روانشناسی

 

به نام خدا

فرهنگ تربیت دانش آموز

نویسنده: عبدالله یزدانی

من آموخته ام که اگر کودکی در خانه و مدرسه مورد محبت و توجه قرار نگیرد، سراغ آن را در جای دیگری می گیرد.

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور         : فرهنگ تربیت دانش آموز/ نویسنده عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: دوقلوها، 1396.

مشخصات ظاهری           : 68 ص.: مصور؛ 5/14 * 5/21 س م.

شابک                         : 60000ریال 3–20–8739-600–978

وضعیت فهرست نویسی    : فیپا

موضوع                      : معلمان – روابط با شاگردان

موضوع                      : Teacher – student relationships

موضوع                      : معلمان – اثربخشی

موضوع                      : Teacher – effectivenships

موضوع                      : روانشناسی تربیتی

موضوع                       : Educational psychology

رده بندی کنگره              : 1396 4 ف 4ی/1033 LB

رده بندی دیویی              : 1023/371

شماره کتابشناسی ملی       : 4658166

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1396

شمارگان: 1000

شابک:3 – 20 – 8739 – 600 – 978

قیمت : 6000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

مقدمه.......................................................................9

نکات کلیدی..............................................................10

ویژگی معلم مهربان……............................................11

شادابی چهره و غم زدایی ازدانش آموز............................11

خوش گمانی و مثبت اندیشی..........................................12

نرم خویی.................................................................12

گشاده رویی...............................................................12

آراستی.....................................................................13

نیکی به دانش آموز و پرهیز از کینه.................................13

بازگو کردن عیوب دانش آموز از روی خیرخواهی...............13

سپاسگذاری................................................................13

دانش آموز تشنه ی محبت است.......................................14

از کلمات محبت آمیز استفاده کنید.....................................14

پرهیز از مجادله..........................................................14

پرهیز از سخت گیری...................................................14

احسان و تفضل...........................................................15

احترام به شخصیت دانش آموز.......................................15

اصلاح باورهای غلط...................................................15

امید.........................................................................16

با دانش آموز مطابق سنشان رفتار کنید.............................16

توجه به نکات مثبت دانش آموز......................................16

بازگو کردن خوبی های دانش آموز.................................17

نادیده گرفتن عیوب دانش آموز.......................................17

گذشته ها را فراموش کنید..............................................18

شناخت درست دانش آموز.............................................19

تکنیک های مفید کمک به دانش آموز...............................19

جلسه ی گفتگو...........................................................19

ماهرانه پاسخ دهید......................................................20

وظایف خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهید.................20

انواع مختلف حمایت...................................................20

انواع حمایت ها.........................................................20

حمایت کردن از طریق رفتار........................................21

گفتگوی حمایتی را تمرین کنید......................................21

اگر خواسته ها و انتظاراتتان برآورده نشد........................21

آموزش مهارت های عاطفی.........................................22

شناسایی نیازهای دانش آموز........................................22

تکنیک تغافل............................................................22

محبت.....................................................................22

کنترل زبان..............................................................23

رشد اجتماعی............................................................23

رشد جنسی...............................................................24

رشد اخلاقی..............................................................24

عدم خویشتن داری......................................................24

تربیت دانش آموز.......................................................25

چگونه دانش آموز را تشویق کنید؟..................................25

قدرت بخشش در جریان عملکرد غلط..............................26

چرا باید برخی از رفتارهای منفی دانش آموز را نادیده بگیرید؟….26

چگونه به دانش آموز پاداش دهید؟...................................27

نکات مهم.................................................................27

چگونه دانش آموز را تنبیه کنید؟.....................................28

روش تصحیح رفتار غلط..............................................28

نکات مهم.................................................................28

ایجاد محدودیت برای دانش آموز....................................28

گوش کردن به حرف های دانش آموز و صحبت با آنها….....29

سرزنش دانش آموز ممنوع...........................................29

دانش آموز آزار دیده به توجه معلم نیاز دارد......................31

موفقیت تحصیلی........................................................31

رابطه ی مشکلات تحصیلی و مشکلات رفتاری.................31

دیوار تنش و جدایی عاطفی را بشکنید..............................32

چگونه فکر می کنید....................................................32

عادات ناپسند.............................................................32

جملات تحسین کننده بگویید...........................................33

واضح و صریح سخن بگویید.........................................33

عادل و منطقی باشید....................................................34

جدی و ثابت قدم باشید..................................................34

به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه داشته باشید............34

در روش های تربیتی خودتان باید تغییراتی ایجاد کنید...........34

ارتباط خودتان را اصلاح کنید........................................35

مثبت باشید................................................................35

سعی کنید با دانش آموزان کنار بیایید...............................35

توجه مثبت به دانش آموز..............................................36

برای دانش آموز وقت بگذارید........................................36

در لحظات سخت به کمک دانش آموز بیایید.......................36

بدانید چه رفتارهایی در آنان طبیعی است..........................36

رفتار دانش آموزان را بررسی و تحلیل کنید......................37

دقیق باشید و به جزئیات توجه کنید..................................37

ارتباط غیر کلامی......................................................38

شیطنت و لجبازی.......................................................39

تخلیه احساسات منفی سر دیگران....................................39

بیش از حد بر خطاها و اشتباهات دانش آموز تمرکز نکنید….40

اهمیت تنبیه بدون تحقیر در چیست؟.................................40

آیا همه ی تنبیه ها مضر هستند؟.....................................40

تنبیه بدنی آری یا نه؟...................................................41

کتک زدن شرایط را بدتر می کند...................................41

تنبیه لفظی و کلامی....................................................42

تنبیه بدنی................................................................42

دانش آموزان از شما الگو می گیرند...............................43

به دانش آموزان هشدار دهید.........................................43

آرام و خونسرد باشید..................................................43

توجه نکردن به برخی اشتباهات دانش آموز......................44

سعی کنید مثبت نگر باشید............................................44

قبل از اینکه چیزی بگویید، فکر کنید................................45

به دانش آموزان توجه کنید.............................................46

احساس مسئولیت در دانش آموز......................................46

ویژگی های زیر بیانگر معلم نمونه است............................47

نکته ی مهم................................................................47

معلمان کم تجربه چه زمانی دست به تنبیه می زنند................48

استفاده از الگوهای غلط ممنوع........................................48

حقیقت تلخ..................................................................49

آموزش ادب با بی ادبی امکان ندارد..................................49

آموزش ارزش ها و مسئولیت ها......................................50

از جنگ تا صلح..........................................................50

بیان احساسات بدون حمله ور شدن به دانش آموز.................51

مسئولیت حق بیان و حق انتخاب......................................52

ایجاد فضای سالم.........................................................52

استفاده از جملات مثبت.................................................52

آسان گیری و آسان گیری بیش از حد................................53

انضباط در گذشته و در حال...........................................53

فرونشاندن خشم...........................................................54

عدالت.......................................................................55

توجه کردن به خوبی ها.................................................55

کنترل و اصلاح زبان....................................................55

راستگویی..................................................................55

کارهای خوب دانش آموز را تحسین کنید............................56

دانش آموزان را همانگونه که هستند بپذیرید........................56

در هنگام عصبانیت تدریس نکنید......................................56

کنترل بر رفتار خود.....................................................56

راه ایجاد نشاط و شادمنی...............................................56

حذف عیب جویی و بی احترامی به دانش آموز....................56

خوش خلق و بشاش باشید...............................................57

برای دانش آموز الگوی مناسبی باشید................................57

اطمینان و اعتماد به دانش آموز.......................................57

صبور و حوصله داشته باشید..........................................57

تکیه گاه دانش آموزان باشید............................................58

بردبار باشید...............................................................58

با گذشت باشید............................................................58

خویشتن دار باشید........................................................58

خصلت های زیبا را به دانش آموزان بیاموزید.....................58

راز موفقیت...............................................................58

خصلت های زیبا.........................................................59

نیکی کنید..................................................................59

رفتارهای محبت آمیز...................................................59

به دنبال راه حل ها بگردید.............................................59

رابطه ی صادقانه.......................................................60

روش تربیتی برده وار.................................................60

از بگو و مگو بپرهیزید................................................60

با دانش آموزان مدارا کنید.............................................61

قانون جذب................................................................61

آموزش روش فکر کردن صحیح به دانش آموز...................61

درس های زندگی با استفاده از الگوهای موفق....................62

آینده ی دانش آموز.......................................................63

پاکسازی افکار منفی....................................................63

تجارب با ارزش.........................................................63

با دانش آموزان زیبا و مثبت صحبت کنید..........................64

سلامت روح..............................................................65

درخواست دانش آموز...................................................65

معلم با تجربه آموخته است.............................................66

مقدمه

این کتاب، مجموعه ای است کاربردی که به مسائل و مشکلات آموزش دانش آموزان می پردازد. در این کتاب راهنمایی های ارزنده ای از جنبه های رشد علمی، رشد شناختی، رشد عاطفی، رشد جنسی و رشد اخلاقی، برای عموم معلمان قابل استفاده خواهد بود.

نکات کلیدی:

1- معلم انسان ساز است، همچنان که قرآن انسان ساز است.

2- دانش آموز رفتار با دیگران را از معلم خود می آموزد.

3- مدال افتخار معلم، مدارا با دانش آموز است.

4- کامل ترین مرتبه ی معلم نمره ی بیست در اخلاق و رفتار است.

5- دانش آموز باید لذت گفتاری، لذت رفتاری، لذت کلامی و لذت حرکتی را از معلم خود مشاهده کند.

6- نباید شخصیت و عواطف دانش آموز خدشه دار شود.

معلمان باید موقعیت های رفتاری مناسب را اختیار کنند.

7- معلم کارخانه ی انسان سازی است.

8- معلم باید طوری رفتار کند تا دانش آموزان انرژی مضاعف بگیرند

ویژگی معلم مهربان:

اگر معلم دوستدار نفوذ در دل دانش آموزان باشد و می خواهد با شور و شوق آنها روبرو شود. آنوقت باید سعی کند مسائل را از دیدگاه آنان بنگرد. و هرگز توقع نداشته باشد که دانش آموز همانند انسان بالغ فکر کند. اگر معلمین توانستند به افکار و اندیشه های دانش آموز جهت دهند، موفقیت بزرگی را کسب کرده اند. بنابراین هوشمندانه رفتار کنید.

شادابی چهره و غم زدایی ازدانش آموز:

همه دوست دارند با افرادی که شاداب هستند و در زدودن غم آنها نقش دارند، دوستی کنند. معلم اگر توانست با رفتار و برخورد خود غمی را از چهره ی دانش آموز بزداید، هنر کرده است.

زدودن غم و ناراحتی، یأس و ناامیدی، یکی از وظایف معلم
است. چنانچه کلاسی با نشاط داشته باشید، راندمان و کیفیت تحصیل دانش آموزان، افزایش می یابد.

پیامبر (ص) فرموده اند:

پس با رویی بشاش و چهره ای گشاده با آنان برخورد کنید و بدین وسیله محبتشان را جلب کنید.

معلمی که چهره ی بشاش داشته باشد، به راحتی می تواند در
دانش آموزان نفوذ کند. اما اگر عبوس و گرفته باشد، در برقراری ارتباط با دانش آموز خیلی موفق نیست. سعی کنید شاداب و گشاده روباشید تا در ارتباط مؤثر با دانش آموز موفق تر باشید.

چهره ی بشاش و شاداب، سبب شادمانی دانش آموز خواهد شد.
خنده رویی و برخودر شاد با دانش آموز، دوستی و محبت می آورد. همچنان که عبوس بودن و با چهره ی درهم کشیده با دانش آموز روبرو شدن، خلق و خوی دانش آموز را تغییر می دهد. یعنی
دانش آموز از معلم خود الگو می گیرد. بنابراین با گشاده رویی و حسن خلق با دانش آموز برخورد کنید.

خوش گمانی و مثبت اندیشی:

هنگامیکه معلم نسبت به دانش آموزتفکر مثبت داشته باشد، در دل آنها نفوذ می کند و آنها هم او را دوست خواهند داشت. وقتی دانش آموز نسبت به معلم خود خوش گمان باشد، آنها این حس زیبا را درک خواهند کرد و احساس امنیت و آرامش خواهند داشت. این کار سبب خواهد شد تا در آینده در اجتماع نسبت به دیگران خوش اخلاق و خوش گمان باشد، و نسبت به مسئولیت های اجتماعی احساس مسئولیت کند.

نرم خویی:

معلمی که خوش رفتار و ملایم باشد، در جلب دانش آمو موفق تر است.

خداوند متعال در قرآن می فرماید: (سوره ی آل عمران، آیه 159)

ای پیامبر! تو در پرتو رحمت خداوند، با مردم برخورد نرم و ملایم داری، اگر تندخو و سخت دل بودی مردم از اطرافت پراکنده می شدند.

حضرت علی (ع) در وصایایش به فرزندش امام حسن (ع) می فرماید:

هر کس با تو به غفلت و تندخویی مواجه می شود، با او به نرمی و ملایمت برخورد کن. چه نرمی با وی می تواند به سرعت، موضع را تغییر دهد و او را با تو نرم و ملایم سازد.

بیشتر معلمین موفق مورد اقبال و توجه دانش آموزان بوده اند. بنابراین نرم خویی در ایجاد محبت، نقش بسیار فراوانی دارد. غالبان افراد
نرم خو و ملایم را همه دوست دارند.

امام سجاد (ع) می فرماید: (صحیفه ی سجادیه، دعای مکارم الاخلاق)

بارالها! به لطف و رحمتت، جامعه را به اخلاق نرم متخلق کن و آنان را به این صفت پسندیده، متصف نما.

گشاده رویی:

امام علی (ع) می فرماید: (نهج البلاغه، حکمت 6)

گشاده رویی وسیله ی جلب محبت است.

معلم با گشاده رویی در دل دانش آموز جای می گیرد. اما ترش رویی و تند خویی، ارتباط معلم و دانش آموز را خدشه دار می کند.

خداوند متعال در قرآن به پیامبر (ص) می فرماید: (سوره ی حجر، آیه 88)

بال عطوفتو مهربانی ات را بر مردم بگستران.

آراستی:

لباس تمیز، استعمال عطر، شانه و مسواک زدن، آرایش کردن
موی سر از اخلاق پیامبران الهی است. باید توجه داشت پوشیدن لباس نامناسب باعث عدم تمرکز دانش آموز می شود. بنابراین نظافت سبب جلب محبت دانش آموز خواهد شد.

نیکی به دانش آموز و پرهیز از کینه:

امام رضا (ع) می فرماید:

دل های مردم، به این تمایل فطری آفریده شده است که نیکی کنندگان به خود را دوست دارند و بدی کنندگان به خویش را دشمن دارند.

پس برای نفوذ در دلهای دانش آموزان باید خوب وخیر رسانی به آنها را سرلوحه  خود قرار دهید.

نکته: برای رواج خوبی ها و نجات جامعه از کینه ها و دشمنی ها وظیفه ی معلم است که دانش آموزان را با مکارم اخلاق پسندیده آشنا کند و این حاصل نمی شود، مگر اینکه معلم خود الگوی مناسبی برای دانش آموزان باشد. در غیراینصورت در آینده جامعه ای پرتنش و پراضطراب  خواهیم داشت و بداخلاقی، طلاق، بزهکاری ها و جرم و جنایت و مخصوصا بیمای های رواین افزایش خواهد یافت.

بازگو کردن عیوب دانش آموز از روی خیرخواهی:

اگر روحیه ی تان به گونه ای است که نمی توانید با مشاهده ی اشتباهات دانش آموز، بی تفاوت باشید و برخود لازم می دانید که راه درست را به آنها نشان دهید، در نحوه ی مطرح ساختن موضوع دقت کنید. البته سعی کنید تذکرتان را با خیرخواهی و ظرافت و بدون ردپایی از ملامت و سرزنش انجام دهید. در این صورت دانش آموز به حسن نیت معلم پی برده و محبتشان به شما جلب خواهد شد.

سپاسگذاری:

سپاسگذاری علاوه بر ایجاد مهر و محبت و نفوذ در دل دانش آموز سبب خواهد شد کارهای خوب تداوم داشته باشند. بدین وسیله خوبی ها و زیبایی ها رواج پیدا می کند. برای مثال بعد از پایان کلاس درس معلم از دانش آموزان تشکر کند که یک روز از زندگی شان را برای کسب علم و دانش صرف کرده اند و برای آنها آرزو کند که روز آینده با امید و تلاش بیشتر به کسب علم و دانش بپردازند.

دانش آموز تشنه ی محبت است:

دانش آموز تشنه ی محبت است و روح ناآرام او را چیزی همانند محبت سیراب نمی کن. اگر می خواهید دانش آموز، شما را دوست داشته باشد، از محبت به او دریغ نکنید.

از کلمات محبت آمیز استفاده کنید:

برای اینکه دانش آموز، معلم خود را دوست داشته باشد، همواره سعی کنید از کلمات و الفاظ محبت آمیز استفاده کنید. زیرا دانش آموزان از این کلمات زیبا لذت می برند و هنگامیکه علاقه و محبت معلم را نسبت به خود احساس می کنند، نسبت به معلم خود علاقمند می شوند.
بدین ترتیب به راحتی فرامین و دستورات معلم را با جان و دل قبول می کنند.

پرهیز از مجادله:

پرهیز از گفتگوی بی فایده سبب دوری دانش آموز می شود.

خداوند در قرآن می فرماید: (سوره ی نحل، آیه 125)

با گفتگوی منطقی، مطلب خود را بیان کنید.

بنابراین از مشاجره و جر وبحث بپرهیزید و با استدلال و دلیل، مطلب و نظر خود را بیان کنید.

پرهیز از سخت گیری:

آسان گیری به دانش آموز و دوری از سخت گیری، سبب دوستی و رفاقت می گردد. ملاطفت صفت پسندیده ای است.

امام باقر (ع) می فرماید: (اصول کافی، جلد 2، ص 355)

نزدیک ترین عمل به کفر، زمانی است که دیگری را به سبب
لغزش هایش مورد سرزنش و ملامت قرار دهید.

پیامبر (ص) فرموده اند:

اگر خدمتگذار یکی از شما مرتکب عمل زشتی شد، باید حد شرعی بر وی جاری شود، نه اینکه مورد ملامت و سرزنش قرار گیرد.

امام سجاد (ع) در دعای مکارم الاخلاق می فرماید: (ترک تحقیر)

بارالها! مسلمانان را موفق بدار که سرزنش یکدیگر را ترک گویند و زبان به ملامت این و آن نگشایند.

احسان و تفضل:

اگر دوست دارید در دل دانش آموز جایگاهی داشته باشدی، در حق آنها تفضل و احسان کنید. پزش باید درعلاج بیماری بکوشد نه اینکه مریض خود را سرزنش کند. بنابراین معلم باید به جای مذمت و سرزنش، راهکارهای مناسب ارائه دهد.

احترام به شخصیت دانش آموز:

اگر معلم توانست برای شخصیت دانش آموز احترام قائل شود، قلوب آنها را تسخیر نموده و در دلهایشان جای خواهد گرفت. نمونه هایی از اکرام به شخصیت دانش آموز عبارتند از: سلام کردن، احوالپرسی نمودن، به نظرات آنها توجه نمودن، برای هویت و شخصیت آنها ارزش قائل شدن، از تحقیر آنها اجتناب کردن، نیکی کردن و...

اگر معلم توانست موقعیت دانش آموز را درک کند و احترام بگذارد و از کوچک شمردن آنها دوری کند، سبب جلب مهر و محبت آنا
می شود و به چنین معلمی علاقمند می شود.

اصلاح باورهای غلط:

در روابط بین شاگردان، نگرش های اشتباهی وجود دارد. اما اگر با تفکر منفی درباره ی دانش آموز خود و روحیه ی بد به اقدامی دست بزنید، سودی بدست نمی آورید. برای ایجاد تحول در امر آموزش و پرورش، به روحیه یی خوب و تفکر مثبت نیاز دارید. ذهنیت های ویرانگر و پیش داوری های نادرست درباره ی دانش آموز می تواند مانند گردابی، روابط بین معلم و دانش آموز را از هم بپاشد. در اینجا نوع نگرش معلم نسبت به موضوع، رفتار و قضاوت هایی که
می کندی اهمیت دارند. اگر نگرش شما مثبت باشد، رفتار منفی
دانش آموز را اصلاح می کنید.

نخستین و مهمترین گام برای بهبود عملکرد دانش آموز، اصلاح نگرش و باورهای خودتان است که در زیر به برخی از آنها اشاره
می شود:

امید:

در گام نخست باید باور کنید که هنوز دیر نشده است. ممکن است باور کنید که همه ی راه حل ها را امتحان کرده اید. شاید احساس خستگی و سردرگمی کنید، ممکن است احساس شکست خورده ها را داشته باشید. اما برای موفقیت در مسیر ترمیم اشتباهات دانش آموز، باید از این ذهنیت ها فاصله بگیرید. فقط کافی است به خودتان بگویید: دوست دارم یک راه حل جدید برای ترمیم اشتباهات دانش آموز پیدا کنم و به او ارائه دهم. اگر برای تلاش دوباره همت نکنید به گونه ای از اصلاح و نجات دانش آموز خود شانه خالی کرده اید.

اگر چه بارها تحمل کرده اید و بارها ناامید شده اید و بارها فکر
کرده اید وضعیت می توانست بهتر باشد، باید یک بار دیگر امتحان کنید.

با دانش آموز مطابق سنشان رفتار کنید:

به جای اینکه مثل افراد بالغ و با تجربه با دانش آموزان صحبت کنید. سعی کنید با کودکان کودکانه رفتار کنید. یعنی...

شما می توانید از راه حرف زدن، به شیوه ای مناسب که کنترل شما را بر اوضاع افزایش دهد، خودتان را برای برقراری رابطه ای درست آماده کنید. تهیه ی فهرستی از جمله های مثبت می تواند به شما کمک کند. برای نمونه از جمله های زیر استفاده کنید:

1- نگرانی و داد و فریاد هیچ کمکی نمی کند.

2- مشکلات چیزی نیست که راه حلی نداشته باشد.

3- سر انجام با درایت دانش آموز را اصلاح می کنم و...

توجه به نکات مثبت دانش آموز:

اندیشه های ما بر احساسات و رفتارهای ما تأثیر مستقیم دارند.
اندیشه ی منفی نسبت به دانش آموز، همیشه به رفتارها و احساسات منفی می انجامد. انسان ها به واسطه ی شیوه ی اندیشیدنشان شناخته می شوند. آنهایی که دید منفی دارند، دنیا را یک جور دیگر می بینند. به یاد داشته باشید در موقعیت های سخت و بخرانی افراد سنگ محک می خورند. لحظه ای با خود تصور کنید که اگر دانش آموز خطا کار را آوردهند، چه احساسی به او پیدا می کنم!؟ در چنین وضعیتی که همه ی احساسات و اندیشه ها و هیجانات شما منفی است، با او چه رفتاری می کنید؟ آیا می توان انتظار داشت با چنین رفتاری او را اصلاح کنید. اگر از در مهربانی و سازش وارد شوید، رفتار شما در ذهن او، قضاوت های منفی مخابره نمی کند. پس تا زمانی که نتوانید تفکر ها و احساسات مثبت به خود پیدا کنید، نمی تواندی به بهتر شدن اوضاع امید داشته باشید.

بنابراین به جای اینکه اشتباهات دانش آموز را بزرگ نمایی کنید، برای چند لحظه به نقاط مثبت او توجه کنید. زمانیکه اندیشه های منفی درباره ی او به سراغتان آمد، می توانید کمی دلخور باشید و با حالت بدن و تن صدا ناراحتی خود را ابراز کنید، اما این کار نباید تند و زننده باشد و باید چند لحظه بعد محو شود. این روش با وجود سادگی بیش از حد تصور، نتایج بسیار خوبی خواهد داشت.

به تدریج قالب ذهنی دانش آموز با رفتارهای جدی انطباق می یابد. در چنین فضایی، رفتارهای مثبت جایگزین رفتارهای منفی می شود. در چنین فضایی، احساسات مثبت پدیدار می شوند. بنابراین تنها در صورت وجود جو مثبت می توانید جنبه های منفی را از بین ببرید.

بازگو کردن خوبی های دانش آموز:

اگر می خواهید قلوب دانش آموزان را تسخیر کنید از محبت به آنها دریغ نکنید تا شما را دوست داشته باشند. سعی کنید همیشه به خوبی های دانش آموز توجه کنید و از بازگو کردن خوبی های آنها دریغ نکنید. گاهی اوقات معلمان کم تجربه فقط به دنبال عیوب دانش آموز خود می گردند و اگر عیب و نقص کوچکی مشاهده کنند، آن را بزرگ می کنند و به آن دامن می زنند. هنر آن است که خوبی های آنان را ببینید و بازگو کنید.

امام صادق (ع) می فرماید:

ای خداوندی که زیبایی ها را آشکار می نمایی و زشتی ها را می پوشانی.

بنابراین نشر خوبی ها و پنهان کردن بدی های دیگران از سجایای انسانی و اخلاق کریمه است.

گفتن خوبی ها، علاوه بر اینکه سبب نشر و گسترش خوبی ها
در جامعه می گردد. موجب می شود فردی که خوبی هایش بازگو
می شود، نسبت به بازگو کننده ی آن خوبی ها علاقمند شود.

امام سجاد در فرازی از دعای مکارم الاخلاق در صحیفه ی سجادیه می فرماید:

پروردگارا! موفقم بدار تا خوبی های اهل معروف را افشا نمایم و عیب کسانی را که به آن مبتلا هستند، مستور دارم.

نادیده گرفتن عیوب دانش آموز:

اگر دوست داری دانش آموز شما را دوست داشته باشد، همواره سعی کنید عیوب آنا را بپوشانید. آنوقت محبوب دانش آموز خواهید شد و به شما علاقمند می شود. البته این بدان معنا نیست که امر به معروف نکنید و تخلف های عمدی را نادیده بگیرید. اما در بیشتر مواقع با تذکر دوستانه آن اشتباهات قابل جبران است.

امام سجاد (ع) در دعای مکارم الاخلاق می فرماید:

خداوندا! به من توفیق ده تا اعمال زشت خلق را مستور سازم. آنهارا پیش دیگران بازگو نکنم. و گناهانشان را همچون خودت بپوشانم.

حضرت علی (ع)  در عهد نامه ی خود به مالک اشتر زمانی که او به فرمانداری مصر برگزیده شد، چنین فرمودند:

(... البته باید دورترین مردم حوزه ی مأموریت، از تو و مبغوض ترین آنان نزد تو، کسانی باشند که بیشتر در جستجوی معایب دیگران هستند. چرا که در مردم عیوبی وجود دارد که والی، شایسته ترین فرد در پنهان داشتن آنهاست. پس در مقام کشف عیوبی که از تو پوشیده است مباش.

گذشته ها را فراموش کنید:

هیچ کس برای اشتباه کردن، ارزش قائل نیست. حتی فردی که اشتباهی را مرتکب شده است. فکر کردن به رفتار گذشته ی دانش آموز، شما را از آمادگی برای برطرف کردن نقاط ضعف ایشان مأیوس می کند!؟

به یاد داشته باشید شما در شکل گیری رفتار درست نقش مهمی دارید.

شناخت درست دانش آموز:

دنیای دانش آموز، خام و ناپخته است. آگاهی آنها برای رفتارهایشان تعریف درستی ندارند. به یاد داشته باشید، شما می توانید در درک و فهم دنیای واقعی نقش بنیادی داشته باشید.

راز موفقیت آن است که آنان را درک کنید و پذیرش اشتباهات آنان، روشی برای احترام به اوست. در واقع باید مشکل گشا باشید، نه مشکل آفرین. شاید آنها بنا به دنیای خود راه حل های ناجوری ارائه می دهند. اما شما می توانید تجربه های جدید و مفیدی داشته باشید که بتواند آنها را از برداشت های  غلط نجات دهد.

تکنیک های مفید کمک به دانش آموز:

بدون شک یکی از افراد مهم و سرنوشت ساز دانش آموز، معلم است. تأکید می کنم از هم اکنون – با مهر و عطوفت و بزرگ منشی با او برخورد کنید و رفتارهایش را با رفتارهای پسندیده پاسخ دهید. به او نشان دهید که می توانست بهتر از این عمل کند. کلید طلایی باز کردن قفل بسته ی ذهن دانش آموز، معلم است که با ایجاد رابطه ی عاطفی در این راه موفق می شود.

نکته: بدون شک برقراری ارتباط معنوی و صبر و حوصله شما عامل موفقیت است. یعنی ارتباط درست می تواند بسیاری از مشکلات اخلاقی را برطرف کند.

جلسه ی گفتگو:

هم صحبتی معلم و دانش آموز، در ایجاد ارتباط مؤثر نقش قطعی دارد. متأسفانه مشاهده می شود، در چنین مواقعی معلمین کم تجربه از مهارت لازم برای گفتگو با دانش آموز برخوردار نیستند. بنابراین بدون توجه، گرفتار بحران های جبران ناپذیری می شوند.

نکته: شرط لازم صحبت ثمر بخش، روش سخن گفتن است. باید بتوانید ارتباط معناداری بین سخنان خودتان با عملکرد دانش آموز داشته باشید و درگیر موضوع و حل آن شوید، نه اینکه خودتان را با دانش آموز درگیر کنید. شاید لازم باشد عواقب رفتار یا عملکردش را به او
گوش زد کنید.

ماهرانه پاسخ دهید:

پاسخ می تواند، ارائه ی راه حل جدید باشد. برخی به طور طبیعی بر سر هر موضوعی پرخاشگری می کنند. اما شما اینگونه رفتار نکنید. موضوعات را تحلیل کنید و درباره ی آن به بحث و گفتگو بپردازید. بکوشید هنگام گفتگو به گونه ای عمل کنید که او را نرنجاند و ماهرانه به سئوالات پاسخ دهید.

وظایف خود را به بهترین نحو ممکن انجام دهید:

یکی از علائم وجود مشکل در رابطه ی معلم و شاگرد می باشد.
این بدان معناست که شما متعهد می شوید که با آنها جر و بحث
نکنید. متعهد می شوید در یک سال تحصیل، شادی و دوستی را در رابطه ی تان زنده نگه دارید. و پناه آنها در سختی ها باشید.

انواع مختلف حمایت:

حمایت، کار بسیار شگفتی است. راه های بسیار زیادی برای حمایت کردن از دانش آموز وجود دارد. معلم می تواند حمایت خودش را با رفتاری دوستانه نشان دهد. اگر دانش آموز این حمایت را احساس نکند، دچار استرس، سردرگمی و آشفتگی می شود. زیرا فکر می کند اوضاع بدتر می شود و آینده ی روشنی پیش رویش ندارد. با روش درست در مسیر صحیح گام بردارید.

انواع حمایت ها:

1- حمایت عاطفی

2- حمایت تحصیلی

3- حمایت تجربی

4- حمایت برنامه ریزی

5- حمایت رفع مشکلات

6- حمایت تغذیه ای

7- حمایت فکری

8- حمایت دوری از تنش ها و بحران ها

9- حمایت فکری و...

10- حمایت های تشویقی

11- حمایت در حوادث ناگوار

نکته: برای دانش آموزان وقت بگذارید و تجربه هایتان را در اختیارشان قرار دهید.

حمایت کردن از طریق رفتار:

بدانید که حمایت کردن دانش آموز، تنها از طریق کلام، ناقص خواهد بود. برای تکمیل امر تربیت، باید از رفتار و اعمال زیبا نیز سود جست. زیرا باید با رفتارتان انگیزه ی مناسب را ایجاد کنید.

گفتگوی حمایتی را تمرین کنید:

یکی از موضوعاتی که دانش آموز را نگران  ناراحت می کند، عدم گفتگوی حمایتی از سوی معلم است. در حین گفتگو سعی کنید راه کارهای مناسب را ارائه دهید. اگر کنترل حرف ها از دستتان در رفت، سریعا گفتگویتان را متوقف کنید و به موضوع اصلی بازگردید. همچنین گفتگو را با داد و فریاد و مشاجره تخریب نکنید. فقط و فقط درباره ی مشکلات راهکار ارائه دهید و مسائل را درست و منطقی بررسی کنید. سعی کنید این گفتگو مثبت باشد و به مسائل منفی
اجازه ی ورود ندهید.

توصیه ی دیگر این است که سعی کنید از جملات تشویقی استفاده کنید. هر چه در این کار خلاق تر باشید، سریع تر به هدفتان می رسید.

نکته: در هنگام سخن گفتن، دانش آموز برخی مهارت های گفتگو را ناخواسته می آموزد.

اگر خواسته ها و انتظاراتتان برآورده نشد:

به اعتقاد روانشناسان، مهم است که معلم انتظاراتش را ارزیابی کند و از منطقی بودن آن اطمینان داشته باشد. برای مثال اگر ببینید که دانش آموزان با یکدیگر مشاجره می کنند، ناخودآگاه این انتظار در شما شکل می گیرد که باید در هر شرایطی به دنبال صلح و آشتی باشند. اما اگر دانش آموز را همیشه در حال جر و بحث کردن دیدید، این انتظار به وجود می آید که شما با دانش آموز گفتگوی دوستانه ای را آغاز کنید و راهکارهای مناسب را ارائه دهید و تجربیات خود را در اختیار او بگذارید و عواقب رفتار و اشتباه را گوش زد کنید. نه اینکه خودتان مثل او رفتار کنید.

نکته: عوامل فرهنگی متعددی بر انتظارات ما نسبت به دانش آموز خطاکار تأثیرگذار است. اما نباید انتظارات شما را مأیوس کند. بلکه باید تلاش کنید، حتی در کمترین حالت تغییراتی بدست آورید. به تدریج و به مرور زمان وضعیت بهتر خواهد شد. اما توقع نداشته باشید انتظارات شما یک شبه برآورده شود. بلکه تغییرات امری تدریجی و زمان بر است.

آموزش مهارت های عاطفی:

1-  به دانش آموز آموزش دهید به جای بروز رفتار منفی، از طریق حرف زدن احساساتش را بیان کند.

2- زمانی که او از موضوعی ناراحت است، می توانید با نمایش با او تمرین کنید که چه باید انجام دهد و چه باید بگوید.

شناسایی نیازهای دانش آموز:

اغلب دانش آموزان نمی توانند نیازهایشان را مشخص کنند. می دانند که نیازهایی دارند و می دانند وقتی این نیازها برآورده شود، چه احساس خوبی می یابند و از برآورده شدن آنها چه احساسی پیدا
می کنند. بدون شک شناسایی این نیازها بر دوش خانواده و معلم است.

تکنیک تغافل:

برخی از رفتارهای دانش آموز قابل چشم پوشی است. در چنین وضعیتی نباید واکنش نشان دهید. زیرا نه تنها مشکلی حل نمی شود، بلکه می تواند مشکلات بعدی را به وجود آورد. برای رهایی از این حالت، لازم است بسیاری از رفتارهای دانش آموز را به سبب سن و تجربه ی کم نادیده بگیرید. البته در این مرحله باید مراقب باشید ک به خودش یا دیگران صدمه ای نزند.

محبت:

آشکار ساختن دوستی و محبت، نقش فوق العاده ای در تحکیم روابط بین معلم و شاگرد دارد. به همین دلیل آموزه های اخلاقی این نکته را تأکید دارد که فرد حتی هنگام نارضامندی و یا ظلم، از دیگری رعایت ادب را داشته باشد. به یاد داشته باشید که اگر دانش آموز با تمسخر یا سرزنش شما روبرو شود، مشکل تربیتی اش نه اینکه حل نخواهد
شد، احتمالا بیشتر هم می شود. بنابراین به جای جمله های ویرانگر، جمله های سازنده بگویید.

کنترل زبان:

همه ی ما افکار و احساساتی داریم که بیشتر آن را به زبان می آوریم. اما برخی از افکار به دلایلی نباید بیان شوند. صادقانه باید گفت: شاید در آن لحظه فکر کنید احساس خوبی دارید. ولی این کار چه سود تربیتی دارد؟ هیچ!!! جز اینکه خشم و پرخاشگری ضربه ای هولناک به امر تعلیم و تربیت می زند. پیش از آنکه کلام ناخوشایندی بگویید، باید به خود فرصت فکر کردن بدهید و زبانتان را نگه داردی و آنچه را می خواهید بگویید، چگونه و به بهترین نحو بیان کنید.

البته از نقش رفتارهای خود هنگام خشم قافل نشوید. فریاد زدن، چشم غره رفتن و... همه حامل پیام های به شدت ویرانگر هستند. پس بهتر است افزون بر کنترل زبان، مراقب رفتارهای غیرکلامی خود باشید.

رشد اجتماعی:

اکثر دانش آموزان، زندگی اجتماعی و بازی کردن با همسالان را تجربه کرده اند. از طرفی برخی دانش آموزان تجربه ی کمی (نحوه ی ارتباط) با همسالان خود دارند.

- وظیفه ی معلم است که در زمینه ی درک نکات ظریف روابط اجتماعی در جهت تسلط بر شرایط، راه حل هایی خاص به آنها ارائه دهد تا اینکه مهارت های اجتماعی در آنها رشد کند.

- به دانش آموزان آموزش دهید به چه نحوی با دیگران صحبت کنند. سرانجام او درک می کند که در زمینه ی مشارکت های اجتماعی چه دوستانی انتخاب کند و از چه افرادی دوری کند.

- به دانش آموزان آموزش دهید که مشکلاتشان را از طریق گفتگو و مشورت کردن حل کنند. به نظر می رسد آنها باید تلفیقی از مشورت کردن و فکر کردن را بیاموزند. آنها باید بتوانند با اقتدار و عزت نفس با روابط پیچیده ای کنار آیند.

- دانش آموزان باید بتوانند هنگامی که تحریک شدند یا مورد توهین قرار گرفتند، چگونه با تلفیقی از کلمات و شیوه هایی را که والدین و بزرگترها (افراد بالغ) برای حل مشکلات خود از آن استفاده می کنند، بکار بگیرند.

رشد جنسی:

معلمین باید با این موضوع به درستی برخورد کنند و سعی کنند پاسخ سئوالات آنها را بیابند.

رشد اخلاقی:

- سعی کنید در دانش آموز خود، تصورات مثبت القاء کنید. او همچنان که رشد می کند در بزرگسالی روابط بهتری با دیگران خواهد داشت.

- سعی کنید با الگو قرار دادن ارزش هایی که به آن اعتقاد دارید و به آن عمل می کنید، حد و مرزهای زندگی را به دانش آموز خود نشان دهید.

- اگر می خواهید دانش آموزتان به دیگران احترام بگذارد، با او با احترام برخورد کنید. اگر می خواهید او راستگو باشد، هرگز به او دروغ نگویید. اگر می خواهید او با گذشت باشد، در بیشتر موارد از اشتباهات او چشم پوشی کنید و با تذکر موضوع را خاتمه دهید.

- یادآوری قوانین با صدای بلند و خشن و با چهره ای خشمگین برای دانش آموز نوعی تمرین است تا با دیگران همین برخورد را داشته باشد. به عبارت دیگر شخصیت در او در مراحل شکل گیری است.

عدم خویشتن داری:

دانش آموزی که خویشتن دار نیست، حتما اعتماد به نفس پایین دارد و احساس مسئولیت و کنترل درونی روی رفتارش ندارد. اینگونه افراد معمولا سریع از کوره در می روند و احساس مسئولیت ندارند. آنها افرادی خودخواه هستند و دوست دارند همیشه لذت ببرند و خوش باشند و کمتر احساس مسئولیت کنند. معمولا به خاطر عدم احساس مسئولیت پذیری درس هایشان خوب نیست. اهداف بلند وبالایی برای خودشان در نظر نمی گیرند و به دلیل نداشتن دانش کافی موفق نمی شوند. در این قبیل دانش آموزان، نشانه هایی از ناراحتی، نگرانی و یأس مشاهده می شود و تصویر درست و مثبتی از خودشان ندارند و متوجه می شوند دیگران از آنها برترند. چنین دانش آموزانی به تدریج اعتماد به نفس خود را در انجام کارها ازدست می دهند. اینگونه افراد مشکلات عاطفی فراوانی دارند. گاهی اوقات پیش بینی رفتار آنها امکان پذیر نیست.

نکته: پیشنهاد می کنم شخصا به دنبال فردی باشید که در زمینه ی روانشناسی تجربه و مهارت کافی داشته باشد. بنابراین خودتان دست به اقدامی نزنید.

تربیت دانش آموز:

تربیت دانش آموز وظیفه ای یک روزه نیست و انضباط، با یک بار آموزش دادن به دست نمی آید.

- معلم باید بعد از کسب آرامش، مروری بر عملکرد خود داشته باشد.

- نکته ی قابل توجه این است که او باید خودش الگوی مناسبی باشد. زیرا دانش آموز از رفتار ولدین و معلم همانند سازی می کند.

- همه ی ما می دانیم که دانش آموز بیشتر از طریق مشاهده یاد
می گیرد تا حرف زدن و این نوع یادگیری بسیار مؤثر و قوی است.

- نکته ی دیگر اینکه با او همکاری کنید. این واکنش مثبت، دانش آموز را برای پیروی از سخنان معلم آماده می کند.

- تنبیه نباید بدنی باشد، بلکه باید جنبه ی خبری و آگاه ساز داشته باشد.

- دانش آموز باید یاد بگیرد که بعد از هر کار خطایی، عذرخواهی کند.

چطور می توانید اعتماد دانش آموز را جلب کنید؟

گاهی اوقات دانش آموز خطایی مرتکب می شود که باعث می شود معلم از او دلگیر و ناراحت شود. در چنین مواردی با اجرای رفتار غلط اعتماد دانش آموز کاهش می یابد. اما ما به شما سه راهکار کلیدی معرفی می کنیم که در احیای اعتماد به شما کمک می کند:

1- نسبت به عملکرد دانش آموز رفتار خشونت آمیز نشان ندهید.

2- به دانش آموزتان نشان دهید که نگران عواقب اشتباهش هستید.

3- سعی کنید با سخنان مناسب، مسیر درست را نشان دهید.

چگونه دانش آموز را تشویق کنید؟

- آنچه قابل توجه است، این است که نباید فقط به رفتارهای نامطلوب دانش آموز توجه شود. بلکه باید رفتارهای مثبت او نیز مورد توجه قرار بگیرد. نباید رفتارهای مثبت دانش آموز را امری عادی و بدیهی قلمداد کنید و اگر قرار به ا نتقاد از دانش آموز است، بهتر است این انتقاد همراه با ستایش او باشد. دانش آموز با اشاره کردن معلم به نکات مثبت عملکرد او، سعی بیشتری در تغییر نکات منفی خود خواهد داشت.

- تعریف و تمجید اثر قوی دارد.

- سعی کنید رفتار دانش آموز را تحسین کنید نه شخصیت او را. یعنی به طور کلی نگویید چه دانش آموز خوبی یا چه دانش آموز بدی، بلکه مثلا بگویید. آفرین به تو که با دوستت سر این موضوع دعوا نکردی یا آفرین به تو که این کار خوب را انجام دادی و...

- از تحسین های ویژه استفاده نمایید. هر چه تحسین تخصصی تر باشد، دانش آموز سعی در بهبود عملکردش خواهد داشت و احتمال تکرار خطاهایش کمتر خواهد شد. به عنوان مثال، دانش آموز در درس املاء ضعیف عمل کرده، اما بسیار زیبا و خوش خط نوشته است. اگر هدف معلم سرزنش نمره ی ضعیف باشد. فقط می گوید، (بد) بلکه باید بگویدف آفرین به تو که بسیار زیبا و خوش خط نوشتی. پس سعی کن با مطالعه و تلاش بیشتر نمره ی بهتری کسب کنی.

- اگر تحسین کردن، بلافاصله و بدون معطلی باشد، اثر بیشتری
بر جای می گذارد.

قدرت بخشش در جریان عملکرد غلط:

همه ی انسان ها به اشتباهات سهوی دچار شده اند. معلمانی که
برای ترمیم اشتباهات دانش آموز، آمادگی لازم را دارند، هرگز
دچار استرس و نگرانی نمی شوند. بلکه با صبر و حوصله افکار و اندیشه های درست را به دانش آموز خود منتقل می کنند. همانطور که قبلا گفته شد، افکار و اندیشه های شما تأثیر مستقیمی بر عملکرد
دانش آموز دارد. بنابراین اجازه ندهید افکار و احساسات منفی به عمق رابطه ی تان خدشه ای وارد کند. بلکه به دنبال اصلاح و پرورش دانش آموز باشید.

نکته: نگرانی خود را نسبت به مسأله ی مورد نظر بیان کنید.

چرا باید برخی از رفتارهای منفی دانش آموز را نادیده بگیرید؟

- با نادیده گرفتن برخی از رفتارهای منفی دانش آموز، به طور حساب شده به نتایج بهتری خواهید رسید.

برخی دانش آموزان برای جلب توجه دیگران مرتکب رفتارهای ناشایست می شوند. (شاید هم الگوی غلطی داشته اند) اگر معلم اینگونه رفتارها را تحمل کند و با آنها درست و منطقی (سنجیده) برخورد کند، در اغلب موارد نتیجه ی بهتری کسب خواهد کرد.

- نباید رفتارهای غلط دانش آموز را که گذشته انجام داده است را به او یادآوری کنید.

- سعی کنید به رفتارهای منفی دانش آموز جهت دهید. (حتی با حرکات صورت وانمود کنید که کاملا بی اعتنا هستید.)

- انتظار داشته باشید که رفتار ها به تدریج بهتر شوند نه ناگهانی. بدانید که رفتارهای غلط به تدریج کاسته خواهد شد.

- رفتارهای مطلوب را تقویت کنید (پس از کاهش رفتار منفی، بدون وقفه رفتار مثبت دانش آموز را مورد تحسین قرار دهید و خود را علاقه مند و مجذوب نشان دهید.)

- می توانید در حضور دانش آموزان دیگر، رفتار مثبت دانش آموزی را ستایش کنید. این کار ممکن است به تقلید دانش آموزان دیگر از این رفتار کمک کند.

چگونه به دانش آموز پاداش دهید؟

می دانید که پاداش برای رفتار مطلوب، یک تقویت کننده محسوب
می شود. دانش آموز نسبت به کاری که انجام داده است، احساس خوبی پیدا می کند. در نتیجه میل در او به وجود می آید که آن را تکرار کند.

- به پاداش ها تنوع ببخشید.

- پاداش ها باید با رفتارهایی که قصد تقویت آنها را دارید، متناسب باشند.

- بدانید که تغییر یک رفتار وقت گیر است.

نکات مهم:

- آنچه را که می خواهید  دانش آموز انجام دهد، به دقت تشریح کنید.

- پیشرفت های آغازین را بدون معطلی گوش زد کنید.

- هر چه دانش آموز پیشرفت می کند با مقداری تعریف و تمجید، پیامدهای طبیعی آن را بازگو کنید.

- بعد از آنکه رفتار جدید ثبت شد، پاداش در نظر بگیرد.

چگونه دانش آموز را تنبیه کنید؟

تنبیه به تنهایی نمی تواند نتایج دلخواه را فراهم کند. زیرا با این روش دانش آموز یاد می گیرد همین روش را برای دیگران پیاده کند. این روش به دانش آموز نمی آموزد چگونه باید رفتارش را اصلاح کند. یعنی نمی داند رفتار ناپسندش را با چه رفتاری جایگزین کند.

( پیامدهای رفتارش را توضیح دهید.)

- برای اصلاح رفتار به دانش آموز فرصت دهید و با دیدن اولین اشتباه او را تنبیه نکنید.

- به جای یک واکنش احساسی و هیجانی به یک اقدام سنجیده دست بزنید.

روش تصحیح رفتار غلط:

در این روش، آگاهی از پیامدهای رفتار غلط اهمیت دارد. به
دانش آموز فرصت دهید تا رفتار غلطش را اصلاح کند.

نکات مهم:

- دانش آموز را وادار نکنید تا اشتباه خود را بپذیرد.

- دانش آموز را تشویق کنید تا روی رفتار مثبت تمرین کند.

- در صورت لزوم چند جلسه به او مشاوره بدهید.

- رفتار صحیح دانش آموز را مورد تشویق و توجه قرار دهید.

ایجاد محدودیت برای دانش آموز:

- درباره ی قوانین به روش مثبت با آنها گفتگو کنید. به او فرصت آگاهی بدهید تا بداند از او چه می خواهید تا اشتباه خود را جبران کند.

- سعی کنید محدودیت ها را توضیح دهید و برایش دلیل بیاورید.

- سعی کنید رفتار او را مورد نگوهش قرار دهید نه شخصیت او را.

 - نباید از کلماتی مانند: تنبل، کودن، دروغگو، احمق، بد، شلخته و... استفاده کنید. زیرا با این کار به عزت نفس او لطمه وارد و او را عصبانی می کند. لازم ا ست بدانید، با این کار دانش آمور را از خودتان دور کرده اید.

- سعی کنید به حرف های دانش آموز گوش کنید و آنها را درک کنید. به حرفهایشان با دقت گوش دهید و با منطق برایشان دلیل بیاورید.

- موقعیت های اجتماعی و خانوادگی دانش آموز را در نظر بگیرید.

- نه تهدید کنید و نه رشوه دهید، بلکه عواقب رفتارش را توضیح دهید و اگر چند بار تکرار کرد، جریمه در نظر بگیرید.

-  گاهی لازم است در مقابل رفتار غلط دانش آموز، برایش زمان محرومیت در نظر بگیرید. 

- دانش آموز را تنبیه نکنید. با این کار به او نشان داده اید که از حل مشکل او عاجز هستید و راه حل دیگری جز تنبیه نیافته اید.

گوش کردن به حرف های دانش آموز و صحبت با آنها:

- معلمان باید روش ارتباطی خود را با سن و میزان بلوغ دانش آموز متناسب کنند.

- برخی از دانش آموزان مشکلات بیشتری دارند و از یافتن راه حل عاجزند.

- به دانش آموز آموزش دهید تا راه حل مناسبی برای مشکلاتش پیدا کند.

- برای گوش دادن به حرف های دانش آموز وقت بگذارید.

- زمانی که دانش آموز شروع به صحبت می کند، به او اجازه صحبت کردن بدهید.

- شنوای فعال باشید و آنچه را که بیان کرده است، تفسیر و تکمیل کنید.

- آرامش و اطمینانی به او بدهید که احساس کند، زندگی و سرنوشت او برای شما اهمیت دارد.

- آرام و منطقی صحبت کنید، بدون اینکه به طور مستقیم از دانش آموزتان انتقاد کنید.

- احساس خود را نسبت به اعمالش بگویید.

نکته: هر دانش آموز برای خود جایگاه ویژه ای دارد و نباید آنها را با هم مقایسه کرد.

سرزنش دانش آموز ممنوع:

- سعی کنید جلوی بحث دانش آموزان را بگیرید. به آنها کمک کنید تا مهارت های گفتگوی مثبت را فرا بگیرند.

- با سخنان مثبت در دانش آموز انگیزه ایجاد کنید. با این کار میل و رغبت دانش آموز برای آموختن بیشتر می شود.

- در ابتدا آنها را نفی نکنید. پس از شنیدن صحبت ها، واقعیت را برایشان شرح دهید.

- سعی کنید بین دانش آموزان تبعیض قائل نشوید. هر کی از آنها را در کارهای کلاس و مدرسه سهیم کنید. بدینگونه آنها می آموزند که در کارهای مدرسه مشکرت دارند.

- هر از چند گاهی جلسه ای بگذارید تا آنها بتوانند در مورد مشکلاتشان صحبت کنند.

- مرتب به ویژگی های فردی هر دانش آموز و تفاوت ها و توانایی ها و موفقیت های هر یک از آنها تأکید کنید.

- تمام پیشرفت های هر کدام را که انجام داده اند، مورد توجه قرار دهید تا آنها به خودشان افتخار کنن.

- برای دانش آموزان بزرگتر قوانی و مسئولیت هایی تعیین کنید. البته نباید از آنها انتظار کامل بودن داشته باشید.

- به دانش آموزان آموزش دهید که خود، به حل و رفع اختلافات بپردازند.

- زمانی را برای دانش آموزانیکه مشکل دارند، قرار دهید و به دوستی و همکاری آنها جایزه دهید (جشن دوستی)

- اگر دانش آموزان از جنگیدن دست بر نمی دارند، از روش محرومیت موقت استفاده کنید. از هر دو بخواهید از یکدیگر عذرخواهی کنند.

- روحیه ی شخصی دانش آموز را در نظر بگیرید.

- مطالب را به شیوه ای نو به دانش آموزان ارائه دهید.

- رفتار آرام را به آنها آموزش دهید و به آنها بگویید هنگام تنش نفس عمیق بکشند.

- رفتار مثبت دانش آموزان را تشویق کنید.

- فهرستی از راه حل های مثبت را برای حل اختلافاتشان در جدولی ثبت کنید.

- در صورت لزوم، پیامدهای منفی اعمال دانش آموز را به او
گوش زد کنید.

دانش آموز آزار دیده به توجه معلم نیاز دارد:

اگر دانش آموزی را ناراحت کرده اید، سعی در جبران خسارت باشید. قسمت عمده ای از مسئولیت پذیری دانش آموز، نسبت به نگرشی است که دانش آموز نسبت به معلم خود دارد. بدانید که گاهی اتفاقات بد
می تواند رابطه ی معلم و شاگرد را تیره و ترا کند. اما با رفتار صحیح معلمی که نقش حمایتی و ارشادی دارد، دانش آموز متوجه می شود که معلم برای تخریب و ویران کردن هویت و شخصیت او تلاش نکرده است. بلکه سعی در تصحیح و بهبود بحران بوده است. به همین دلیل به معلم خود علاقه مند می شود و در امر تحصیل و تزکیه نفس تلاش می کند.

موفقیت تحصیلی:

البته موفقیت تحصیلی به عوامل مختلفی بستگی دارد. عوامل درونی مانند هوش، استعداد، انگیزه، اراده و عوامل بیرونی یا محیطی مانند برخوردار بودن از بستری مناسب برای رشد و موفقیت هستند.

رابطه ی مشکلات تحصیلی و مشکلات رفتاری:

مشکلات تحصیلی و مشکلات رفتاری اثر متقابل بر یکدیگر دارند. به طور مثال دانش آموزی که به دلیل رفتار غلط مورد تنبیه و سرزنش والدین خود قرار می گیرد. (والدین راه حل ارائه نمی دهند) افت تحصیلی بیشتری خواهد داشت. به نظر می رسد بهره ی هوشی با متعلق بودن به طبقه ی فرهنگی بالاتر ارتباط داشته باشد. تحقیقات نشان می دهد، دانش آموزانی که با مشکلات رفتاری نظیر افسردگی، پرخاشگری، پرجنبشی، دچار مشکلات تحصیلی می شوند. اما تشخیص اینکه کدام عامل اولویت دارد، کاری دشوار است.

دیوار تنش و جدایی عاطفی را بشکنید:

هرگز تصور نکنید با ایجاد بحران و تنش نسبت به اشتباه غلط
دانش آموز، موفق خواهید شد. بنابراین سعی کنید عجولانه رفتار و عملکرد دانش آموز را زیر سئوال نبرید. بلکه سعی کنید مشکلات
را شناسایی کنید و راه حل های مناسب و منطقی ارائه دهید. همینطور می توانید از خود دانش آموز برای رفع مشکل هم فکری بگیرید.

آیا به نظر شما بهترین کار فرو ریختن دیوار اعتماد است؟ باید این دیوار را آجر به آجر خراب کنید. اگر می خواهید که رابطه ی تان به بهترین و ایده آل ترین حالت ممکن تداوم داشته باشد، عاقلانه وعادلانه فکر کنید و تصمیم بگیرید. اکنون به جای اینکه خودتان بخشی از مشکل شوید، بخشی از راه حل خواهید بود.

چگونه فکر می کنید:

برخی معلمان کم تجربه مسئویت رفتار و جملات تحقیر آمیز را بر دوش دانش آموز می گذارند. یعنی وقتی یک جمله ی زشت و ناپسند به زبان می آورند، حتما دانش آموز کاری زشت و ناپسند انجام داده است. سهل ترین کار این است که دانش آموز را مسئول کار اشتباه خود بدانید. اما مجبور نیستید اینقدر از جملات تحقیر کننده استفاده کنید.

در واقع، واکنش ما در این شرایط تحت تأثیر رفتاری است که در گذشته نسبت به خود ما انجام شده است. افرادی که از این روش (روش تحقیر) در زندگی خود استفاده می کنند، فکر می کنند.

1- قوی تر و برتر از طرق مقابل هستند.

2- مجوز حکم صادر کردن برای دیگران را دارند.

3- وقتی عملکردشان باعث می شود که طرف مقابل احساس بدی داشته باشد، فکر می کنند بهتر از دیگران هستند.

4- نسبت به تخریب عواطف و احساسات طرف مقابل توجه ندارند.

5- مسئویت و عملکرد اشتباه دانش آموز را اصلاح نمی کنند و
نمی خواهند مسئولیت رفتار خود را در ارتباط با دانش آموز بپذیرند.

نکته: سعی کنید مسئولیت رفتارخود را در مقابل دانش آموزان بپذیرید شاید عادت تحقیر کردن در وجودتان شکل گرفته باشد.

عادات ناپسند:

متوجه باشید که در چه شرایطی جملات تحقیر آمیز را به زبان
می آورید. تا وقتی که به این امر آگاهی نداشته باشید، هیچ تغییری در رفتار شما حاصل نخواهد شد.

وقتی جملات تحقیر کنده را به زبان می آورید، به حرف های خود گوش کنید. فکر کنید که یک نفر آنها را فیلم برداری کرده است و برای شما به نمایش گذاشته است. چه احساسی از رفتار خود دارید. حالا فکر می کنید در عوض این جملات چه کاری می توانستید انجام دهید. به منظور عادت کردن به جملات جایگزین، آنها را با خود تمرین کنید.

سعی کنید جملات جایگزین را با خود تمرین کنید. ممکن است استفاده از این جملات برای شما ناآشنا باشند. اما پس از مدت کوتاهی به آن عادت می کنید و جملات جایگزین ملکه ی ذهن شما می شوند.

تبریک می گویم! حالا احساس بهتری نسبت به خود خواهید داشت.

یادتان باشد زبان فارسی گنجینه ی لغات بهتری دارد. اما اگر بتوانید استفاده از این کلمات را به شیوه ای ماهرانه بکار بگیرید. در این میان برای تقویت حس عزت نفس دانش آموز خود از هر فرصت مناسب بهره بگیرید. در نهایت با بهبود روابط بین معلم و دانش آموز گام مؤثری برداشته اید.

جملات تحسین کننده بگویید:

جملات تحسین کننده دقیقا نقطه ی مقابل جملات تحقیر آمیز هستند و به جای لطمه زدن به شخصیت دانش آموز، نظر او را نسبت به خود تقویت کرده و باعث می شود که نسبت به خود و  توانایی هایش احساس خوبی داشته باشد.

برخی از معلمین کم تجربه تقویت کردن شخصیت دانش آموز را قبول ندارند. آنها فکر می کنند با این کار دانش آموز خود را پر مدعا بار می آورند. بنابراین برای هویت و شخصیت دانش آموز ارزش قائل شوید و از عملکرد آنها تعریف کنید.

در این چارچوب، دانش آموز باید انگیزه و محرک قوی داشته باشد و الزاما برای دانش آموز شادی و امنیت اهمیت دارد. فقدان این عوامل می تواند بر حس عزت نفس دانش آموز اثر نامطلوب داشته باشد.

واضح و صریح سخن بگویید:

قوانین و نتایج احتمالی نقض کردن قوانی انضباط شخصی را به آنها گوش زد کنید. آنها باید بتوانند وظایف خود را به درستی انجام دهند و توانایی مقید کردن خود را داشته باشند. همچنین باید مسئولیت اعمال خودر ا برعهده بگیرند و به آنها توانایی مقابله با ناامیدی و سرخوردگی را آموزش دهید. همچنین دانستن تفاوت بین خوب و بد نیز کافی نیست، بلکه بهره مند بودن از عادت های مثبت رفتاری و شخصیتی نیز می تواند کمک کننده باشد.

عادل و منطقی باشید:

عادل و منطی بودن بهترین راه اجتناب از رنجش و ناراحتی
دانش آموزان است. داشن آموزان نیاز به توجه و احترام دارند. نباید با رفتار نامناسب، اسباب رنجش و ناراحتی دانش آموز را فراهم کنید. دقت کنید که در مورد مسائل جانب احتیاط و تعادل را رعایت کنید.

جدی و ثابت قدم باشید:

هر قانونی را که وضع می کنید، بر اساس تجربه و سن دانش آموز باشد. و از قوانین سخت گیرانه اجتناب کنید. گاهی اوقات بهتر است که کمی انعطاف پذیر باشید.

نکته: دقت کنید مجازات ها نباید تحقیر کننده باشد.

به تفاوت های فردی دانش آموزان توجه داشته باشید:

دانش آموزان شخصیت های گوناگونی دارند و همه مثل هم نیستند. ممکن است دانش آموزی حساس باشد و دانش آموز دیگر پرحرف، خجالتی و غیره. برای اینکه بفهمید دانش آموزتان چه شخصیتی دارد. علاوه بر توجه به رفتارهای او، به عنوان برخورد او با دیگر همکلاسی هایش دقت کنید. مثلا یک دانش آموز لجباز در مقایسه با دیگر همکلاسی هایش ساکت و آرام نیست.

در روش های تربیتی خودتان باید تغییراتی ایجاد کنید:

معلمین با تجربه تغییراتی د روش های تربیتی ایجاد می کنند تا بتوانند با دانش آموزان بهتر رفتار کردن و با آنها ارتباط بهتری برقرار کنند. به طور کلی معلمین باید از روش هایی در تربیت دانش آموز استفاده کنند که باعث برانگیخته شدن خشم، مخالفت و سرپیچی آنها نشود. چون این قبیل رفتارها جزء ویژگی های رفتاری کودک و نوجوان است و معلمین نباید این رفتارها را در آنها تشدید کنند. باید رفتارهایی شبیه سایر بزرگترها با دانش آموزان داشته باشید.

بهتر است به جای اینکه در فکر این باشید که با غرغر کردن مجبور به انجام کاری کنید. او را از عواقب انجام ندادن مسئولیتی که به
عهده اش است با خبر کنید. اگر شما چند بار از این روش استفاده کنید، حتما نتیجه اش را خواهید دید. بنابراین با پرچم صلح با آنان سخن بگویید.

به عبارت دیگر ما باید همان طور که با دوستان و سایر افراد بزرگسال رفتار می کنیم با دانش آموزان نیز رفتار کنیم.

ارتباط خودتان را اصلاح کنید:

متأسفانه بیشتر ارتباطات کلامی با دانش آموزان در حد انتقال مفاهیم درسی، آموزش دادن به آنها، اصلاح رفتارهایشان یا حرف زدن درباره ی کارهای بدشان است. در نتیجه بسیاری از حرف های معلم تأثیر منفی بر دانش آموز می گذارد و یا او احساس می کند برایش سخنرانی و موعظه می کنید.

باید سعی کنید با صحبت درباره ی موضوعات مورد علاقه ی آنها و رفتارها و عملکرهای خوبشان دانش آموزان را به حرف زدن تشویق کنید و اوقاتی از کلاس را با هدف حرف زدن اختصاص دهید تا بتوانید ارتباط خوب و مثبتی با آنها داشته باشید.

بهتر است به نیازها، خواسته ها، علایق و چیزهایی که از آنها متنفرند، بیشتر توجه کنید. با برقراری ارتباط خوب و مؤثر با دانش آموزان
می توانید به اهداف آموزشی دست یابید.

مثبت باشید:

تحسین کردن و پاداش دادن به مراتب اثرگذارتر از تنبیه کردن است. وقتی هر دانش آموزی تلاش می کند. علاقه و توجه خود را نسبت به تلاش او نشان دهید.

سعی کنید با دانش آموزان کنار بیایید:

این روش شامل اجتناب از جنگ قدرت و اصلاح ارتباط است. اگر دانش آموز بتواند به راحتی درباره ی احساسات، علایق و چیزهایی که از آنها بیزار است، حرف بزند. شما راحت تر می توانید با او کنار بیایید و از بحث و جدل اجتناب کنید.

نکته: سعی کنید اسباب خشم و عصبانیت دانش آموزان را فراهم نکنید.

توجه مثبت به دانش آموز:

هیچگاه با نگاه منفی به دانش آموزان نگاه نکنید. آنها نیازمند یاری و کمک رسانی شما هستند. اگر غیر از این بود، پس در کنار شما چکار می کردند. اینکه تشخیص دهید چه کار تربیتی برای رشد و بالندگی آنها مناسب است، اهمیت دارد. شاید لازم باشد به جای تمرکز روی کار بد دانش آموز بر روی عملکرد خوب دانش آموز توجه کنید.

برای دانش آموز وقت بگذارید:

اجازه ندهید که رفتارهای ناشایست بدون تحلیل و بررسی قرار بگیرند. فراموش نکنید اشتباهاتی که به طور تصادفی یا به خاطر بی دقتی صورت می پذیرد، جرم محسوب نمی شوند و نیاز به تذکر شفاهی دارند.

در لحظات سخت به کمک دانش آموز بیایید:

برای اینکه آرامش، شادی و اعتماد به نفس دانش آموز حفظ شود، باید حرمت و شأن و شخصیت دانش آموز حفظ شود. پس در لحظات سخت و دشوار او را یاری کنید. به راستی که کلید تربیت کمک رسانی است نه ویرانگری. بنابراین گفتگوی بدون تنش را آغاز کنید. تلاش کنید که موانع را کنار بزنید و مراحلی را پیشنهاد دهید که به بهبود اوضاع کمک کند. نه اینکه با رفتارتان بحران را بیشتر کنید.

نکته: بخشی از مسئولیت خطای دانش آموز مربوط به مسئولین تربیتی است. چرا که با آگاهی و آموزش صحیح بسیاری از مشکلات مرتفع خواهند شد. اگر بتوانید به خوبی از عهده ی این کار برآیید، نتایج مثبتی بدست خواهید آورید. کافی است درست فکر کنید و درست تصمیم بگیرید.

بدانید چه رفتارهایی در آنان طبیعی است:

هنگامیکه دانش آموز سنین کودکی و نوجوانی را پشت سر می گذارد، رفتار، کردار و نگرش هایش به تدریج تغییر می کنند و کم کم به یک انسان بالغ تبدیل می شود. باید بدانید برخی رفتارها و شیطنت ها در دانش آموزان طبیعی است و اقتضای سن آنهاست. اگر فکر کنید این رفتارها غیر عادی و مشکل ساز است و سعی کنید به زور او را مجبور کنید تا رفتارش را تغییر دهد، فاصله ی شما با او بیشتر
می شود و مشکلات بیشتری برای شما به وجود می آورد.

باید شما معلمین با رفتارهای طبیعی دانش آموز کنار بیایید و تا حد امکان از مشاجره ی لفظی اجتناب کنید. در این صورت فاصله میان شما و دانش آموز کمتر خواهد شد و ارتباط بهتری میان معلم و شاگرد به وجود می آید.

رفتار دانش آموزان را بررسی و تحلیل کنید:

وقتی سخن از رفتار کودک و نوجوان به میان می آید، معلمین بسیاری می گویند. دانش آموزان تمرکز و انگیزه ی کافی برای ادامه ی تحصیل ندارند و مدام دیگران را اذیت می کنند و یا اینکه رفتارهای بچه گانه دارند. اکنون از معلمین می خواهیم نگاه دقیق تری به دوران کودکی و نوجوانی خود بیندازند. آیا یک دانش آموز کم سن و سال و کم تجربه باید مثل بزرگترها رفتار کند. مسلما دوران کودکی و نوجوانی، مرحله ی پرفراز و نشیبی است که باید به سلامت طی شود و این کار نیازمند مراقبت دقیق هدفمند و هوشمندانه است.

دقیق باشید و به جزئیات توجه کنید:

قبل از اینکه به فکر اصلاح رفتار دانش آموز خود باشید و سعی در تغییر آن رفتار کنید، باید به جزئیات با دقت توجه کنید. وقتی درباره ی رفتار خاصی که برایتان آزار دهنده است و دوست دارید دانش آموزتان آن رفتار را اصلاح کند، حرف می زنید به جای کلی گویی سعی کنید، دقیق و جزئی نگر باشید. شاید هم لازم است اول خودتان رفتارتان را تعدیل کنید.

هنگامیکه به جزئیات رفتار نامناسب دانش آموزتان توجه کردید،
می توانید به ترتیب بیان کنید که در هر مرحله چه اتفاقی می افتد. شاید گام های رسیدن به هدف از رسیدن به خود هدف مهمتر است.

اکنون باید برای مقابله با چنین رفتارهایی راهکار ارائه دهید. اما یادتان باشد اگر رفتار اشتباهی در نظر بگیرید، دانش آموز از شما سرمشق می گیرد و همان رفتار را الگوی خود قرار می دهد.

وقتی رفتارهای ناپسند را مورد تحلیل و بررسی قرار می دهید، باید عامل مهم دیگری که در تغییر رفتار مؤثراست توجه کنید. آن عامل باعث می شود تا رفتار غلط اصلاح شود. دلیل اینکه بیشتر ما انسان ها کاری را انجام نمی دهیم، این است که نتیجه ی کارمان را از قبل به خوبی می دانیم.

بیشتر رفتارهای اشتباه نتیجه ی عکس العمل های اشتباهی است که دانش آموز از دیگران دریالفت کرده است. بنابراین بدون تغییر در شرایط و محیط و اطرافیان، تغییر رفتار کاری سخت و دشوار است. مسلما اگر رفتار دیگران با دانش آموز تغییر کند، آنوقت شاید بتوانید به تدریج رفتارش را تغییر دهد. اگر چه تغییر رفتار دادن کار ساده ای نیست. اما اگر والدین و معلم بتواند عکس العمل های خودشان را کنترل کنند، آنوقت دانش آموز راحت تر می تواند رفتار خودش را تغییر دهد.

نکته: عامل مخرب بی ثباتی و تضاد در رفتار معلم است. چرا که دانش آموز به حرف افرادی که حرف و عملشان با هم متفاوت است گوش نمی دهد. نکته ی قابل توجه این است که پاسخ های منفی، هیچگاه به پاسخ های مثبت ختم نمی شود.

ارتباط غیر کلامی:

کتاب های زیادی درباره ی ارتباطات غیر کلامی و زبان نوشته شده است. به عبارت دیگر ما می توانیم بدون گفتن چیزی با دانش آموز ارتباط برقرار کنیم. وقتی با دانش آموز سر و کار دارید، بهتر است سعی کنید به دنبال نشانه های غیر عادی باشید که حاکی از مشکلات درونی اوست. مثلا سوء تغذیه (کمبود آهن در تمرکز حواس دخالت دارد) استرس (کیفیت و راندمان تحصیل را پایین می آورد). عدم اعتماد به نفس ( به دلیل نداشتن مهارت کافی در فهم درس و
تکنیک های صحیح درس خواندن) نوع چیدمان غلط کلمات ( به دلیل دوستان ناباب و عدم مهارت های اجتماعی) و...

معلم می تواند با فهم کمبودهای دانش آموز در راستانی اصلاح آن به او کمک کند. شما باید فراسوی گفتار دانش آموز، رفته رفته احساسات درونی او را درک کنید. به قول یک ضرب المثل قدیمی آمریکایی که می گوید: نباید به حرف های بچه ها گوش کرد، بلکه باید رفتار آنها را دید.

شما همچنین باید به واکنش های فیزیکی خودتان در ارتباطاتی که با دانش آموز دارید توجه کنید. گاهی چیزهایی که می گویید مفید است، اما حالت چهره و لحن و کلام مناسب نیستند. بنابراین سعی کنید بیشتر  ارتباط مثبت و خوب با دانش آموز داشته باشید تا منفی و بد. همچنین سعی نکنید با دانش آموز وارد بحث، مشاجره و زور آزمایی شوید. سعی کنید به جای وارد شدن به بحث و جدل با دانش آموز و جبهه گیری در مقابل او به نحوی با او ارتباط برقرار کنید و با هم به توافق برسید. در صورت امکان سعی کنید در بحث، دانش آموز را مشارکت دهید تا او خودش تصمیم بگیرد چه کاری بهتر است. سعی نکنید
با رفتار غلط احساسات دانش آموز را سرکوب کنید. معمولا
دانش آموزان رنج ها، ناراحتی ها و مخالفت هایشان را بر سر افراد ضعیف تر از خودشان خالی می کنند.

شیطنت و لجبازی:

شیطنت و لجبازی روش مستقیم در ابراز خشم و عصبانیت است که شامل خشونت فیزیکیو لفظی می باشد. دانش آموزی که خشمگین و عصبانی است، ممکن است با دیگران درگیر شود و خشونت معلم نسبت به خودش را تلافی کند. اینگونه دانش آموزان در رفتار و گفتارشان خشم و عصبانیت خودشان را ابراز می کنند. این روش ابراز خشم و عصبانیت، هم در ارتباطات دانش اموز با دوستانش و هم در رابطه ی او با والدینش بسیار مشکل ساز خواهد بود.

تخلیه احساسات منفی سر دیگران:

هنگامیکه دانش آموز خشمگین و عصبانی است، گاهی مستقیما با شخصی که باعث خشم و عصبانیت او شده مقابله نمی کند، بلکه خشم خودش را سر شخصی ویا شی ء دیگری که قدرت کمتی دارد و ضعیف تر است، تخلیله می کند. مثلا همسر شما در منزل برای شما مشکلی به وجود آورده و شما از دست او عصبانی هستید، ولی چون نمی توانید خشم وعصبانیت خود را به او نشان دهید، وقتی به مدرسه می روید، سر دانش آموزان داد و فریاد به راه می اندازید!!!

همانطور که دیدید این احساسات منفی سر دیگران تخلیه می شوند. مثال های دیگری در این رابطه وجود دارد. مادری با فرزندش بحث و مشاجره می کند و پسر نوجوان به شدت از دست مادرش خشمگین و عصبانی می شود. با این وجود چیزی به او نمی گوید. ولی چند دقیقه بعد به اتاق برادرش می رود و با او دعوا می کند و یا از خانه بیرون می رود و در را به هم می کوبد. ما می توانیم این شرایط را به بادکنکی از خشم تشبیه کنیم.

بیش از حد بر خطاها و اشتباهات دانش آموز تمرکز نکنید:

درست نیست که بیش از حد بر خطاها و اشتباهات، کارها و رفتارهای نادرست دانش آموزتمرکز کنید. دانش آموزی که در مدرسه فقط به چشم یک انسان خطاکار به او نگاه می شود، هیچگاه اصلاح نمی شود. او هر روز که به مدرسه می آید با نگاه تحقیر آمیز معلم و ناظم و مدیر مدرسه مواجه می شود. اینگونه رفتارهای غلط به عنوان اصلی ترین روش تربیتی بکار نمی آید.

نکته: با دانش آموزان قدرت نمایی نکنید.

اهمیت تنبیه بدون تحقیر در چیست؟

تنبیه ها نباید عامل تحقیر کردن دانش آموز باشند. وقتی تنبیه ها باعث تحقیر شدن دانش آموز شوند. مثل این است که از قدرت خود استفاده ی نابجا  کرده باشید. تحقیر کردن باعث تضعیف شخصیت، و حس عزت نفس او می شود و الزاما اگر بی وقفه ادامه یابد به تخریب روابط
می انجامد. دانش آموزی که احساس می کند به او تحقیر شده است، دیگر میل و رغبت چندانی برای ادامه ی مسئولیت از خود نشان
نمی دهد. این کارها در تقویت حس خویشتنداری و تعادل روحی و روانی نخواهد بود.

آیا همه ی تنبیه ها مضر هستند؟

البته تنبیه های غیر بدنی می توانند تحقیر کننده نباشند و احساس گناه را به دانش آموز القاء کنند.  برای تنبیه کردن دانش آموز نیازی نیست که آنها را تحقیر کنید یا از لحاظ جسمی به آنها آسیب برسانید. هدف از تنبیه این است که مطلبی را به دانش آموز خود بیاموزید. در واقع اگر تنبیه توأم با تحقیر نباشد، اثر و کارایی آن به مراتب بیشتر خواهد بود. تنبیه های سخت و خشونت آمیز (به خصوص تنبیه های بدنی) احساس تحقیر و توهین را در دانش آموز به وجود می آورند.

می توانید راهکارهای مناسب تری را جایگزین تنبیه بدنی کنید. اگر در انتخاب روش های آموزشی خود به دانش آموز دقت و توجه کامل داشته باشید، تجربه ی پند گرفتن از تنبیه ها برای آنها چندان راهگشا نخواهد بود. مهم این است که فکر کنید دانش آموز از هر اشتباه چه درسی می گیرد. همچنین به این نکته توجه داشته باشید که بعضی از رفتارهای دانش آموز که مقتضای سن او می باشد، نباید باعث ناراحتی و عصبانیت شما شوند.

تنبیه بدنی آری یا نه؟

شاید دانش آموز باید مسئولیت کارهای خود را بپذیرد. اما مطمئن باشید که با کتک زدن و توهین کردن، برای تربیت او به جایی نمی رسید و مجبور می شوید مکرر این کار را تکرار کنید. کتک زدن به شدت روحیه و احساسات دانش آموز را تحت تأثیر قرار داده و آن را تخریب می کند. باید بتوانید وظایف خود را به درستی انجام دهید و ه قوه ی تشخیص دانش آموز توجه کنید.

اخیرا تحقیقات نشان داده است که هر گونه تنبیه بدنی نتایج زیان بار و ناخوشایندی داشته است. به عنوان مثال، افزایش رفتارهای پرخاشگرانه در دانش آموز، نتیجه ی این عمل است. تنبیه بدنی علاوه بر اینکه سلامتی جسمی دانش آموز را به خطر می اندازد، سلامت روانی دانش آموز را خدشه دار می کند. در این صورت دانش آموز نمی تواند بر روی رفتار و توانایی های خود به درستی تمرکز کند و ارزیابی درستی بدست آورد. چنین احساس می شود که تنبیه کردن نقطه ی آغاز اختلالات روانی است.

کتک زدن شرایط را بدتر می کند:

بهتر است از کتک زدن دانش آموز صرف نظر کنید، چرا که این کار بی فایده است. حتی گاهی اوقات تنبیه بدنی دانش آموزان را جری تر می کند و آنها را تشویق می کند تا مخفیانه قانون شکنی کنندو مرتبا دچار اشتباه شوند.

معلمین کم تجربه ای که حوصله  و صبر کمتری دارند به سختی
می توانند رفتار خود را کنترل کنند. در بیشتر مواقع رفتاری که
دانش آموز انجام می دهد، متناسب با عملکرد نادرست آنها نیست.

وقتی تنبیه ها متناسب با نوع خطای دانش آموز نباشد، آنها به شدت احساس عصبانیت و رنجش می کنند. در این شرایط اولین کاری که دوست دارند انجام دهند، این است که دیگر به حرف های معلم گوش ندهند و بی تفاوت باشند یا از معلم خود دوری و کناره گیری کنند.

ابتدا باید سعی کنید روحیه و احساسات خود را تحت کنترل داشته باشید. به این مسأله توجه داشته باشید که حتی یک تنبیه بدنی ملایم واکنش مناسبی به همراه نخواهد داشت.

تنبیه لفظی و کلامی:

داد و فریاد زدن، انتقاد کردن، غرزدن، سخنرانی کردن و اینکه کاری انجام دهید و فکر کنید با این کارها دانش آموز احساس گناه می کند 
و از کار خود پشیمان می شود، اصلا درست نیست. زیرا به تدریج دانش آموز در مقابل خشم و عصبانیت معلم بی تفاوت می شود. حتی سرزنش و سخنرانی های معلم هم در یک گوش دانش آموز می رود و از گوش دیگر خارج می شود. مسلما دانش آموز به خاطر این قبیل رفتارهای معلم ناراحت و عصبانی می شود و از معلم خود فاصله
می گیرد.

تنبیه بدنی:

کتک زدن، سیلی زدن و هر نوع ضربه ی فیزیکی صحیح نیست. به عبارت دیگر با این قبیل کارها به دانش آموز می گوییم اگر از کار دیگران ناراحت شدی، می توانی با با دیگران همین رفتار را داشته باشی. مطمئن هستم معلمین می توانند از روش های تربیتی دیگری که وجود دارد (تحریم کردن، جریمه کردن و...) استفاده کنند و از تنبیه فیزیکی به شدت پرهیز کنند.

نکته: با تنبیه کردن مشکلات زیادی به وجود می آید و رفتارهای طبیعی دانش آموز ممکن است خشونت آمیز و حادتر به نظر آیند. بنابراین معلمین هرگز نباید با ترساندن، تهدید کردن، تنبیه کردن
دانش آموزشان را کنترل کنند.

دانش آموزان از شما الگو می گیرند:

هنگامیکه دانش آموز از سوی معلم با رفتارهای ناشایست مواجه
می شود، همان رفتار را با دیگران انجام می دهد. این روش به نام یادگیری از طریق الگوسازی شهرت دارد. به عبارت دیگر بزرگترها (معلم، والدین و...) به عنوان الگویی برای کوچکترها هستند.
بچه هایی که در معرض رفتارهای خاص قراردارند آن رفتارها را از بزرگترها تقلید می کنند و ممکن است با همان رفتارها سعی در حل مشکلاتشان داشته باشند. اگر معلم دائم با دانش آموز جر و بحث و داد و بیداد کند،دانش آموز یاد می گیرد با دیگران همینگونه رفتار کند. اگر شما سعی کنید دانش آموز را با ترس و تهدید وتنبیه بدنی کنترل کنید او نیز ممکن است با دیگران همین گونه رفتار کند. پژوهش ها نشان داده است، بیشتر کودکانی که رفتارهای خشونت آمیز از خودشان نشان
می دهند از بزرگترها (والدین و...) الگو گرفته اند.

به دانش آموزان هشدار دهید:

بیشتر معلمین کم تجربه به دانش آموز هشدار می دهند که کار نادرستی انجام ندهند. اما اغلب هشدارهای آنها همراه واکنش منفی چون، عصبانی شدن، فریاد زدن و غر زدن می باشد. اگر معلمین از علائم هشداری مناسبی استفاده کنند، همه چیز بهتر پیش خواهد رفت و از بحث و کشمکش های بسیاری پرهیز خواهد شد.

شما می توانید به جای هشدارهای کلامی از علائم طبیعی استفاده کنید. مثلا با چهره ای متعجب و لبخند تلخ به او بفهمانید اشتباه کرده است.

آرام و خونسرد باشید:

هنگامیکه با دانش آموز خود صحبت می کنید، آرام و خونسرد باشید. گفتن این مسأله آسان تر از عمل کردن به آن است. وقتی معلمین با دانش آموز صحبت می کنند باید سعی کنند خونسردی خودشان را حفظ کنند وخیلی عاقلانه درباره ی اشتباهات دانش آموز واکنش نشان دهند. وقتی دانش آموز نمره ی خوبی نگرفته، بدین معنی نیست او انسان احمقی است، بلکه حتما برای امتحانش به اندازه ی کافی درس نخوانده است.

اگر دانش آموزی، همکلاسی اش را کتک زده است، ضرورتا بدین معنی نیست که او بدجنس است، فقط رفتار او غیر قابل قبول است. به جای اینکه او را تنبه کنید، باید به علایق، ارزش ها و کارهایی که دوست دارد، توجه کنید. مثلا اگر علاقمند به ورزش است یک جلسه از زنگ ورزش محروم شود. اگر علاقمند است زنگ تفریح در حیاط مدرسه باشد یک جلسه زنگ تفریح پشت دفتر مدرسه بایستد. اگر به دلیل بی انضباطی دیر به مدرسه آمده، می توانید زنگ آخر حدود بیست دقیقه دیرتر از دیگران از مدرسه خارج شود. اگر در درس خاصی ضعیف است می توانید به او کمک کنید تا روش صحیح درس خواندن را یاد بگیرد. این قبیل کارها نتیجه ی عکس ندارد. مراقب عکس العمل های صورت و چهره ی وتُن صدایتان باشید. تأثیر برخورد معلم بسیار مهم است.

توجه نکردن به برخی اشتباهات دانش آموز:

دلیل برخی از بدرفتاری های دانش آموز به خاطر واکنش نادرست معلم نسبت به آنهاست. برخی از دانش آموزان به خاطر واکنش نادرست معلم، هیچگاه اصلاح نمی شوند.

دانش آموزان برای رفتارهای نادرست دیگران نسبت به خودشان دلیل دارند. آنها این موضوع را اینگونه درک کرده اند که اینگونه رفتارها طبیعی است. زیرا دیگران (والدین، معلم و...) همین نوع رفتار را با خودشان انجام داده اند. بنابراین فکر می کنند رفتارشان درست است. یعنی فکر می کنند که توهین و خشونت به خرج دادن یک واکنش طبیعی است. معلمین گاهی باید نسبت به بدرفتاری های دانش آموز
بی توجهی کنند. بی توجهی روش مناسبی برای تربیت کردن
دانش آموز است. اما متأسفانه گاهی از این روش استفاده نمی کنند. بنابراین از روش صحیح برای بدرفتاری های خاص دانش آموز استفاده کنید.

سعی کنید مثبت نگر باشید:

همانطور که قبلا گفته شد، بیشتر ارتباط معلم با دانش آموز برای اصلاح اشتباهات آنهاست. باید سعی کنید چیزهایی به آنها یاد دهید و نگرششان را تغییر دهید و یا مطالبی را به آنها بفهمانید. غیر از این ارتباطات منفی است. معلمین کم تجربه بیشتر بر معایب، اشتباهات، بدرفتاری ها و نمره ی دانش آموز تمرکز دارند تا بر موفقیت ها و پیشرفت های آنها. اگر دانش آموز کار و مسئولیت خود را در طول هفته به موقع انجام داد، اما یک روز فراموش کرد کتاب یا دفتری را به مدرسه بیاورد و یا یک جلسه تکلیفی را (عمدا یا سهوا) به هر دلیلی انجام نداد، هیچ وقت درباره ی آن کارهایی که به خوبی انجام داده حرف نمی زنند و فقط آن یک جلسه ای که مثلا دفترش را فراموش کرده به رُخش می کشند. یا اگر از او سئوال کند و از ده سئوال فقط سه سئوال را به خوبی پاسخ نداده است، تشویق نمی شود. بلکه همان سئوالات جواب نداده، را به رُخش می کشد. یعنی کارهای خوب او نادیده گرفته می شود و فقط معایب او گفته می شود. این ظلمی است که به دانش آموز می شود. سعی کنید درباره ی موفقیت ها و دستاوردهایش و رفتارهای خوبش بیشتر حرف بزنید تا درباره ی معایب، اشتباهات، رفتارهای بد و شکست هایش. به طور کلی سعی کنید بر رفتارها و نگرش ها و کارهای مثبت دانش آموز تمرکز و توجه کنید. نه اینکه بر رفتارها وکارهای منفی و بد او توجه کنید. دانش آموزانی که معلم بیشتر درباره ی نقاط قوت و مثبت آنها توجه دارد، ارتباط بهتری با معلم برقرار می کنند و انگیزه ی بیشتری برای تحصیل خواهند داشت. در این شرایط ارتباط مؤثر با دانش آموز است که می تواند درباره ی احساسات، عقاید و برخی عملکردهای ضعیف دانش آموز به گفتگو بنشینید.

نکته: هیچ کس دوست ندارد بر روی نقاط ضعفش انگشت بگذارند.

قبل از اینکه چیزی بگویید، فکر کنید:

شما می توانید با حفظ خونسردی و آرامش و کمی تفکر قبل از حرف زدن از بحث و جدل بیهوده با دانش آموزتان، و نادیده گرفتن اینکه چقدر او اشتباه می کند، عکس العمل نشان ندهید. به جای اینکه سریع تحریک شوید، بهتر است با او حرف بزنید.

نکته: به جای اینکه به دانش آموز بگویید چرا درس نخوانده اید، از او بپرسید چگونه وقت و زمان خود را تنظیم می کند یا با چه روشی درس می خواند. به او کمک کنید تا تکنیک های تنظیم وقت و درس خواندن را بیاموزد. اگر به دانش آموزان بی توجهی کنید، راندمان تحصیلی کاهش می یابد.

به دانش آموزان توجه کنید:

سعی کنید احساسات و تمایلات کودک و نوجوان را درک کنید. بسیاری اوقات، دانش آموزان نمی دانند چکاری باید انجام دهند. سعی کنید به آنها اهمیت بدهید و راه حل هایی برای مشکلاتشان ارائه دهید. سعی نکنید به او بفهمانید که فکر و عقیده اش درست نیست، بلکه راهکارهای جدید ارائه دهید و به تدریج با عقاید جدید آشنا می شود. و عملکردش تغییر خواهد کرد.

نکته: در برخی موارد دانش آموز نسبت به موضوعی گیج و منگ است. بهتر است احساسات واقعی و نهفته ی دانش آموز را درک کنید.

احساس مسئولیت در دانش آموز:

کتک زدن و دیگر تنبیه های تحقیر کننده، قدرت تفکر و تعمق را تضعیف می کند و حس مسئولیت پذیری را از بین می برد. اگر
دانش آموزی را تنبیه کنید، دیگر مسئولیت آن عملکرد منفی یا درک پیامدهای منفی اعمال و رفتارش را برعهده نمی گیرد و به تدریج یاقی و سرکش می شود. سعی کنید تا او مسئولیت عملکرد اشتباهش را بپذیرد. اما این امر مستلزم آن است که او درک درستی نسبت به موضوع  پیدا کند. اگر روحیه و احساسات او را لگدمال کنید، در آینده حساسیت های اخلاقی در او ضعیف می شود.

تنبیه، نتیجه ای جز ناراحتی و درد و رنج و ناامیدی و سرخوردگی به همراه نخواهد داشت. هنگام تنبیه کردن با دیدن درد و رنج دانش آموز چه نتیجه ای می گیرید. اگر دانش اموزی در سن کم یأس و سرخوردگی را تجربه کند، در آینده فردی روانی و با اعتماد به نفس لازم نخواهد بود و دیگر قدرت تحلیل اعمال خود را نخواهد داشت. حداقل به این موضوع فکر کنید که رفتارتان مقعول و منطقی است.

بنابراین لازم است هر از گاهی معقول و موجه بودن رفتار خود را چک کنید. باید سعی کنید به آنها یاد دهید که چگونه زندگی خود را تحت کنترل داشته باشند. یادتان باشد که خشن و جدید بودن با هم متفاوت است. این کار برای دانش آموز هیچ منفعتی به همراه نخواهد داشت و نتایج زیان باری به بار خواهد آورد. آنها باید درک کنند باید مسئولیت اعمال و رفتار خود را بر عهده بگیرند و تلاش کنند تا اشتباهات خود را جبران کنند.

ویژگی های زیر بیانگر معلم نمونه است:

1-  مهربان و با محبت بودن

2- علاقه مند بودن به شاگردان

3- گرامی داشتن و حرمت گذاشتن

4- آماده ی کمک و فداکار بودن

5- دلسوزی کردن و به فکر دانش آموز بودن

6- نقش حمایتی داشتن

7- تصحیح رفتار و عملکرد غلط دانش آموز به شیوه ای درست و منطقی

نکته ی مهم:

هنگامیکه نسبت به دانش آموزان خود تعهد دارید، آنها احساس می کنند که مهم و با ارزش هستند و از همنشین و هم صحبتی با شما لذت
می برند. اما تنبیه کردن و تحقیر کردن به آنها می فهماند که مورد
بی توجهی و بی اعتنایی قرار گرفته اند و تنها و مردد هستند.
بی اعتنایی و بی توجهی به دانش آموز، می تواند حامل تضعیف شخصیت و کم رنگ شدن حس عزت نفس آنان شود.

در نتیجه در تقویت اصلاح رفتار خود ناتوان خواهند بود و احساس ضعف و بی پناهی می کنند. در نتیجه حس اعتماد به نفس او آنقدر تضعیف می شود که دیگر نمی تواند به کسی اعتماد داشته باشد و متعاقبا نمی تواند نسبت به اعمال و رفتارش تعهدی داشته باشد. چرا که ویژگی هایی چون صبر و شکیبایی، انعطاف پذیری و بخشندگی و سخاوت و حس اعتماد به نفس و عزت نفس را نیاموخته است. متوجه باشید که آنها به راهنمایی شما نیاز دارند، نه تنبیه و تحقیر.

نکته: معلمین باید حس عزت نفس را در دانش آموز تقویت کنند. مهم این است که در مورد رفتار غلط او اظهار نظر کنید نه اینکه او را تنبیه کنید. در این صورت دانش آموز برای راضی کردن معلم خود بیشتر تلاش می کند. اما توقع نداشته باشید با یک بار گفتن همه ی مشکلات حل شود.

معلمان کم تجربه چه زمانی دست به تنبیه می زنند:

1- هنگامیکه کسل و بی حوصله هستند.

2- هنگامیکه نسبت به موضوعی (شخصی، اجتماعی و...) احساس نگرانی و آشفتگی دارند.

3- هنگامیکه عمل و تجربه ی کافی برای بر طرف کردن معایت
دانش آموز خود ندارند.

4- هنگامیکه خودش تجربه ی تنبیه شدن را در دوران کودکی داشته است و سعی می کند این تجربیات را به دانش آموز خود انتقال دهد.

نکته: افرادی که خودشان در یک محیط دیکتاتوری زندگی کردن اند، سعی می کنند بر روی دیگران اعمال قدرت کنند و یا آنها را تحقیر کنند.

استفاده از الگوهای غلط ممنوع:

الگوهای غلط در تربیت دانش آموز شامل موارد زیر است:

1- تهدید ها:

هنگامیکه دانش آموز را تهدید می کنید، نه تنها دردی دوا نمی شود، بلکه کار را مشکل تر می کند. با این قبیل هشدارها نمی توان به
دانش آموز فهماند که کارش غلط بوده است. بلکه با این رفتار
دانش آموز را به مبارزه دعوت کرده اید. اگر دانش آموز نسبت به خودش احترام قائل باشد، بایستی دوباره نافرمانی کند تا به خودش و دیگران نشان دهد که آدم بزدل و ترسویی نیست.

نکته: این طرز برخوردها کاملا اشتباه است.

2- توقعات غیر واقعی:

نباید از دانش آموز به دلیل درس نخواندن وعده گرفت که در آینده رفتار بدش را اصلاح کند. وقتی دانش آموز وعده ای ناخواسته
می دهد، در واقع چکی بانکی می کشد که شاید در آن بانک اصلا پولی ندرد. معلم نباید مشوق و محرک این قبیل اعمال فریب آمیز باشد.

3- سخنان نیش دار وطعنه آمیز:

معلمان کم تجربه که در استفاده از سخنان نیش دار و طعنه آمیز استعداد ذاتی دارند، خطر و تهدیدی جدی برای سلامت روانی
دانش آموز به حساب می آیند. اینگونه معلم ها با بیان این واژه ها مانعی در برابر ایجاد ارتباط مؤثر بین خودشان و دانش آموز
می شوند.

نکته: سخنان نیش دار و طعنه آمیز باعث مسدود شدن راه ارتباطی بین معلم و دانش آموز است. بهترین کار این است که از سخنان نیش دار پرهیز کنید و این حرف ها را به دانش آموز نزنید. آگاهانه یا ناآگاهانه نباید دانش آموز را از خودتان برنجانید. با این کار او از معلم خود دور می شود. سخنان طعنه آمیز جملاتی هستند که اعتماد به نفس
دانش آموز را ضعیف می کند.

حقیقت تلخ:

وقتی دانش آموزی به خاطر گفتن حقیقت تنبیه می شود، برای فرار از تنبیه دروغ می گوید. اگر می خواهید صداقت و راستگویی را به
دانش آموز خود آموزش دهید، باید برای گوش دادن به حقایق تلخ به همان اندازه ی حقایق دلپسند آمادگی داشته باشید.

نکته: وقتی دانش آموز کار اشتباهی انجام داده است. نباید واکنش معلم غیر اخلاقی و دارای هیجان شدید باشد. بلکه باید واقعی و با استدلال با موضوع برخورد کند. ما می خواهیم به دانش آموز یاد بدهیم تا اشتباهاتش را اصلاح کند. هر چند لازم باشد این کار را چند بار تکرار کنید. نه اینکه توقع داشته باشید که با یک بار گفتن به نتیجه خواهید رسید.

آموزش ادب با بی ادبی امکان ندارد:

ادب هم یک صفت شخصیتی است و هم یک مهارت اجتماعی به حساب می آید. ادب از این طریق کسب می شود که دانش آموز با معلم خود همانند سازی می کند و نیز از راه تقلید از معلم فرا می گیرد. بنابراین تحت هر شرایطی، ادب باید به دانش آموز آموخته شو. هنگامیکه به وسیله ی پرخاشگری بخواهید به دانش آموزی آموزش دهید، نتیجه ای حاصل نمی شود، بلکه در بیشتر موارد نتیجه ی معکوس دارد. جز اینکه دانش موزی پرخاشگر به جامعه تحویل
داده اید.

اکنون می توانید بسیاری از مسائل را با بی ادبی کمتر به دانش آموز، آموزش دهید. یادتان باشد این نوع برخوردهای غلط دانش آموز را به سوی بی ادب بودن سوق می دهد. خطر اینجاست که دانش آموز با مشاهده ی این رفتار از معلم خود الگوبرداری می کند.

نکته: اگر دانش آموز اشتباهی مرتکب شده است با رفتار غلط جو را متشنج نکنید. در این صورت امکان بیشتری وجود دارد تا دانش آموز از فرامین شما اطاعت کند.

آموزش ارزش ها و مسئولیت ها:

معلمین در همه جا به دنبال راه هایی برای آموختن مسئولیت به دانش آموز هستند. ولی این کار نباید با پافشاری و تحمیل کردن انجام شو. زیرا تأثیر نامطلوبی در شکل گیری شخصیت دانش آموز برجای
می گذارد. واقعیت آشکار این است که نمی توان مسئولیت را به فردی تحمیل کرد. مسئولیت فقط درون فرد ریشه دارد، و از آنجاست که رشد می کند و ارزش هایی که از طریق خانواده و معلم به دانش آموز تفهیم می شود، آن را رشد و جهت می هد. احساس مسئولیتی که بر پایه ی ارزش های مثبت استوار نشده است، می تواند ضد اجتماعی و ویرانگر باشد.

نکته: احساس مسئولیت در دانش آموز از رفتار و مهارت های معلم سرچشمه می گیرد. آموزش رفتار ها و مهارت ها یعنی اینکه
دانش آموز بتواند بفهمد برای رسیدن به موفقیت باید کارهایش را بر اساس تعهد و وظیفه ای که نسبت به خودش دارد، انجام دهد. باید با دانش آموزان با احترام برخورد شود و در جهت دهی به آنها باید مهارت به خرج داد.

نکته اینجاست که دانش آموزان آنچه را که در زندگی می بینند یاد
(الگوی شفاهی نه دیکته ای)می گیرند. اگر زندگی شان با انتقاد و سرزنش باشد، احساس مسئولیت را یاد نخواهند گرفت. او یاد
می گیرد، فقط از دیگران انتقاد کند. علاوه بر اینها او یاد می گیرد که در زندگی خود محکوم به شکست است.

از جنگ تا صلح:

معلمین کم تجربه که درگیر یک جنگ خواسته یا ناخواسته با دانش آموز هستند، باید این واقعیت را قبول کنند که در این جنگ نمی توانند برنده باشند. هر چقدر وقت و توان برای زورگفتن به آنان داشته باشید، آنها هم وقت و انرژی خود را صرف مقاومت در برابر شما می کنند. حتی اگر در جنگ هم ببرید و به ظاهر موفق شوید که اراده تان را بر آنان تحمیل کرده اید، آنان شاید با بی روح شدن، عصبی شدن و یا نافرمانی و قصور در کارها، انتقام بگیرند.

تنها یک راه است که ما را به پیروزی می رساند. اگر بتوانید دانش آموز را با حرف هایتان متقاعد کنید، شاید موفق شوید. نباید فکر کنید این کار ناممکن به نظر می رسد، اما کمی دشوار است.

معلمین با استفاده از روش های زیر می توانند تغییرات مطلوبی در دانش آموز به وجود آورند:

1- گوش دادن با حساسیت:

هنگامیکه معلم به احساسات و افکار دانش آموز خود بی توجهی
می کند، دانش آموز احساس می کند که معلم او را دوست ندارد و نسبه به خودش احساس بیچارگی می کند.

2- جلوگیری از (خوشه های خشم) :

معلم بایستی از واژه ها و گفتارهایی که مایه ی نفرت و رنجش
دانش آموز می شود، پرهیز کند.

توهین هایی مثل: تو مایه ی شرمساری مدرس هستی.

3- نام های گوناگون نهادن به دانش آموز:

احمق، نادان، بی تربیت و...

پیشگویی کردن نسبت به دانش آموز: تو در آینده هیچ چی نمی شی.

اتهامات همیشگی: دوباره چکار کردی

ارباب منشی کردن با دانش آموز: (اصلا حرف نزن) !!!

بیان احساسات بدون حمله ور شدن به دانش آموز:

در موقعیت هایی که مشکلی پیش آمده است، معلم اگر احساسات و افکارش را بدون حمله ور شدن به شأن و شخصیت دانش آموز بیان کند، بیشتر مؤثر خواهد بود.

نکته: باید بتوانید خواسته هایتان را بدون اهانت بیان کنید. آنگاه توقع داشته باشید به تدریج تغییراتی در دانش آموز حاصل شود. جوی که
هم دردی  و هم فکری در آن حاکم باشد، دانش آموز را به معلم خود نزدیکتر می کند. رفتارهای درست با ملاحظه معلم مورد توجه دانش آموز قرار می گیرد. اما نباید توقع داشته باشید تغییرات یک شبه صورت بگیرد و زمان لازم دارد. اما تلاش ها سرانجام نتیجه
می دهند. آنقدر پای این گل آب بریزید تا رشد کند.

محبت چاره ی هر کار باشد                دل عاشق  دلی  بیدار باشد

شاعر: مصطفی یزدانی

مسئولیت حق بیان و حق انتخاب:

هر فردی با احساس مسئولیت ذاتی به دنیا نمی آید، بلکه در یک
دوره ی سنی معین آن را از دیگران کسب می کند. احساس مسئولیت همچون نواختن پیانو، به تدریج و پس از سال های طولانی بدست
می آید و این مستلزم اجرای روزانه ی تمرین قضاوت، انتخاب، در موقعیت های مناسب و با توجه به سن و قدرت درک دانش آموز است.

نکته: با ایجاد فضای رعب و وحشت نتیجه ای حاصل نمی شود.

ایجاد فضای سالم:

هدف معلم فهماندن این نکته به دانش آموز است که وی شخصیتی مستقل از دیگران دارد. با حقوق خاص خودش – و در قبال موفقیت ها و شکست هایش خود او مسئول است. وقتی به دانش آموز اجازه داده شود که خودش را به صورت فردی با اهداف و نیازهای واقعی خودش مشاهده کند، وی خود، مسئولیت زندگی و نیازهایش را بر عهده  خواهد گرفت.

استفاده از جملات مثبت:

یک معلم خوب، همچون یک پدر و مادر خوب، فردی است که
به طور روز افزونی به فرزند خود توجه می کند و خود را وقف او می سازد. این نوع معلمین رضایت خاطر خود را در روابطی می بینند که سبب می شود دانش آموز دست به انتخاب بزند و از نیرو و توان خودش استفاده کند. اما می توانید در گفتگوهای خود با دانش آموز، با آگاهی کامل جملاتی را بکار ببرید که نشان دهنده ی توانایی های
دانش آموز در اتخاذ تصمیمات شایسته باشد. بنابراین هنگام برخورد با دانش آموز می توانید این مفاهمی را با جملاتی نشان دهید که برای پرورش حس استقلال طلبی دانش آموز مطرح باشد.

نکته: اگر به دانش آموز با تردید نگاه کنید، آنها هم به شما با تردید نگاه خواهند کرد. هیچ معلمی قصد ندارد که از نظر روحی، اخلاقی و یا احساسی، لطمه ای به دانش آموز خود وارد کند. اما با این حال، درست همین کار ار انجام می دهد. از یک پزشک توقع داریم که صلاحیت حرفه ای داشته باشد و همچنین مقداری همدردی از خود نشان دهد، اما از او توقع نداریم که هیجان زده شود و یا تأسف بخورد و زار بزند. معلم هم باید از طریق یک روش حرفه ای با نابالغی
دانش آموز برخورد کند. بیشتر موقعیت های انضباطی وقتی با احساس بیش از اندازه همراه باشند محو می شوند و از بین می روند. این موقعیت ها وقتی با هیجان شدید توأم می شوند، ممکن است به مشکلاتی جدید تبدیل شوند و دانش آموز را برای سال های آتی آزار دهد.

آسان گیری و آسان گیری بیش از حد:

آسان گیری یعنی اینکه حالات و رفتار دانش آموز خود را با توجه به سن و موقعیت اجتماعی اش در نظر بگیرید. ماهیت آسان گیری این است که ما از دانش آموز خود متناسب با سن او توقع داشته باشیم. آسان گیری بیش از حد یعنی دانش آموز رها شده و به خود واگذاشته که صحیح نیست.

نکته: بیشتر مشکلات انضباطی به دلیل مداخله ی احساسات آمیخته با خشم، روش مناسبی نیستند.

انضباط در گذشته و در حال:

اختلاف زیادی بین روش جدید و روش قدیمی برخورد با انضباط وجود دارد. در یاد دادن به دانش آموز، معلم عادت داشت از اعمال نامطلوب ماننده چوب زدن و... استفاده کند. اما متوجه ی عواقب این اعمال نبود. استفاده از این اعمال غالبا بی ربط و با توهین و بگو مگو و خشم همراه بود و به دفعات دانش آموز این احساس مخرب را پیدا می کرد که نه تنها عمل بخصوص او مورد سرزنش و انتقاد قرار گرفته، بلکه خود او هم آدم خوب به حساب نیامده است.

در روش جدید دانش آموز هم در احساسات و هم در رفتار خود یاری می شود. معلم به دانش آموز اجازه می دهد که در مورد احساسات و رفتار خود تفکر کند. در این روش محدود کردن دانش آموز به
گونه ای است که حس احترام بین معلم و دانش آموز تخریب نشود و محفوظ بماند. در این روش محدودیت ها بدون بی حرمتی و خشم بیش از اندازه بکار گرفته می شوند.

نکته: مراقب باشید احترامتان را نسبت به دانش آموز از دست ندهید. هنگامیکه دانش آموز نسبت به معلم خود دید منفی پیدا کند، علاقه اش به درس خواندن کاهش می یابد.

اکنون می توانید از روش های مناسب تری استفاده کنید:

1- گاهی پیامی بدون کلام به او ارسال کنید. (حالت چهره)

2- یادتان باشد ارتباط نزدیکی بین منش معلم و رفتار دانش آموز وجود دارد.

3- دانش آموز پرخاشگر نیاز به روان درمانی دارد.

4- دانش آموز نیاز به کمک دارد نه توهین و سرزنش و تنبیه.

5- یادتان باشد رفتارهای غلط آثار مخربی بر روح و روان دانش آموز دارد.

6- دانش آموزان از توانایی معلم در خونسرد بودن نیرو می گیرند.

فرونشاندن خشم:

اگر دوست دارید در دل دانش آموزان نفوذ کنید و آنها شما را دوست داشته باشند، خشم خود را مهار کنید. اگر این کار را کردید،استحکام روابط با دانش آموزان و همکاری تان صد چندان خواهد شد.

امام سجاد (ع) در دعای خود به درگاه خداوند می فرماید:

(... خدایا! کمکم کن تا خشم خود را فرونشانم. چرا که فرونشاندن خشم، از عقل انسان و والایی روح او حکایت می کند.)

امام علی (ع) در نهج البلاغه می فرماید:

تندخویی، نوعی دیوانگی است. زیرا تندخو پشیمان می شود و اگر پشیمان نشد، پس دیوانگی او پایدار است. بنابراین هنگام برخورد با دانش آموز گشاده رو باشید و از خشم بپرهیزید.

عدالت:

اگر می خواهید محبوب قبول دیگران باشید، باید رفتارتان عادلانه باشد. اگر توانستید عدالت را در اعمال و گفتار و حرکاتتان جاری کنید، محبوب دانش آموز خواهید شد.

توجه کردن به خوبی ها:

هر دانش آموزی، در کنار اندک عیوبش هزاران خوبی دارد. اگر
می خواهید در دل دانش آموز نفوذ کنید، عیوب دیگران را نبینید و به آنها توجه نکنید. بلکه خوبی دیگران را ببینید و آنها را مطرح کنید.

نکته: نیکوکاری را سرلوحه ی کار خود قرار دهید، آنوقت نتیجه ی عملکرد دانش آموز را مشاهده کنید. بنابراین هنگام سخن گفتن به محتوا و انگیزه و نتیجه ی آن کمی بیندیشید. تفکر و اندیشه قبل از سخن گفتن سبب مسون ماندن از خطا و اشتباه می گردد.

کنترل و اصلاح زبان:

از دیگر راه های نفوذ در دانش آموز، کنترل و اصلاح زبان است. اگر دانش آموزان به این نتیجه رسیدند که از زبان معلم در امان هستند، او را دوست خواهند داشت. از این جهت علمای اخلاق اهمیت خاصی برای اصلاح زبان قائل هستند و اصلاح آن را گام مهمی در تقویت فضایل اخلاقی و تکامل روح می دانند.

و آنگاه که زبان اصلاح شود به تدریج همه ی امور اصلاح می شوند. چرا که زبان کلید دانش و فرهنگ و عقیده و اخلاق است و اصلاح آن به منزله ی اصلاح جامعه است.

راستگویی:

مؤثرترین وسیله ی جلب اعتماد دانش آموز صداقت و راستگویی است. چنانچه خطرناک ترین دشمن انسان، دروغ گویی و ریا کاری است که انسان را خوار و ذلیل می گرداند و سبب سلب اعتماد دیگران می شود.

امام علی (ع) می فرماید:

راستگویی، زیبایی و جمال انسان و ستون ایمان است.

کارهای خوب دانش آموز را تحسین کنید:

اگر معلم به جای انتقاد، بیشتر خوبی ها را بزرگ کند و آنها را بازگو کند، به جای سرزنش و ملامت دانش آموز، بیشتر به ارشاد و تحسین و تشویق بپردازد، در آینده جامعه ی بهتری خواهیم داشت.

دانش آموزان را همانگونه که هستند بپذیرید:

سعی نکنید برای دانش آموزان قوانین سفت و سخت بگذارید. بلکه با دانش آموزان همراهی و مدارا کنید و آنها را همانگونه که هستند بپذیرید. همینطور انتظار نداشته باشید که دانش آموزان شبیه افراد بزرگسال رفتار کنند و با آنها همانگونه که انتظار دارید در آینده با دیگران برخورد کنند، رفتار کنید.

در هنگام عصبانیت تدریس نکنید:

اگر در حالت عصبانیت و خشم هستید، تدریس نکنید. سعی کنید یک لیوان آب بخورید و کاملا آرامشتان را بدست آورید. آنگاه قدری فکر کنید و بر خود مسلط شوید. بنابراین سعی کنید زود رنج نباشید.

نکته: داشتن حلم و صبر بهتر است.

کنترل بر رفتار خود:

قدرت کنترل احساسات و به دنبال آن توانایی هدایت حالات و رفتار، بسیار ارزشمند است. معلم در برابر دانش آموز مسئول است تا در هنگام بروز معایب، عیوب را اصلاح کند. این قابلیت توانایی کنترل رفتار، موانع را برطرف می کند.

راه ایجاد نشاط و شادمنی:

 ارتباط مناسب انسانی با دانش آموز، عامل و منشاء شادی و امید
می باشد. باید به این نتیجه برسید، دانش آموز، انسانی محترم و با ارزش است. اینگونه طرز تفکر باعث بالا رفتن کیفیت آموزش
می شود.

حذف عیب جویی و بی احترامی به دانش آموز:

عیب جویی و بی احترامی به دانش آموز را حذف کنید. دانش آموزان آینه ی گفتار و رفتار ما هستند. با هر لحن با ایشان صحبت کنید
با همان لحن پاسخ دوستانشان را می دهند. اگر با آنها رفتار احترام آمیزی در پیش بگیرید، به همان رفتار عادت می کنند. اگر
مقصود جلب همکاری ایشان است، از بذل احترام خودداری نکنید. در غیر اینصورت افرادی را به جامعه تحویل خواهیم داد که در ارتباط با دیگران رفتارهای ناپسند را بکار می گیرند.

خوش خلق و بشاش باشید:

اگر می خواهید در درون دانش آموز نفوذ کنید، گشاده رو و با آرامش باشید. یادتان باشد وقتی با دانش آموز  بد برخورد می کنید،
اول خودتان آزار می بینید. با صبر و دید نو و فعالیت مستمر می توانید سر منشأ خدمت ارزنده، نوآور و خلاقانه باشید.

با این کار دانش آموز احساس می کند، پشتیبان و تکیه گاهی دارد. دلگرم می شود و این دلگرمی او را امیدوار می کند و دانش آموز امیدوار به سوی ترقی و پیشرفت، رشد می کند.

نکته: سعی کنید افکار مثبت را به دانش آموزان تلقین کنید.

برای دانش آموز الگوی مناسبی باشید:

اگر می خواهید باعث پیشرفت دانش آموز خود شوید، برنامه داشته باشید. با دست ها مهربانی، با قلب محبت و با زبانتان امید به آینده را در وجود دانش آموز روشن نگه دارید.

اطمینان و اعتماد به دانش آموز:

تنها به توانایی تان اتکا نکنید، بلکه نگاهی ژرف به دانش آموز خود داشته باشید.

صبور و حوصله داشته باشید:

صبر و تحمل تکیه گاه وجود انسان است. سیر تکاملی و رو به رشد دانش آموز با صبر و درایت معلم کامل می شود. پس همیشه در امر آموزش صبر و حوصله داشته باشید. یک معلم خوب کسی است
که بتواند فکر و اندیشه ی خود را در راستای تعالی جسم و روح
دانش آموز بکار اندازد. اگر می خواهید آنان انسان های ارزنده ای باشند، باید به آنها روش فکر کردن را بیاموزید تا خوب خوب فکر کنند، خوب حرف بزنند و درست رفتار کنند. (معلم آینه ی دانش آموز)

تکیه گاه دانش آموزان باشید:

تکیه گاه دانش آموزان باشید، زیرا دانش آموز وقتی احساس کند معلم تکیه گاه و پشتیبانش است، دلگرم می شود و این دلگرمی او را به تلاش وادار می کند. پس با افکار و ایده های ارزشمند مسیر درست زندگی را به آنها بیاموزید. یادتان باشد آنها در بهار زندگی به سر
می برند و هنوز چیزهای زیادی است که باید تجربه کنند و بیاموزند و عبرت بگیرند.

بردبار باشید:

در امر تعلیم و تربیت، بردبار باشید. این کار نیازمند صبر و حوصله است و باید مراقب باشید و در برابر اشتباهات دانش آموزان زود از کوره در نروید و عصبانی نشوید و با بردباری در رفع عیوب بکوشید.

با گذشت باشید:

گذشت از خطای دانش آموز، کاری ارزشمند و خوشایند است. از خطاهای دانش آموزان با عفو و بخشش بگذرید. زیرا اعمال و رفتار دانش آموز، هنوز به آن پختگی نرسیده است. بنابراین با این ویژگی خود را آراسته کنید. اگر به دانش آموز تفکر و تعقل را بیاموزید به تدریج اوضاع بهتر می شود.

خویشتن دار باشید:

در مقابل اعمال و رفتار دانش آموز خویشتن دار باشید و روحیه ی گذشت داشته باشید و این صفت پسندیده را با رفتارتان به آنها آموزش دهید و همیشه مشوق دانش آموزان باشید، نه اینکه آنها را سرزنش کنید.

خصلت های زیبا را به دانش آموزان بیاموزید:

اگر می خواهید دانش آموزان را به قله های انسانیت برسانید،
از فاکتورهای بخشش و گذشت، زیاد استفاده کنید. در غیراینصورت دانش آموزانی با جسم و روح فرسوده خواهید داشت.

راز موفقیت:

باید در امر آموزش به وسعت و گنجایش شخصیت دانش آموز فکر کنید. روحیه ی ایثار و گذشت و مهربانی و... دستاوردهای بزرگی هستند که معلم می تواند ره توشه ی آنان سازد. پس هدف نهایی، ساختن انسان کامل است. سعی کنید مسیر درست زندگی را به آنها بیاموزید.

خصلت های زیبا:

هر چند وقت یک بار، افکار و اندیه ها و نگرش های خود را در مرکز تصمیم گیری های مغزتان، پالایش کنید و ضعف و کاستی ها را جبران کنید.

نکته: باید بتوانید هوشمندانه رفتار کنید و رفتارتان را کنترل کنید.

نیکی کنید:

هیچ چیزی مثل خوش خلقی و خوش رفتاری محتوای درس را شیرین نمی کند. مهمترین و جدی ترین مباحث علمی را بهتر می توان با روحیه ی شاد و پر انرژی آموزش داد.

نکته: دانش آموزان را باور کنید و از کسالت و بی حوصلگی دوری کنید. در این صورت موج آرامش فضای کلاس را پر خواهد کرد.

رفتارهای محبت آمیز:

رفتارهای محبت آمیز نیاز به سرمایه ندارد. اما بهترین کاری است که می توانید انجام دهید. رفتار محبت آمیز مثل عطر گلی است که فضای اتاق را پر کرده است. با روحیه ای عبوس و درهم نمی توان وارد بحث های علمی شد. هر اندازه مهربان باشید به همان اندازه موفق تر هستید. تنها یک راه وجود دارد، کلاس درس را برای خود و
دانش آموزان سخت نگیرید. یادتان باشد، اگر شما هم سراغ مشکلات نروید، خواسته و یا ناخواسته مشکلات با سراغ ما می آیند. بنابراین هر دانش آموز مشکلاتی دارد که باید از طریق تفکر واندیشه و
راه کار دادن حل شوند، نه از طریق راه های منسوخ شده.

نکته: مهربان و نجیب باشید و مطمئن باشید دانش آموزان شبیه شما
می شوند.

به دنبال راه حل ها بگردید:

هنگامی که دانش آموز خطایی می کند به جای سرزنش، دنبال راه حلی برای رفع عیوب باشید و دچار این تصور تخریب کننده نباشید که با سرزنش و تنبیه اوضاع بهتر می شود. سعی کنید دانش آموز را متوجه کنید که مسئولیت اشتباهش متوجه خود اوست. هرگز با دانش آموز با لحن امری صحبت نکنید. چرا که تأثیر مثبت نخواهد داشت. اجازه دهید خودشان مسئول انتخاب راهشان باشند.

نکته: به دنبال بازنده کردن دانش آموز نباشید، بلکه سعی کنید،
راه حلی پیدا کنید.

رابطه ی صادقانه:

با دانش آموزان رابطه ای روشن و صادقانه داشته باشید تا به شما اعتماد کنند. بدون اعتماد و صمیمیت، کلاس درس خشک و بی روح است و راندمان بالایی نخواهد داشت.

روش تربیتی برده وار:

شرافتمندانه رفتار کنید و هر قدر هم از دست دانش آموز ناراحت هستید با احترام رفتار کنید. هرگز نخواهید برده وار تسلیم آرا،
خواسته ها و دستوراتتان شود. بلکه به او اجازه ی تجزیه و تحلیل، بررسی و نتیجه گیری منطقی داشته باشد. سعی کنید مروج شرافت و مهربانی باشید و با جملات کوتاه و ساده منظورتان را بیان کنید.

نکته: برخی معلمین کم تجربه فکر می کنند دانش آموز خطاکار مانند مجرمی که در جامعه جرمی مرتکب شده و مستحق زندان و شلاق و ... است، باید مجازات شود. در صورتی که دانش – آموز تجربه ی کافی برای خیلی مسائل زندگی را بدست نیاورده است و خیلی مسائل را سطحی و نامفهوم دریافت می کند و نیازمند ارشاد و راهنمایی هدفمند می باشد. بنابراین هرگز نباید مانند یک مجرم با او رفتار کرد.

از بگو و مگو بپرهیزید:

از جدل و بگو مگوها بپرهیزید. بگو مگو کردن مایه ی شر است.
بگو مگوهای بیهوده، وقت را تلف می کند و سلامتی را به خطر
می اندازد و کینه و کدورت را بیشتر می کند.

امام علی (ع) می فرماید:

از دشمین کردن و جدال و بحث بیهوده پرهیز کنید که دل ها را بیمار می کند و میان برادران جدایی می اندازد.

با دانش آموزان مدارا کنید:

مدارا با دانش آموز، فضیلت است و سازگاری با آنان از نشانه های عقل است. بنابراین مدارا شأن و منزلت معلم را بالاتر می برد.

(یک لحظه تأمل کنید و در رفتار خود با دانش آموز، تجدید نظر کنید)

شما به عوان معلم دانش آموز، باید پیام های مثبت و سرنوشت ساز انسانی را به آنها منتقل کنید تا بر این باور باشند که ریشه ی تمام موفقیت ها و خوشبختی ها در درون آنها شکل می گیرد و آنها در آرامش ذهنی و صلح مورد احترام معلم هستند. هر روز بعد از مدرسه این جمله را بر زبان آورند. امروز یکی از بهترین روزهای زندگی من است.

قانون جذب:

روانشناسان معتقدند که رفتار تدافعی به جای رفتار تهاجمی، در موفقیت و عدم موفقیت تدریس معلم نقش بسزایی دارد. مفهوم واقعی آن این است که تا با رفتاری شایسته دانش آموز را به سوی خود جذب نکنید، راندمان آموزش بالا نمی رود. در حقیقت رشد و شکوفایی
دانش آموز با آرامش ذهنی و صلح در کنار معلم بودن شکل می گیرد.

فراهم آوردن آرامش و صلح درونی، باعث بهبود کیفیت ذهنی دانش آموز می شود و تازه آنوقت می توانند مفهوم اندیشیدن خوب را درک کنند و آنوقت می توانند ذهن خود را کنترل و هدفگذاری کنند. آنگاه در مسیر زندگی به موفقیت های بزرگ دست یابند. بنابراین برای آنان حق و شأن و منزلت قائل شوید.

نکته: صمیمیت خیلی دور نیست.

آموزش روش فکر کردن صحیح به دانش آموز:

به دانش آموزان باید اندیشدن را بیاموزید، نه اندیشه ها را. به آنها بیاموزید روش حل مسأله گام به گام تحقق می یابد. به آنان بیاموزید این امر محقق نخواهد شد، مگر با همت والای خود آنها در چرخه ی عمل و دانش آموز و تفکر و عمل را همراه با ادب و معرفت
می آموزد.

به دانش آموزان تجربه های زندگی را یادآور شوید تا یاد بگیرند خودشان بازیگران ماهری باشند تا مشکلاتشان را با اندیشه و صبر و حوصله حل کنند. به آنها بگویید آن چیزی که می تواند زندگی و
آینده ی آنها را درخشان کند، بهره مندی از علم و دانش و معرف است. در این مسیر با کامل شدن ذهن، راه پیشرفت سریع تر خواهد بود. در این شرایط احساس می کنید دست یابی به آرزوهایتان آنقدر هم مشکل نیست و رسیدن به آن را کاری غیر ممکن نمی دانید.

موفقیت در درس این است که خودتان را دست کم نگیرید. باور کنید که قابلیت های بی نظیری در وجودتان وجود دارد.

نکته: اگر معلم در توانمندی های دانش آموز شک کند، به همین ترتیب دانش آموز هم باور می کند که قابلیت های کمی در وجود خود دارد. باید به دانش آموز تلقین کنید با تلاش و انرژی و خودباوری و خلاقیت و امید، آینده ای روشن در انتظار اوست. بنابراین در هر شرایطی نظر مثبت به دانش آموزان داشته باشید.

درس های زندگی با استفاده از الگوهای موفق:

به دانش آموزان نشان دهید چه ویژگی هایی در انسان های موفق وجود دارد که این افراد را نسبت به سایر افراد جامعه متمایز می کند؟

با مطالعه و بررسی زندگی دانشمندان، مخترعان، هنرمندان، کارآفرینان، سیاست مداران و... می توانید روحیه ی تلاش و پشتکار را در دانش آموزان زنده کنید.

نکته: در این مرحله دانش آموز یاد می گیرد، رشد و تعای زندگی هر شخص با تلاش و کوشش و پشتکار شکل می گیرد. نه اینکه با خیال پردازی زندگی آینده ی خود را ترسیم کند.

از هم اکنون با برنامه ریزی درست، به ترسیم اهداف مهم زندگی بپردازید. یادتان باشد آرزوها در کنار تلاش محقق می شود. به آنها بگویید اگر دارای یک ذهن هدفمند باشند، آنوقت می توانند طعم شیرین موفقیت را بچشند. یادتان باشد موفقیت حاصل قانون علت و معلول است.

آینده ی دانش آموز:

آینده ی دانش آموز، آینه ای است که نیک و بد گذشته ی او را نشان می دهد. یک دانش آموز موفق، آینده ی روشنی پیش روی خود دارد. چرا که با سعی و تلاش آنچه را که در ذهن خود مجسم کرده،
(برنامه ریزی و آینده نگری) با سعی و تلاش تقویت می کند.

اغلب افرادی که به سنین میان سالی و پیری رسیده ا ند و موفقیت های چندانی کسب نکرده اند، به دلیل عدم برنامه ریزی و هدفگذاری در سنین کودکی و نوجوانی بوده است. چرا که با کم کاری و سستی، تلاشی برای تفکر، یادگیری، یادآوری، تصمیم گیری و حل مسأله نداشته اند. اما دانش آموزان موفق که در سنین بالا و موفقیت های ارزنده ای دست یافته اند، دارای مغز متفکر و دوراندیشی بوده اند.

چنین به نظر می رسد، افراد موفق با مطالعه و علم اندوزی در هر کار و حرفه ای قرار بگیرند، موفقیت بیشتری بدست خواهند آورد.

پاکسازی افکار منفی:

برای دانش آموزان رؤیاهای شور انگیز آینده را تجسم کنید. با تصویرسازی ذهنی آینده، شور و شوق و تلاش در دانش آموزان بیشتر می شود. زیرا تصورا مثبت، نیروی شگفت انگیزی برای پیشرفت و موفقیت فراهم می کند. به آنها بفهمانید بدون کوشش و تلاش نتیجه ای کامل بدست نمی آید. تنها به صرف آرزو، چیزی بدست نخواهید آورد، بلکه هر چه آرزوهایتان بزرگتر باشد، باید تلاش بیشتری کنید.

(کوه بلند، کوه نورد حرفه ای می خواهد)

تجارب با ارزش:

به دانش آموزان بگویید: اگر می خواهید به موفقیت های بزرگ دست یابید از تجارب با ارزش دیگران (والدین، معلم، افراد با تجربه و...) استفاده کنید. اگر از تجربه ی دیگران استفاده کنید، راحت تر می توانید موانع و مشکلات و سختی ها را پشت سر بگذارید و افراد جاهل و فریبکار، نمی توانند شما را از مسیر اصلی (رسیدن به هدف) دور کنند.

نکته: رسیدن به موفقیت نیاز به تلاش و تجارب با ارزش بزرگترها دارد. مسلما برای انجام هر کاری باید با افراده خبره مشورت کنید.

با دانش آموزان زیبا و مثبت صحبت کنید:

باور به اینکه چگونه گفته ها و سخنان معلم می تواند بر سرنوشت و ساختار زندگی جامعه تأثیر بگذارد، بسیار باور نکردنی است! تحقیقات نشان داده است که گفتار معلم بر روی دانش آموز بر شکل باورها، رفتار و سرنوشت او تأثیرگذار می باشد. چنانچه جناب مهدی انصاری قمی می گوید: نباید فراموش کرد که سخن و کلام در رفتار و شخصیت آدمیان و ساختار روحی و اخلاقی و اجتماعی و دینی به همان اندازه اثرمند است که آب و هوای و غذا مؤثر است.  (مقدمه ی کتاب غرالحکم، ص 7)

به واقع بخش اعظم شکل ذهنی دانش آموز متأثر از کلمات و گفته های والدین و معلم است که در شرایط و اتفاقات گوناگون بیان می شود. البته طرز بیان، (نحوه ی استفاده از کلمات) اهمیت دارد.

(کلام معلم سرمایه ای گرانقدر و سرنوشت ساز است)

بنابراین به هر صورتی که با دانش آموز سخن می گویید، دانش آموز هم همان صورت در آینده (بزرگسالی) در جامعه با دیگران سخن خواهد گفت. اگر با نیش و کنایه و تمسخر و نگاهی خشم آلود سخن بگویید.....

نکته: با تکرار سخنان امید بخش، روحیه ی نشاط و شادابی را در محیط کلاس مانند عطر گل های بهاری تزریق کنید.

احساس خوشبختی زمانی در دانش آموز شکل می گیرد که محتوای سخنان معلم، روحیه و نشاط، امید و آینده ی دلچسبی را ترسیم کن. بنابراین کلمات انگیزه بخش را تمرین کنید. رفته رفته شاهد تغییراتی در روحیه ی دانش آموز خواهید شد. بنابراین با استفاده از تلقینات مثبت تصویر جدیدی را پدید آورید. استفاده از تلقینات مثبت، شیوه ی مؤثری برای ایجاد رفتارهای جدید است.

(کلام معلم، معمار آینده ی دانش آموز است)

نکته ی دیگر اینکه اگر از نفوذ کلامتان با خبر باشید، به  هنگام سخن گفتن دقت بیشتری خواهید کرد. بکارگیری کلمات منفی را متوقف کنید. در غیراینصورت باید منتظر عواقب و پیامدهای منفی، رفتارها و عملکرد غلط دانش آموزانی که در ینده به بزرگسالی می رسند، در جامعه باشید.

جک کنفیلد می گوید:

بدانی که شما پیوسته با کلمات خود چیزی مثبت یا منفی خلق می کنید.

سلامت روح:

یک معلم برتر می داند که عشق بالاترین نیرویی است که می تواند همه چیز را متحول کند. بنابراین با بکارگیری جملات مثبت، روحیه نشاط، مدارا کردن، صبر و حوصله، بخشش، ایثار و گذشت و... انرژی عاطفی مثبتی را به دانش آموز هدیه می دهد.

(وظیفه ی معلم حفاظت از جسم و روح دانش آموز است)

درخواست دانش آموز:

دانش آموز دوست دارد معلم نسبت به او علاقمند باشد تا از همنشینی و هم صحبتی با او لذت ببرد. نسبتبه همدلی با او راغب باشد. اگر معلم در کلاس توانست با اخلاق پسندیده و صفات شایسته بر قلوب دانش آموزان جایگاهی را برای خودش باز کند، کلاس درس برای او لذت بخش می شود. در غیراینصورت دانش آموز به بیماری های روحی دچار می شود.

اما چگونگی نفوذ در دانش آموز و محبوب او واقع شدن، به رفتار و منش معلم بستگی دارد، نوع رفتار، حرکات، گفتار، همیاری و کمک معلم سرنوشت ساز است. این خود معلم است که می تواند با استفاده از اخلاق پسندیده و رفتار معقول و منطقی دانش آموزان را با خود همراه کند و با عملکردش کمالات و فضائل اخلاقی را به آنان بیاموزد. الگوی دانش آموز، صداقت، پاکی، عفت،اخلاق حسنه، تواضع و مهربانی معلم است.

معلم با تجربه آموخته است:

- من آموخته ام که توهین کردن به دانش آموز چیزی را تغییر
نمی دهد. فقط وضعیت را بدتر می تکند.

- من آموخته ام که باید همیشه با کلمات محبت آمیز با دانش آموز صحبت کنم.

- من آموخته ام که اگر دانش آموزی زیاد اشتباه می کند، نیاز به کمک دارد.

- من آموخته ام که اگر بهترین راه را انتخاب نکنم، بهترین نتیجه را نخواهم گرفت.

- من آموخته ام یا من باید رفتارم را کنترل کنم و یا رفتارم من را کنترل می کند.

- من آموخته ام که با عیب جویی و غرغر کردن، هیچ گاه وضع تغییر نمی کند.

- من آموخته ام که دانش آموزان همانگونه رفتار می کنند که ما به آنها آموخته ایم. (معلم آینه ی رفتار دانش آموز است)

برای پرورش استعدادهای دانش آموز:

1- کمک کنید تا عملکردش را بهبود بخشد، موفقیت را هر چند کوچک تجربه کند.

2- او را تشویق و حمایت کنید تا برای حل یک موضوع، راه های گوناگونی را تجربه کند.

3- با واگذاری تدریجی فعالیت ها، مسئولیت و تعهد را دردانش آموز پرورش دهید.

4- او را بدون قید و شرط بپذیرید تا دانش آموز برای خود ارزش قائل شود.

5- بین رفتار دانش آموز و شخصیت او تفاوت قائل شوید. برای مثال اگر کار بدی انجام داد، رفتارش را نقد کنید نه خودش را.

6- افزون بر توانایی های او، محدودیت هایش را بپذیرید.

7- به دانش آموز کمک کنید تا مهارت های جدید را بیاموزد.

8- احساس مسئولیت را در دانش آموز تقویت کنید.

9- روحیه ی مهربانی و بخشندگی را دردانش آموز تقویت کنید.

10- توانمندی ها و استعداد دانش آموز را شناسایی کنید.

11- برای دانش آموز زمینه ی خوشایند موفقیت را فراهم کنید.

12- با تمام عایبشان به آنها نگرش مثبت داشته باشید.

13- رفتارهای مثبت را دردانش آموز تقویت کنید.

14- با انجام عملی رفتار های مثبت، اینگونه رفتارها را در
دانش آموزان نهادینه کنید.

15- آموزش مهارت حل مسأله را به دانش آموز بیاموزید.

16- به دانش آموز، آموزش دهید با خودش سخن بگوید و خویش را ارزیابی کند. (خودنظارتی)

نکته: این نظارت،رفتارهای مثبت و منفی را در بر می گیرد.

17- همیشه به جای نتیجه به فراید عمل توجه کنید.

18- قانون مهم این است که خود شما سرمشق دانش آموز باشید.

19- یافتن راه حل مناسب را به آنان آموزش دهید.

20- راه حل برگزیده را شناسایی کنید.

21- دانش آموز را در انجام کارهای منطبق با توانایی هایش تشویق کنید.

22- یادتان باشد یادگیری دانش آموز از طریق مشاهده و تقلید رفتار و عملکرد معلم است. (آموزش غیرکلامی)

23- با رفتار درست به دانش آموز اجازه دهید احساس استقلال را با مسئولیت پذیری تقویت کند.

نکته: معلمان دلسوز، باید توجه داشته باشند که با انجام این اقدام ها، زمینه ی مساعدی را برای رشد و بالندگی دانش آموز فراهم می کنند.

24- شیطنت و بازیگوشی دانش آموزان را درسنین پایین نباید نشان
بی ادبی آنان دانست. بلکه تنها باید کوشید این رفتارها به آنان صدمه نزند و آن را هدایت کنید.

25- اگر دانش آموزی برخلاف نظر مشا، به کاری که نباید بکند همچنان ادامه داد، پیامدهای منفی رفتارش را برایش توضیح دهید.

26- بازی های نمایشی به رشد خودمهارگری دانش آموز کمک
می کند.

27- دانش آموزان رفتار معلم را همانند سازی می کنند.

28- آنچه درتوان دانش آموزاست را از او بپذیرید و آنچه در توانش نیست از او نخواهید. زیرا تکلیف سنگین زمینه ی شکست و ناکامی را در دانش آموز به وجود می آورد.

29- تشویق دانش آموزدرافزایش اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی از خود تأثیری بسزا دارد.

30- یادتان باشد رفتار معلم، آیینه ی رفتار دانش آموز است.

در پایان باید گفت: اگر دانش آموزانی می خواهید که خویشتن داری و خود مهارگری بالایی داشته باشند، نخست باید این ویژگی را در خود ایجاد کنید. پس با فراهم ساختن موقعیت های مناسب، زمینه ی رشداین ویژگی های پسندیده را دردانش آموز تقویت کنید.