوت درباره ی راه حل ها و یا انتخاب موضوع خود دارای می کند. یکی از مهارت های مطلوب مربی در این مرحله این است که ورزشکار را برای پیدا کردن راه حل های غیر معمول و خلاق تشویق کند.

مرحله ی سوم: انتخاب مواضع و راه حل های ممکن:

در این مرحله ورزشکار مواضع خود را در تعیین معیار حرکتی و چگونگی اجرای آن مشخص می کند. مثلا ممکن است ورزشکار در زمینه ای ایجاد فرصت کارخاصی انجام دهد.

مرحله ی چهارم: گزینش درباره ی راه حل ها و یا موانع مطرح شده:

ورزشکاران به صورت انفعالی اجرای حرکت نمی کنند، بلکه از طریق تعامل با حرکت حریف و تجربه دست به خلق حرکتی می زنند که آن را ساخت ذهنی می نامند. این ساخت ها ورزشکاران را در سازمان دادن تجربیات و هدایت کنش ها و واکنش ها کمک می کند. فضای حرکت نیز در ایجاد تعامل بین حرکت ها مؤثر است. فضای حرکت باید به گونه ای طراحی شود که موجب تسهیل تعامل گردد. علاوه بر ساختار فیزیکی حرکت، نوع برآیند نیروها نیز در این امر بسیار مؤثر است.

مرحله ی پنجم: ارزیابی دیدگاه های مختلف حرکتی و تدوین و تنظیم نتایج: در این مرحله ورزشکار باید توانایی داوری درباره ی ارزش نتایج به دست آمده را، بر اساس معیاری مشخص، کسب کند و بیاموزد که چگونه اندیشه های حرکتی خود را نقد و بررسی کند.

در این مرحله مربیان باید مواضع و دلایل خود را روشن بیان کنند.

مرحله ی ششم: اصلاح مواضع و یا انتخاب موضع نهایی:

مربیان باید به ورزشکاران یاد دهند که ضمن نقد و بررسی عقاید حریف، در صورت روشن شدن آن عقاید، عقاید خود را اصلاح کنند و یا به انتخاب موضوع برتر بپردازند.

باید توجه داشت که واکنش مربیان، مخصوصا در مرحله ی چهارم و پنجم نباید جنبه ی ارزشیابی به معنای تأکید و یا رد داشته باشد. بلکه تنها زمینه ی به چالش کشیدن حرکت را فراهم سازد و ورزشکار را به تفکر و استدلال تشویق کند. هدف این کار فراهم کردن فرصت ها و
موقعیت هایی، برای تفکر خلاق و سازنده است. آموزش به این معنی ایجاب می کند که مربیان دلایل خود را برای ورزشکار مطرح سازند و حتی افکار و اندیشه های خود را در برابر ارزشیابی و نقد آنها قرار دهند تا آنان نیز بر روی اندیشه های مخالف تفکر کنند.

نظام حرکتی(روابط حاکم بر حرکت) در الگوی حرکت تعاملی:

در الگوی تعاملی حرکت، عامل اساسی در فعالیت های حرکتی، حس اعتماد ورزشکار است. اصولا در این الگو ورزشکار، فردی مسئول و فعال است که سازماندهی حرکت ها را بر عهده دارد تا نظر خود را بر حریف تحمیل کند. در اینجا ورزشکار با ایجاد انواع روابط حرکتی فردی و گروهی، فعالیت های مثبت خلاق را هدایت می کند. او به عنوان تصمیم گیرنده  مسئول انعطاف پذیری دارد و دائما در صدد کشف رازهای حرکت است و می کوشد مهارت های خود را گسترش و بهبود بخشد. چرا که فضای حرکتی، سرشار از چالش و... می باشد.

موقعیت و منابع در الگوی حرکت تعاملی:

درالگوی حرکت تعاملی، مفهوم عمل متقابل بسیار حائر اهمیت است و شامل رابطه ای متقابل، پویا که دائما تعهد است که ارزش ها و مهارت ها هدفمند انتخاب می شوند. فعالیت های حرکتی تجربه ها را می سازند و تجربه ها بیش از آنکه وسیله ای برای اهداف از پیش تعیین شده باشد، ذاتا ارزش حرکتی دارند. اهداف از تعامل شرایط ذهنی و عینی تجربه شکل می گیرد. در واقع اهداف حرکتی برخاسته از تعامل هستند و نمی تواند بدون توجه به موقعیت حرکتی حریف به وجود آیند و یا از پیش تعیین شوند.

در این الگو بر موقعیت و کیفیت حرکت حریف تأکید می شود. محیط حرکتی، خواسته یا ناخواسته، فرصت هایی را برای ورزشکار به وجود می آورد تا راه حل های کنش متقابل را فراهم کنند تا آنها بتوانند به تجربه هایی دست بزنند و تعهدات حرکتی را بیازمایند. در چنین موقعیت هایی دانش و حقایق حرکتی از طریق مشارکت و چالش بدست می آیند. بنابراین مهارت های حرکت باید به گونه ای طراحی نشوند که:

1- تجربه ی ورزشکاران به طور فعال و مؤثر تحقق یابند.

2- فرصت های مناسب را ارزیابی کنند، تا با آگاهی از معرفت کسب شده برای طراحی اهداف جدید احساس مسئولیت کنند.

3- ورزشکار باید ارزش ها و مهارت های و اهداف حرکتی خود را توسعه دهد.

4- هر تجربه ی حرکتی باید موجب کاوش دائمی شود، تا راه های کنش متقابل را کشف کند.

عمل حرکت باید دامنه وسیعی از انتخاب ها را که شامل فرصت هایی برای تجربه کردن است، برای ورزشکار فراهم کند. محیط حرکتی باید فرصت های مناسبی را برای مشارکت مستقیم ورزشکار در تمام سطوح حرکتی فراهم سازد.

محدودیت های حرکت تعاملی:

عدم آشنایی ورزشکاران مبتدی با چگونگی اجرای این الگو، احساس عدم امنیت را برای اظهار عقاید و نگرش های خود، قدرت تصمیم گیری، تشخیص تعارض ها، تفکر منطقی، احترام به اندیشه های حریف، رابطه ی مطلوب حرکتی و قدرت تجزیه و تحلیل مسائل حرکتی را به درستی نخواهد داشت.

روش های حرکت تعاملی:

الگوی حرکت تعاملی بر اساس محتوا، هدف و امکانات به روش های مختلفی اجرا می شوند. از رایج ترین روش های الگوی تعاملی
می توان پرسش و پاسخ متقابل در رابطه های مشارکتی نام برد.

روش پرسش و پاسخ:

پرسش و پاسخ روشی است که مربی به وسیله آن، ورزشکار را به تفکر درباره ی مفهومی جدید تشویق می کند. در این روش ورزشکاران تلاش می کنند، از مجهول به معلوم حرکت کنند. یعنی مربی، ورزشکار را به تفکر وا می دارد تا آنان قدم به قدم حرکت درست را کشف کنند.

در روش پرسش و پاسخ، مربی هنگام جلب توجه ورزشکار به مطلب جدید، مستقیما به بیان مطلب نمی پردازد، بلکه با طرح سؤال های برنامه ریزی شده، فعالیت ذهنی ورزشکار را هدایت می کند تا خودشان به کشف راه حل جدید توفیق یابند. این روش برای پرورش قدرت تفکر و استدلال آنها بسیار مؤثر است اما سئوالات باید با توجه به زمینه های علمی ورزشکاران مطرح گردد. از طرف دیگر، مربی باید به ورزشکار فرصت کافی برای تفکر و تأمل و پاسخ دادن بدهد.

روش ایفای نقش:

هر ورزشکار برای ارتباط با حریف در موقعیت های مختلف، روش منحصر به خود دارد. بعضی از ورزشکاران حرکت تهاجمی دارند و برعکس بعضی دیگر ممکن است، حالت تدافعی داشته باشند.

ورزشکاران نسبت به خود نیز نگرش یکسانی ندارند، برخی خود را قوی و توانا تصور می کنند. بنابراین نگرش های افراد نسبت به خود و دیگران، بر رفتار آنها اثر گذاشته و نحوه ی تصمیم گیری آنها را در موقعیت های مختلف تعیین می کند.

به واکنشی که ورزشکاران نسبت به حریف نشان می دهند، نقش گفته می شود. در واقع نقش زنجیره ای حرکت ها، حالت ها و اعمال یک ورزشکار که به صورت یک الگوی خاص تبلور پیدا می کند. نقش یک روش خاص و همیشگی در ارتباط با حرکت حریف است.

عوامل متعددی در ایجاد و تثبیت نقش حرکت مؤثر هستند. مثلا شخصیت افرادی که فرد با آنان در تعامل است، چگونگی رفتار آنان با فرد و چگونگی درک افراد از احساسات خود نسبت به دیگران بر نگرش فرد نسبت به خود تأثیر می گذارد. قواعد اجتماعی- فرهنگی نیز تأثیر عمیقی در نقش افراد دارند و نحوه ی فکرکردن آنان، رفتار آنها را مشخص می کند. رضایت یا عدم رضایت افراد از نقش، به نوع تجربه و میزان آگاهی آنها از نقش بستگی دارد. آگاهی از مفهوم نقش در فرایند حرکت یک هدف اصلی است. مربیان باید به ورزشکاران در شناخت نقش های متفاوت و تفکر درباره ی رفتارهای خود و دیگران در قالب نقش های مختلف کمک کنند. همچنین با ایجاد یک فضای تعاملی با نقش های مختلف و تجزیه و تحلیل عملکردها در نقش های مختلف فضای جدیدی فراهم سازند. در چنین روشی ورزشکاران بازیگران نقش و در نهایت حریف تحلیل گران نقش های مختلف خواهند بود.

مفهوم روش ایفای نقش:

در روش ایفای نقش، ورزشکار خود را به جای حریف قرار می دهد و سعی می کند با حریف که نقش های متفاوتی ایفا می کند  به تعامل بپردازد. علاوه بر ایفای نقش، اعمال و احساسات نقش های مختلف و اندازه گیری حرکت در تجزیه و تحلیل آنها مؤثر هستند. اصولا درگیر کردن حرکت چه آن قسمت هایی از حرکت که نقش بازی می کند و چه آن قسمت هایی که منفعل هستند، جزء ماهیت نقش حرکت هستند. فرایند نقش بازی کردن حرکت، وسیله ای در خدمت ورزشکاران قرار
می دهد تا:

1- حرکت خود را بررسی و ارزیابی کند.

2- به نگرش ها و ارزش ها و ادراکات حرکت آگاه شوند.

3- نگرش ها و و مهارت ها و حل مسأله ی خود را گسترش دهند.

4- با روش های مختلف به حل مسأله ی حرکت بپردازد.

در روش ایفای نقش حرکت، این امکان وجود دارد که قیاس ها برای واقعیت های حرکت واقعی شناخته شود و از طریق این باز آفرینی ها، خط  سیر حرکت مشخص شود.

روش ایفای نقش حرکت می تواند به ورزشکار کمک کند تا با حرکت حریف آشنا شود و در ضمن راه حل مناسب را پیدا کند. این پالایش یا تجزیه و تحلیل زمانی ارزش دارد که برای تغییر نوعی رفتار حرکتی بکار رود. اگر ورزشکار ارزش ها و نگرش های حرکتی خود را بشناسد و آنها را با عقاید حرکتی حریف بسنجد، می تواند تا اندازه ای نظام حرکتی خود را کنترل کند. این عمل به نقش بازی هوش معروف است. در نقش بازی هوش، برخوردهای حرکتی و هیجانی می تواند به ورزشکار در ارزشیابی نگرش ها و نتایج کمک کند تا در صورت لزوم بتواند آنها را بازنگری یا بازسازی کند. اگر ورزشکاری در یافتن نقش حرکتی خود دچار مشکل شود، الگوی رفتاری با ثباتی نخواهد داشت.

مراحل اجرای ایفای نقش حرکتی:

ایفای نقش به عنوان یک روش مؤثر دراجرا، بستگی به انسجام و کیفیت روش اجرای آن دارد. وقتی اولین بار ورزشکاران سعی در اجرای حرکت دارند، درگیر ایفای نقش یا تحلیل آن نمی شوند. برای اینکه ورزشکاران در اجرای حرکت به طور فعال و مؤثر مشارکت کنند، به آمادگی جسمی نیاز دارند. تمرینات بدنی برای آمادگی ورزشکاران مبتدی بسیار مؤثر است. در اجرای این روش مراحل زیر باید با ظرافت طراحی و اجرا شود:

مرحله ی اول) تعیین موضوع حرکتی و طرح مسأله:

به علت وجود فشارهای گوناگون بر روی حرکت، ممکن است تحلیل محتوای حرکت بسیار دشوار باشد.

مرحله ی دوم) انتخاب حرکت و تعیین نقش آن:

در این مرحله ورزشکار با طرح سؤال هایی مانند آنها شبیه چه حرکتی هستند؟ این حرکت چه کاری می خواهد انجام دهد؟ سپس ورزشکار، داوطلب بازی با حرکت حریف می شود.

مرحله ی سوم) تحلیل حرکت:

در این مرحله ورزشکار باید با زیرکی و تیزهوشی نقش هر حرکت را تحلیل و ارزیابی کند.

مرحله ی چهارم) مشاهده ی دقیق حرکت:

دراین مرحله ورزشکار باید با مشاهده ی دقیق به صورت فعال درگیر نقش حرکتی حریف شود. ورزشکار باید با ارزشیابی نقش های ایفا شده، تفسیر میزان اثربخشی و پیامدهای رفتار حرکتی مشخص شوند. ورزشکار باید بداند چه هدفی را دنبال می کند و در این راستا کدام یک از اقدامات مفید است و کدام یک مفید نیست و چه تجارب مختلفی ممکن است به جای آن انجام شود.

مرحله ی پنجم) اجرای حرکت:

در این مرحله ورزشکاران نقش هایی را بر عهده می گیرند و به طور واقع بینانه ای به حرکت حریف پاسخ می دهند. انتظار نمی رود که هر حرکتی بتواند یک اجرای روان و بدون اشکال اجرا شود. این نامشخص بودن هم بخشی از واقعیت حرکت است. حرکت باید تا زمانی ادامه یابد که حرکت تقویت شود. اگر ورزشکار درک صحیحی از رویدادها و نقش های حرکتی نداشته باشد، ادامه ی حرکت ضرورتی ندارد و ورزشکار باید اجرای مجدد حرکت را فراهم سازد. هدف اجرای حرکت، نشان دادن رویدادها و نقش هایی است که در حرکت بعدی تحلیل و بررسی می شود.

مرحله ششم) تفکر و ارزشیابی حرکت:

اگر نتیجه ی حرکت و اندیشه های حریف بازخوانی و تفسیر شود، اجرا آسان تر است.

مرحله ی هفتم) اجرای مجدد حرکت:

ممکن است اجرای حرکت به هر دلیلی به تعویق بیفتد و لازم باشد تفسیر جدیدی از نقش حرکت ارائه شود و تصمیم جدید گرفته شود. این فعالیت ها و بحث ها و اجرا به طور متناوب اجرا می شوند. اجرای مجدد به این علت است که همه ی عوامل دوباره بررسی شده، عواملی که باعث تغییر رفتار حرکت ممکن است لازم باشد، پیش بینی شده است.

مرحله ی هشتم) ارزشیابی مجرد:

در این مرحله ورزشکار به دلیل پذیرش یا رد حرکت توسط حریف، از خودش می پرسد چه پایانی ممکن است اتفاق بیفتد. ورزشکار سعی
می کند، راه حل هایی مبتنی بر واقعیت دست یابد.

مرحله ی نهم) دسته بندی تجربه ها و بکارگیری آنها:

هرگز نباید انتظار داشت که حرکت های بکار رفته به نتیجه مطلوب دست یابند. در هر حال ورزشکار باید تلاش کند، حرکت را به گونه ای هدایت کند تا رویکردهای مختلف حرکتی حریف توأمان بررسی شوند و پیامد های مختلف آن هم زمان مورد بررسی قرار بگیرند. هر اندازه سازماندهی حرکت مناسب تر باشد، نتیجه ی بدست آمده جامع تر خواهد بود و ورزشکار به اجرای حرکت واقعی تر نزدیک تر خواهد بود.

نقش مربی در فرایند اجرای روش ایفای نقش حرکت:

در این روش، مربی مسئول هدایت ورزشکار در دو مرحله می باشد، هر چند که محتوای اجرای حرکت ها را در بیشتر موارد به ورزشکار می سپارد.

روش اجرای همگانی:

روش اجرای همگانی، حرکتی است سنجیده منظم درباره ی موضوعی خاص که مورد علاقه ی هر دو ورزشکار است. در این روش، معمولا یکی از ورزشکاران موضوع یا مسأله ی خاصی را اجرا می کند و حریف مقابل درباره ی آن به اندیشه، تفکر و اظهار نظر می پردازد. در اینجا هر دو ورزشکار در فعالیت های حرکتی، فعالانه شرکت
می کنند و هر یک مسئولیت خاصی را بر عهده می گیرند. آنها در ضمن تداخل ، از اندیشه ها و نگرش های خود با دلایل متکی بر حقایق، از مسائل و اصول حرکتی خود دفاع می کنند. در اجرای صحیح حرکت گروهی، ورزشکاران باید توانایی سازماندهی عقاید و دیدگاه های حرکتی خود - ارزیابی نظرهای مختلف را در ضمن اجرا در نظر می گیرند.

روش اجرای گروهی، در مورد حرکت و محتوای آن که دارای
ویژگی های زیر می باشد:

1- مورد علاقه ی مشترک هر دو ورزشکار باشد.

2- ورزشکاران درباره ی آن اطلاعات لازم را داشته باشند.

3- درباره ی آن بتوان نظرهای مختلف و متفاوت اظهار داشت.

درباره ی اینکه چه چیزهایی مهم و کدام با ارزش تر هستند و چگونه سازماندهی شده با یکدیگر توافق دارند. برعکس، در زمینه ی عبور از حرکت حریف توافقی وجود ندارد یا توافق کمتری وجود دارد. می توان نظرهای مختلف درباره ی آنها اظهار داشت.

علاوه بر موارد فوق، در اجرای حرکت همگانی توجه به شخصیت ورزشکار از اهمیت خاصی برخوردار است. اجرای مطلوب حرکت همگانی، تا اندازه ی زیادی بستگی به شخصیت ورزشکار و میزان انعطاف پذیری او دارد. بعضی از ورزشکاران بردبار نیستند و توانایی نظم بخشیدن و سازماندهی حرکت ها راندارند. آنها در انجام حرکت گروهی به صورت منطقی پیش نمی روند و با توجه به اینکه حرکت خود را خوب سازماندهی نمی کنند، ناراحت و آشفته می شوند.

روش اجرای گروهی به ورزشکاری تیزهوش نیاز دارد که در صورت لزوم مواقعی که حرکت به بیراهه می رود، توانایی کنترل و هدایت آن را داشته باشد. ورزشکاری که در اجرای حرکت از روش حرکت گروهی استفاده می کند، باید قدرت سازگاری وتصمیم گیری داشته باشد. در دوش حرکت گروهی، هر ورزشکار این امکان را دارد که حریف رابه سمت نگرش های خود بکشاند. بنابراین ورزشکار باید بتواند حرکت را کنترل کند. متأسفانه بسیاری از ورزشکاران با روش حرکت گروهی چندان سازگاری ندارند و در اجرای روش حرکت گروهی به هیچ وجه درست عمل نمی کنند.

علاوه بر انتقال افکار و تبادل انیدشه برای رسیدن به اهداف ذیل
می توان از روش حرکت گروهی استفاده کرد:

1- ایجاد علاقه در زمینه ی مشترک بین هر دو ورزشکار

2- ایجاد حرکت انتقادی بین دو حرکت و پرورش آن

3- ایجاد توانایی و غلبه بر حرکت حریف

4- تقویت نقاطی از حرکت که باعث ضعف حرکت حریف شود

5- بالابردن توانایی و مدیریت و رهبری هر دو حرکت

6- تقویت قدرت تحلیل حرکت

7- تقویت قدرت تجزیه و تحلیل و تصمیم گیری

8- کسب اطلاعات حرکتی و حل مسأله ی حرکتی

9- ایجاد رابطه ی مطلوب بین حرکت ها

مراحل اجرای روش حرکت گروهی:

در اجرای مطلوب روش حرکت گروهی، رعایت مراحل زیر لازم و ضروری است:

(مرحله ی اول) آمادگی و برنامه ریزی:

در این مرحله ورزشکار قبل از شروع حرکت، اجرای حرکت نیازمند برنامه ریزی و طراحی است. اما شکل برنامه ریزی در این روش با روش های دیگر متفاوت است. او باید نیازهای حرکتی خود را مرحله به مرحله و طبق تمایلات و نقش های پیش بینی نشده ی حرکت حریف اجرا کند. ورزشکار باید پس از انتخاب و تعیین هدف وچگونگی انتخاب موضوع، فراهم کردن زمینه های مشترک و نحوه ی آرایش و ساخت ارتباط گروهی حرکت را پیش بینی کند. اگر روش اجرای گروهی به طریق غیر عملی اجرا شود از نظر معیارها و اثبات موازین و فرضیات و ارتباط حقایق حرکت فاقد ارزش خواهد بود.

1- انتخاب موضوع حرکتی: موضوع حرکتی و ارتباط آنها با سایر اجزاء دیگر حرکت در قالب و چهارچوب خاص اجرا شود. اما
راه های انتخاب و تدوین حرکت متفاوتند. حرکت گروهی ابعاد و ویژگی های خاصی دارد که در هر نوبت اجرا می تواند عواملی متفاوتی را بکار گیرد.

موضوعات حرکتی معمولا دو دسته اند:

دسته اول: موضوعاتی که مورد توافق هر دو ورزشکار هستند.

دسته دوم: موضوعاتی که توافق سطح بالایی در مورد آنها وجود ندارد.

در چنین موضوعاتی به هیچ وجه نباید انتظار نتیجه ی ثابت داشت. این دسته از موضوعات باید بتواند:

الف- در ورزشکار، انگیزه ی فعالیت ایجاد می کند

ب- میزان نقش پذیری و پذیرش منطقی را در ورزشکار نشان می دهد

پ- این نوع حرکت ها میزان استدلال منطقی ورزشکار را نشان
می دهد

ت- ایجاد حرکت مطلوب یا نامطلوب را در جهت پاسخ گویی صحیح نشان می دهد

ث- در نهایت منجر به حل مسأله ی حرکت می شود 

2- فراهم کردن زمینه های مشترک حرکتی:

قبل از شروع حرکت لازم است سطح اطلاعات هر دو طرف در
زمینه ی مورد مناغشه بررسی شود. چنین زمینه ی مشترکی معمولا شکل اطلاعات حرکتی و روش درک و فهم اجرای هر دو حرکت مشخص می شود. آنها باید درک کنند که چگونه و با چه روشی حرکت یکدیگر را مختل کنند.

3- تعیین نحوه ی آرایش شبکه ای حرکت:

ترتیب قرار گرفتن و اجرای حرکت گروهی در نوع ارتباط مؤثر است. در این آرایش، همبستگی مثبت و منفی بین اجزاء و میزان دخالت حرکت ها نسبت به یکدیگر، تحت تأثیر نحوه ی آرایش شبکه ی ارتباطی است.

آرایش شبکه ای حرکت، معمولا به دو صورت متمرکز و غیر متمرکز صورت می گیرد. در شبکه ای ارتباطی متمرکز، معمولا یک جزء حرکت محور متقابل گروه حرکتی مؤثرتر است. اما در شبکه ی ارتباطی غیر متمرکز، همه ی اجزاء حرکت، فرصت و امکان مساوی ارتباطی دارند. همچنین برای سرعت و انسجام بخشیدن به فرایند حرکت می توان از شبکه ی ارتباطی تلفیقی و یا ترکیبی استفاده کرد.

4- انتخاب حرکت ها وتعیین نقش آنها:

معمولا اجزاء یک گروه حرکتی، برای رعایت نظم و ترتیب و به طور کلی به منظور سازمان دادن و اداره ی حرکت، یک جزء باید به عنوان رهبر گروه حرکتی در نظر گرفته شود. قاعدتا باید این جزء فعالانه در حرکت مشارکت کند و مسئولیت قبول نماید. معمولا اجزاء دیگر حرکت باید موافق یا مخالف پیشنهادهای حرکتی حریف عمل کنند و نقش  خاصی را بر عهده بگیرند.

اگر موضوع حرکتی نیاز به اطلاعات فنی و تخصص داشته باشد. 
می توان از مربی در بحث مشورتی استفاده کرد. چنین فردی می تواند اطلاعات لازم را به ورزشکار بدهد و یا اظهار نظر تخصصی کند. مربی به عنوان ناظر یا ارزیاب، جریان حرکت را از بیرون مشاهده کرده و نظرهای خود را در مورد چگونگی اجرای حرکت عرضه می نماید.

(مرحله ی دوم) روش اجرای حرکت گروهی:

مهمترین مسأله در اجرای حرکت گروهی، مشخص کردن وظایف اجزاء شرکت کننده در حرکت است. لازم است حرکت ها با کیفیت مطلوب اجرا شوند. تنها در مواقع زیر می تواند به منظور هدایت حرکت در آن مداخله کند:

1- در صورت انحراف از موضوع اصلی حرکت

2- ایجاد تغییرات در صورت مکث یا سکوت در حرکت

3- در صورت مشاهده ی یک حرکت منطقی که چندان مشخص نیست وممکن است موجب انحراف حرکت شود

4- با دقت جریان حرکت را بررسی و کنترل کند

ورزشکاران حتی الامکان باید دیدگاه های یکدیگر را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنند. هر کدام از آنها باید بپذیرند که یکی وظیفه ی طراح سؤال حرکتی است و دیگری پاسخ دهنده به ترکیبات حرکتی است.

روش حرکت مشارکتی:

ورزشکاران با مشاهده و تقلید از رفتار حرکتی یکدیگر یاد می گیرند و در جریان مشاهده و تقلید کشف می کنند که چگونه به طور هدفمند حرکت کنند. آنها در خلال تمرین ها یاد می گیرند که چگونه فکر کنند و چه انجام دهند. با افزایش تجربه توانایی های آنها افزایش می یابد. آنها با این اندیشه که تجربه بیشترین فرایند را در یادگیری دارد. به شرطی که همراه با تجزیه و تحلیل منظم و منطقی باشد.

راهبردهای رویکرد مشارکتی مؤثر، ورزشکاران را در اینکه چگونه فکر کنند و چگونه دانش خود را ارزشیابی کنند، کمک می نماید. در این رویکرد ورزشکاری که انتقاد و بینش بیشتری نسبت به وضع موجود داشته باشد، موفق تر عمل می کند.

روش مشارکتی نوعی از فعالیت حرکتی است که ویژگی های خاص خود را دارد. دو عامل مهم و تأثیرگذار در تمام روش های مشارکتی وجود دارند که عبارتند از: مساحت مشوق مشارکتی (طعمه ی حرکتی) و ساخت وظیفه ی مشارکتی(حرکت انتقالی). منظور از ساخت مشوق مشارکتی این است که ورزشکاران به صورت مشارکتی فعالیت کنند و در دریافت پاداش به هم وابسته اند. یعنی هر دو ورزشکار در
موفقیت های کسب شده شریک هستند. ساخت وظیفه ی مشارکتی موقعیت هایی هستند که در آن هر ورزشکار سعی می کند با انجام حرکتی خاص، کوشش های خود را به منظور دستیابی به اهداف حرکتی خود هماهنگ و همسان سازند. بنابراین روش مشارکتی روشی است که در آن:

1- ورزشکاران سعی می کنند به منظور تسلط و مهار محتوای حرکتی، موقعیت های جدیدی ایجاد کنند.

2- هر دو ورزشکار تلاش می کنند، موقعیت حرکت خود را بالا، متوسط و پایین رتبه بندی کنند.

3- نظام حرکتی گروه مدار جای خود را به نظام فرد مدار می دهد.

وظایف مربیان در فرایند حرکت باید افزایش کارایی حرکتی ورزشکاران و کنترل فرصت های جدید باشد. روش مشارکتی باعث می شود که ورزشکاران در خلال تعامل و همکاری با حرکت حریف، تجارب خود را سازماندهی کنند و اندیشه های منطقی و مهارت های سطح بالای حرکتی را افزایش دهند. به عبارت دیگر به جای اینکه مربیان در زمان و مکانی معین، ایجاد موقعیتی به طور انفرادی برای تسلط بر محتوای حرکتی حریف کاری کنند با همکاری و همیاری و تحلیل مشارکتی، همواره دو هدف عمده را دنبال می کنند:

1- بهبود درک و فهم موضوعات حرکتی حریف

2- افزایش مهارت در تعامل با حرکت حریف

در چنین فرایندی از ورزشکاران انتظار می رود که مهارت های شناختی خود را تقویت کنند. این امر به تفکر قابل انعطاف و پیشرفت نظارت دارد. اما وجه مشترک همه ی آنها پیشرفت حرکت بر اساس کمک و مساعدت حرکت ها با یکدیگر است.

رویکردهای مختلف حرکت مشارکتی:

هر رویکرد مشارکتی روش های متفاوتی دارد. اما هر کدام از روش های قابل اجرا از نظر ساختار و نوع وظیفه ای که انجام می دهد، تفاوت دارند. در بعضی از رویکردها به صورت گروهی وظایف خود را انجام می دهند و در رویکردهای دیگر ممکن است وظایف بین اجزاء حرکت به گونه ای خاص تقسیم شوند و گاهی یک عضو کاری مستقل انجام می دهد و یا از دیگری کمک می گیرد. اما وجه مشترک همه ی آنها پیشرفت حرکت بر اساس کمک و مساعدت به یکدیگر است.

1- تقسیم نیروهای حرکت در اجزاء مختلف:

به طور کلی اجزاء هر حرکت شامل قوی، متوسط وضعیف است. علاوه بر این توانایی ترکیب اجزاء نقش قابل توجهی دارد. سایه ی همین همکاری، مساعدت و مشارکت است که عملکردهای حرکتی مثبت افزایش می یابد. چنانچه اجزاء حرکت نتوانند به خوبی با یکدیگر تعامل کنند، گروه موفقی نخواهند بود.

2- چگونی ایجاد فرصت:

شناخت گروهی حرکت و ایجاد فرصت مناسب برای دستیابی به موفقیت، ورزشکار اعضاء هر گروه حرکتی و کارکردهای مثبت و منفی آن را بررسی می کند. میانگین کلی حرکت نقش کل گروه حرکت را مشخص می کند.

3- استقلال حرکت:

هر ورزشکار بر اساس توانایی خود، تلاش می کند به تدریج حرکت خود را بر حریف تحمیل می کند. در اینجا حرکت گام به گام پیش می رود و در صورت لزوم اجزاء حرکت یکدیگر را یاری می نمایند تا نگرش خود را تحمیل کنند.

4- فعالیت های تکمیلی حرکت:

 در این رویکرد هر ورزشکار قسمت ویژه ای را انجام می دهد و به سایر قسمت های حرکت توجه ی ویژه ای ندارد. معمولا حریف
می کوشد با میانگین نتایج و ارزشیابی اعضاء و مقیاس آنها با یکدیگر، موجب  پیشرفت حرکت گردد و در همین بده بستان های حرکتی ، حرکت به تدریج تکمیل می شود.

ساختار و ویژگی های خاص روش مشارکتی حرکت:

تفاوت اساسی بین روش مشارکتی حرکت با سایر روش های حرکتی را می توان در عامل انگیزه جستجو کرد. انگیزه ی اجرا در راهبردهای مشارکتی نسبت به سایر راهبردهای حرکتی دیگر. چنین انگیزه ای از سه ویژگی مهم نشأت می گیرد:

1- اهداف گروهی:

اهداف گروهی بر اساس موفقیت در وظایف کارکردهای حرکتی تعریف می شود. در این رویکرد هر جزء حرکت بر اساس سطوح مختلف پیشرفت حرکتی مورد شناسایی قرار می گیرد. ورزشکاران در موقعیت روش مشارکتی، همچون سایر موقعیت های حرکتی، برای تسلط بر محتوای حرکتی حریف، سخت تلاش می کنند. اما این تلاش سخت، به منظور کسب امتیاز فردی صورت نمی گیرد، بلکه هدفش کسب ارتقاء حرکت و موفقیت حرکت است. همچنین در فعالیت های گروهی حرکت همه ی اجزای حرکت با تلاش بیشتر وادار به فعالیت می شوند. علاوه بر این حرکت گروهی به دلیل حمایت متقابل و ایجاد تعامل با یکدیگر، خود انگیزه ای برای ایجاد روباط جدید فراهم
می کند.

تجربه نشان داده است که در گروه های حرکتی، اجزای قوی تر، موفقیت خود را با اجزای دیگر شریک می شوند. این کار برای ارتقاء پیشرفت حرکتی مفید است. این اصل که پیوند و وحدت گروهی، بهتر از تک روی است، بهتر خود را نشان می دهد.

2- مسئولیت های فردی حرکت:

مسئولیت های فردی حرکت بستگی به میزان تلاش در فرایند کل حرکت و تسلط هر ورزشکار بر محتوای حرکت دارد. اعضای حرکت به صورت مشارکتی به یکدیگر کمک می کنند. اما به صورت ویژه و به طور مستقل و جدا از هم برای ارائه ی مهارت های خود مورد ارزیابی قرار می گیرند. اما امتیاز فردی هر یک از اعضای حرکت، موفقیت گروه را مشخص می کند. زیرا بر اساس میانگین نیرو و جهت هر یک از اعضاء شناخت عمومی گروه حرکتی قابل پیش بینی است.

مسئولیت های فردی هر عضو حرکتی، سبب می شود تا عدم تسلط یک عضو موجب شکست حرکت نشود. یک چنین ارزشیابی سبب خواهد شد که اغلب یک یا دو عضو قوی برای بیمه کردن حرکت به تلاش واقعی وادار شوند.

3- آزمون های استاندارد حرکتی:

فرصت های حرکتی برای موفقیت، به منظور رسیدن به سطح بالای حرکت نیازمند شناختن ناهنجاری های حرکتی اعضای حرکت نسبت به یکدیگر قابل توجه است. بنابراین موفقیت در هر موقعیتی پایه و اساس ارتقاء عملکرد حرکت را تعیین می کند. شاید استفاده از یک حرکت میانجی بتواند مساعدت و مشارکت با سایر اجزای حرکت در راستای ویژگی های حرکت را ارتقاء دهد.

در اکثر موقعیت ها و رویکردهای حرکتی، موفقیت تنها محدود و منحصر به یک اجرای خاص نیست. بلکه آن گروهی که بالاترین درصد موفقیت را نسبت به سایر گروه ها کسب کند، گروه ممتاز است. زیرا موفقیت به معنای غنی سازی و ارتقاء سطح مهارت ورزشکاران، نسبت به پیش آمدهای حرکتی است. به هر حال موفقیت گروهی حرکت می طلبد تا اعضای گروه حرکتی همه ی نیروی خود را برای رسیدن به حداکثر پیشرفت تجهیز کنند.

یکی از کارکردهای مؤثر مشارکتی حرکت این است که ورزشکاران با هر میزان توانایی که دارا هستند. تعامل و چالش را تجربه می کنند و به سوی پیشرفت حرکت مطلوب گام بر می دارند. علاوه بر این، تعامل بر فعالیت های حرکتی می تواند موجب رشد و تحول تفکر انتقادی و افزایش عملکرد حرکت شود.

مراحل اجرای روش مشارکتی حرکت:

مربیان سازه های حرکت را و اسراری که در اجرای مؤثر آن نقش حیاتی دارند را در قلمرو موضوعات مختلف آموزش می دهند. ماهیت اساسی فنون در چهارچوبی خاص و با یک روش استاندارد می باشد. اما اجرای صحیح زمانی سودمند است که:

1- مربیان ساختار (سازه) حرکت را که ورزشکاران دانش یا مهارت کنترل آن را ندارند، آگاهی دهند.

2- احساسات حریف را برانگیزانند و او را وادار به فعالیتی خاص کنند.

3- محتوای حرکت، ماهیتا متناسب با زمان حرکت حریف تعیین شود.

 مراحل اجرای روش مشارکتی در چهار مرحله انجام می شود:

1- شناخت محتوای حرکت:

در این مرحله ورزشکار، محتوای حرکت حریف را شناسایی و زمینه ی مرور اجمالی حرکت را در ذهن پرورش می دهد. این مرور اجمالی شامل ساختار کل حرکت و فرایندهای دانستن است. این بررسی اجمالی باید قبل از اتمام حرکت اتفاق بیفتد.

مشاهده ی تعارض ها و مغایرت ها می تواند ماهیت تفاوت ها، گستردگی حرکت را روشن کند. این کار نظام کلی حرکت را غنی تر و فرصت های حمایتی را فراهم می سازد .

مربیان باید بدانند که درک و فهم حرکت، استفاده از راهبردهای مشارکتی و اثربخشی حرکت را بیشتر می کند. اگر ارئه ی حرکت، آشفته (درهم برهم) یا سطحی باشد و یا حرکت به صورت ناقص انجام شود و تعامل معنا دار در استفاده از حرکت حریف بدون اندیشه صورت پذیرد، نمی توان به اثربخشی روش حرکت اعتماد کرد.

به هر حال، روش مشارکتی باید بستری را فراهم کند تا ورزشکاران فرصت های درگیری و تعامل سازمان یافته ای را به نمایش بگذارند.

در این مرحله ورزشکار محتوای حرکتی را ارائه می دهد تا به راهبردهایی دست یابد تا اثربخشی حرکت بالقوه را فراهم سازد. ورزشکار زمانیکه یاد می گیرد که فرصت مطلوب اجرا داشته باشد. نحوه ی ارائه یا کنترل حرکت را توضیح دهد و یا به نمایش می گذارد. همچنین در تجزیه و تحلیل حرکت، مفهوم تازه ای ارائه دهد.

در طراحی موقعیت های جدید، جایی که ورزشکار مسائل و راه حل های جدید را کشف می کند، می تواند وظایفی که موضوع حرکت را به طور مؤثر معرفی کند، تعیین نماید.

اجرا در روش مشارکتی، ارائه ی یک روش ایده آل نیست. تنها روشی است که ورزشکاران یکدیگر را در آفرینش محتوای جدید، کمک
می کنند.

همواره یک ورزشکار نقش ارائه دهنده یا معرفی کننده ی محتوای جدید و حریف مقابل نقش منتقد یا مساعدت کننده در فرایند حرکت را بازی می کند.

2- اجرای مهارت ها در حرکت های نامتجانس:

دو عامل مهم ساختار وظیفه ای و نامتجانس بودن، محتوای اثر بخش بودن حرکت را فراهم می کند. ساختار وظیفه ای، راهکارهای علمی حرکت است. در اینجا اعضای حرکت به طور وابسته و فعال درگیر هستند و راه حل های خود را توضیح می دهند و دریافت های خود را
درباره ی ماهیت حرکت و ارتباطشان با یکدیگر را با هم مبادله
می کنند. آنها بازخوردی درباره ی اجرای حرکت فراهم می کنند و راه حل های اصلاحی به یکدیگر رائه می دهند.

دومین عامل استفاده از حرکت نامتجانس است. حرکت های اثربخش و مفید، نمونه های کوچکی از کل یک حرکت وسیع هستند. هر حرکت
از دو بخش مثبت و منفی و با سه رویکرد پایین، متوسط و بالا تشکیل می شود. در اینجا حرکت نامتجانس با قصدی خاص، حرکت را دنبال
می کند. بر این اساس اجرای حرکت جدید تلاش بیشتری را می طلبد.

3- ارزشیابی حرکت حریف:

در این مرحله، بدون شناخت حرکت حریف، تسلط بر کل حرکت امکان پذیر نیست. در حالی که مسئولیت بر کل ساختار حرکت به تدریج تکمیل می شود. اشتباه در یک قسمت از حرکت، می تواند وظایف را مغشوش کند. تصمیم ورزشکار درباره ی زمان آغاز حرکت و نحوه ی محاسبه ی حرکت و تعبیر و تفسیر پیشرفت حرکت، خدمات اصلاحی را می طلبد.

4- بازشناسی حرکت:

در بسیاری از روش های مشارکتی، موفقیت حرکت به دلیل سهمی بودن اجزای درگیر و تأثیر آنها در کل حرکت است. در اینجا ورزشکار به جای رقابت با حرکات یکدیگر به مشارکت با حرکت هم می پردازند. معمولا ورزشکاری که فعالیت های مشارکتی را تجربه می کند، نسبت به ورزشکاران دیگر زودتر و بهتر به بازسازی و اصلاح نگرش های حرکت می پردازد.

به طور کلی محاسن روش مشارکتی را می توان در سه سطح کلی به شرح زیر بررسی کرد:

1- چگونگی پیشرفت حرکت:

هدف اجرای مشارکتی حرکت، ارتقاء عملکرد حرکت می باشد. اعتقاد بر این است که ساختار انگیزشی حرکت در روش مشارکتی، کیفیت حرکت را بالاتر می برد.

2- ارتقاء روابط حرکتی:

دومین اثر مهم روش مشارکتی، گسترش روابط حرکت، فراتر از اجرا می باشد. روش مشارکتی فرصتی را برای ارتقاء مهارت ورزشکار فراهم می سازد. ورزشکار از طریق روش مشارکتی یاد می گیرد با قسمتی از حرکت حریف همراه شود و از آن سود ببرد.

3- مهارت های حل مسأله ی مشارکتی:

یکی از نتایج مهم روش مشارکتی این است که ورزشکار مهارت های مشارکت و همکاری را می آموزد. زیرا در بسیاری از موارد
فعالیت های حرکتی با یکدیگر وابسته هستند. اما بزرگ ترین محدودیت
این روش مشکل رهبری و هدایت آن است. این روش اگر خوب سازماندهی و هدایت نشود، اهداف مورد نظر تحقق نخواهد یافت.

روش بدیهه پردازی:

مهمترین اصل در روش بدیهه پردازی استفاده از قیاس ها می باشد. بدیهه پردازی به ما فرصت ابتکار می دهد تا به پدیده های حرکتی از منظر تازه تری نگاه کنیم و توسعه بخشیم. بدیهه پردازی به ما کمک می کند تا راه های جدید مسائل حرکت را کشف کنیم و خود را از محدودیت ها برهانیم.

 اساس و پایه ی بدیهه پردازی بر چهار نگرش، استوار است:

1- خلاقیت در فعالیت های حرکتی دارای اهمیت است

2- جریان خلاقیت به هیچ وجه تک بعدی نیست، بلکه متعدد هستند

3- اصل خلاقیت پیوند بین علم و هنر می باشد

4- سطح خلاقیت به سطح آگاهی ورزشکار بستگی دارد

برای تمرین روش بدیهه پردازی از سه نوع قیاس استفاده می شود:

قیاس شخصی:

در قیاس شخصی ورزشکاران خود را به جای حریف قرار می دهند. سپس ورزشکار از خود می پرسد، درچنین موقعیتی چه باید کرد؟ در قیاس شخصی ورزشکار خود را در جای حریف قرار می دهد. در این مرحله چهار سطح درگیری همدلانه به وجود می آید:

1- در سطح نخست، ورزشکار مجموعه ای از روابط حرکت را بررسی می کند.

2- در سطح دوم، ورزشکار سعی می کند همانند حریف رفتار کند.

3- در سطح سوم، ورزشکار در مشکل حرکتی حریف سهیم می شود. مثلا وقتی حریف به شکل حرکتی برخورد، از خودش می پرسد اگر جای او بودم چه کاری انجام می دادم.

4- در سطح چهارم، ورزشکار حرکت حریف را استثمار می کند. یعنی به جای حریف تصمیم می گیرد که حرکت حریف را به چند قسمت تقسیم کند و به چه سمت و سویی هدایت کند.

 قیاس مستقیم:

قیاس مستقیم، مقایسه ی ساده ی دو حرکت یا دو مفهوم حرکتی است. در این مرحله ورزشکار با پس و پیش کردن جاهای حرکت، شرایط یک موضوع حرکتی را تغییر می دهد و با جابجا کردن اجزای حرکت مفهوم حرکت را تغییر می دهد. در این مقایسه لزوما نباید همه ی جهات یکسان باشند.

تعارض فشرده:

تعارض فشرده بازتاب توانایی های ورزشکار در به هم پیوستن چهارچوب دو داوری ذهنی در ارتباط با یک حرکت کل پدید می آید.

مراحل اجرای روش بدیهه پرد ازی:

دو شیوه ی مشخص در اجرای روش بدیه پردازی وجود دارد. در زیر مراحل اجرای دو شیوه بررسی می شود:

شیوه ی اول، نگاه به حرکت در پرتو بینش تازه:

در این شیوه با استفاده از قیاس ها، مقایسه انجام می شود. هدف از اجرای این شیوه ایجاد درکی جد ید از مسائل حرکتی است. نقش مربی در فرایند آموزش مواظبت از تحلیل های ناپخته ورزشکاران است. این شیوه پنج مرحله دارد:

مرحله ی اول، توصیف مرحله ی جدید:

در این مرحله مربی، ورزشکار را با ابعاد مختلف حرکت آشنا می کند. پس از بیان قیاس های مختلف، مربی از ورزشکار می خواهد، نزدیکترین و بهترین راه حل را تعیین کند.

مرحله ی دوم، قیاس شخصی:

در این مرحله مربی از ورزشکار می خواهد با قیاسی که پیدا کرده است. درگیری خردمندانه ای ایجاد کند.

مرحله ی سوم، تعارض فشرده:

ورزشکار با استفاده از توصیف های بدست آمده، چند حرکت پیشنهاد می کند.

مرحله چهارم، قیاس مستقیم:

در این مرحله ورزشکار به جای بکارگیری از چند  حرکت پیشنهادی، یکی از آنها را بنا به دلایل خاصی انتخاب و اجرا می کند.

مرحله ی پنجم، بررسی مجدد حرکت:

در این مرحله مربی، ورزشکار را به مسأله ی نخست بر می گرداند، تا با تجربه ی بدست آمده راه حل جدیدتری ارائه دهد.

شیوه ی دوم، معنی دار ساختن حرکت های نامفهوم:

در این شیوه، تلاش بر این است که ویژگی های حرکت های نا آشنا تحلیل شوند، تا شیوه ای آشنا برای مقابله با آن تعریف شود. مراحل اجرای این شیوه به شرح زیر است:

مرحله اول: شناخت اطلاعات برای موضوعات جدید.

مرحل دوم: ارائه ی پیشنهاد حرکتی

مرحله سوم: قیاس شخصی (ارتباط  موضوعی)

مرحله چهارم: مقایسه ی دو موضوع با یکدیگر

مرحله پنجم: استفاده از مهارت های حریف

مرحله ششم و هفتم: تحلیل نگرش های قیاس ها با بررسی تحلیل حرکت حریف

تفاوت های عمده ی دو شیوه ی ذکر شده در استفاده ی آنها از قیاس ها می باشد. ورزشکاران در شیوه ی اول با تخیل از محدودیت های منطقی می گذرند. اما در شیوه دوم، ورزشکاران سعی می کنند دو ایده و یا دو محتوا و یا دو موضوع حرکتی را به هم ربط دهند، تا رابطه ها را مشخص کنند.

فصل 7

حرکت مسأله محور

حرکت مسأله محور یکی از رویکردهای جدید در فرایند فعالیت های حرکتی می باشد. در این رویکرد ورزشکار سعی می کند، موقعیت جدید را تحلیل و با تفکر و تجسس، روش های مقاله با آنان را کشف کند.

تعریف و تحلیل حرکت مسأله محور:

حرکت مسأله محور در حقیقت نوعی آمادگی ذهنی و مواجه با مسائل و کوشش برای فهم و حل آنها در حرکت مسأله محور ورزشکار با
بهره گیری از تجارب و دانسته های پیشین خود، درباه ی رویدادهای حرکتی می اندیشد تا با تلاش خود راه حلی برای آن پیدا کند تا مشکلی که با آن مواجه شده اند به نحو قابل قبولی حل شود. مربی باید ورزشکار را در موقعیت قرار دهد تا او بتواند مسائل خود را از راه پژوهش و کاوش به مدد شواهد موجود بررسی کند و شخصا آنها را حل کند. آنها باید ضمینه ی رسیدن به هدف از روش دانش اندوزی و جمع آوری اطلاعات نیز آگاه شوند. به عبارت دیگر، علاوه بر دستیابی به حقایق حرکتی، نگرش و روش حرکت جدید را بیاموزند.

در این رویکرد محتوای حرکت از پیش تعیین نمی شود و در فرایند تمرین انگیزه های بیرونی و انگیزه های درونی بررسی می شود.

در این نوع تمرین مقررات خشک بر رخدادهای حرکتی حاکم نیست و یک ارتباط دو جانبه صورت می گیرد. ورزشکار با اشتیاق و علاقه با همیاری حرکت ها با یکدیگر، برای مسأله حرکتی تلاش می کند. در اینجا نقش مربی مشاور و راهنماست. در این رویکرد، چگونگی ارتباط حرکت ها، در پیشرفت و تأثیرگذاری هر کدام به یکدیگر اهمیت فراوانی دارند. آنها در ارتباط متقابل حرکت ها، باورهای حرکتی خود را بازنگری، اصلاح و نوسازی می کند.

مراحل و اجرای حرکت مسأله محور:

در اینجا ورزشکار با مسأله ای روبرو می شود، درباره ی آن
می اندیشد و بر اساس دانسته های خود فرضیه هایی ارائه می دهد، فرضیه ها را می آزماید و داده های به دست آمده را تجزیه و تحلیل
می کند و نتیجه گیری می کند. بنابراین مراحل اجرای حرکت مسأله محور عبارتند از:

الف- فرایند طرح مسأله:

در این مرحله ورزشکار یا در یک موقعیت مبهم و نامعین قرار
می گیرد و با سؤالی روبرو می شود. ورزشکار باید بتواند هوشمندانه مسأله موجود را شناسایی کرده، تعریف مشخص از آن ارائه می دهد. انتخاب مسأله ی مناسب برای شروع حرکت، یکی از مهمترین مراحل حرکت می باشد. باید قبل از طرح مسأله، تا حد امکان، خصوصیاتی از نظر ویژگی های حرکت، شرایط و علایق حریف را بررسی کند. مسلما آنچه به عنوان مسأله ی حرکت مطرح می شود، ممکن است همیشه به یک شکل انجام نشود. مسأله ی حرکت باید به نحوی تنظیم و ارائه شود که یافتن راه حل ورزشکار را به نتیجه ی لازم برساند.

ب- جمع آوری اطلاعات:

ورزشکار پس از مواجه با مسأله، شناسایی و تعریف آن، روابط میان اطلاعات موجود را درک می کند. هر چه منابع اطلاعات جمع آوری شده کامل تر و طبقه بندی آن دقیق تر صورت گیرد، ورزشکار را در رسیدن به راه حل بهتر کمک می کند.

پ- ساختن فرضیه:

سومین مرحله از مراحل اجرای حرکت، پیش بینی راه حل های احتمالی برای حل مسأله بر اساس نگرش و شناخت ورزشکار و اطلاعات و شواهدی که در اختیار دارد، شکل می گیرد. در بسیاری از موارد، فرضیه های حرکت به تدریج شکل می گیرد. به هر حال ورزشکار برای ساختن فرضیه ها ناگزیر است به تفکر بپردازد. ورزشکار با در نظر گرفتن چندین راه حل ممکن، نتایج  هر یک از آنها را تصور می کند. بدیهی است که در هیچ یک از آنها اخذ نتیجه قطعی نیست.

ت- آزمایش فرضیه:

فرضیه، حدسی است که بر اساس اطلاعات پیشین و شواهد موجود، در ذهن ورزشکار شکل می گیرد. فرضیه ها راه حل نهایی محسوب نمی شوند. برای قبول یا رد فرضیه ها باید آنها را بیازماییم. برای آزمایش فرضیه، ورزشکار باید اطاعات و شواهد به دست آمده را تحلیل کند. به عبارت دیگر، آزمایش فرضیه فعالیتی است آگاهانه که در آن اطلاعات جمع آوری شده تحلیل، ترکیب و ارزشیابی می شوند.

ث- نتیجه گیری:

فرایند حرکت مسأله محور باید به نتیجه منتهی شود. اساس این رویکرد آن است که ورزشکار مشکلی را که با آن مواجه می شود به نحوی قابل قبول حل کند و مفاهیم تازه ای یاد بگیرد. هنگام نتیجه گیری توجه به چند نکته ضروری به نظر می رسد:

1- ورزشکار باید تشخیص دهد که شواهد به دست آمده تا چه اندازه آنها را یاری خواهد کرد.

2- ورزشکار باید بداند که یافته های علمی مطلق و قطعی نیستند. چه بسا با بدست آوردن اطلاعات جدیدتر به نتایج دیگری برسد.

3- ورزشکار باید پیش بینی کند که نتیجه ی بدست آمده تا چه حد قابل قبول هستند.

الگوها و روش های حرکت مسأله محور:

در چنین الگویی ورزشکار در فرایند حرکت نقش فعال دارد و بیشتر حرکتی را اجرا می کند که بر نیازهایش منطبق باشد.

الگوی کاوشگری:

ورزشکار، برای درک بهتر محتوای حرکت لازم است به صورت فعال تجربه های خود را درباره ی حرکت، طوری تنظیم کند که پاسخگوی ساخت شناختی پایدار حرکت و رسیدن به راه حل منطقی باشد.

الگوی کاوشگری ورزشکار را در موقعیت قرار می دهد که وی مسائل خود را از طریق اندیشه به مدد شواهد موجود بیازماید و شخصا از آنها نتیجه گیری کند. این روش سبب می شود که ورزشکار به طور مستقل، اما با روشی منظم به کاوش بپردازد و به دنبال چرایی حوادث حرکتی باشد. ورزشکار یاد می گیرد که حرکت را به صورت منطقی دنبال کند و به جریان بیندازد. همچنین از راهبردهای صحیح حرکتی و عقلانی استفاده کند. ورزشکار می تواند در روند طبیعی حرکت از بعد بازسازی یا ترمیمی و یا کنار گذاشتن قسمتی از حرکت استفاده کند. ورزشکار درمی یابد که پاسخ های حرکتی مسائل دائمی نیستند و
می توانند در فرایند کاوش و حرکت، همیشه کامل تر و مجرب تر عمل کنند. ورزشکار یاد می گیرد که یافته ها و اندیشه های دیگران را درک کند و از راهبردهای عقلانی استفاده کند. بنابراین الگوی کاوشگری زمانی تحقق می یابد که:

1- موقعیت فراهم شده، سبب کنجکاوی آنان شود

2- ورزشکار بتواند از تجربه های آشنا و آموخته شده به تحلیل موقعیت بپردازد

3- تجربه های حرکتی جدید را به تجربه های گذشته بیفزاید

4- با پرسش و پاسخ صحیح، تفکر خود را غنی و پر بار سازد

5- موقتی بودن ادراکات حرکتی را باور کند و به ارزیابی یافته های جدید بپردازد

حس کنجکاوی:

ورزشکار از یک حس کنجکاو و میل به کش حیطه های حرکتی برخودارند. ورزشکار با حس کنجکاوی فراوان و اشتیاق وافر، دست به تلاش فکری می زند و سعی در اجرای حرکت دارد. اما با
کمال تأسف بعد از ورود به باشگاه ورزشی، پس از چند ماه، حس کنجکاوی اش فروکش می کند. ورزشکار به سرعت می آموزد که از پرسش و پاسخ صرف نظر کند و در عضو به دنبال پرسش و پاسخی باشد که مربی به آنها علاقه نشان می دهد. چنین رویکردی نه ورزشکار را به یادگیری علاقمند می کند و نه آنها را برای خلق، کشف، نظم دادن، آزمایش و بسط اندیشه انگیزه ایجاد می کند. بلکه موجب رکود فکری آنان می شود. زیرا ورزشکار از طریف فعالیت و کنش متقابل به خلق حرکت می پردازد. یعنی با مسائلی برخورد می کند که در ساختار فکری موجودش نمی گنجد. این قضاوت باعث ایجاد حالت (عدم تعادل) در حرکت او می شود و این عدم تعادل موجب تفکر و فعالیت او می شود.

لازم است ورزشکار به جای اینکه صرفا دریافت کنندگان انفعالی دانش و معلومات باشد، مسائل و مشکلات حرکتی خود را تنظیم کند و با کشف آزمون حرکتی به سوی حل مسائل حرکتی گام بردارد. اصولا پیشرفلت و تحول حرکت در سایه ی چنین روندی صورت می گیرد.

یافته های حرکتی را به طور کلی می توان به دو بخش مهم یعنی معرفت حرکتی و فرایند حرکتی تقسیم کرد. معرفت حرکتی به
مجموعه ای از اطلاعات و یافته های منظم منسجمی مانند حقایق، مفاهیم، اصول، قواعد، نظریه ها و مفاهیم کلی، اطلاق می شود. فرایند حرکت نیز از دو قسمت روش علمی و نگرش علمی مربوط به آن تشکیل می شود. روش علمی شامل فنون، مهارت ها و شیوه های بررسی و در کل فعالیت هایی که از آنها استفاده می شود. از این
شیوه ها و مهارت ها می توان به فرضیه سازی، پیش بینی، طراحی حرکت، تجزیه و تحلیل یافته ها و نظایر آن اشاره کرد. نگرش حرکت توجه به اصل تغییر پذیری در حرکت و انعطاف پذیری ورزشکار در برخورد با حقایق حرکتی و نقش مهمی که هر یک از اجزای حرکت ایفا می کنند.

درک و فهم فرایند حرکت ممکن نیست، مگر اینکه ورزشکار روش فکری و نگرش علمی را کسب و درک کرده باشد. آموزش مستقیم فن حداقل دو اثر مخرب بر اندیشه ی ورزشکار خواهد داشت. نخست اینکه، این نوع انتقال اطلاعات سبب می شود که ورزشکار تصور کند مفاهیم و حقایق حرکتی همواره قطعی و تغییر ناپذیرند. در حالی که چنین نیست. چرا که این تحولات و دگرگونی ها در حرکت دائما در حال تغییر، تحول و تکمیل هستند. ثانیا، آموزش مستقیم فنون، فرصتی را برای ورزشکار جهت بررسی های حرکتی فراهم نمی کند. اغلب ورزشکاران مهارت اندکی در زمینه ی راهبردهای حل مسأله و تفکر تحلیلی از خود نشان می دهند. تحقیقات نشان می دهد که عملکرد مورد انتظار در سطح (ساختن نظریه، تجزیه و تحلیل و حل مسأله) به مقدار ناچیزی در ورزشکاران پرورش می یابد.

ساختار الگوی کاوشگری:

الگوی کاوشگری اصولا یک الگوی حریف محور است و موقعیت های فراهم شده برای اجرا باید موقعیتی باشد که در آن طبق الگوی حرکت حریف تشکیل شود. کنش و واکنش ورزشکار مشارکتی و دقیق بوده و هر نوع حرکت بر اساس حرکت حریف صورت می گیرد. اساسا الگوی کاوشگری اطلاعات جمع آوری شده، نشأت گرفته است. یعنی در این الگو ورزشکار همانند یک پژوهشگر مسأله ی حرکت را بررسی کرده، اطلاعات را تنظیم و طبقه بندی می کند و بر اساس آنها فرضیه سازی می کند. سپس فرضیه های خود را می آزماید و در نهایت نتیجه گیری می کند و از نتایج بدست آمده برای تجزیه و تحلیل سایر رویدادهای مشابه استفاده می کند.

در الگوی کاوشگری، مربی نقش راهنما را در فرایند حرکت بازی
می کند. او به جای انتقال مستقیم اطلاعات و واقعیت های حرکت، روش کسب اطلاعات را به ورزشکار می آموزد و با تمرکز بر رویدادهای معین مسأله یا طرح سؤال ها، حرکت کاوشگرانه ورزشکار استمرار می یابد. ورزشکار در این ارتباط متقابل نگرش ها،
ارزش ها، مهارت ها و دانشه های جدید را می آزماید و اشتباهات خود را بازسازی می کند. هر ورزشکار سعی می کند فرایند کاوشگری را خود کنترل کند.

مراحل اجرای الگوی کاوشگری:

انگیزه ی کاوشگری به طور طبیعی در تمام ورزشکاران وجود دارد. اگر ورزشکار با یک موقعیت ناهمگون و مبهم روبرو شود، درباره ی آن به کاوش خواهد پرداخت. به رغم اینکه همه ی فعالیت ها به هم وابسته هستند و مکمل یکدیگرند، کوتاهی و اشتباه در اجرا، منجر به از دست رفتن فرصت ها و به زحمت افتادن ورزشکار می شود. روش اجرای الگوی کاوشگری دارای شش مرحله است:

مرحل اول: درگیر شدن ورزشکار با یک موقعیت مسأله دار

در این مرحله ورزشکار موقعیت مسأله دار را کاوش می کند. در اینجا انتخاب یک موقعیت مناسب برای شروع حرکت، یکی از مهمترین مراحل شروع کار به شمار می رود.

مرحله ی دوم: جمع آوری اطلاعات

در این مرحله ورزشکار، پس از تمرکز بر روی موقعیت حرکتی، باید در صدد شناختن حوادث و شرایط موجود باشد.

مرحله ی سوم: فرضیه سازی

در این مرحله ورزشکار، پس از شناخت حقایق حرکت، فرضیه هایی را که به ذهن می رسد، مورد کاوشگری قرار می دهد. با این کار ورزشکار، سؤال های خود را درباره ی روابط میان متغییرهای درونی حرکت، موقعیت یابی می کند.

منظور از فرضیه سازی، پیش بینی راه حل های احتمالی است.
فرضیه ها معمولا بر اساس نگرش و شناخت پیشین ورزشکار و داده های موجود شکل می گیرند. ورزشکاران برای ساختن فرضیه ها ناگزیر به تفکر هستند. ورزشکار با در نظر گرفتن چندین راه حل مختلف، برای ادامه فعالیت نتایج هر یک از فرضیه ها را در عالم تخیل تجزیه و تحلیل می کند. بدیهی است که در ارائه ی هر کدام از آنها نتیجه قطعی نیست.

مرحله ی چهارم: آزمایش و خطا

برای قبول یا رد فرضیه ها باید آن را بیازمایید. در واقع اجرای فرضیه روش های متفاوتی دارد. بر اساس روابط بین حرکت های موجود، ذهن ورزشکار برای رسیدن به یک استنباط کلی آماده می شود. هر چقدر اطلاعات کامل تر باشد، احتمال اشتباه کمتر خواهد بود. اگر ورزشکار با مجزا کردن متغییرها، روابط موجود میان هر متغییر مستقل و متغییرهای وابسته را کشف کند و بتواند متغییرهای نامربوط را حذف کند، نتیجه ی قابل قبول تری خواهد گرفت.

در این مرحله ورزشکاران عناصر حرکتی جدید را به درون موقعیت وارد می کنند تا مشاهده کنند که آن رویداد می تواند به طریق دیگری رخ دهد. یکی از نقش های ورزشکار جلوگیری از شتاب زدگی است.

مرحله پنجم: سازماندهی نتایج آزمایش شده

در این مرحله ورزشکار پاسخ های حرکتی خود را سازماندهی می کند و توضیح روشنی درباره ی نتایج ارائه می دهد. در اینجا ورزشکار باید بتواند توضیحاتی ارائه دهد.

مرحله ششم: نتیجه گیری

در این مرحله ورزشکار، مؤثرترین انگاره های کاوشگری خود را به یک فرایند آگاهانه تبدیل می کند.

هنگام نتیجه گیری توجه چند نکته ضروری است:

1- ورزشکار باید تشخیص دهد که شواهد موجود تا چه اندازه، درستی یا نادرستی فرضیه ها را یاری خواهد کرد.

2- ورزشکار باید یافته ها و تجربه های خود را ارتقاء دهد.

3- ورزشکار باید پیش بینی کند که حرکت اجرا شده تا چه اندازه قابل قبول خواهد بود.

اگر اجرای الگوی کاوشگری با موفقیت انجام گیرد، شناخت بهتری از حرکت خواهید داشت. ممکن است ورزشکار در حین اجرا، مراحل حرکت را به طور منظم انجام ندهد. یا اینکه فرضیه ی درست را عجولانه اجرا کند. اگر ورزشکار با انعطاف پذیری و ظرافت لازم، جریان حرکت را اجرا کند، اجرای حرکت تقویت می شود.

روش حرکت در الگوی کاوشگری:

برای تمرین و تقویت الگوی کاوشگری روش های متعددی در فرایند حرکت وجود دارد.

مهمترین روش ها عبارتند از:

روش حرکت دوگانه:

این روش، گامی برای شناسایی حرکت هر دو ورزشکار است که با توجه به هدف های معینی، از طرف ورزشکار و حریف مقابل تنظیم می شود. اجرای این روش، مستلزم توجه به نکات مختلفی است که ورزشکار و حریف تا حدودی آن را رعایت می کنند. اولین مسأله ای که باید به آن توجه کرد، میزان ارزش، ظرفیت و کیفیت حرکت هاست. اگر انتظار داشته باشید که از هر حرکت نتایج خوبی حاصل شود، باید قبل از اجرا به طراحی بپردازید تا در کسب هدف های حرکتی مطمئن تر باشید. اگر چه حرکت ها به هر دلیل با یکدیگر پیوند داده می شوند، اما شاید گردش این حرکت ها بین هم به چند ثانیه هم طول نمی کشد.

گردش حرکت را از نظر برنامه ریزی می توان به سه مرحله تقسیم کرد:

الف- فعالیت های قبل از حرکت:

برای بالا بردن کیفیت حرکت و جلوگیری از بعضی موانع احتمالی باید در این مرحله به نکاتی توجه کنید:

1- موضوع گردش حرکت باید قبلا طراحی شود.

2- هدف گردش حرکت دقیقا مشخص شود.

3- قبل از شروع حرکت، سرعت و نیروی مورد نیاز بررسی شود.

4- موضوع همکاری ها بین دو حرکت بررسی شود.

5- سؤال هایی که ورزشکار در حین گردش حرکت باید مورد توجه قرار دهد.

6- وظایف هر یک از اجزای حرکت، نسبت به جمع آوری اطلاعات معین شود .

7- طرز رفتار حرکت حریف معین و مشخص شود.

ب- فعالیت های ضمن گردش حرکت:

هنگام اجرای حرکت، ورزشکار باید نوع برخورد حریف و فعالیت های آن را زیر نظر داشته باشد و هدایت کند. ورزشکار باید برای مناطقی از حرکت حریف برنامه هایی در نظر داشته باشد. همچنین جریان حرکت را به گونه ای هدایت کند تا هر چه بیشتر شرکت فعالانه داشته باشد. البته باید توجه داشت که اجرای همه ی فعالیت ها طبق برنامه ی پیش بینی شده بسیار مشکل است و عوامل متعدد و مختلفی وجود دارد که روال طبیعی حرکت را به هم می زند. به همین دلیل در همه حال انعطاف پذیری در اجرای برنامه را نباید از نظر دور داشت. ممکن است سؤال جدیدی به نظر ورزشکار برسد که قبلا در مورد آنها فکر نکرده است. در این صورت زمان نیز برای پاسخ گویی به این سئوالات باید در نظر گرفته شود.

پ- فعالیت های پس از گردش حرکت:

معمولا در فعالیت های پس از گردش حرکت، ورزشکار اطلاعات حرکتی خود را طبقه بندی و تثبیت می کند. تفکر خلاقانه به آنچه اتفاق افتاده است به ورزشکار کمک می کند تا نتایج گردش حرکت خود را به عنوان تجربه ی شخصی، روشن سازد و تقویت کند.

روش آزمایشی:

در این روش مستقیما حرکتی اجرا نمی شود، بلکه ورزشکار به دنبال موقعیت و شرایطی است تا جواب مسأله ی حرکتی را کشف کند و پاسخ دهد. به عبارت دیگر روش آزمایشی فعالیتی است که در جریان مسابقه در برخورد با حرکت حریف و با توجه به تجربه ی هر ورزشکار به کار گرفته می شود. این روش می تواند برای ارضای حس کنجکاوی و تقویت نیروی اکتشاف و پرورش تفکر انتقادی در ورزشکار اعتماد به نفس و رضایت خاطر ایجاد کند. روش آزمایشی می تواند فعالیت های حرکتی را برای ورزشکاران جذاب نماید و در نتیجه کمتر آنها را خسته و بی انگیزه کند. نقش مربی در این روش، نظارت بر کار ورزشکاران و هدایت آنهاست. در اجرای آزمایشی حرکت، به دلیل بی تجربه بودن ورزشکاران، ممکن است نتیجه مورد نظر به انجام نرسد. به همین دلیل توصیه می شود که پیش از آزمایش، نکات زیر رعایت شود:

1- قبل از اجرای حرکت، جریان حرکت بررسی نشود.

2- قبل از آزمایش، برای اطمینان گرفتن از نتیجه، حرکت به صورت تمرینی انجام شود.

3- برای جلوگیری از انحراف حرکت، تمرینات لازم بکار رود.

قبل از شروع حرکت، ورزشکار باید برای هر چه بهتر کردن روش حرکت، نکات زیر را رعایت کند:

1- ابتدا ورزشکار حرکت را گروه بندی کند.

2- مراحل فعالیت و وظایف هر گروه حرکتی را مشخص کند.

3- روش صحیح اجرای حرکت را بررسی کند.

4- نکات ایمنی لازم را بر حسب نیاز هر گروه تقسیم کند.

5- ورزشکار بعد از اتمام حرکت، گزارش کتبی تهیه کند. این گزارش ها باید مستقیما حاصل شواهد باشد و از روی نتایج آزمایش شده نوشته شود.

6- در صورت عدم کنترل حرکت، ممکن است حرکت به صورت غلط اجرا شود و این روش غلط در رفتار ورزشکار تثبت شود.

روش اکتشافی:

این روش معطوف به موقعیتی خاص است که در آن ورزشکار در یک موقعیت محدود، روابط بین پدیده های حرکتی را کشف و اندیشه ی جدیدی را تولید می کند. در روش اکتشافی موقعیتی فراهم می شود که با تفحص، دستکاری حرکت و به چالش کشیدن حرکت ها، روابط
پدیده های حرکتی به مفهوم و موضوع جدیدی دست می یابند. طبق این نظریه ورزشکار به جایی می رسد که از خود می پرسد، چگونه
می توان حرکتی را بهتر اجرا کرد نه اینکه صرفا حرکتی را اجرا کرد. به اعتقاد دیگر نباید ورزشکار در برابر دانسته هایش قرار بگیرد. بلکه باید ورزشکار با مسأله ی حرکتی روبه رو شود تا خود به کشف روابط امور و راه حل آنها بپردازد. زیرا اگر مربی پاسخ را مستقیما در اختیار ورزشکار قرار دهد، آنها را به مربی متکی کرده است. این امر سبب می شود تا ورزشکار از خود تفکری ارائه ندهد. در تبیین این نظریه، چهار عامل مهم نقش اساسی دارند:

1- تأکید بر فرایند حرکت:

کسب معرفت حرکتی به معنی تجربه های بدست آمده در اجرای یک فرایند حرکتی است. از این رو ورزشکار برای کشف حرکت، درگیر یک جریان استثماری می شود. در این فرایند مهم نیست ورزشکار چه انجام می دهد، بلکه مهم این است که چگونه انجام می دهد. در واقع نگرش و بینش ورزشکاران بینش از معلومات آنها اهمیت دارد.

2- تأکید بر ساختار حرکت:

رضایت خاطر از یادگیری، تأکید بر ساختار حرکت دارد. اساسا ساختار حرکت، چهار نکته ی اساسی را مطرح می کند:

الف- شناخت ساختار موضوعی حرکت حریف و درک فهم آن.

ب- درک ساختار حرکت به ورزشکار کمک می کند تا دانش مقدماتی و دانش پیشرفته فن را بیاموزد.

پ- هر چقدر جزئیات حرکت سازمان یافته و پیچیده تر شوند، بهتر و آسان تر اجرا می شوند.

ت- فهم اندیشه ی حرکت در رابطه اجزاء با کل موجب سهولت در بکارگیری می شود.

تأکید بر اهمیت شهود حسی:

علاوه بر جریان ساخت حرکت، برای ارتقاع سطح بینش حرکت، اهمیت شهود حسی تأکید می شود. درک وضعیت حرکت باید آنچنان باشد که ورزشکار با یک نگاه ژرف، موضوع و روابط عناصر موجود در آن را بفهمد. به هر حال تفکر شهود حسی، بر خلاف تفکر تخیلی ماهیتا با گام های تعریف شده ای پیش نمی رود. معمولا تفکر شهودی به کل موضوع حرکت بستگی دارد. این کار به ورزشکار این امکان را فراهم می کند که بتواند ناگهان از موضوعی به موضوع دیگر بپردازد، گام ها را نادیده بگیرد، (میانبر حرکتی) و یا راه های میانبر را به نحوی انتخاب کند که به روش ترکیبی جدید دست یابد.

4- اهمیت انگیزه ی درونی:

ورزشکار با فعالیت صحیح، موجب تقویت حرکت و رضایت خاطر درونی وی شود. زیرا پاداش های بیرونی بسیار مؤثرتر از پاداش های درونی هستند. از این رو آموزش فن که منجر به حفظ کردن محض باشد، هرگز نمی تواند مؤثرتر باشد. این نوع آموزش مبین بر درک روابط حرکت نیست. ورزشکار می تواند به جای حفظ کردن
مجموعه ای از حرکت ها، اصول را فرا بگیرند و آنها را در اجرای حرکت یاری کند. برای بازاندیشی حرکت سه شیوه پیشنهاد می شود:

1- موضوع حرکت را عوض کند.

2- یافته ها و معلومات قبلی را زیر سؤال ببرید.

3- در تمرین ها به خودتان اجازه دهید که اشتباه کنید. سپس از خودتان بپرسید که چرا چنین شده است. ورزشکار باید بدون ترس از تمسخر دیگران اظهار نظر کند و در ضمن بحث و تبادل نظریه ها به اشتباهات خود پی ببرد. به نظر می رسد که بازاندیشی نیاز به بحث آزاد دارد و بینش انتقادی انگیزه ی بیشتری با توانایی های فردی خواهد داشت.

مراحل اجرای روش اکتشافی:

روش اکتشافی، به شیوه ی کشف یا خلاقیت و نوآوری حریف بستگی دارد. به همین دلیل نمی توان برای روش حرکت اکتشافی همانند سایر روش ها مراحل دقیقا منظمی را پیش بینی کرد.

روش اکتشافی سه حالت دارد:

ابتدا مربی، اصول و راه حل مسأله را در فرایند حرکت به ورزشکار ارائه می دهد. به چنین آموزشی، آموزش توضیحی گفته می شود. در روش توضیحی هیچ کشف مستقلی از ورزشکار خواسته نمی شود. تنها وظیفه ی ورزشکار این است که مفاهیم ارائه شده را درک کند و به حافظه بسپارد. اما روش اکتشافی کاملا در مقابل روش توضیحی قرار دارد و هیچگونه توضیح یا هدایتی از طرف مربی ارائه نمی دهد.

در مرحله دوم، مربی اصولی را که برای حل مسأله ی حرکت به کار می رود، ارائه می دهد. اما راه حل مسأله را ارئه نمی دهد و هر کجا ورزشکار نیاز داشته باشد، آنها را یاری می دهد.

در حالت سوم، مربی ممکن است موقعیتی مبهم را تعلیم می دهد و راه حل های اکتشافی را بررسی می کند.

در فرایند اجرای سطوح حرکت، مربی چهار وظیفه ی عمده برعهده دارد:

1- مربی با ارائه ی موضوع و زاویه ی خاص، نحوه ی ارائه ی حرکت را بازگو می کند.

2- تفکر را در همان سطح حرکت بسط و گسترش می دهد.

3- اندیشه را به سطح قابل قبول اجرا می کند.

4- تفکر حریف را طبق الگوی حرکتش، کنترل می کند.

طبق این الگو ورزشکار اطلاعات را طبقه بنده، تعبیر و تفسیر و نتایج را پیش بینی می کند.

مراحل روش حرکت اکتشافی را به شرح زیر مطرح کنید:

مرحله ی اول: اکتشاف یک موقعیت معما برانگیز

منظور از موقعیت معما برانگیز یا مشکل آفرین، موقعیتی است که برقراری تعادل بین اعضای یک گروه حرکتی وجود ندارد و سرانجام از طریق استقرار صحیح تعادل برقرار می شود.

وقتی حرکت در حالت تعادل قرار می گیرد، فشار نیروهای وارده بر تک تک اعضاء با توجه به نقطه ی اتکاء حرکت سنجیده می شود.

البته ورزشکار برای تعادل در یک موقعیت معما برانگیز باید سطح اطلاعات حرکتی خود را در نظر داشته باشد و از حرکت های پیش پا افتاده و موقعیت های نسبتا پیچیده و غیر قابل حل اجتناب کند. بنابراین ورزشکار قبل از شروع حرکت این موقعیت ها را طراحی و کنترل می کند و در شروع حرکت به خودشان بگویند که از اجرای چنین حرکتی چه انتظاراتی دارند و آنها چه فعالیت هایی باید انجام دهند. بنابراین نباید تصور کنند که چون روش اکتشافی از طریق تفکر و بینش و تعامل با محیط انجام می گیرد، پس نیازمند طراحی نیست. برعکس اگر اندازه ی طراحی اولیه دقیق تر باشد، عمل اکتشاف بهتر صورت خواهد گرفت.

مرحله دوم: شناخت موقعیت های مسأله آفرین

در این مرحله از طریق روش اکتشافی، ورزشکار موقعیت مسأله آفرین را بررسی می کند. بهتر است ورزشکار این کار را به صورتی انجام دهد تا توجه حریف را جلب نکند و موجب برانگیختن حریف نشود .

گاهی ممکن است با روش آزمایش و خطا عمل کند و احتمال شکست وجود دارد. اما ورزشکار حرفه ای با تفکر رابطه ی اجزای حرکت را کشف می کند و از طریق درک روابط راه حل را درمی یابد.

مرحله سوم: تحلیل اطلاعات حرکتی، تفکر و کشف روابط

پس از اکتشاف موقعیت معما برانگیز، ورزشکار با تجسس و جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها، دست به کشف روابط خواهد زد. در این مرحله ورزشکار باید تمام راه حل های پیشنهادی را بررسی کند و با فکر و اندیشه به تبادل با حریف بپردازد. برای ورزشکار پاسخ های صحیح و غلط ارزش یکسانی دارد. اما او باید با پرسش سؤال های متوالی سبب شود که عقاید و اندیشه های خود را با دلایل موجه انجام دهد.

مرحله چهارم: بازاندیشی و تحلیل فرایند حرکت

در این مرحله ورزشکار با انجام فعالیت هایی به تجزیه و تحلیل فرایند فکری حرکتی حریف می پردازد. برای چنین منظوری ورزشکار
می تواند حرکت را بازاندیشی کند و مراحل حل معما و تفکر خود را در فرایند اکتشاف حرکت مرور کند. مثلا می تواند از خود بپرسد چه زمانی باید چه حرکتی را انجام دهد. چرا حریف بعضی از قسمت های حرکت را پذیرفت و بعضی قسمت های دیگر را نپذیرفت؟ چه حرکتی سبب تغییر بهتر حرکت می شود؟ آیا در جریان حرکت افکار حریف تغییر می کند؟ چه چیزی سبب این تغییرات شد؟ ورزشکار باید تلاش کند بازخورد مثبت یا منفی حریف را شناسایی کند و حرکت خود را از درون تقویت کند. این امر سبب می شود که در آینده فعال تر و با تجربه تر عمل کند.

در این مرحله ورزشکار به جای اینکه رفتار حرکتی خود را کنترل کند، باید بتواند رفتار حرکتی حریف را کنترل کند و با ایجاد رفتارهای پیش بینی شده، موقعیت مطلوب را به وجود آورد تا بتواند کاربرد آموخته هایش را در یک مسابقه ی واقعی بیازماید. در چنین نگرشی هر ورزشکار طبق استعداد و توانایی های خود (استاندارد خاص) مسائل را کشف، کنترل و پیش ببرد. شرایط باید به گونه ای باشد تا ورزشکار بتواند عقاید حرکتی خود را آزادانه انجام دهد و در مورد
راه حال های مختلف بیندیشد و به سازماندهی مفاهیم ذهنی خود بپردازد تا به این وسیله نیروی تفکر خود را تقویت کند. گاهی باید وانمود کند خودش نیز موضوع را نمی داند.

در روش اکتشافی باید میزان آمادگی ورزشکار و تفاوت های جسمی و فکری هر ورزشکار مورد توجه قرار بگیرد. ورزشکار از طریق اکتشاف می آموزد، احتمالا احساس کفایت بیشتری پیدا می کند.

یادگیری اکتشافی انگیزه ی درونی ورزشکار را برای فعالیت های دیگر بیشتر می کند و موجب استقلال و خودبرانگیختگی حرکت
می شود. همچنین این شیوه به ورزشکار می آموزد که در زمینه های مختلف حرکت تفکر کند و کارکردهای مختلف را تقویت کند و آنها را به موقع به کار ببندد. ورزشکار باید مسائل حرکتی را با یک نظم منطقی به حافظه بسپارد . در این صورت فراموشی  به حداقل
می رسد. اما نباید فراموش کرد که رفتار حرکتی هر ورزشکار به بینش فرهنگی و تربیتی او نیز بستگی دارد.

روش واحد محوری:

روش واحد محوری شامل فعالیت هایی است که با توجه به یک قسمت ازکل حرکت انجام می شود. در اینجا اطلاعات و مهارت های گوناگون بسیج می شوند و با توجه به فعالیت روی یک سلسله مسائل پیوسته و ارتباط آنها با مسائل دیگر تلاش می شود. اما گاهی اوقات به جای اینکه توجه اصلی به موضوع اصلی معطوف شود به انگیزه ی درونی او و نتیجه گیری از فعالیت او معطوف می شود.

در روش واحد محور، تنظیم منطق موضوع قابل توجه نیست، بلکه هدف ورزشکار و رغبت و فعالیت او برای رسیدن به هدف اهمیت دارد.

روش واحد موضوع محور:

در این روش، موضوعات مورد علاقه به صورت واحدهای کوچک بررسی می شوند. در این روش ارتباط موضوعات و حرکت های عمودی و افقی به صورت هم زمان بررسی می شوند.

ویژگی های روش واحد موضوع محور:

1- هدف: بررسی یک سلسله موضوعات حرکتی مرتبط به هم با توجه به تجربه ها.

2- تجربه ی حرکتی: انواع حرکت های متنوع با توجه به کارکردهای خاص.

3- تنظیم حرکت ها: ارتباط آگاهانه ی موضوعات افقی و عمودی

4- طراحی حرکت: طرح ریزی آگاهانه حرکت با توجه به نقش آنها.

5- نظریه پردازی: اجرای متکی بر پیش بینی و سرانجامی که از قبل تعیین شده است.

6- انگیزه ی درونی: ارزش گذاری و تقویت حرکت با توجه به عامل پاداش.

7- نظم و ترتیب: انضباط درونی و بیرونی حرکت.

8- ارزشیابی: بررسی حرکت با توجه به تجارب گذشته و طبقه بندی آنها.

9- پیوند حرکت ها: توجه به موضوعات به هم پیوسته و نقش آنها با یکدیگر.

10- ارزش گذاری: حرکت باثبات تر و پایدارتر اجرا شود.

11- اقناع حرکت: قانع کردن حریف به پذیرش حرکت.

روش واحد تجربه محور:

در این روش، ارتباط موضوع و فعالیت های افقی و عمودی و مرکز ثقل حرکت در نظر گرفته می شود. همکاری و مشارکت حرکت ها با یکدیگر از اهمیت خاصی برخوردار است. بنابراین در هر واحد تجربه محور، در تمام مراحل حرکت باید همکاری لازم انجام شود.

ویژگی های روش واحد تجربه محور:

1- هدف: هدف این روش حل مسأله بر اساس تمایلات و تجارب گذشته است.

2- انواع تجارب حرکتی: کسب تجارب متفاوت مربوط به هدف.

3- تنظیم تجارب حرکتی: سازماندهی به صورت افقی و عمودی.

4- طرح ریزی حرکت: همکاری مدام و مستمر بین حرکت ها.

5- یادگیری حین اجرا: درک معماهای حرکتی در حل مسأله ی حرکت.

6- انگیزه: شناخت علایق حرکتی حریف با توجه به تجارب لذت بخش.

7- انضباط: انضباط حرکت حریف یا خودتان، هر کدام به صورت مجزا بررسی شود.

8- ارزیابی: سنجش دائمی کلیه ی هدف ها در کل مسیر حرکت.

9- انگیزه محور: محور حرکت، شناخت میل و اراده ی حریف، نه تنظیم منطقی از طرف ورزشکار.

10-  میل و اراده: شناخت میل و اراده حریف. ورزشکار باید نقش سرپرست و ناظر فعالیت های حریف را داشته باشد. بالاخره ورزشکار باید اداره ی حرکت را  برعهده بگیرد.

11- رابطه ی مناسب: ایجاد رابطه ی مناسب بین حرکت ورزشکار و حرکت حریف. با این کار جرأت ورزشکار در اظهار نظر تقویت می شود.

12- یادگیری عمیق و پایدار: با پایان کار رغبت ورزشکار و اعتماد به نفس او تقویت می شود.

13- ایجاد فرصت: با این کار وقت زیاد تلف نمی شود.

ارزیابی نتایج فعالیت های حرکتی:

در فرایند حرکت، ورزشکاران فعالیت های مختلفی انجام می دهند و رخدادهای مختلفی را تجربه می کنند. اگر فعالیت های آموزش مشخص نباشد. موقعیت ایجاد شده مطلوب خواهد بود یا نه و آیا ورزشکار با کسب تجارب گذشته به هدف های حرکتی خود می رسد یا نه؟ برای رسیدن به نتیجه ای مطلوب تر ارزیابی مستمر از فرایند حرکت ضروری به نظر می رسد. نحوه ی ارزشیابی باید بر اساس نوع هدف، شرایط و فعالیت های انجام شده تعیین شود. اما در بسیاری از نظام های آموزشی مربیان نحوه ی نمره دهی به حرکت را زور بازو و قلدر مأبانه بودن ورزشکار را ملاک ارزش گذاری قرار می دهند. تمام تلاش خود را در نیروی ورزشکار می دانند. مربی با انجام دادن
تمرین های بی معنا و طاقت فرسا، سعی در جبران رسیدن به هدف
می داند و به ورزشکار خود می گوید اگر بیشتر زور زده بودی، حتما می بردی و یا اگر سریع تر عکس العمل نشان داده بودی، پیروز
می شد.

متأسفانه مربیان هیچگاه توفیق یا عیوب فعالیت های حرکتی ورزشکار خود را در میزان آمادگی ذهنی او جستجو نمی کنند. آنها فقط شکست یا موفقیت را می بینند و علت شکست ورزشکار را در خودشان نمی بینند و همه ی تقصیرات را گردن ورزشکار می اندازند.

فصل 8

ارزیابی پیشرفت حرکتی

اگر باور داشته باشید که منظور از اجرای فعالیت های حرکتی، ایجاد تغییرات مطلوب در برابر سنجش و تحلیل رفتار حرکت حریف است. در نهایت بهترین شاخص تحلیل کیفیت فعالیت های حرکتی حریف خواهد بود. برای قضاوت درباره ی میزان تغییر رفتارهای حرکتی، استفاده از  اطلاعات دقیق و تحلیل آنها خواهد بود. با این کار نتایج بدست آمده، اعتبار بیشتری خواهد داشت .

ارزشیابی پیشرفت حرکت یکی از مراحل مهم فرایند حرکت است. بدون ارزشیابی دقیق اصلاح و تقویت رخدادهای حرکتی و
تصمیم گیری برای فعالیت های بعدی امکان پذیر نخواهد بود. اگر چه ورزشکاران با سنجش و اندازه گیری رفتارهای حرکتی حریف آشنا می شوند. اما این کار سبب می شود که حریف هم دست به تحلیل حرکت شما بزند.

مفهوم اندازه گیری و ارزشیابی حرکت:

اگر یکی از ویژگی های حرکتی حریف را تحلیل و بررسی کنید. یعنی میزان تغییر رفتار حرکتی او را در فرایند حرکت بسنجید و نتایج را مرور کنید. در واقع عمل اندازه گیری انجام داده اید. اکنون درباره ی آن قضاوت (داوری) کنید.

با توجه به مباحث گذشته می توان نتیجه گرفت که ارزشیابی حرکت عبارت است از، مرور فرایند منظم برای تعیین و تشخیص اهداف حرکتی حریف، بر طبق یک برنامه و روال خاص انجام می گیرد. از این رو، بررسی بی نظم و ترتیب را نمی توان ارزشیابی دانست.  بلکه ارزشیابی حرکتی حریف همیشه مبتنی بر شناخت هدف های حرکتی اوست. آنطور که مشخص می کند که حریف به چه منظور و چگونه اهدافش را تعیین می کند. در واقع بدون توجه به اهداف از پیش تعیین شده، دستیابی به موفقیت معنایی ندارد.

اهداف ارزشیابی:

ارزشیابی حرکت از یک سو، وسیله ی تشخیص است. یعنی تحلیل میزان فعالیت های حریف در طول حرکت و پیشرفت و عواقب آن، اطلاعاتی معتبر به دست می دهد. با این روش آگاهی های لازم را از میزان تجربه، قدرت و ضعف و روش اجرای حرکت حریف و اعتبار محتوای حرکت او در اختیار شما قرار می گیرد. از سوی دیگر ارزشیابی باید وسیله ی پیش بینی باشد. یعنی نشان دهد که حریف در چه زمینه ای قادر است موفقیت بیشتری کسب کند. و در چه جنبه هایی می تواند حرکتش را بسط و گسترش دهد.

به طور کلی هدف های ارزشیابی را می توان در موارد زیر تجزیه و تحلیل کرد:

1- شناخت توانایی های حرکتی حریف که جریانی متوالی و به هم پیوسته است. به همین مناسبت، ارزشیابی تشخیص صرفا به منظور اندازه گیری رفتارهای ابتدایی، میانی و پایانی و ارزیابی میزان آمادگی جسمانی حریف سنجیده می شود. در طول فعالیت حرکتی، ارزشیابی تکوینی نیز به همین منظور به کار می رود. نتایج اینگونه ارزشیابی ها اطلاعات و شواهدی را در اختیار ما قرار می دهد که می تواند بر اساس آنها تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ کنید.

2- شناساندن هدف های حرکتی به حریف در فرایند حرکت، یکی دیگر از اهداف ارزشیابی، ایجاد زمینه ای برای جهت دادن به هدف حرکتی است.

3- اجرای حرکت به منظور بهبود و اصلاح عملکرد حرکتی خود و ضعیف کردن عملکرد حرکتی حریف می باشد. این کار به اصلاح و بهبود حرکت کمک می کند.

گاهی روش ابتدایی حرکت صحیح است. اما به دلیل مطلوب نبودن محتوای برنامه ریزی شده  و یا نامناسب نبودن شیوه ی اندازه گیری، نتایج حرکت چندان رضایت بخش نخواهد بود. در این صورت ورزشکار می تواند با تجزیه و تحلیل نتایج و شناخت ضعف ها، آنها را برطرف کند. سپس هدف ها را روشن سازد و محتوای حرکت مطلوب را انتخاب کند و تجارب حرکتی جدیدی را پیش بینی کند و از
حرکت ها بهتر استفاده کند و یا با انتخاب راه های بهتر ارزشیابی را اصلاح کند.

4- شناخت نارسایی های حرکت و ترسیم آنها، به پیشرفت حرکت کمک کند. تجزیه و تحلیل درست حرکت ها می تواند به ورزشکار کمک کند که چه حرکتی را برای جبران کمبودهایش اتخاذ کند.

5- ایجاد انگیزه و رغبت در ورزشکار به منظور تلاش و فعالیت بیشتر به منظور بالا بردن کیفیت حرکت.

6- ایجاد ارزش گذاری به شکل و فرم حرکت به منظور هر چه زیباتر شدن محصول نهایی حرکت که مرحله به مرحله به سرانجام و تولید نهایی می رسد. این امر نه تنها تحرک و فعالیت را در ورزشکار بالا می برد، بلکه باعث روحیه و شادی در تماشاچیان می شود.

اهمیت و ضرورت ارزشیابی:

اهمیت و ضرورت ارزشیابی را در فرایند فعالیت های حرکتی از دو دیدگاه می توان مورد توجه قرار داد.

1- از نظر مربی:

نقش مربی در برنامه ریزی حرکت و تصمیم گیری های صحیح در جریان فعالیت حرکتی به داشتن اطلاعات معتبر در زمینه های مختلف ورزش نیازمند است. اندازه گیری و ارزشیابی، می تواند چنین اطلاعاتی را در اختیار مربی قرار دهد:

الف- اشکالات و نقایص موجود در حرکت را از دیدگاه هدف ها، محتوا، روش ها و موارد دیگر در اختیار ورزشکار قرار دهد.

ب- میزان پیشرفت حرکتی ورزشکار و آمادگی جسمانی آنان را بررسی می کند.

پ- کارایی حرکت و مقدار و اندازه ی آن را به ورزشکار نشان می دهد.

2- از نظر ورزشکار:

چنانچه اجرای حرکت به نحو مطلوب انجام گیرد، تجربه های مختلف در بهبود حرکت او تأثیر می گذارد:

الف- ارزشیابی حرکت حریف و آگاهی از انگیزه های درونی و بیرونی حرکت او.

ب- ورزشکاران به وسیله ی ارزشیابی، به جنبه های مثبت و منفی حرکت خود و حریف پی می برند و با راهنمایی های مربی برای توسعه ی جنبه های مثبت و رفع نارسایی های حرکتی خود تلاش
می کنند.

پ- تمرین مستمر سبب خواهد شد که فنون دائما مرور شوند و از یاد نروند.

ت- نتایج شناسایی حرکت، ورزشکاران را به خودشناسی، رهنمون
می سازد.

انواع ارزشیابی:

ارزشیابی فرایند حرکت با توجه به هدف های آن به سه دسته تقسیم
می شوند و از هر کدام آنها برای منظورهای متفاوت و در زمان ها و مکان های مختلف حرکتی با شرح زیر استفاده می شود:

ارزشیابی تشخیصی:

تمام فعالیت های حرکتی برای ایجاد تغییرات مطلوب در حرکت انجام می شود. اما هر نوع  تغییر در حرکت مستلزم آمادگی قبلی ورزشکار می باشد. به همین دلیل، لازم است قبل از اجرای هر حرکت، معلوم کنید در چه موقعیتی چه فعالیتی انجام دهد. معیار مناسب برای تعیین بهترین نقطه ی شروع فعالیت حرکتی از لحاظ تأثیرگذاری در جریان حرکت است. در ضمن مسائل پیش نیاز حرکت و ترمیم آنها چیست؟ بر اساس ارزشیابی تشخیصی، هدفش بیشتر کشف نارسایی و علل حرکت است. در چنین مواقعی ورزشکار، باید ابتدا نارسایی های حرکت را ترمیم کند.

وظایف ارزشیابی تشخیصی را در مطالب زیر به خوبی می توان دریافت:

وظایف ارزشیابی تشخیصی:

1- ارزشیابی تشخیصی به منظور تعیین معلومات حرکتی حریف

2- ارزشیابی تشخیصی به منظور کشف دلایل اصلی نارسایی حرکت

3- ارزشیابی تشخیصی به منظور تعیین اهداف پایانی

الف- تشخیص مشکلات حرکتی

ب- تشخیص نقاط ضعف و ترمیم آنها

پ- کشف علل اشتباهات حرکتی

ت- عدم توانایی در مهارت های پایه

ث- عدم توانایی در کنترل حرکت

ج- عدم توانایی در پیش بینی حرکت

چ- ضعف در اعضای حرکت

ح- عوامل روانی

ارزشیابی تکوینی:

ارزشیابی تکوینی، زمانی اتفاق می افتد که حرکت هنوز جریان دارد و اجرای ورزشکار به تدریج در حال شکل گیری است. به همین دلیل ورزشکار ناگزیر است تحقق اهداف حرکت را در فاصله های زمانی معین، متناسب با اهداف حرکتی حریف تعیین کند. ورزشکار برای آنکه از چگونگی تحقق هدف های حرکت آگاه شود، لازم است امکانات حرکتی هر بخش را مورد ارزشیابی قرار دهد. این ارزشیابی به طور مستمر ارزیابی می شود یا ارزشیابی مرحله ای می شود. بدیهی است که هدف های حرکتی برای هر یک از بخش های مختلف و در فواصل زمانی معنی پیش بینی می شود. به این ترتیب معلوم می شود که ورزشکار در رسیدن به حد کمال تسلط در اجرا، بخش های معنی از وضعیت های مختلف حرکتی چه اقداماتی باید انجام دهد و از طریق حرکت ترمیمی و رفع اشکالات حرکتی، چگونه باید در رفع آنها بکوشد.

وظایف ارزشیابی تکوینی به منظور اطلاع به موقع از چگونگی اشکال های حرکتی است. اگر ارزشیابی صحیحی انجام نگیرد. دیگر فرصتی برای تغییر روش حرکت و طرح برنامه ی ترمیمی پیش نمی آید. بنابراین در شناسایی حرکت باید سعی شود که اساسی ترین و بیشترین اطلاعات در زمینه ی نارسایی های حرکت به دست می آید و نیز بهترین روش تجزیه و تحلیل حرکت بکار می رود.

موارد استفاده از ارزشیابی تکوینی:

یکی از مهمترین موارد استفاده از این نوع ارزشیابی، گام به گام پیش رفتن با حرکت یا شناخت مرحله ای می باشد. به این معنا که شناسایی مرحله فعلی برای شناسایی مرحله بعدی ضروری است.

خلاصه اینکه استفاده از این روش به ورزشکار کمک می کند تا جنبه های ضعف حرکتی حریف را کشف کند و برای اینکه بتواند ادامه دهد، باید بداند که چه کاری باید انجام دهد. همچنین ورزشکار می تواند با توجه به یافته های خود، روش حرکت خود را اصلاح (ترمیم) یا روش مناسب تری را انتخاب کند.

ارزشیابی تراکمی:

هدف از این نوع ارزشیابی، معمولا بعد از اجرای حرکت به منظور نمره دادن یا قضاوت درباره ی اثر بخش بودن حرکت، یا مقایسه ی حرکت های مختلف با یکدیگر انجام می پذیرد. بنابراین این نوع ارزشیابی پس از پایان یافتن حرکت صورت می گیرد و از نتایج حاصل از آن می توان به عنوان تجربه ای برای طراحی و اجرای فعالیت های بعدی استفاده کرد.

روش های مختلف ارزشیابی:

اغلب ورزشکاران فکرشان متوجه حرکت محدود اجرای یک فن می شود. اما باید به خاطر داشت که بسیاری از حرکت ها بر اساس مشاهده فعالیت های حرکتی حریف تدوین و برنامه ریزی می شوند. مثلا هنگام مسابقه زمان شناسی، درک از موقعیت خاص، استفاده از حرکت های پشتیبان و امنیتی، مقایسه و سنجش حرکت ها نسبت به یکدیگر، حس همکاری بین اجزای حرکت، چگونگی فرایند حرکت، قضاوت بین حرکت ها، ابتکار عمل یا نوآوری در حل مسائل حرکتی، همه ی اینها ارزشیابی هستند  که از بازخورد دو حرکت به وجود می آیند. حتی ورزشکار می تواند خود را از این قید و بند ها آزاد کند و از این ارزش ها به صورت ترکیبی استفاده نماید.

ورزشکاران در فرایند حرکت می توانند از چهار روش ارزشیابی استفاده کنند:

1- ارزشیابی از طریق مشاهده (رفتارشناسی)

2- ارزشیابی از طریق انجام کار

3- ارزشیابی از طریق آزمون و خطا

ارزشیابی از طریق قیاس:

ورزشکار می تواند از مجموع روش های فوق یا ترکیب آنها موقعیتی فراهم کند. این ارزشیابی ها به منظور به تعادل رساندن و ایجاد سازش بین حرکت ها انجام شوند. ارزشیابی موقعیتی می تواند، امکانات متعدد و جالبی را عرض کنند.

ارزشیابی از طریق مشاهده: (رفتار شناسی)

وقتی از طریق مداخله ی بین دو حرکت، رفتار یا عمل معینی شکل
می گیرد، می توان درباره ی آن به بررسی و داوری پرداخت.

انواع مشاهده:

روش مشاهده می تواند از جنبه های مختلفی بررسی و تحلیل شود که مهمترین آنها عبارتند از:

الف- مشاهده و دقت:

ممکن است در جریان حرکت، مشاهده به صورت سطحی و یا عمقی انجام پذیرد. در مشاهده ی سطحی، تکیه بر شناخت صفات ظاهری رفتار حرکت، آن هم به صورت کلی است. در این نوع مشاهده، جنبه های آشکار حرکت در ورزشکار، یعنی عمل و عکس العمل او، ملاک اظهار نظر قرار می گیرد. اما در مشاهده ی عمقی، تلاش می شود که حقایق و واقعیت های درونی حرکت کشف شوند.

ب- مشاهده ی ویژگی های حرکتی حریف:

 اگر با مشاهده ی رفتار حرکتی ورزشکار در حین اجرا، خصایص حرکتی او را شناسایی کنید و بعد به قضاوت و داوری آن بپردازید و یا اینکه از خود ورزشکار بخواهید که غرض ها و ترفندهای درونی حرکت خود را در اختیار ما قرار دهد. یا اینکه حالا رفتاری یا تمایل به پرده پوشی و پنهان کاری حرکت خود را به ما بنمایاند.

پ- مشاهده از لحاظ موقعی شناسی:

گاهی مشاهده در موقعیت عادی به وقوع می پیوندد و گاهی در یک وضع بحرانی صورت می گیرد.

ت- مشاهده ی مستقیم یا غیر مستقیم:

در مشاهده ی مستقیم ورزشکار حرکات حریف را زیر نظر گرفته و به بررسی حالات رفتاری او می پردازد. در چنین حالتی ممکن است، رفتار تصنعی به خود بگیرد و واقعیت های حرکتی خود را پنهان کند. در مشاهده غیر مستقیم ورزشکار سعی می کند رفتار حریف را در وضع طبیعی یا تصنعی بررسی کند. با استفاده از این روش ورزشکار را با حقایق و اسرار بیشتری آشنا خواهد شد. اما کیفیت، تعبیر و تفسیر یک رفتار حرکتی برای همه ی ورزشکاران یکسان نیست. بدیهی است، بسیاری از قضاوت های عجولانه که ناشی از بی اطلاعی ورزشکار است، ممکن است عواقب زیانباری داشته باشد.

ارزشیابی از طریق انجام کار:

در این روش ورزشکار می داند که ارزشیابی می شود و شرایط ارزشیابی برای همه ی ورزشکاران یکسان است. در این نوع ارزشیابی بر اساس اعمال انجام شده، تغییرات انجام گرفته و پیشرفت حرکت و نیازمندی های مهارتی ارزشیابی می شود. در این روش مهارت، قدرت، سرعت عمل ورزشکار به خوبی آشکار و ارزشیابی خواهد شد. در عین حال چنین روشی محدودیت هایی دارد. اول اینکه بسیاری از حالات ذهنی و درونی ورزشکار تا حدود قابل سنجش است. حتی نوع تعبیر و تفسیر هم برای ورزشکاران مختلف، متفاوت است.

ارزیابی از طریق آزمون و خطا:

در این نوع ارزشیابی، عمل و عکس العمل به صورت رفتار واحد حرکتی مطرح می شود. سپس در مورد رفتارهای حرکتی یکدیگر قضاوت می کنند. این نوع آزمون حرکتی در حقیقت نوعی
بده و بستان است. این نوع ارزشیابی وسیله ی خوبی است برای سنجش معلومات، قدرت تصمیم گیری، نظم حرکتی، نحوه ی استدلال، تمرکز بر روی حرکت ها، شناخت حالات حرکت.

ارزشیابی از طریق مقیاس:

به طور کلی می توان گفت، مقیاس وسیله ای است برای مشاهده ی منظم رفتار ورزشکار، تفسیر مشاهدات و تبدیل آنها به مقیاس های عددی و طبقه بندی شده است تا ورزشکار بتواند با بررسی آنها حرکت های حریف را دقیق تر بشناسد و کارایی هر کدام را بررسی کند.

حرکت های تمرین شده:

حرکت های تمرین شده، حرکت هایی هستند که غالبا به وسیله ی مربی برای بالا بردن ارتقاء حرکتی ورزشکاران تهیه و اجرا می شوند. تهیه و اجرای این نوع حرکت ها مستلزم داشتن تخصص و مهارت است. در این نوع حرکت ها ملاک و معیار نسبی اندازه گیری و سایز و اندازه ی حرکت است. از ویژگی های این نوع حرکت ها، روانی و یا نرمی حرکت است.

حرکت های خودکار: (اتوماتیک)

حرکت های خودکار، حرکت هایی هستند که به وسیله ی ورزشکار خود تهیه و تنظیم می شوند. این نوع آزمون ها غالبا با توجه به تجربه ها و مهارت های حرکتی ورزشکاران تهیه می شود و از این رو معمولا معیار بداهه در حرکت به کار می روند. بنابراین در تهیه و اجرای این نوع حرکت ها تخیل و نوآوری مفید می باشد. اما باید در نظر داشت که ویژگی های مطلوب این نوع حرکت ها، اعتبار علمی و نظم منطقی آن است.

تفاوت بین حرکت های تمرین شده و حرکت های خودکار:

تفاوت بین حرکت های تمرین شده و حرکت های اتوماتیک را می توان در چند مورد زیر بررسی و تحلیل کرد:

1- حرکت های تمرین شده در مقایسه با حرکت های خودکار، به زمان و تخصص بیشتری نیاز دارند. این آزمون ها برای تعیین مقدار مهارت ورزشکار، تهیه و اجرا می شود و بعد از چند بار، سهولت، نرمی و روانی آن ملاک قرار می گیرند.

2- نتیجه ی حرکت های تمرین شده، مشخص و قطعی و قابل بررسی مجدد است. در حالی که ممکن است حرکت های خودکار چنین ویژگی های نداشته باشند.

3- حرکت های تمرین شده، برای استفاده ی خاص تهیه می شوند. اما در حرکت های خودکار، با توجه به محتوا و هدف های اجزای مختلف حرکت تهیه می شوند. چنین حرکت هایی با توجه به مقایسه ی مناطق مختلف حرکت، شکل می گیرند.

4- حرکت های تمرین شده، نیاز به تعبیر و تفسیر ندارند و مفهوم حرکت آن مشخص است. اما برای شناسایی حرکت های خودکار نیاز به مقایسه و تشریح است.

5- حرکت های تعیین شده برای ورزشکار مبتدی و بی تجربه و بر اساس معیارهای علمی حرکت میزان می شوند و به همین دلیل دارای قدرت اجرایی، پیش بینی و درک کافی هستند. در حالی که حرکت های خودکار بر اساس نوع تمرین هایی که در سالیان گذشته آموخته شده به وجود می آیند و شکل می گیرند و ساختار منظم و منطقی پیدا می کنند.

انواع حرکت های خودکار:

هر فعالیت حرکتی به طراحی نیاز دارد. اگر در شروع فعالیت حرکتی پیش بینی لازم انجام نگرفته باشد، نباید به تحقق هدف چندان اطمینان داشت. برای اینکه حرکت مؤثر و مفید باشد، لازم است ورزشکار تصویر کلی از فرایند حرکت در اختیار داشته باشد. برای برآورده شدن منظورو مفهوم حرکت باید هدف مشخص شده ای طراحی و تهیه شود. این کار میسر نمی شود، مگر اینکه مجموعه ای از سئوالات گوناگونی تهیه و تنظیم شود.

ارزشیابی به وسیله ی طراحی مدبرانه حرکت بر چند مرحله استوار است. اولین و مهمترین مرحله، تعریف هدف های مورد نظر در اجرای حرکت است. هدف های مورد نظر باید بر اساس عملکرد حریف تعریف و تدوین شوند. بنابراین ورزشکار باید بتوان اعمال و فعالیت هایی را که انجام آنها دلیل منطقی دارد را اجرا کند. اگر چه تعریف هدف ها بر اساس عملکرد حریف کار چندان ساده ای نیست. بعد از تعیین هدف ها بر اساس رفتار حرکتی حریف، باید محتوا دقیقا مشخص شود. اهمیت محتوا به اندازه ای است که تحقق هدف های مربوط به عمل و جریان حرکت وابسته بدان است. تحلیل هدف و محتوا، دو بعدی است که باید برای اجرای کامل این دو بعد را کنار هم گذاشت و ارتباط بین آنها را بررسی کرد، بعد کنار هم قرار داد. این دو بُعد، باید ارتباط بین آنها بررسی شود. سپس ورزشکار باید تعیین کند که حرکت های متنوع در حال اجرا در میان انبوه هدف ها به دنبال چه می گردد. سپس باید به حرکت خاص و هدف آن توجه کند و مقدار زمان و انرژی مصرفی حرکت را تخمین بزند و در آخر بر اساس محتوا و روش های تجربه شده، حرکت مناسب تر را اجرا کند. خلاصه اینکه باید بتواند تا حد زیادی افکار و اندیشه ها و یا ابتکار و خلاقیت حریف را شناسایی و پیش بینی کند. هر چقدر این توانایی و بازشناسی دقیق تر باشد، حرکت با معایب کمتر اجرا ممی شود.

پرسش های حرکتی چگونه تعیین و قضاوت می شوند:

ورزشکار حرفه ای نباید به دنبال پرسش و یا پاسخی باشد، بلکه در کسری از ثانیه بلافاصله بعد از عکس العمل متفکرانه ی حریف، پاسخ مناسب تهیه و اجرا شود. وظیفه ی ورزشکار این است که پاسخ درست را از میان پرسش های گوناگون چه صحیح و چه غلط که از جانب حریف اعمال می شود، شناسایی کرده و به تناسب آن حرکتی را اعمال کند.

انواع حرکت های گزینشی:

1- حرکت های چند گزینه ای:

هر حرکت از جانب حریف، می تواند شامل چند پاسخ باشد. یعنی اجرای یک حرکت می تواند دارای چند راه حل (پاسخ) داشته باشد. معمولا از میان حرکت های مطرح شده یکی درست و بقیه معمولی هستند.

2- حرکت های صحیح و غلط:

ورزشکار در پاسخ حرکت صحیح یا غلط حریف دو گزینه دارد. نخست اینکه در پاسخ حرکت صحیح حریف، حرکتی را متناسب با درک و فهم حرکت حریف انتخاب و اجرا کند و یا اینکه با توجه به اجرای غلط حرکت حریف، با شناسایی نقطه ضعف حرکت او، حرکت درست را اجرا کند.

3- حرکت های جورکردنی:

حرکت های جور کردنی نیز مانند نوعی پازل است که ورزشکار با ترکیب قسمت هایی از دو یا چند فن، محفوظات را اندازه گیری و با قدرت طراحی و با استدلال بالا، پاسخ حرکتی مناسب را اعمال می کند. باید دقت داشت که انتخاب حرکت ها با یکدیگر نامتجانس نباشند و به درستی یکدیگر را پوشش دهند. اجرای اینگونه حرکت ها می تواند اشکال متنوع و گوناگونی داشته باشد.

4- حرکت های کامل کردنی:

در این نوع حرکت ها هر حرکت شامل دو یا چند بخش مجزا و تفکیک شده است که می توان با حذف یک قسمت و یا کوتاه کردن و یا اضافه کردن قسمت هایی از آن به مفاهیم و ادراکات جدیدی رسید. اما این کار مستلزم آن است که ورزشکار مفهوم هر قسمت از حرکت را به درستی درک و کاملا معین و مشخص کند و طبق حرکت حریف آن را تکمیل کند. اجرای این نوع حرکت ها نیاز به تخصص حرکتی بالایی دارد.

5- حرکت های کوتاه:

بدین سان ورزشکار می تواند، برای غلبه و تطبیق حرکت خود با حرکت حریف، گوشه ها و قسمت های مختلف یک حرکت را اصلاح و حذف کند. این نوع حرکت نیازمند ابتکار، طراحی و نظم فکری خاصی است. بنابراین این نوع از حرکت ها می تواند عادات حرکتی متنوعی را ایجاد کنند.

حرکت های تسلیمی:

در این نوع نگرش حرکتی ورزشکار به جای بازشناسی حرکت حریف، مانند تجزیه و تحلیل، ترکیب، قضاوت، ارزشیابی در حیطه ی شناخت حرکت، به دنبال فرصتی می گردد تا حرکت خاص خود را اجرا کند. در این نوع حرکت ها ورزشکار به دنبال نظم دادن، سازمان بخشیدن و تحلیل حرکت خود است. با وجود این، حرکت های تسلیمی محدودند. اما سنجش این نوع حرکت ها با ارزیابی سرعت و دقت و میزان آمادگی ورزشکار تعیین می شوند.

برای تصمیم گیری درباره ی اینکه کدام نوع حرکت را بکار بگیرید، باید جنبه های مهم آن را مورد توجه قرار دهید. مضافا اینکه تغییراتی که در حیطه ی عاطفی و روانی حرکت قرار دارند را برای تصمیم گیری، انتخاب نمونه های ذکر شده مشکل می باشد. در این صورت می توان از حالات، رفتار، کیفیت عمل حریف، موفقیت برنامه ی حرکتی گزینش شده را ارزشیابی کرد.

موارد اضافه:

تشکیل حرکت هماهنگ و یکپارچه و واحد هر اجرای حرکت به نوعی با یکدیگر تفاوت دارند اما وجود این تمام اجراهای مختلف قالب و چهارچوب یکسانی دارند. به هر حال موارد اختلاف هر اجرای حرکت را می توان در درجه ی یا میزان کلی و عمومی بودن آنها یا اهدافی که از پیش دارند و یا هر دو جستجو کرد.