معلم

 

به نام خدا

میم مثل معلم

نویسنده: عبدالله یزدانی

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

عنوان و نام پدید آور         : میم مثل معلم/ عبدالله یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: دوقلوها، 1396.

مشخصات ظاهری           : 55 ص.: مصور؛ 5/14 * 5/21 س م.

شابک                         : 50000ریال 1–24–8739-600–978

وضعیت فهرست نویسی    : فیپا

موضوع                      : معلمان – روابط با شاگردان – جنبه های روانشناسی

موضوع                      : Teacher – student relationships – psychological aspects

موضوع                      : روانشناسی تربیتی

موضوع                       : Educational psychology

رده بندی کنگره              : 1396 9 م 4ی/1033 LB

رده بندی دیویی              : 1023/371

شماره کتابشناسی ملی       : 4657279

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1396

شمارگان: 1000

شابک:1 – 24 – 8739 – 600 – 978

قیمت : 5000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

تلفن: [phone] - 0919

مقدمه..........................................................................7

نقش معلم در ساختن رابطه ی سالم با دانش آموز چیست؟..........8

الگوی مناسبی برای دانش آموز خود باشید............................8

تغییر نگرش..................................................................9

عوامل موفقیت در دانش آموز............................................9

لذت بردن از تدریس........................................................9

نحوه ی عملکرد دانش آموز...............................................9

عوامل دیگری که بر رشد دانش آموز تأثیر دارند....................11

مهم این است که معلم بتواند...............................................11

موانعی که بر سر ارتباطتان وجود دارد را در هم بشکنید..........12

به تعهدات خود پایبند باشید................................................13

تحقیر کردن و بی ارزش جلوه دادن دانش آموز......................13

برای دانش آموز حکم صادر نکنید......................................13

نحوه ی آغاز کردن یک گفتگو.................................................13

تأثیرگذاری کلام............................................................14

انواع مختلف گفتگو........................................................15

عوامل اصلی که موجب تنش بین معلم و شاگرد می شوند................15

قوانین بازی استفاده از کلام..............................................16

قوانین بازی استفاده از شنیدن............................................16

توانایی ذهنی و استعداد دانش آموز.....................................19

ضعف روابط عاطفی بین معلم و دانش آموز.........................19

ترس از معلم................................................................20

بدگمانی نسبت به معلم.....................................................20

مهارت همدلی و همسویی با دانش آموز...............................20

رفتار آزار دهنده...........................................................20

پرخاشگری..................................................................21

اعمال رفتارهای احساسی................................................21

معلمان چگونه از قدرت خود بهره بگیرند............................21

شناخت مشکل..............................................................22

کلاس درس بدون مجادله.................................................22

ابزار قدرت.................................................................22

ابزارهای فیزیکی غلط...................................................23

تکنیک های کلامی غلط.................................................23

تکنیک های احساسی غلط..............................................23

خلق و خوی ناپایدار.....................................................24

دخالت کردن درامور بی مورد........................................24

ضعف در مدیریت کلاس...............................................24

رابطه ی کل و جزء.....................................................24

روش فهم موضوعات درسی..........................................25

محدودیت های حافظه...................................................25

نحوه ی خواندن.........................................................................25

تکنیک مرور ذهنی......................................................26

موضوع متن درس.......................................................27

فعالیت های جسمانی به عنوان یک راهبرد.........................27

ضرورت رفتار شناسی.................................................28

روش فکر کردن.........................................................28

در نظر گرفتن رفتار جایگزین........................................29

متوسل شدن به نیروی زور، آری یا نه..............................29

تاوان اشتباهات دانش آموز بدرفتار، چیست؟......................30

مبانی فرضی را در نظر بگیرید......................................30

دیدگاه دانش آموز نسبت به رفتار غلط...............................31

کنترل دانش آموز........................................................31

ابراز همدردی با دانش آموز..........................................31

تفکر........................................................................32

پیشگویی...................................................................32

نقش عشق و منطق......................................................33

با مقصر دانستن دانش آموز، اشتباه او جبران نخواهد شد.......34

مسئولیت پذیر بودن دانش آموز.......................................34

تحقیر و ترد شدن دانش آموز از طرف معلم.......................35

توصیه هایی به معلمین برای افزایش اعتماد به نفس.............35

الگو بودن معلم...........................................................36

بالا بردن سطح آگاهی و اعتماد به نفس.............................36

تمرین رفتاری............................................................36

سبک حرف زدن مناسبی داشته باشید................................37

مهارت های ارتباطی خود را افزایش دهید..........................37

روابط خود را با دانش آموز بهبود بخشید...........................38

روش برخورد با دانش آموز...........................................38

دانش آموز نیاز به پذیرش و توجه دیگران دارد...................38

هویت جویی...............................................................39

نیازهای دانش آموز......................................................39

بد بینی و نگرش منفی...................................................39

الگو برداری از رفتار معلم............................................41

تحقیر کردن دانش آموز.................................................41

تبعیض و بی عدالتی بین دانش آموزان...............................41

سخت گیری بیش از حد.................................................42

آموزش رفتار جرئتمندانه به دانش آموز.............................42

آموزش شیوه های مدیریت خشم به دانش آموزان..................43

افزایش آگاهی درباره ی پیامدهای پرخاشگری.....................43

دانش آموزان را کانون عقده های روانی خویش قرار ندهیم….44

تأثیر گذاری معلم.........................................................44

مراقبت رفتارتان باشید..................................................45

ابراز محبت به دانش آموز.............................................45

تبیین و تحلیل مسائل و آگاه ساختن دانش آموز.....................46

الگو دهی به دانش آموز................................................46

پرهیز از خشم و زورگویی............................................46

رعایت اصل تدریج در اصلاح رفتار................................47

استفاده از اصل نادیده گرفتن...........................................47

رفتاری را که می خواهید تغییر دهید، مشخص کنید..............48

از جنگ قدرت با دانش آموز خود بپرهیزید........................48

از داد و فریاد و تنبیه استفاده نکنید...................................48

به دانش آموز خود احترام بگذاید.....................................49

به دانش آموز حق سخن گفتن بدهید..................................50

تا می توانید از جمله های مثبت استفاده کنید........................50

چگونه با مسائل انضباطی دانش آموز خود برخورد کنید........50

امکان انتخاب دادن.......................................................51

حفظ خونسردی...........................................................51

پیامدهای طبیعی و منطقی رفتارش را توضیح دهید...............51

به دانش آموز بیاموزید که چگونه مسائل خود را حل کند........52

هنگام دعوای دانش آموزان.............................................52

فاکتورهای معلم خوب...................................................53

نحوه ی تفکر دانش آموز................................................53

گفته های دانش آموز به معلم...........................................54

نکات کلیدی معلم به دانش آموزان....................................54

نکات کلید..................................................................55

مقدمه

در حقیقت معلمین باید دانش آموزان را با پیام های مثبت و سرنوشت ساز انسانی و الهی سوق دهند، تا بر این باور باشند که ریشه ی تمام خوشبختی ها  و بدبختی های انسان ریشه در جهل و نادانی دارد. پس تا می توانید بکوشید تا از عصاره ی معرفت تا آنجا که می توانید استفاده کنید.

لازم است دانش آموزان را با روحیه ی نشاط و اخلاق تعلیم دهید.
پس به دانش آموزان احساس عشق ورزیدن را بیاموزید. در اینجا
دانش آموزان به وسیله ی تعلیم و تربیت، پله های ترقی را طی خواهند کرد تا به درجه ی عالی کمال برسند و شور و شوق زندگی را درک کنند.

فراهم آوردن آرامش  و اطمینان درونی از سوی معلم باعث بهبود کیفیت ذهنی دانش آموز می شود و آنها به روشنی می توانند با اندیشیدن خوب، افکار و رویاهای خود را کنترل کنند و چگونه اندیشیدن را می آموزند تا بتوانند ذهن خود را کنترل کنند. چنین امری میسر نخواهد شد، مگر با تلاش و کوشش به موفقیت دست یابند. به دانش آموزان تجربه های زندگی را بیاموزید تا یاد بگیرند گام های بعدی رسیدن به قله های موفقیت دست یافتنی است.

نقش معلم در ساختن رابطه ی سالم با دانش آموز چیست؟

اگر برای ساختن رابطه ای مثبت و صمیمانه با دانش آموز مصمم هستید. در اینجا باید برای دانش آموز کارهای مثبت و سرشار از محبت انجام دهید. اغلب معلمان می دانند که دانش آموز با چه چیزی خوشحال می شود.

1- هرگز اجازه ندهید که حرف های منفی و آزار دهنده، برای حل مشکلات بکار گرفته شود.

2- برای حل مشکل دانش آموز، بهبود رابطه، سلامت روانی
دانش آموز، خودتان را مسئول بدانید.

3- کاری کنید کلاس درس سرشار از نشاط و انرژی باشد.

برخی معلمین فکر می کنند که نمی توانند کنترل بهتری روی رفتارشان داشته باشند. بدانید که اگر به این هم بیندیشید که اصلاح رفتارتان چقدر می تواند به بهبود رابطه ی تان کمک کند، یقینا همین لحظه در شیوه ی رفتارتان تجدید نظر خواهید کرد. این کار نه تنها رابطه ی شما را بهبود می بخشد، بلکه احساس خوبی را برای شما به ارمغان خواهد آورد.

الگوی مناسبی برای دانش آموز خود باشید:

دانش آموزان چیزهای زیادی از معلم خود الگو می گیرند. آنها تا حد زیادی از روش هایی که معلم برای حل مشکلاتشان استفاده می کند، الگوبرداری می کنند. اگر معلم با داد و فریاد زدن و... خشم و عصبانیت خود را تخلیه کند، به احتمال زیاد دانش آموز یاد می گیرد همینگونه رفتار کند. اینگونه گفته می شود به کارهای من نگاه نکن و فقط به حرف هایم گوش بده، جمله ی درستی برای تربیت دانش آموز نیست. بنابراین اگر رفتارهای خشونت آمیز در دانش آموز مشاهده
می شود، باید به والدین و معلم او نگاه کنید و ببینید آیا او از رفتارهای شما الگوبرداری نکرده است. در این صورت قبل از اینکه انتظار داشته باشید دانش آموزتان رفتارش را تغییر دهد، ابتدا باید خودتان رفتارتان را تغییر دهید.

اگر در کلاس زیاد  بحث و جدل وجود دارد، احتمال اینکه دانش آموز نیز چنین رفتاری داشته باشد، بسیار زیاد است.

تغییر نگرش:

معلم می تواندی با حرف زدن با دانش آموز تغییر نگرش ایجاد کند. ابتدا باید نگرش دانش آموز را تغییر دهید و بعد رفتار مدنظر را به
آنها آموزش دهید. می توانید با دادن اطلاعات کافی، توضیح دادن درباره ی مسائل، دلیل و مدرک آوردن منطقی و دیدن مسأله
از زوایای مختلف، نظرشان را تغییر دهید. در بیشتر مواقع بعد
از چندین بار راهکار نشان دادن تغییر خواهد کرد.

نکته: تغییر رفتار و عادت کردن با دلیل و منطق آوردن و راهنمایی صحیح امکان پذیر است. بهتر است عواقب اعمال و رفتارش را به او بگویید. به او بفهمانید عواقب و مسئولیت اعمال و رفتارش به عهده ی خود اوست. گاهی بهتر است بگذارید شکست های کوچک را تجربه کند تا بتواند عواقب اعمال و رفتارش را ببیند.

عوامل موفقیت در دانش آموز:

معلم مهمترین نقش را در آموزش ایفا می کند. بنابراین چگونگی عملکرد دانش آموز به رفتار معلم بستگی دارد. (معلم آینه ی دانش آموز)

لذت بردن از تدریس:

معلم ایده آل فردی است که همه ی ملاک ها و معیارهای مناسب را در حد پذیرفته ای دارا می باشد و از معیارهای تعیین کننده مثل صبر و حوصله، لذت بردن از تدریس، عشق به دانش آموز و... غافل نباشد. بنابراین هر فردی که فقط به دلیل مهارت در یک رشته ی تحصیلی (فیزیک، شیمی و...) نمی تواند معلم خوبی باشد. بلکه باید ملاک ها و معیارهای متعددی داشته باشد. نخستین گام آرامش روناین کلاس است. او باید بتواند تمام ناکامی های دانش آموز خود را برطرف کند و حامی و پشتیبان مناسبی باشد.

نحوه ی عملکرد دانش آموز:

کارایی و عملکرد دانش آموز نیز همانند بزرگسالان با نوع احساسات آنها رابطه ی مستقیم دارد، و زمانی که شاد هستند و نسبت به خود احساس خوبی دارند، می توانند عملکرد بهتر و مناسب تری داشته باشند. وقتی با دانش آموز به درستی رفتار می شود، آنها خوشحال اند و نسبت به خود احساس خوبی دارند و کار خود را به درستی انجام
می دهند. اعتماد به نفس دانش آموز از نحوه ی برخورد معلم، احترام، عشق معلم نسبت به خود، حس عزت نفس آنها را تقویت می کند. بدین ترتیب آنها می توانند فردی شاد، مستقل و با اعتماد به نفس بالا باشند. در این مسیر یافتن یک رویکرد مناسب اهمیت دارد. متأسفانه برخی معلمان کم تجربه فکر می کنند با تحقیر، انتقاد و طرد کردن
دانش آموز نتیجه ی بهتری از موافقت و تحسین کردن بدست
می آورند. خود باوری و عزت نفس به دانش آموز کمک می کند تا بتواند در مواجه با مشکلات قدرتمندانه تر عمل کند و رفتار تأمل آمیر و معقول تری داشته باشد. فقدان حس عزت نفس از جمله مهمترین دلایل شناخته شده، برای عدم موفقیت دانش آموز در مدرسه، تشویش و نگرانی، و ظهور برخی ناهنجاری های روانی در آنها و همچنین انجام برخی بزه کاری ها در سنین پایین است. بنابراین طبیعت و خلق و خوی معلم به دانش آموز عزت نفس مثبت می دهد.

بهترین و با ارزش ترین هدیه ای که معلم می تواند به دانش آموز خود بدهد، هویت فردی است. اما در این رابطه حس عزت نفس معلم نیز بسیار مهم است چرا که اگر معلم به قابلیت ها و عملکرد خود رضایت داشته باشد، آنوقت می تواند به رشد و بالندگی دانش آموز خود کمک کند.

البته مسأله این است که کسی که خودش تحت فشار است، نمی تواند رفتار سنجیده و حساب شده داشته باشد و به منظور کنترل و
اداره  کردن دانش آموزان، بیشتر تمایل دارد که از قوانین و دستورالعمل های سخت و خشن استفاده کند. با وجود اینکه می دانیم هر چه شرایط برای دانش آموز قابل پیش بینی باشد، احساس امنیت و آرامش بیشتری خواهد داشت. اما خطر استفاده از شیوه های تربیتی خشک و غیرقابل انعطاف که به روحیه و احساسات دانش آموز توجه نمی کند، همچنان وجود دارد.

تحقیقات اخیر نشان می دهند که عواملی چون توجه به محبت به
دانش آموز دوستی و صمیمیت، برقراری ارتباط متقابل با آنها، و پرهیز و دوری کردن از فشار و استرس، در رشد و پرورش ذهنی و اخلاقی دانش آموز نقش بسزایی دارد. همچنین تحقیقات نشان می دهند که تجربیات احساسی و عاطفی دوران مدرسه (خاطرات تحصیلی) در شکل گیری شخصیت فرد تأثیر قابل ملاحظه ای دارند. به عبارت دیگر، شیوه ی تربیتی مثبت گرا، تأثیرپذیر و مقتدر که از یک الگوی مشخص تبعیت می کند، برای رشد و پرورش دانش آموز به مراتب بهتر و مؤثرتر از روش های تربیت خشک و خشن و مقرراتی و نظم محور هستند.

هر روز از خودتان بپرسید برای احساس امنیت، موفقیت و ارزش و احترام دانش آموزم چه کاری انجام داده ام؟ آیا کاری کرده ام که او نسبت به خودش احساس خوبی داشته باشد؟ و اگر پاسخ شما مثبت بود، همین برایتان کافی است.

عوامل دیگری که بر رشد دانش آموز تأثیر دارند:

1- بلوغ جسمی: انجام تمرینات ورزشی و مهارت های حرکتی، هماهنگی حرکتی

2- بلوغ علمی: مهارت های لازم برای یادگیری

3- بلوغ ذهنی: مهارت درست فکر کردن

4- بلوغ اجتماعی: پرورش مهارت های ارتباطی سالم

5- بلوغ عاطفی: ارتباط کلامی و حس عدالت خواهی

6- بلوغ رفتاری: شامل مواردی چون مسئولیت پذیری

نکته: احساس مسئولیت و عدم وابستگی یا کاهش وابستگی به دیگران و رسیدن به نقطه ی مطلوب است.

مهم این است که معلم بتواند:

1- با دانش آموز درست ارتباط برقرار کند و روابط فیمابین را ثابت و متعادل نگه دارد

2- یک محیط امن و قابل پیش بینی به لحاظ احساسی و فیزیکی برای دانش آموزان خود ایجاد و آن را حفظ کند.

3- نمایش قدرت و بگو مگو را به حداقل برساند.

4- به دانش آموزان خود نشان دهد که به آنها عشق و تعهد دارد و هموراه حامی و طرفدار آنهاست.

اگر با احترام و علاقه و با برقراری ارتباط صحیح با دانش آموزان صحبت کنید، آنوقت می توانید به دانش آموز خود کمک کنید تا بتواند ویژگی های مثبت شخصیتی را کسب کرده و بهتر و قوی تر با مشکلات و چالش های زندگی مقابله کند. اما اگر با یک اشتباه کوچک از کوره در برودید (از کاه، کوه بسازید)، به دانش آموز خود
می آموزید با کوچکترین اشتباه دیگران، همین رفتار را بروز دهد. بدین ترتیب دانش آموز می تواند صفات پسندیده ی گذشت و بخشندگی را کسب کند. دانش آموز نیاز دارد که به معلم خود تکیه کند و بدین منظور باید معلم خود را باور داشته باشد. چه گنجی از این بالاتر که دانش آموز معلم خود را قبول داشته باشد.

مهمترین نکته این است که معلم با چشم پوشی کردن از اشتباهات کوچک، قوت و دلگرمی به دانش آموز خود می دهد که اینگونه مشکلات ناچیز و کم اهمیت نمی تواند به روابط معلم و دانش آموز آسیب جدی وارد کند. تنها زمانی خطر جدی روابط شما را تهدید
می کند که دانش آموز به معلم و حرف هایش اعتماد نداشته باشد.

در این شرایط دانش آموز احساس می کند، ارزش دوست داشته شدن ندارد و رابطه ی احساسی خود را با معلم قطع کرده و برای برقراری ارتباط عاطفی هیچگونه تمایلی نشان نمی دهد.

در روابط معلم و شاگرد همیشه جایی برای آزمایش و خطا وجود دارد، مشروط بر اینکه زیاد ریسک نکنید و دانش آموز را به گونه ای دوست بدارید که آنها از عشق و علاقه ی شما نسبت به خود مطمئن شوند. این یک حقیقت امید بخش و دلگرم کننده است.

مطمئن باشید با وارد کردن آسیب روحی و جسمی، شخصیت و عملکرد دانش آموز نه اینکه بهبود نمی یابد، حتی بدتر می شود. بنابراین با احترام گذاشتن به دانش آموز، امنیت لازم را برای او تأمین کنید.

موانعی که بر سر ارتباطتان وجود دارد را در هم بشکنید:

یکی از عوامل مهمی که به شدت روابط معلم و شاگرد را تحت تأثیر قرار می دهد، احساس امنیتی است که دانش آموز از بودن در کنار معلم خود بدست می آورد.

بدانید که ارتباط مثبت و صمیمیت زمانی میان معلم و شاگرد به وجود می آید که دانش آموز احساس امنیت کند.

نکته: برقراری رابطه ی مثبت با دانش آموز، در بیشتر اوقات بسیار اسرار آمیز و لذت بخش است. برای همین همه ی تلاشتان را برای داشتن رابطه ی مثبت با دانش آموز به کار گیرید.

به تعهدات خود پایبند باشید:

تعهد، سنگ بنای یک رابطه ی مثبت است. تعهد در قالب فداکاری، بخشش، حمایت، همکاری و کار گروهی معنا پیدا می کند. اما تعهد بیش از هر مفهوم دیگر، به معنای دانستن این است که دانش آموز
می تواند روی حمایت معلم خود حساب کند و مطمئن باشد در هر شرایطی همراه اوست و از او محافظت کرده و یاری رسان اوست.

نکته: نسبت به دانش آموز افکار و پیش فرض های مثبت داشته باشید.

تحقیر کردن و بی ارزش جلوه دادن دانش آموز:

هنگام تحقیر کردن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم افکار، احساسات و شخصیت دانش آموز تحقیر شده و بی ارزش جلوه می دهد.

نکته: توجه داشته باشید تفسیرها و برداشت های منفی مخرب است.

برای دانش آموز حکم صادر نکنید:

برخی دانش آموزان نمی توانند دلیل و توضیح های معلم برای اصلاح کار خود را قبول کنند. شاید نتواسته اید موضوع را خوب به دانش آموز بفهمانید. حتی اگر چندین بار هم توضیح داده باشید، بهتر است از روانشناس و یا از مشاور تحصیلی کمک بگیرید.

نکته: برای دانش آموز سخنرانی نکنید و پند و اندرز ندهید، بلکه راهکار ارائه دهید. به طور کلی سعی کنید ارتباطات مثبتی با آنها داشته باشید.

نحوه ی آغاز کردن یک گفتگو، چگونگی پیش رفتن آن را تعیین کنید:

بدانید که اگر معلم هنگام گفتگو با دانش آموز، آرامش خود را حفظ کرده پاسخ های منطقی و دوستانه به او بدهد، با این کار در حقیقت کاری را انجام داده است که به آن احترام در عمل گفته می شود.

نکته: احترام، مهمترین رکن در امر تربیت است. همیشه مراقب باشید که رفتارتان سرشار از ادب و احترام باشد. بدانید و آگاه باشید که احترام گذاشتن به دانش آموز بسیار مهم است. حتی اگر اتفاق ناگواری رخ بدهد.

تأثیرگذاری کلام:

باید به خاطر داشته باشید، زمانی که کلامی از زبان معلم خارج
می شود، فرمان و اعتبار (صاحب کلام) را به دست گرفته و به هر جا بخواهد می برد. در حقیقت چشمه ی جوشان موفقیت در ارتباط کلامی نهفته است. به همان گونه عدم موفقیت در پس معنای کلمات می باشد.

در حقیقت معنای واقعی هر تکه ای از کلامی که معلم برای
دانش آموز بیان می کند، می تواند برداشت ها و معانی متفاوتی داشته باشد. از جمله حسن نیت، سوء نیت، بی تفاوتی نسبت به دانش آموز، به وجود آوردن تشنجات ذهنی و درنهایت درگیری لفظی بین گوینده ی کلام و شخص مقابل به عنوان شنونده ی کلام رخ می دهد. البته بسته به این است که گوینده و شنونده ی کلام در چه وضعیت روحی و روانی و احساسی قرار دارند.

گاهی نداشتن توجه کافی به ارتباطات کلامی و رفتاری، مشکلات بسیار جدی روانی را در محیط کلاس به وجود می آورد که به
شدت رابطه ی معلم و شاگرد را تهدید می کند. از طرفی خلق و خوی لحظه ای که متأثر از کمبود تجربه ی کافی می باشد، تأثیر بسیار زیادی بر ارتباط مؤثر خواهد داشت.

مطالعات دانشمندان علوم ارتباطات نشان داده است که وقتی افراد در وضعیت عمومی خوبی هستند و به عبارتی سرحال و مسرور از عواطف انسانی اند دید مثبت تر نسبت به اطرافیان خود دارند و زمانی که سرحال نیستند حس بدبینی شان به شدت افزایش می یابد.

همینطور باورها و انتظارات ما از دیگران عواملی هستند که به شدت بر روابط فیمابین تأثیر می گذارند. مطالعات اندیشمندان علوم رفتاری نشان می دهد که انتظارات نه تنها بر ادراکات ما تأثیر می گذارند، بلکه بر رفتار اطرافیان نیز اثرگذار می باشد.

تحقیقات دانشمندان رفتار شناس نشان می دهد، داشتن ارتباط مؤثر و سالم به سان شاه رگ حیاطی رابطه ی مؤثر و سالم است. آنچه موضوع کلام را به چالش می کشاند، عکس العمل طرف مقابل است. یعنی اینکه شما باید بتوانید برای کلامی که بر زبان می آورید،
عکس العمل طرف مقابل را پیش بینی کنید. در اینجا متوجه می شوید چه حرفی را باید بزنید و چگونه کلام را منعقد کنید. مراقب باشید در موقعیت های حساس انفجارات تخریب کننده ی ذهنی به وجود می آید.

به عقیده ی ورانشناسان هر گونه مشکلی را می توان با آرامش و گفتگوی صلح آمیز برطرف رکدن و محیط امن و آرامش بخشی ساخت.

نکته: یکی از مؤثرترین مهارت های پویا، کنترل احساسات منفی میباشد. سعی کنید گفتگویی عاری از تنش و خشم داشته باشید. اولین نکته این است، قواعد و تکنیک های گفتگوی سالم را یاد گرفته باشید.

انواع مختلف گفتگو:

به عقیده ی روانشناسان انواع مختلف گفتگو مشتمل بر شش نوع می باشد:

1- گفتگوی محبت آمیز.

2- گفتگوی مشاجره ای.

3- گفتگوی عاشقانه.

4- گفتگوی دوستانه.

5- گفتگوی غیر جدی و غیر مهم (عادی)

6- گفتگوهای پشتیبانی کننده (بدون نصیحت کردن)

نکته: مشکل زمانی به وجود می آید که دانش آموز احساس کند عادلانه با او برخورد نشده است. باید راه مقابله با مشکلات را بیابید نه اینکه صرفا بخواهید دانش آموز را محکوم کنید. یعنی در مرحله ی اول نباید به دنبال محکوم کردن دانش آموز باشید. هنگام گفتگو حفظ حرمت و داشتن رابطه ای دوستانه با دانش آموز، مهمتر از حل کردن مشکل است. مهم این است که شما چه برخوردی با آن مشکل دارید. آگاه باشید که نحوه ی برخورد با مشکلات، خود یک تصمیم بزرگ و تعیین کننده است.

عوامل اصلی که موجب تنش بین معلم و شاگرد می شوند، عبارتند از:

1- حواسپرتی دانش آموز (نداشتن توجه کافی)

2- حالت های احساسی خاص (نگاه بدبینانه نسبت به معلم)

3- باورها و انتظارات غلط (برداشت های غلط نسبت به موضوعات)

4- سبک رفتار بی ادبانه (سوء رفتار)

5- مخفی کاری و پنهان نگه داشتن موضوعات

6- فراموش کردن تکالیف

7- بی نظمی

8- بهداشت فردی

9- انجام ندادن وظایف فردی

10- شیطنت ها و تحریکات سر کلاس (حالت های خاص روحی)

11- زورگویی و قلدری

12- عدم آداب اجتماعی

نکته: آگاهی از عوامل مخرب، بزرگترین قدرت در کنترل رفتارتان است. مراقب باشید در میدان مشاجره گیر نیفتید.

قوانین بازی استفاده از کلام:

1- هنگام صحبت کردن سعی کنید فقط در مورد تفکرات، احساسات و نگرانی های خودتان نسبت به موضوع سخن بگویید.

2- پشت سر هم و بدون وقفه حرف نزنید. (شمرده و آرام)

3- به دانش آموز فرصت دهید به حرف هایتان فکر کند

4- کمی سکوت کنید و به دانش آموزتان اجازه دهید تا حرف هایتان را تحلیل و تفسیر کرده و به آنها فکر کند.

5- اگر تفسیری که دانش آموز از حرف های شما داشت درست نبود، باید در کمال احترام منظورتان را برای او توضیح دهید. به طوری که بتواند  کاملا متوجه حرف هایتان بشود.

6- منظورتان را خیلی شفاف و واضح بیان کنید. و هر توضیحی که دانش آموز خواست، به او ارائه دهید.

قوانین بازی استفاده از شنیدن:

1- آنچه شنیده اید را تفسیر کنید.

2- هر وقت احساس کردید که به درستی متوجه جمله یا بحث خاصی نشده اید، از دانش آموز بخواهید که مجددا منظورش را برای شما توضیح دهد.

3- سعی نکنید که بلافاصله جواب بدهید، بلکه بر مفهوم پیام کلامتان تمرکز کنید.

4- تا زمانی که نقش شنونده را بازی می کنید، نباید نظرات و تفکراتتان را بیان کنید.

5- آگر از شنیدن حرف های دانش آموزتان برآشفته اید، سعی کنید آرامش خود را حفظ کرده و همچنان به حرف های او گوش دهید.

6- تا زمانی که نوبت صبحت کردن خودتان فرا برسد، صبر کیند.

7- هنگامی که نقش گوینده بودن به شما باز گردد، فقط باید در مورد حرف های دانش آموز و درکی که از آنها داشته اید صحبت کنید.

8- پیشنهادهایتان را بیان کنید.

9- یک توضیح خوب، کوتاه، همراه با جزئیات است.

10- اجتناب از مشاجره

11- بحث و گفتگو فقط در پیرامون مشکل باشد.

12- ارزیابی مشکل مهمتر از جر و بحث است.

13- خود دار بودن روشی برای کنترل خودتان است.

14- به نحوه ی فکر کردنتان نظری بیفکنید.

15- به نحوه ی عکس العملتان نظری بیفکنید.

16- برای احساستان ترمز بگذارید.

17- هنگام بحران ها چند نفس عمیق بکشید.

18- مجددا تکرار می کنم، شما باید علاوه بر اینکه افکارتان را کنترل می کنید، باید بتوانید حرکات چهره ، لحن و حرکات بدنتان را کنترل کنید.

19- آنقدر عرصه را بر دانش آموز تنگ نکنید که احساس کند بر روی میدان مین راه می رود.

20- فکر کنید با انجام چه سخنانی قوانین جدید را به دانش آموز تفهیم کنید.

21- آیا دانش آموز می تواند این قوانین را اجرایی کند.

22- آیا از این قوانین خوشش می آید.

23- آیا تفهیم و آگاه کردن دانش آموز روند مثبتی داشته است.

24- آیا نتیجه و پایان کار رضایت بخش است.

25- آیا باید به عقب برگردید و دوباره شروع کنید.

26- در هر صورت هیچ گاه ناامید نشوید، صرف نتیجه ملاک نیست.

27- باور داشته باشید در هر گفتگویی روند رو به رشدی وجود دارد.

28- در لحظات سخت به خدا پناه ببرید.

29- بر آنچه در روح و روان دانش آموز می گذرد دقت کنید و مشکلات آنها را مرتفع کنید.

30- زمانیکه فقط به عنوان معلم (تدریس) در کنار دانش آموز قرار می گیرید، تنش زا را خنثی کنید.

31- محافظت از گوهر دوستی و حمایت در امر تربیت نقش بنیادی دارد.

32- برای حمایت بیشتر سعی کنید، حمایت های احساسی خود را با خلوصی از ایمان انسانی به دانش آموز نشان دهید.

33- سعی کنید، کاری کنید تا دانش آموز از عملکردتان خوش بین باشد.

34- اگر از آن دسته معلمانی هستید که نسبت به اکثر دانش آموزان بدبین هستند، راه به جایی نخواهید برد.

35- در راستاین حفاظت، احیا و عمق بخشیدن به شخصیت انسانی دانش آموز گام بردارید.

36- گوش کردن به سخنان دانش آموز، بدون ترس از قضاوت شدن و تلافی جویی اهمیت دارد.

37- به آنچه در عمق وجود و احساس دانش آموز است، دقت کنید.

38- گفتگوی دوستانه تبدیل به مشاجره نمی شود.

39- از شأن و منزلتتان با مشاجره نکردن محافظت کنید.

40- معلم خوب فردی است که دانش آموز از دیدنش خوشحال
می شود.

41- هرگز سعی نکنید با زور و تهدید رفتار و عملکرد دانش آموز را تغییر دهید.

42- تلاش برای برقراری رابطه ی دوستانه با دانش آموز،
سرمایه گذاری پر منفعتی است که نتیجه ی آن در شادی و نشاط
آینده ی خانواده و جامعه سودمند است.

43- دقت در مورد موضوعاتی که هیجانات منفی ایجاد می کند.

44- به جای سرزنش کردن نظرتان را در مورد موضوعات پیش آمده بیان کنید.

45- یک مصاحبه گر خوب باشید، یعنی بتوانید سئوالات و راهکارهای خوب نسبت به مشکل ارائه دهید.

46- وقتی شما از اتفاقی ناراحت هستید، موضوع را تحلیل و بررسی کنید. نه اینکه به دنبال سرزنش و تنبیه باشید.

47- موضوع حمایت عاطفی در ارتباط معلم و شاگرد اهمیت دارد.

48- هنگامیکه دانش آموز با مشکلی مواجه می شود، با رفتار و کلامی زیبا با او برخورد کنیاد.

49- با دانش آموز با واژه های مناسب سخن بگویید.

50- هرگز تصور نکنید با پرخاشگری دانش آموز اصلاح می شود.

51- تا کنون برای شاد بودن دانش آموزان چه کاری انجام داده اید.

نکته: شنونده ی خوب بودن هگز به معنای موافق بودن صد در صد نیست. گاهی اوقات خشمی کوچک می تواند آتش مشاجره ی وحشتناکی را روشن کند. باید بتوانید احساسات منفی خود را کنترل کنید.

توانایی ذهنی و استعداد دانش آموز:

به طور کلی توانایی ذهنی و استعداد هر شخص با دیگری متفاوت است. اگر فرد کم هوش رشته ای را برگزیند که گذراندن آن به هوش و توانایی بسیار نیاز داشته باشد، دچار مشقت هایی خواهد شد.

عده ای از دانش آموزان از نظر هوشی قدرت ورود به دانشگاه را ندارند. فشار زیاد به این افراد نه تنها توفیقی در پی نخواهد داشت. بلکه موجب بر هم خوردن تعادل روحی، از دست رفتن اعتماد به نفس و گوشه گیری آنان خواهد شد.

در زمینه ی استعداد نیز نخست یادآور می شویم که طرز تلقی ها، رغبت ها، خصوصیات جسمانی، نیازها و خلق و خوی فرد، از جمله عوامل سازنده ی شخصیت اوست. باید توجه داشت که مهارت و استعداد هر دانش آموز با دیگری متفاوت است و نحوه و میزان یادگیری در همه ی دانش آموزان یکسان نیست.

ضعف روابط عاطفی بین معلم و دانش آموز:

معلمانی که انگیزه ی کمی برای برقراری رابطه ی عاطفی با
دانش آموز خود دارند، فضای کلاس منجمد و بی روح است. دقایق و ثانیه ها به کندی می گذرد و دانش آموزان درکنار معلم بار سنگینی از فشار روانی را تحمل می کنند.

نکته: حمایت عاطفی، یکی از مهمترین ارکان آموزش است.
دانش آموزانی که بالاترین حمایت عاطفی را از طرف معلم دریافت می کنند، عملکرد و راندمان بالاتری خواهند داشت.

ترس از معلم:

بدون تردید ترس از معلم راندمان و کیفیت تحصیل را پایین می آورد. چرا که بیشتر افکار دانش آموز صرف موضوعی خلاف جهت فهمیدن درس است.

بدگمانی نسبت به معلم:

دانش آموزی که نسبت به معلم خود دید خوبی نداشته باشد، چگونه می تواند بر روی درس تمرکز کند و با اعتماد به نفس بالا مسیر تحصیل و یادگیری را ادامه دهد.

نکته: نقطه ی عطف موضوع انزجار از معلم است که دانش آموز را از مدرسه و تحصیل بیزار می کند.

مهارت همدلی و همسویی با دانش آموز:

یکی از مهمترین زمینه های سلامتی رواین دانش آموز، مهارت معلم در همدلی با دانش آموز است. چنانچه این مؤلفه ویروسی شود، بی شک آثار ارزشمند علم و تحصیل کمرنگ می شود. زیرا هدف اصلی آموزش و پرورش، کمک به پرورش جسم و روح دانش آموز است. بنابراین سوء رفتار موجب اختلال در ارتباط معلم و شاگرد می شود.

نکته: از ذهن خوانی های بی مورد نسبت به دانش آموز اجتناب کنید.

رفتار آزار دهنده:

برخی معلمان کم تجربه به راحتی شخصیت دانش آموز خود را با رفتار و گفتار ناپسند لگدمال می کنند و هیچگونه حریم و خط قرمزی قائل نیستند. در این وضعیت، واژه ها به جای آنکه به کمک
دانش آموز بیایند، به سلاحی تبدیل می شوند، تا زمینه ی آزار و اذیت فراهم شود و از این مسأله هم خشنود است.

نکته: خط زیبا ملاک نیست یا اینکه خوش صحبت، خوش بیان و خوش صدا باشید.

پرخاشگری:

دانش آموز در محیط کلاس به جای احساس آرامش و امنیت، احساس می کند وارد میدان نبرد شده است. بدین ترتیب احساس می کند هیچگونه احترامی برای او قائل نیستند. مسلما اینگونه رفتارها بر روی دانش آموز تأثیر می گذارد. حتی برخورد ناخوشایند با دانش آموز خطاکار بر روی دانش آموزان دیگر که در حال مشاهده ی روند تخریبی دوستشان هستند، بسیار ناخوشاند است. آیا شما دوست دارید جلوی چشمانتان دو نفر با یکدیگر مشاجره کنند. مسلما مشاهده ی چنین رفتارهایی آزار دهنده است.

نکته: عامل پرخاشگری در دانش آموز، کاهش توانایی فکری، عدم تمرکز، احساس غم و اندوه، کاهش لذت بردن از درس، خستگی،
کم حوصلگی، احساس بد به خود و دیگران، احساس ضعف و تنهایی و... می باشد.

اعمال رفتارهای احساسی:

چنانچه معلم عملی را بر پایه ی احساسات زودگذر، نگاه سطحی به موضوع، بدون تعقل و تفکر، بدون سنجیدن شرایط، ناهماهنگی و اختلال در تدریس به وجود آورد، نقش تعلیم و تربیتی خود را انجام نداده است. لازم است معلم از کشمکش های جنجالی خودداری کند.

معلمان چگونه از قدرت خود بهره بگیرند:

معلم همواره بر دانش آموز قدرت و تسلط دارد. چرا که از لحاظ فیزیکی قوی تر از آنها هستند و برای بیان مقاصد خود بهتر می توانند از کلمات استفاده کنند. از لحاظ روحی و روانی نیز دانش آموزان بیشتر شکننده هستند. رابطه ی معلم و شاگرد یک رابطه ی نابرابر و دامنه ی سوء استفاده از آن بسیار وسیع و گسترده است.

بسیاری از مشکلات معلم به منظور برقراری نظم و آرامش در کلاس به این دلیل است که برای قدرت و تسلط تفاوت قائل نمی شوند و
هر دو را به یک نحو تعبیر و تفسیر می کنند. برخی معلمین مستبد و قدرت گرا، استفاده از ابزار قدرت را منطقی و قابل قبول می دانند و کلاس درس را با میدان جنگ اشتباه گرفته اند.

شناخت مشکل:

بی شک مطالعه و تحلیل مشکل و به کار گرفتن روش های مناسب، بهتر از جر و بحث و توهین و سرزنش است. این قبیل کارها شالوده ی نظام آموزش را زیر سئوال می برد. اگر مسأله را به درستی تشخیص ندهید، نمی توانید هدف های معناداری را برای تغییر دادن آن در نظر بگیرید. به یاد داشته باشید تکه تنها اگر مسأله را تشخیص دهید،
می توانید راه حل هایی برای آن بیابید. بدین ترتیب از قدرتی که متأثر از این آگاهی پیدا می کنید در شگفت می شوید. آنوقت می توانید موارد را اصلاح کنید.

اگر در این مرحله دچار اشتباه شوید، احتمالا هر اقدامی بکنید با ناکامی روبرو می شوید. زیرا اگر بدون علم و آگاهی و بیشن عمل کنید، از راه دورتر می شوید.

بدین ترتیب روشن است که درباره ی علت موضوع، نتیجه ی درست بگیرید. و بدانید چه چیزهایی لازم است که باید تغییر کنند ودر نتیجه راهکارهای مناسب با این تغییر را به کار بگیرید. پس از شناسایی مشکل، لازم است دست به کار شوید و راهکارهایی را برای تغییر وضعیت در نظر بگیرید.

کلاس درس بدون مجادله:

نکته ی اصلی این است که کلاس درس جای مجادله و بحث های
بی مورد نیست. بلکه محلی برای علم اندوزی و کسب تجربه های جدید است. چرا که آینده ی مملکت در گروه همین علم اندوزی ها می باشد.

ابزار قدرت:

قدرت، حقیقت زندگی و خصوصیتی است که در اکثر روابط بطور نامحسوس وجود دارد. معلم به جای استفاده از قدرت فیزیکی باید بتواند از تکنیک های احساسی و کلامی نیز برای رسیدن به مقاصد خود بهره بگیرد. شاید برخی از معلمان کم تجربه تنها راه اعمال قدرت را تنبیه بدنی بدانند. اما این تفکر اشتباه است. زیرا اینگونه رفتارها دانش آموز را منفعل می کند و دیگر میل و رقبتی برای تلاش بیشتر نخواهد داشت.

ابزارهای فیزیکی غلط:

1- کتک زدن و تنبیه بدنی

2- آزار و اذیت

تکنیک های کلامی غلط:

1- دست انداختن و مسخره کردن

2- توهین کردن

3- تهدید کردن

4- طعنه و زخم زبان زدن

5- فریاد زدن

6- نق زدن و غرغر کردن

7- ناله و مویه کردن

تکنیک های احساسی غلط:

1- دوری کردن از دانش آموز

2- ندادن آزادی مشروط

3- بی اعتنایی کردن به دانش آموز

نکته: با اینگونه رفتارها دانش آموزان خیلی زود یاد می گیرند تا ابزارهای قدرت را شناسایی و از آنها بر علیه دیگران استفاده کنند.

دو نکته را می توان دلیل بر نادرستی و غیر منطقی بودن این رفتارها دانست. اول اینکه اینگونه رفتارها باعث تخریب رابطه ی معلم و شاگرد می شود. نکته ی دیگر اینکه این رفتارها اصلا مؤثر نبوده و هیچ مشکلی را حل نمی کند. پس عی کنید ابتدا اشتباه دانش آموز را ارزیابی کرده و به کمک خود دانش آموز چندین راه حل ارائه دهید.

در این مرحله معلم می تواند مسئولیت تغییر دادن شرایط را بر عهده بگیرد. برای حل مشکل موجود رفتاری معقول و منطقی داشته باشد و از سرزنش کردن و رفتار کلیشه ای اجتناب کند. همچنین انتظار نداشته باشید تا دانش آموز به سرعت تغییر کند. اگر اشتباه رفتار کنید از میزان اعتماد او به شما کاسته می شود. باید در کمال آرامش به کار خود ادامه دهید و از عصبانی شدن و فریاد کشیدن به شدت پرهیز کنید. بدین ترتیب بهتر و سریع تر به نتایج مد نظر خود می رسید.

نکته: دانش آموزان بیشتر رفتار پذیرند تا گفتار پذیر.

خلق و خوی ناپایدار:

از جمله عوامل ویرانگر، خلق و خوی ناپایدار است. معلمانی که خلق و خوی پایداری دارند، از نظر عاطفی افرادی با ثبات به شمار
می آیند. اینگونه معلمان، معمولا آرامند، اخلاقی یکنواخت و راحت دارند، می توانند بدون برآشفتگی و مشکل رفتاری، به آسانی با موقعیت های سخت روبرو شوند و رفتارهایشان با ثبتا است. برعکس، معلمان با خلق و خوی ناپایدار در برابر موقعیت های یکسان، رفتارهای گوناگون دارند و در برابر محرک های ناخوشایند، به شدت واکنش نشان می دهند و رفتارشان برای دیگران قابل پیش بینی نیست.

دخالت کردن درامور بی مورد:

گاهی مشاهده می شود که معلمان کم تجربه در امور بی مورد دخالت می کنند. بدون شک تمرکز بر روی مسائل پیش پا افتاده، راندمان کلاس را پایین می آورد و توجه دانش آموز را از علم آموزی دور
می کند.

ضعف در مدیریت کلاس:

هر اجتماعی به مدیر و سرپرست نیازمند است. کلاس درس نیز از آنجا که واحد کوچک اجتماعی است، از این اصل کلی پیروی می کند و مانند اجتماعی بزرگ باید رهبر واحدی داشته باشد.

رابطه ی کل و جزء:

معلم در تدریس خود بایستی در حد امکان، ابتدا مطالب درسی را به صورت کل بیان کند و ارتباط اجزائ با کل را مشخص نماید و پس زا آن به بررسی و تحلیل اجزاء بپردازد. در فرایند یادگیری، طرح یا کل قابل انتقال و تعمیم اس. اما اجزاء و کیفیت خاص آنها این خصوصیت را ندارند. کل عبارت است از نحوه ی ارتباط و پیوند اجزاء با هم و تا این ارتباط مشخص نشود، اجزاء قابل فهم نیستند. بنابراین در فرایند یادگیری، حرکت از کل به جزء یادگیری بهتر و فهم مطلب را آسان تر می کند.

نکته: هر درس دارای رمز و راز و قواعدی است. سعی کنید این قواعد و رمز و رازها را کشف کنید. (پیوند راه حل ها با یکدیگر)

روش فهم موضوعات درسی:

- موضوعات پیچیده را به موضوعات ساده تقسیم کنید.

- تعادل در فهم موضوعات اهمیت دارد.

- ایجاد موازنه بین موضوعات ارائه شده.

- اندیشیدن در مورد موضوع مطالعه را آموزش دهید.

- ارتباط نکات اصلی و فرعی را شناسایی کرده و به یکدیگر پیوند دهید و تناقضات موجود در متن را درک کنید. سپس با استفاده از تخیل موضوع درس را تحلیل و تفسیر کنید

محدودیت های حافظه:

محدودیت دیگر برای نحوه ی استفاده از حافظه ی فعال، به میزان سرعت ارائه ی اطلاعات مربوط است. زمانیکه معلم به سرعت در حال صحبت کردن است، دانش آموزان با حافظه ی ضعیف قادر به پردازش تمام اطلاعاتی که با سرعت کافی ارایه می شوند، نیستند و بدون استثناء در آن فعالیت مأیوس می شوند. اگر شما معلمی هستید که سال ها تجربه ی تدریس دارید، ممکن است تا حالا به این توجه
نکرده باشید که با چه سرعیت توضیحات و دستورالعمل ها را به
دانش آموزان خود ارائه می کنید. اما برای برخی دانش آموزان، به ویژه آنهایی که حافظه ی فعال ضعیفی دارند، ضرورت دارد که اطلاعات را با یک ریتم ملایم و آرام بیاموزند.

نکته: برای اینکه شاهد بهبودی در یادگیری باشیم:  بازگویی ترتیب یک زنجیره از رویدادها، با استفاده از لغاتی چون اول، دوم، بعد و در آخر (فهم داستان گونه) کمک می کند تا اطلاعات کافی را در ذهن نگه دارند و مواردی شبیه اینها (ارزیابی حافظه ی فعال)

نحوه ی خواندن: (تقسیم لغات به بخش های کوچکتر و گذاشتن آنها کنار یکدیگر)

در ارتباط با الگوهای حرکت چشم در حین خواندن، اطلاعات زیادی وجود دارد. چشم های دانش آموزان نارسا خوان غالبا به جای اینکه به طور صاف در عرض صفحه همچون آنچه در دانش آموزان عادی است حرکت کند به صورت نامنظم بالا و پایین حرکت می کند. این مطالعه و بسیاری از مطالعات دیگر شبیه آن، نشان می دهند که حرکات نامنظم چشم در دانش آموزان نارساخوان نتیجه ی مشکل در خوانده است. مطالعات نشان می دهند که مشکلات ردیابی چشمی (پردازش اطلاعات واج) در زمان خواندن لغاتی که برای دانش آموز دشوار است، افزایش پیدا می کند. شاید لازم باشد به دانش آموزان تایپ کردن کلمات را با ده انگشت بیاموزیم. این یکی از روش های اصلاح الگوی پردازش اطلاعت لغات و کلمات و صداهای آنها (واج)
می باشد.

نکته: امروزه باید آموزش خواندن را با رویکرد حسی آن آموزش دهید. در این رویکرد از دانش آموز انتظار می رود که لغت را با خصوصیات درونی آن بازخوانی کند. قصه خوانی این روش خواندن را تصریح می کند. به این شکل دانش آموز لغت را با حس درونی داستان (روش آوایی) ارائه می دهد. در آموزش آوایی به دانش آموز، آموزش داده می شود که هر حرف را با یک صوت همراه کرده و به او مهارت هایی ارائه می شود تا لغات را به روش رمز گشایی آوایی بخواند. این روش خواندن به مهارت های حافظه ی فعال کمک
می کند. (پردازش کلمات) ضمن اینکه هر کلمه و جمله را با چه ریتم و سرعتی بخوانند اهمیت دارد. بنابراین تمام متن را نباید با یک حس و با یک سرعت خواند.

تکنیک مرور ذهنی:

یک مسأله مرتبط با خواندن، استفاده از مرور ذهنی است. برای اینکه مرور ذهنی عملکرد حافظه ی دانش آموز را بهبود می بخشد.
دانش آموز باید اطلاعات یک متن را در یک توالی صحیح بازگو کند. به گونه ای که با استفاده از چند کلمه مفهوم تمام متن را بیان کند. در اینجا قرار دادن زنجیره ی لغات اهمیت دارد.

نکته: دانش آموزانی که اختلال پردازش اطلاعات دارند، قادر نیستند، توالی لغات مهم در یک متن را تشخیص دهند و به طور منظم لغات مهم را در کنار هم قرار دهند. در این مرحله پردازش اطلاعات ناقص است.

غالبا معلمان در زمینه ی ارائه ی اطلاعات به صورت گام به گام، و الگو سازی آن برای دانش آموز چه باید انجام دهند. دانش آموزانی که حافظه ی فعال ضعیفی دارند. در پیگیری اطلاعات متن به صورت لیست تنظیم شده (زنجیره ی اطلاعات) با مشکل مواجه می شوند. یک راه برای اینکه این دانش آموزان بتوانند راحت تر مراحل را دنبال کنند، این است که در تنظیم لیست لغات مهم، از عدد استفاده کنند. چرا که این روش به دانش آموز کمک می کند تا بفهمد در کجای مسأله قرار دارد.

البته معلم می تواند علاوه بر این، آهسته و شمرده صحبت کند. این امر برای آن دسته از مطالب جدید اهمیت دارد. این روش برای آن دسته از دانش آموزانی که مشکل پردازش اطلاعات دارند، مفید می باشد.

موضوع متن درس:

دانش آموزانی که مشکل پردازش اطلاعات دارند، در بازگو کردن متن درس خیلی روان و شمرده صحبت نمی کنند. آنها نمی توانند موضوع درس را دسته بندی کرده و موضوع درس را مدیریت کنند.

راه حل این است که مرور ذهنی را همچون یک ابزار کمکی حافظه طراحی و اجرا کنید و به دانش آموزان آموزش دهید، آنچه را که
می خوانند با یک سبک گام به گام جلو ببرند. از آنها بخواهید یک متن درس را از ابتدا شروع به خواندن کنند و لغات مهم متن را در یک توالی صحیح بنویسند. بدین ترتیب آنها می توانند اطلاعات را در ذهن خود محفوظ بدارند و مرور کنند.

دانش آموز کم تجربه تلاش می کند تا معنی را استخراج کرده و زمان زیادی را صرف تلاش برای فهمیدن آن کند. از آنها بخواهید زیر لغات مهم متن با مداد خط بکشند. اما این کار را بعد از خواندن یک یا دو بار متن انجام دهند.

فعالیت های جسمانی به عنوان یک راهبرد:

 در یک مطالعه که اخیرا انجام شده از دانش آموزانی که در
فعالیت های ورزشی نظیر والیبال، بسکتبال، کشتی، شنا، ژیمناستیک و... شرکت می کنند. عملکرد بهتری در کلاس داشته اند. چرا که تمرین مهارت های ورزشی علاوه بر تمرینات جسمانی نیاز به تمرینات ذهنی (مرور توالی اجرای حرکت) دارد و این امرکمک زیادی به تقویت ذهن (حافظه ی فعال) می کند. اگر ما می خواهیم به دانش آموز کمک کنیم تا عملکرد بهتری در درس خواندن داشته باشد. باید در هنگام تمرین های جسمانی، نکات و ریزه کاری های هر تمرین را یادآوری کنیم. خلاصه اینکه تمام این راهبردها برای تقویت حافظه مفید است.

ضرورت رفتار شناسی:

دانش آموزان، علاوه بر آموزش خصوصیات مهارت های فردی، باید بتوانند مهارت های رفتارهای اجتماعی را بیاموزند. معلمان نوعا چنین دانش آموزانی را ناهنجار می شناسند و در کلاس درس غالبا آنها را افرادی بی انضباط، بی دقت و... معرفی می کنند. چنین دانش آموزانی در پردازش اطلاعات مشکل دارند. چنین دانش آموزانی نیاز به کمک و یاری دارند تا در زمینه های مختلف آموزش ببینند. نه اینکه با آنها از سر پند و مؤذه صحبت کنید. زیرا نتیجه ی چندانی نخواهید گرفت، بلکه باید بتوانید به بررسی گسترده ای از ابعاد فردی و خانوادگی و اجتماعی آنها آگاهی یابید تا بتوانید به تدریج رفتارهای غلط را اصلاح کنید. فکر کنید، دانش آموزی که فهم خواندن یک متن درسی را ندارد، چگونه می تواند در چگونگی فهم رفتار اجتماعی خود درک درستی داشته باشد.

نکته: برای چنین دانش آموزانی پند و نصیحت چاره ساز نیست و باید با عمق بیشتری به موضوع نگاه کنید.

یک هشدار درباره ی چنین دانش آموزانی این است که معلمان نباید با چنین دانش آموزانی رفتار خشک و خشن داشته باشند. اینگونه رفتارها الگوی مناسبی برای اصلاح رفتار غلط آنها نیست.

(برخورد چکشی و ضربتی ممنوع، در این صورت ایجاد ارتباط دو سویه ممکن نیست)

روش فکر کردن:

دانش آموزان به ویژه آنها که در مدرسه با مشکل مواجه هستند، بیشتر اوقات روابط ناقصی را با دیگران برقرار می کنند. هنگامیکه معلم با دانش آموز ارتباط متقابل برقرار می کند به نحوی که او را به تفکر وا می دارد تا اینکه بخواهد عکس العمل غیر منطقی از خود بروز دهد، رفغ معایب بسیار آسان تر خواهد بود. دانش آموز هر چه بیشتر به فکر واداشته شود، نقش بیشتری در پیدا کردن راه حل خواهند داشت. اینگونه دانش آموزان هر چه بشتر فکر کردن را یاد می گیرند و در حل مشکلات، بحران ها بهتر عمل می کنند. در نتیجه در فرایند رفتار صحیح یا غلط برداشت و دید هماهنگ با بزرگترها را خواهند داشت و به تدریج مانند بزرگترها موضوعات را تجزیه و تحلیل می کنند.

تا اینکه سرانجام دانش آموز در پاسخ به پیشنهادهای معلم با روش خود انگاه موضوعات را بررسی می کند. آنوقت می توانید از مکانیزم های برقراری ارتباط مانند لبخند زدن، ارتباط چشمی و... ارتباط را تداوم ببخشید. سرانجام دانش آموز تصور می کند که معلم در برابر او مسئول است و از او مراقبت می کند. بنابراین به این نتیجه می رسد که مدرسه جایی است که به او ارزش و اعتبار می بخشند.

در نظر گرفتن رفتار جایگزین:

عامل اصلی کسب موفقیت در دانش آموز این است که به او فرصت دهید تا رفتار خود را تغییر داده و به او کمک کنید تا رفتار بهتری را جایگزین آن کند. بعضی از معلمان کم تجربه به جلوگیری از اقدامات دفاعی (رفتار چکشی) علاقمند هستند. اما این روش خلع عاطفی بزرگی در روح و روان دانش آموز ایجاد می کند. آنها تصور می کنند که با ایجاد محرک های خشن انگیزه ای در دانش آموز ایجاد می شود که رفتار غلطش را تغییر دهد. در حالی که در بیشتر مواقع چنین نیست.

در واقع اینگونه رفتارها موجب دلزدگی دانش آموز از معلم است. این تمرین های غلط به سرعت تأثیر خود را از دست خواهند داد.

هنگامیکه دانش آموز درگیر رفتاری ناسازگار می شود. نباید با او رفتار ناسازگارانه ای داشته باشید. ابتدا با رفتار مورد نظر او متفاوت برخورد کنید. یعنی اگر کار اشتباهی از او سر زد با رفتار درست و منطقی و با راهنمایی های به موقع در صلاح او بکوشید.

متوسل شدن به نیروی زور، آری یا نه:

شگرد معلمان کم تجربه متوسل شدن به نیروی تهدید و زور است. بنابراین تلاش می کنند تا اشتباهات دانش آموز را با زور و
تهدید اصلاح کنند. آیا فکر کرده اید رفتار غلط دانش آموز با رفتار خشونت آمیز می توانید اصلاح کنید. باید خاطر نشان کنم که همه ی دانش آموزان حق دارند در محیط مدرسه امنیت روحی و روانی داشته باشند.

نکته: باید معلم بتواند عشق و منطق را با رفتار خود به دانش آموز خود آموزش دهد و عواقب رفتارش را به او گوش زد کند.

باید بتوانید ارتباطی متقابل بین خودتان و دانش آموز برقرار کنید. زیرا میزان اعتماد و اطمینان دانش آموز افزایش خواهد یافت. نه اینکه تصور کنید مشکل پیش آمده بحرانی است که باید با آن ضربتی عمل کنید. بنابراین انرژی خود را برای جر و بحث کردن حدر ندهید. با برقراری رابطه ای حاکی از حس اعتماد و اطمینان و توأم با تفکر مشکل را مرتفع کنید. تا اینکه دانش آموز به استدلال های صحیح دست یابد. بنابراین اجازه ی فکر کردن و فرصت جبران اشتباه را به
دانش آموز بدهید. بدانید رفتاری در حیطه ی عقل و منطق بهتر از ایجاد بحران و جر وبحث است. بنابراین اقدامات لازم و مناسب برای بر طرف کردن مشکل را پیشنهاد کنید.

نکته: برای اینکه بتوانید در برابر دانش آموز مؤثر واقع شوید، نه تنها لازم است که بدانید در برابر اتفاق ناگوار چه رفتار صحیح را پیش بگیرید، بلکه باید بدانید که چگونه و با چه روشی می توانید دلایل اشتباهات دانش آموز را کاهش دهید.

تاوان اشتباهات دانش آموز بدرفتار، چیست؟

نکته ی اصلی این است که اشتباهات دانش آموز به دلیل عدم درک صحیح درست نسبت به آن موضوع خاص است. در چنین مواقعی باید بتوانید رفتار صحیح را جایگزین آن کنید.

گاهی اوقات معلمین کم تجربه متوجه نیستند، وقتی روش هایی در نظر گرفته می شود که به طور واقعی به منبع و اصل مشکل نمی پردازد به احتمال زیاد رفتارهای غلط به طور پنهانی از سر گرفته می شود و گاهی نیز همراه با خشونت و انتقام جویی خواهد بود.

مبانی فرضی را در نظر بگیرید:

هنگام بروز مشکلات، ابعاد و موضوعات پیرامون آن را مشخص کنید. در نظر گرفتن تعریف و توصیف ابعاد مختلف موضوع و تحلیل و بررسی آن بسیار مهم است. اطلاعاتی که در جهت خلاف و عکس الگوی ایجاد شده باشد، اغلب نتیجه ی معکوس خواهد داشت و حتی شاید تشدید شود. باید بتوانید با دانش آموز گفتگو کنید تا بتوانید به ابعاد مختلف موضوع به نتیجه ای معقول و منطقی دست یابید. عامل پیچیده و دشوار آن است که چگونه به او کمک کنید تا ادراک و برداشت متفاوتی نسبت به گذشته از موضوع به دست آورد.

نکته: باید بتوانید با تعریف صحیح از عملکرد اشتباه دانش آموز، ادراک جدیدی را پیش رویش قرار دهید. یعنی ارزیابی درست موضوع شناخت بیشتری را در نتیجه گیی بعدی دانش آموز خواهد داشت.

دیدگاه دانش آموز نسبت به رفتار غلط:

معمولا دانش آموز رفتار غلطش را ناسازگاری تلقی نمی کند. بنابراین اگر لازم باشد تجزیه و تحلیل و بررسی دقیق انجام گیرد و مداخله ای مؤثر در نظر گرفته شود، دید و برداشت دانش آموز را باید
مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید. باید بتوانید ابعاد خود انگاره را در دانش آموز تقویت کنید. یعنی باید بتوانید خودش را به خودش بشناسانید. یعنی کاری کنید تا دانش آموز تصور واقعی از خودش بدست آورد. باید متوجه باشید که ابعاد غیر کلامی و رفتار صحیح
در بیشتر موارد بیشتر از گفتگوهای همراه با توهین و سرزنش
دانش آموز را تحت تأثیر قرار می دهد. اگر نتوانید در این کار موفق شوید، دانش آموز رفتار مخفیانه تر و پیچیده تری بروز می دهد.

کنترل دانش آموز:

بسیاری از معلمان کم تجربه بر این باورند که هر چه بیشتر
دانش آموز را کنترل کنیم، همه ی قدرت و توان دانش آموز گرفته
می شود. نتیجه ی نهایی این است که به احتمال زیاد اعتماد دانش آموز نسبت به معلم کاهش می یابد و نتیجه اینکه آموزش رفتارهای تربیتی کم رنگ می شود.

ابراز همدردی با دانش آموز:

وقتی دانش آموز احساس کند رابطه ی منطقی چندانی بین معلم و خودش وجود ندارد، هیچ رابطه ی عشق و منطقی شکل نمی گیرد و هیچ تخلفی اصلاح نمی شود. بلکه دانش آموز سعی می کند به طور مخفیانه کارش را پیش ببرد. علاوه بر این اگر برخوردها غیر منصفانه باشد...

مؤلفه ی اصلی یعنی اعتماد و امنیت کاهش می یابد و رابطه ی معلم و دانش آموز تصنعی می شود.

تفکر:

همیشه تفکر و منطق به نفع معلم و دانش آموز خواهد بود. تا اینکه معلم بخواهد رفتاری دفاعی بگیرد و یا اینکه رفتار تهاجمی را سرلوحه ی کار خود قرار دهد. از آنجایی که نباید دید دانش آموز نسبت به معلم خراب شود، معلم باید بتواند عادلانه قضاوت کند و عقل و منطق را در موضوع دخالت دهد. نه اینکه احساسی برخورد کند. بنابراین به تفکر واداشتن دانش آموز به جای برانگیختن احساسات اولویت دارد.

مطمئن باشید اگر نتوانید برداشت دانش آموز را نسبت به اشتباهاتش تغییر دهید، کاری پیش نخواهید برد. بنابراین سعی کنید طرز تفکر را اصلاح کنید. آنوقت شانس موفقیت خواهید داشت. قبل از اینکه زور و تهدید اعمال شود. اینجا همان جایی است که فلسفه و منطق کاربرد عملی پیدا می کنند. اگر از جایی شروع کنید تا توافقی حاصل شود، بنیان تغییر گذارده خواهد شد. مرحله ی بعد این است که دانش آموز به تاوان اشتباهش پی ببرد. اما نقطه ی شروع حس دانش آموز نسبت به صاحب اختیار بودن برای هر برنامه ای است که در نظر گرفته خواهد شد.

نکته: دید دانش آموز را نسبت به رفتار اشتباه تغییر دهید. این کار نیازمند گفتگویی ثمربخش و مفید است. نه اینکه رفتار خصمانه ای را در به اجرا بگذارید و عملیاتی کنید.

پیشگویی:

هنگامیکه دانش آموز به رابطه ی علت و معلول رفتارش پی برد و نتایج متعاقب آن را در نظر گرفت. کمتر رفتاری از خود بروز
می دهد که باعث دردسر او شود. اگر دانش آموز به نتیجه ی کاری که می خواهد انجام دهد پی ببرد، عملکرد رفتارش دارای معنی و مفهوم خاصی می شود و با آنچه قابل ارزش شناخته تفاوت می کتند. در این مرحله دانش آموز فکر کردن را تمرین می کند و می داند مسأله و مشکل از آن او خواهد بود و در برابر هر گونه قصور و کوتاهی مسئول خواهد بود. از این رو سعی می کند بهتر عمل کند و عملکرد و رفتار هدفمند و عاقلانه ای داشته باشد و چرخه ی تفکر کامل تر
می شود.

نکته: هیچ چیز برای دانش آموز مهمتر و مؤثرتر از این نیست که ببیند وقتی اشتباهی از او سر می زند، معلم چه رفتار و برخوردی با
او خواهد داشت. به خاطر داشته باشید که بدرفتاری، ناسازگاری
دانش آموز را افزایش می دهد. در نتیجه کاری که معلم انجام
می دهد، توجه به افزایش ارزش حس فردی و اجتناب از حس شکست در دانش آموز است. اگر به احساس دانش آموز پی ببرید، آن وقت است که دقیقا می دانید چه عکس العملی در برابر آنها داشته باشید. تفاوت فقط در یک چیز و آن هم عکس العمل معلم در برابر اشتباه دانش آموز است. فراموش نکنید که دانش آموز نسبت به بزرگترها، تجربه ی کمی دارد و باید با آنها با صبر و حوصله جزئیات مسائل را آموخت.

نقش عشق و منطق:

هدف از آموزش، آماده کردن دانش آموز برای زندگی در دنیای واقعی است و در واقع پرورش مهارت فکر کردن است. به همین منظور لازم است که دانش آموز:

1- خود را بشناسد

2- خود را باورد کند

3- با دیگران همکاری مسالمت آمیز داشته باشد

4- رابطه ی علت و معلول موضوعات را درک کند

5- برای مسائل و مشکلات از نیروی عقل و خرد خود بهره بگیرد. همچنین باید در برخی موارد با دانش آموز ابراز همدلی و همدردی کنید.

نکته: اگر دانش آموز با معلم خود ارتباط دوستانه، عاقلانه، دلبستگی عاطفی، اعتماد و سایر مفاهیمی که نیازمند برقراری ارتباط مؤثر است را نداشته باشد، فکر می کنید به کلاس درس علاقه مند می شود. در اینصورت میل و رغبتی برای انجام تکالیف مدرسه نخواهد داشت. بنابراین معلم باید حامی دانش آموز برای رسیدن به موفقیت باشد.

با مقصر دانستن دانش آموز، اشتباه او جبران نخواهد شد:

اگر دانش آموز احساس کند که معلم در پی یافتن اشتباه او و سرزنش کردن اوست. فکر می کند پیش معلم حرمت ندارد، در نتیجه انرژی کمتری برای تکالیف خرج می کند. و به این نتیجه می رسد که معلم او را دوست ندارد و نسبت به مدرسه و کلاس درس بی توجه می شود.

نکته: موفقیت دانش آموز به طرز قابل توجهی به خاطر علاقه و محبت معلم نسبت به دانش آموز به طرز قابل توجهی افزایش خواهد یافت، در نتیجه دانش آموز نسبت به وظایفش تعهد بیشتری خواهد داشت.

مسئولیت پذیر بودن دانش آموز:

مسئولیت پذیر بودن دانش آموز نوعی اختیار و حق انتخاب محسوب می شود. بی تردید عامل اصلی معلم است. یعنی معلم با رفتارش نقش محرک را دارد. اکنون برای اصلاح معلمان ناکارآمد چکار باید کرد. بی تردید سئوالات بیشمای هستند که در ذهن ما جریان پیدا می کند و پیغامی بسیار ساده به نظر می رسد. با دانش آموز چه رفتاری داشته باشیم؟

معلمان کم تجربه ای که ثبات رفتاری و کلامی ندارند و برای تحت تأثیر قرار دادن دانش آموز دست به رفتارهای خشک و زننده و از الفاظ نامناسب استفاده می کنند، فکر کرده اند تلاش بیهوده برای ایجاد تصویری مثبت و مطلوب از خود نخواهند داشت. البته مطمئن باشید با چنین رفتارهایی انگیزه ی دانش آموز برانگیخته نخواهد شد. هر چند که به راحتی فقط خود را گول می زننند که با آسی زدن به شخصیت دانش آموز به نفع او عمل کرده اند.

نکته: هر چقدر معلم بتواند بر شخصیت دانش آموز تأثیر گذارتر باشد، راندمان و عملکرد دانش آموز افزایش خواهد یافت. باید به دانش آموز فرصت دهید تا میان رفتار خود یا اتفاقاتی که برای آنها رخ داده
رابطه ی علت و معلولی برقرار کند و دلایلی برای اشتباهات خود پیدا کند.

اگر دانش آموز به رابطه ی میان کاری که انجام داده است و اتفاقی که برای آنها رخ داده است پی ببرد به احتمال زیاد مسئولیت عواقب ناشی از کاری که انجام داده است را می پذیرد. آنوقت تلاش می کند دیگر آن اشتباه را تکرار نکند.

تحقیر و ترد شدن دانش آموز از طرف معلم:

متأسفانه برخی از معلمان کم تجربه، احترام دانش آموز خود را حفظ نکرده، و دانش آموز خود را تحقیر می کنند و آنان را بی کفایت نشان می دهند. همین کار تأثیر نامطلوبی بر تربیت دانش آموز می گذارد. طرد دانش آموز و تحقیر پیاپی او از سوی معلم به تضعیف روحیه
و کاهش اعتماد به نفس او می انجامد و پایین بودن اعتماد به نفس،
زمینه ساز مشکلات گوناگون می باشد. در مقابل، برخورد با احترام و بدون تحقیر با دانش آموز، نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس و در نتیجه، پیشگیری از برخی جرایم دارد.

نکته: لازم است دانش آموز را امیدوار کنید و به ایشان دلگرمی دهید تا بر مشکلات خویش چیزه شود.

توصیه هایی به معلمین برای افزایش اعتماد به نفس:

1- به دانش آموز خود محبت کنید. ایجاد این احساس که در نزد معلم ارزشمند و پسندیده و دوست داشتنی است، در تقویت اعتماد به نفس او کمک می کند.

2- به شخصیت دانش آموز احترام بگذارید.

3- موقعیت هایی را فراهم کنید تا دانش آموز تجربه هایی موفقیت آمیز داشته باشد. در نتیجه اعتماد به نفس دانش آموز افزایش خواهد یافت.

4- هنگام موفقیت او را تحسین کنید، در جمع از او تعریف کنید.

5- در قضاوت های خود درباره ی دانش آموز افراط و تفریط نکنید.

6- مهارت های لازم در زندگی اجتماعی را به او بیاموزید.

7- شایسته است معلم، دانش آموز را به انجام کارهای خوب (ورزش، هنر، کتابخوانی و...) ترغیب کند. زیرا اینگونه کارها اعتماد به نفس او را بالا می برد.

8- به دانش آموز خودگویی های مثبت را بیاموزید

الگو بودن معلم:

معلم در تربیت دانش آموز، باید خود الگویی مناسب باشد. اینکه معلمی با تحقیر موجب کاهش اعتماد به نفس دانش آموز شود، به ویژه از آن جهت که دانش آموز ظرفیت کافی ندارد، کار عاقلانه ای نیست. این نکته را به آسانی می توان فهمید که تربیت عملی، بر تربیت زبانی مقدم است.

نکته: این کار را به گونه ای انجام دهید تا دانش آموز احساس نکند با کنایه و سرزنش با او رفتار می شود.

بالا بردن سطح آگاهی و اعتماد به نفس:

یکی از عوامل مهم در پیشرفت تحصیلی دانش آموز، بالا بردن سطح آگاهی اجتماعی و فرهنگی و اعتماد به نفس دانش آموز است. هر چه سطح آگاهی و اطلاعات بیشتر باشد، مشکلات اخلاقی و انضباطی او کاهش می یابد.

نکته: نباید به رفتارهای دانش آموز حساسیت زیادی نشان دهید. بلکه باید مقتضیات سن او را در نظر بگیرید. به آنها آموزش دهید که چگونه تنش های زندگی را کنترل کنند.

تمرین رفتاری:

تمرین رفتاری یا ایفای نقش، به معنای شبیه سازی موقعیت های واقعی به منزله ی روشی برای آموزش شیوه های جدید پاسخ گویی به مسائل گوناگون است.

تمرین رفتار، در آموزش دانش آموز برای پذیرش نقش جدید رفتاری و حل مشکلات بعدی مربوط به آن مؤثر است. این تکنیک را می توان به چهار مرحله تقسیم کرد:

1- آماده کردن دانش آموز

2- انتخاب موقعیت مورد نظر

3- تمرین رفتار

4- اجرای رفتار جدید

برای توضیح بهتر است این تکنیک را در قالب مثالی توضیح دهیم.

دانش آموزی را تصور کنید که با دانش آموز دیگری مشاجره می کند و یا هنگام مواجه با مدیر مدرسه هراس دارد. معلم باید نخست بکوشد با او صحبت کرده، او را متقاعد کند که باید شیوه ی رفتاری جدیدی را بیاموزد. پس از آماده کردن دانش آموز، در مرحله ی دوم معلم باید فهرست سلسله مراتبی از موقعیت هایی را که مفیدتر است ارائه دهد.

در مرحله ی سوم معلم، نقش دانش آموز خطاکار یا مدیر مدرسه را بازی می کند و نقش جدید (رفتار جدید) را آموزش می دهد. نکته ی مهم اینکه هنگام صحبت کردن، آموزش دهد که با لحن صدا، نوع نگاه، طرز ایستادن و... چگونه باشد.

نکته: باید بتوانید شخصیت دانش آموز را بازسازی کنید. یعنی باید بتوانید تصورات نادرست آنها را اصلاح کنید. مراقب باشید هنگام اصلاح رفتار، آنها را سرزنش نکنید. با دانش آموز به گونه ی استدلالی صحبت کنید. شناخت خود را نسبت به دانش آموز خود افزایش دهید.

سبک حرف زدن مناسبی داشته باشید:

بدانید که سخن گفتن مهارتی است که معلم و دانش آموز را به آرامش لازم می رساند. اگر باور ندارید امتحان کنید. پیامبر(ص) می فرماید:

اگر به مؤمنی احترام بگذارید، انگار به خداوند احترام گذاشته اید.

نکته: در جستجوی روشی جدید در سخن گفتن (هنر حرف زدن) باشید. در غیراینصورت گرفتار فشار روانیم می شوید که حاصل آن کاهش بازده است. به کمک کلمات مناسب کلاس درس را از حالت کسل کننده رهایی بخشید. با این کار بزرگترین تأثیر را بر دانش آموز خود خواهید گذاشت.

مهارت های ارتباطی خود را افزایش دهید:

معلمانی که از مهارت های کلامی بالایی برخوردارند، به خوبی می توانند با دانش آموز رابطه ی مؤثر داشته باشند. چرا که بخش عمده ی ارتباط معلم با دانش آموز از راه سخن گفتن می باشد. معلمانی که به طور مؤثر سخن می گویند، می توانند بر دانش آموز خود تأثیر بیشتری بگذارند. آنان در کلاس کمتر با دانش آموز خود مشکل دارند.

در یک سخن گفتن مؤثر، نوع پیام، واژه ها، جمله ها، تن صدا، لحن و بیان، طرز بیان، حالت چهره و چگونگی ایستادن یا نشستن اهمیت دارند. اگر می خواهید مؤثر باشید، مهارت سخن گفتن خود را افزایش دهید.

روابط خود را با دانش آموز بهبود بخشید:

با استفاده از مهارت های کلامی معلم می تواند با دانش آموز خود ارتباط برقرار کند. بهبود روابط با دانش آموز به معنای صحبت کردن مؤثر، درک مشکلات دانش آموز (فقر، تغذیه، مشکلات فرهنگی و اجتماعی و...) است.

روش برخورد با دانش آموز:

به طور کلی، برخورد پرخاشگرانه سبب تغییرات در هورمن های بدن می شود و این امر باعث اختلالات روانی می گردد. حال اگر نتوانید برخورد صحیحی با دانش آموز داشته باشید، دچار تزلزل شخصیت و سردرگمی می شود و ممکن است رفتارهای نامناسب از او سر بزند.

در این مرحله، نوع برخورد معلم در تحول شخصیت و رفتارهای او نقش بسزایی خواهد داشت. اگر معلم با اصول تربیتی آشنا باشد و بکوشد دانش آموز را در برآوردن درست نیازهایش یاری کند،
می تواند از بروز رفتارهای ناسازگارانه و افراطی پیشگیری کند. اگر اشتباهات دانش آموز را با توهین، سرزنش و تنبیه پاسخ دهید در بزرگسالی به دلیل داشتن الگوی غلط، همان رفتار را با دیگران انجام خواهد داد و دچار مشکلات جدی خواهد شد.

دانش آموز نیاز به پذیرش و توجه دیگران دارد:

دانش آموز دوست دارد دیگران او را تأیید و به وی توجه کنند و از طرد شدن می هراسند. از این روی، همسویی معلم با دانش آموز اهمیت دارد. بسیاری از دانش آموزان تسلط مربیان بدرفتار را بر
می آشوبند. کمبود همین نیاز موجب برخوردها و تنش ها در رابطه با همسالان و اجتماع خواهد شد. بنابراین مهمترین خواسته ی آنان برخورد شایسته با آنان است. یادتان باشد اکثر دانش آموزان در
دوره ای قرار دارند که به دلیل نداشتن تجربه ی کافی، نمی توانند مانند بزرگسالان رفتار کنند. بنابراین نافرمانی و انجام کارهای اشتباه مقتضیات این دوران است. باید در برابر آنان شکیبا باشید و بکوشید از برخوردهای خصمانه و غیر منطقی با دانش آموزان جلوگیری کنید.

دوری از برخورد و تنش و مهرورزی کلید موفقیت است. به گونه ای که با جهت دهی نیازهای آنان، آسیب ها و مسائل و مشکلاتشان را مرتفع کنید. آنوقت می توانید مشکلات دانش آموز را به حداقل برسانید. یادتان باشد دانش آموز نیازمند آرامش و امنیت است. در همین زمان است که زمینه ی انحراف در وی افزایش می یابد. زیرا ممکن است افراد فاسد این محبت را به او نثار کنند و در نتیجه به گونه ای او را با رفتارهای خود مسموم سازن. یعنی با رفتار غلط، دانش آموز به سوی گروه های حمایت گری جذب می شود که از دیدگاه اجتماع ناپسند
می باشند.

هویت جویی:

دانش آموز پس از گذراندن دوران کودکی، به دنبال هویت خود
می گردد. او نگران است که آیا معلم و اجتماع او را همان گونه که هست، پذیرفته اند؟ آیا برایش شأن و جایگاهی قائل اند یا خیر؟ دیگران از او چه انتظاری دارند؟ خودش چه نقش و وظیفه ای در اجتماع دارد؟ گاه جهان بینی دانش آموز با رفتار غلط اولیا و مربیان به چالش کشیده می شود و زمینه ی انحرافات از همینجا شکل می گیرد. این وضعیت برای دانش آموز بسیار خطرناک است و او را به بحران هویت دچار می کند.

نیازهای دانش آموز:

وی دوست دارد کانون توجه و پذیرش اطرافیان باشد. دانش آموز شیفته ی ابراز لیاقت و اظهار وجود و شایستگی است. اثبات شخصیت و احراز هویت برای آنان، یکی از مطبوع ترین لذاید زندگی است. خلاصه اینکه دانش آموز نیاز دارد که هویت خویش و فلسفه ی زندگی را بشناسد و خود را از سرگردانی نجات دهد.

بد بینی و نگرش منفی:

دانش آموز در دوران مدرسه همواره در حمایت معلم و... است. در این دوران رشد شخصیت (فکری – عملی) شکل می گیرد. از این  رو اگر اطرافیان (والدین، مربیان و...) به او توجه نکنند و به شخصیت او بی احترامی و آن را تحقیر کنند. زمینه ی این احساس حقارت در وی فراهم می شود.

این احساس حقارت به شکل های گوناگون در نوجوانی و بزرگسالی بروز می کند.

پس به طور خلاصه، تحقیر دانش آموز، و در پی آن به وجود آمدن احساس حقارت در او، می تواند آثار گوناگونی پدید آورد که یکی از آنها رفتارهای پرخاشگرانه است.

در روایتی از امام صادق (ع) می خوانیم:

هیچ انسانی دچار تکبر یا ستمگری و خشونت نمی شود، مگر به علت پستی و حقارتی که در نفس خویش احساس می کند.

بنا بر این روایت می توان گفت دست کم یکی از ریشه های ستمگری و زورگویی (که از مصادیق پرخاشگری است) احساس حقارتی است که در دوران کودکی و نوجوانی حاصل شده است. فردی که از یک یا چند جهت احساس حقارت می کند، برای آنکه نقص خود را بپوشاند
و منزلت و مقامی کاذب بدست آورد، دست به خشونت و پرخاشگری می زند.

در روایت دیگری از امام هادی (ع) می خوانیم:

کسی که خویشتن را ناچیز و خوار می یابد و در باطن خود احساس حقارت می کند، از شر او ایمن نباش.

بنابراین اگر در دوران کودکی و نوجوانی که بر اثر رفتار نادرست اطرافیان یا تجربه ی منفی دیگر، به احساس حقارت دچار شده و خود را حقیر و خوار می داند، به خشم و پرخاشگری روی می آورد. در نتیجه پیوسته خشمگین می شود و احتمال بروز پرخاشگری در او بالا می رود.

نکته: در چنین وضعیتی رابطه ی دوستی و صمیمیت بین معلم
و دانش آموز ضعیف می شود و زمینه ی خشم و پرخاشگری افزایش می یابد. چنین فردی، کمترین بی توجهی یا اعتراض ساده ی دیگری را توهین به شخصیت خود تفسیر می کند. در نتیجه موجب برانگیختن وی وی می شود. بنابراین شیوه ی تربیتی معلم آثار گوناگونی در
دانش آموز به جای می گذارد.

الگو برداری از رفتار معلم:

از عوامل بسیار تأثیر گذار در رفتار دانش آموز، الگو برداری از معلم است. نوع رابطه ی معلم با دانش آموزان و چگونگی برخورد با مشکلات آنان (تند و خشن یا مسالمت آمیز) بر رفتار آنان تأثیر
می گذارد.

برای مثال، اگر دانش آموز ببیند که معلم هنگامیکه دانش آموز تکالیفش را انجام نداده است، دست به خشونت و یا پرخاشگری
می زند، او نیز همین رفتار را با دیگران انجام خواهد داد. با
مشاهده ی چنین مواردی می آموزد که چنین رفتارهایی انجام دهد.

به طور کلی، معلم از نخستین و مهمترین الگوهای دانش آموز است که با اصلاح خود و ترک رفتارهای پرخاشگرانه می تواند تا حد بسیاری در کاهش رفتارهای نامطلوب دانش آموز تأثیر بگذارد.

تحقیر کردن دانش آموز:

یکی دیگر از شیوه های نادرست تربیتی که می تواند زمینه ی بروز رفتارهای پرخاشگرانه را فراهم کند، تحقیر کردن دانش آموز است. وقتی دانش آموز با چنین برخوردهایی مواجه می شود و شخصیتش آسیب می بیند و امکان دارد همین شیوه را با دیگران داشته باشد تا نشان دهد می تواند از حقش دفاع کند. بدین ترتیب همان رفتاری که معلم با وی داشته با دیگران خواهد داشت.

نکته: نسبت به رفتار پرخاشگرانه با همان شیوه برخورد نکنید. یعنی از همان الگوی غلط در برابر رفتار غلط استفاده نکنید.

تبعیض و بی عدالتی بین دانش آموزان:

از جمله رفتارهایی که به طور غیر مستقیم، زمینه ی بروز رفتارهای پرخاشگرانه را در دانش آموزان فراهم می کند، تبعیض بین
دانش آموزان است. وقتی دانش آموزی ببیند معلم در کلاس به یک یا چند نفر توجه و محبت می کند و به او اهمیت نمی دهد، نوعی حسادت در وی به وجود می آید. این حسادت ممکن است به صورت رفتار خشن بروز کند. به تدریج اینگونه رفتارها به صورت عادت در وی در می آید.

سخت گیری بیش از حد:

برخی معلمان انتظار دارند، دانش آموز بدون چون و چرا،
مانند سربازی از دستورهای آنان پیروی کند. آنان به خیال خود فکر می کنند با سخت گیری می توانند دانش آموز را به انجام کارها ترغیب کنند.

اما باید گفت سخت گیری بیجا، پیامدهای منفی در تربیت دانش آموز خواهد داشت. شاید در چنین مواقعی معلم موفق شود دانش آموز خود را تا حدی فرمان پذیر کند، اما از جنبه های گوناگون دیگر او آسیب خواهد دید.

معلم باید توجه داشته باشد که دانش آموز به استقلال و اظهار نظر تمایل دارد و تحمل رفتارهای مستبدانه او را رنج می دهد. بنابراین مناسب است معلم به جای رابطه ی مستبدانه از رابطه ی عادلانه استفاده کند. یعنی از بیشتر خطاهای دانش آموز بگذرد و در مورد برخی خطاها محرومیت از برخی امتیازها، نمره، جریمه و... استفاده کند.

نکته: از کنجکاوی های افراطی نسبت به دانش آموزان بپرهیزید.

آموزش رفتار جرئتمندانه به دانش آموز:

به دانش آموزان، آموزش دهید وقتی از دست دیگری عصبانی هستند، بروز سه گونه رفتار از وی احتمال دارد. رفتار منفعل (مظلومانه)، چرخاشگرانه یا جرئتمندانه. از میان این واکنش ها، مناسب است
دانش آموز رفتار جرئتمندانه را بیاموزد و جایگزین رفتارهای پرخاشگرانه کند.

رفتار قاطعانه و جرئتمندانه به معنای ابراز و توصیف احساسات، اندیشه ها و نظر خویش است. در این حالت، دانش آموز افزون بر احترام به حقوق دیگران و پای مال نکردن آن حقوق، با ابراز درست احساسات، اندیشه ها و نظرهای خویش، اجازه نمی دهد حقش پایمال شود.

از مهمترین مزایای جرئتمندانه، احساس مثبتی است که فرد درباره ی خود دارد. اما باید بتوانید از قبل موقعیت هایی که موجب خشم می شود را شناسایی کنید. این کار نیازمند تصویرسای ذهنی است. این شیوه دارای مراحل زیر است:

1- شناسایی موقعیتی که موجب خشم می شود. (فریاد، لحن بد، فحاشی، مسخره کردن و...)

2- تهیه ی فهرستی از مسائل و موارد مثبتی که باید انجام دهید.

3- تمرین و تکرار الگوهای آموخته.

اکنون متوجه می شوید، اگر فردی حتی از روی عمد فریاد زد، ناسزا گفت و... عصبانی نشوید و همان رفتار را الگوی خود قرار ندهید. شاید لازم باشد کمی تأتر بیاموزید.

آموزش شیوه های مدیریت خشم به دانش آموزان:

از آنجا که بروز خشم آغازگر پرخاشگری است، با کنترل آن می توان رفتارهای پرخاشگرانه را کاهش داد. از این رو مناسب است معلم با آموزش شیوه های مدیریت خشم به دانش آموز او را به کنترل رفتار ناشی از خشم یای کند.

نکته: به دانش آموز خود گوش زد کنید که صورت دیگری را در حال خشم و پرخاشگری به یاد آورد و به زشتی این رفتار بیندیشد. بگویید درباره ی شبیه شدن او به فرد خشمگین فکر کند. به او یاد دهید به جای این کار می تواند قاطع، شجاع و صبور باشد.

اگر امکان دارد از دو نفری که در حال پرخاشگری هستند فیلم برداری کنید و پس از آرام گرفتنشان به آنان نشان دهید تا متوجه شوند که هنگام خشم و پرخاشگری چقدر زشت و وحشتناک می شوند.

نکته: دانش آموز اگر از زشتی رفتار پرخاشگرانه آگاه شود، آنوقت شاید بتواند رفتارهایش را کنترل کند.

افزایش آگاهی درباره ی پیامدهای پرخاشگری:

معلم برای تأثیر بیشتر، می تواند از آثار و عواقب بعدی پرخاشگری داستان ها و خاطره هایی تعریف کند و غیر مستقیم دانش آموزان را به عواقب رفتار غلط آگاه سازد. این کار موجب افزایش بینش و در نتیجه کاهش رفتارهای نامطلوب می شود. حتی معلم می تواند در مقام داور از دانش آموز استفاده کند.

برای مثال، می توانیم دانش آموزی را که به دعوا و خشونت عادت دارد، هنگامی که دونفر با هم دعوا و به یکدیگر القاب ناپسند می دهند، در مقام داورد قرار دهد و از او بپرسد. به نظر تو کار کدام زشت تر است؟ آبروی کدام یک در اجتماع از بین می رود؟ بن نظر تو راه بهتری برای رفع دعوا بین این دو نفر وجود دارد؟ این کار موجب افزایش بینش و در نتیجه کاهش رفتارهای نامطلوب می شود.

دانش آموزان را کانون عقده های روانی خویش قرار ندهیم:

خوشبختانه بیشتر معلمین افراد دلسوز و مهربانی هستند و برای آموزش و تربیت دانش آموز تلاش فراوانی می کنند. اما متأسفانه معدود معلمان کم تجربه، ناآگاهانه و نه از سر عمد دانش آموز را وسیله ی ارضای عقده های خویش می سازند. برای مثال اگر با همسر خود درگیر باشد و یا حقوق و مزایایش را دریافت نکرده باشد و یا در ترافیک شلوغ مدت طولانی بوده است و... در همان حال و با همان روحیه در کلاس درس حاضر شده و کلاس درس را جای مناسبی برای خالی کردن فشارهای روحی خویش می یابد و بدون اینکه خودش متوجه باشد، روح و روان دانش آموزان را آزرده می کند. به اینگونه معلمان باید گفت: جرم دانش آموز چیست که باید تاوان آن را بدهد.

نکته: دانش آموز زیر بار قدرت مبتنی بر زور نمی رود، بلکه قدرت مبتنی بر تخصص و منطق را می پذیرد. با سکوت و صحبت منطقی، بیش از پرخاشگری و کتک زدن می توان به اصلاح دانش آموزان پرداخت.

تأثیر گذاری معلم:

متأسفانه برخی از معلمان کم تجربه به جای اینکه در پی تأثیرگذاری بر دانش آموز باشند، تنها می خواهند آنها را کنترل کنند. از این رو، آنها را محدود می سازند، تهدید یا تنبیه می کنند. در عمل بر
دانش آموز تأثیر نمی گذارند. اگر دانش آموز به انجام کاری مجبور شود. در واقع تأثیر نپذیرفته، بلکه تنها در آن لحظه برای فرار از تهدید، رفتارش را تغییر داده است. برای تأثیرگذاری عمیق و همیشگی بر زندگی دانش آموز، باید از هر گونه رفتار مستبدانه و زورگویی  برای کنترل آنان خودداری کرده و به جای آن از روش های مفید و متفاوت استفاده کنید. رفتارهای مثبت کم کم بر انگیزه ها و تمایل های دانش آموز تأثیر می گذارند.

نکته: مهمترین عامل شکل دهی به شخصیت دانش آموز، واکنش های منطقی و صبورانه از طرف معلم است. پس باید متوجه باشید که با آنان چگونه برخورد کنید.

مراقبت رفتارتان باشید:

برای اینکه انگیزه های مثبت در دانش آموز شکل بگیرد، باید از عکس العمل های منفی خودداری کنید و به جای آن از بازخوردهای مثبت بهره بگیرید. اگر قرار است دانش آموز تنبیه شود، باید رفتارش را تنبیه کنید نه شخصیت او را. برای مثال به جای اینکه بگویید، تو چقدر تنبل هستی؟ دیگر از دستت خسته شدم. بگویید: تو می توانی با برنامه ریزی موفق شوی و... متأسفانه گاهی مشاهده می شود برخی معلمین کم تجربه با عکس العمل های غیر منطقی موجب دلسردی و ناامیدی دانش آموز می شوند.

نکته: برای هماهنگ ساختن سطح توقع خود با توانایی دانش آموز،
می توانید از او تست هوش بگیرید تا متناسب با هوشش از وی توقع داشته باشید. به جای اینکه به دانش آموز بگویید تنبل چرا درس
نمی خوانی، به او بگویید از اینکه می بینم نمره هایت پایین است، خیلی ناراحت می شوم.

ابراز محبت به دانش آموز:

محبت نیاز طبیعی همه ی انسان هاست. چنان که انسان به آب و غذا نیاز دارد، به محبت نیازمند است. بنابراین برخورداری و محرومیت از آن در تعادل روح تأثیر فراوان دارد. دانش آموزی که در کلاس درس با محبت معلم نسبت به خود رشد کرده باشد،دارای روانی شاد و دلی آرام و با نشاط است و به زندگی و آینده امیدوار و دلگرم است. پیامبر (ص) می فرمایند:

هرگاه یکی از شما کسی را دوست دارد، لازم است آگاهش کند.

در پرتو محبت، ویژگی های عالی انسانی و عواطف و احساسات
دانش آموز، به خوبی پرورش می یابد و وی در آینده انسانی متعالی خواهد شد. البته دانش آموز نیز به معلمی که به او مهر می ورزد، علاقه مند می شود. او چنین فردی را خیرخواه، قدر شناس و معتمد می داند و به سخنش بهتر گوش می کند.

نکته: بی شک معلمین با محبت تر در تربیت درست دانش آموز خود، موفق ترند.

تبیین و تحلیل مسائل و آگاه ساختن دانش آموز:

برای پدید آمدن انضباط در دانش آموز، لازم است فایده های آن و پیامدهای بی نظمی را برای آنان تشریح کنید تا این گوهر گران بها را بشناسند.

الگو دهی به دانش آموز:

معلم، افزون بر آموزش دانش آموز، باید در ارائه ی رفتار درست و مقررات، خود بهترین نمونه برای وی باشد. به همین دلیل، در روایت این  نکته را می بینم.

(افراد را با عملتان به کار خیر دعوت کنید)

یعنی تأثیر رفتار معلم از گفتار آنان بسیار بیشتر است. زیرا
دانش آموز بخش مهمی از آموخته های خد را از راه دیدن (مشاهده) نمونه ها و الگوها فرا می گیرد.

پرهیز از خشم و زورگویی:

از دیگر راهکارهایی که برای ایجاد نظم و انضباط در دانش آموز مورد توجه قرار می گیرد، پرهیز از خشم و زورگویی اس. انضباطی که بر پایه ی خشم استوار باشد و با زور حاکم شود، همچون خانه ای است که بر پایه های سست بنا می شود و با برداشته شدن زور و اجبار، از هم می پاشد و فرو می ریزد.

ایجاد انضباط از راه زور، پیامدهای زیان باری در پی خواهد داشت که می توان از میان آنها به مقاومت، بی اعتنایی، پرخاشگری، بدخلقی، دروغگویی، انزوا طلبی، لج بازی و از بین رفتن اعتماد به نفس دانش آموز می انجامد. او حقیقت را درک خواهد کرد و سمت و سو و جهت فکری خود را تغییر می دهد. هنگام راهنمایی باید شکیبا بود، ولی در اجرای انضباط باید مأیوس نشوید و از راه تشویق و تحسین و هنگام ضرورت با تذکر و دیگر روش های اصلاحی،
می توان به اصلاح رفتار دانش آموز پرداخت.

شخصی نزد امام موسی کاظم (ع) رفت و از فرزند خود شکایت کرد. ایشان فرمودند:

(( او را نزن، بلکه برای مدتی کوتاه، به وی بی اعتنایی کن))

رعایت اصل تدریج در اصلاح رفتار:

اصل مهم، تدریج در اصلاح رفتار است. دست یافتن به عادت های درست، امری زمان بَر است و یکباره امکان پذیر نیست. از این رو، باید با مراقبت و صبوری، شالوده ی شخصیت دانش آموز را بر پایه ی نظم و انضباط استوار سازید. برای دستیابی به این هدف بلند مدت، باید او را رفته رفته و گام به گام به سوی هدف رهنمون ساخت و در این راه، ظرفیت و موقعیت سنی و جسمی و روحی او را در نظر گرفت. اما معلمانی که در برخورد با رفتار نادرست دانش آموز، او را تنبیه می کنند به گونه ی چشمگیری رفتار اشتباه دانش آموز را افزایش می دهند.

استفاده از اصل نادیده گرفتن:

بنا بر اصل تغافل، معلمان در نخستین برخورد با خطای دانش آموز آن را نادیده بگیرند و به گونه ای رفتار کنند که گویا سخنی نشنیده اند و از چیزی خبر ندارند.

برای مثال، هنگامی که نخستین بار دانش آموز حرف زشتی را بر زبان می آورد، بهترین اقدام نادیده گرفتن است و نباید عکس العمل عجولانه ای نشان دهید. زیرا هر گونه عکس العمل، چه مثبت و چه منفی، موجب یادگیری دانش آموز از نوع رفتارتان می شود. همچنین ممکن است دانش آموز با دیدن حساسیت شما، در موقعیتی دیگر برای ناراحت کردنتان از آن استفاده کند.

نادیده گرفتن دو نتیجه در پی دارد: نخست اینکه حرمت دانش آموز به ویژه اگر پنهانی مرتکب خطا شده باشد، محفوظ می ماند و فرصتی برای تجدید نظر به او داده می شود. دوم آنکه جایگاه معلم و مربی نزد دانش آموز محفوظ می ماند.

امام صادق (ع) می فرمایند: (مستدرک الوسائل، ج 9، ص 152)

جایگاه خویش را با نادیده گرفتن گرامی بدارید

امام علی (ع) نادیده گرفتن را موجب ستایش کار مربی دانسته و فرموده اند: ( غررالحکم )

(( نادیده بگیرید که این کار موجب ستایش می شود))

انجام این اصل در همه ی مراحل رشد دانش آموز، به ویژه در نخستین مرحله ی کودکی پسندیده است. چرا که دانش آموز آگاهی کمتری دارد و همین دلیل، خطاهای وی فراوان است. اگر معلم بخواهد پس از هر رفتار ناپسند، دانش آموز را تنبیه کند، باید همواره در حال این کار باشد، که آسیب فراوانی را در پی دارد.

رفتاری را که می خواهید تغییر دهید، مشخص کنید:

توبیخ و انتقاد خود را روی رفتار دانش آموز متمرکز کنید. برای نمونه، اگر دانش آموز شلوغ می کند، به او نگویید : (( دانش آموز بدی هستی)) بلکه بگویید: از اینکه چنین رفتاری انجام می دهی، ناراحتم.

اگر با توبیخ و انتقاد، شخصیت دانش آموز را هدف بگیرید، کم کم عزت نفس او را ضعیف و ویران می کنید.

از جنگ قدرت با دانش آموز خود بپرهیزید:

معلمین تا آنجا که ممکن است باید از کشمکش و جنگ قدرت با دانش آموز خود بپرهیزند. اگر معلم بر دانش آموز خود نظارت کافی داشته باشد، بسیاری از خطاهای رفتاری آنان اصلاح خواهد شد.

نکته: رفتارهای نامناسب را فراموش کنید. این کار تنها به ایجاد رنجش و تنفر در دانش آموز می انجامد و احتمال تکرار دوباره ی آن را بیشتر می کند.

امام علی (ع) می فرماید: (تحف العقول ص 84)

زیاده روی در سرزنش کردن، آتش لجاجت را شعله ور می کند.

از داد و فریاد و تنبیه استفاده نکنید:

برخی معلمان کم تجربه، وقتی از نافرمانی دانش آموز خود خسته می شوند، به داد و فریاد یا تنبیه بدنی روی می آورند. اگر داد و فریاد و تنبیه بدنی را پاسخ هایی منفی به بدرفتاری دانش آموز بدانید، می توان نتیجه گرفت که اشتباه دانش آموز را با رفتار غلط پاسخ داده اید. نتیجه اینکه در تربیت دانش آموز ضعیف و ناتوانید.

تنبیه، اغلب بیش از آنکه مشکلی را حل کند، سبب مشکلات روحی و روانی می شود. با تنبیه و مجازات، دانش آموز اغلب از رفتار بد خود دست نمی کشد، بلکه آنان را پنهان می کند. از این رو، تنها به گریز از مجازات علاقه مند می شود و به انجام کار خوب یا درست تمایلی نشان نمی دهد. چنین دانش آموزان (بزرگسالان کوچک) در آینده از چراغ قرمز عبور می کنند و کارهای ضد اخلاقی و ضد اجتماعی زیادی از آنان سر خواهد زد. به نظر شما مقصر اصلی کیست!؟

از سوی دیگر تنبیه بدنی نخستین تجربه ی آشنایی دانش آموز با خشونت است. دانش آموز با الگویی که معلم ارائه می کند (تنبه، خشونت، پرخاشگری، اخم و تَخم و...) رفتار خشونت آمیز را (زبانی، فیزیکی) می آموزد. وقتی معلم، دانش آموز خود را به سبب رفتاری نادرست تنبیه بدنی می کند، دیگر نمی توانید از آنها انتظار داشته باشید با دیگران چنین رفتاری نداشته باشند. زیرا دانش آموز دنیا را به طور واقعی و مشخص می بیند. زمانی که مشاهده می کند، کتک زدن برای اشتباه امری مجاز است، می پندارد کتک زدن دیگران برای او مجاز است. به معنای دیگر خشونت، خشونت می آورد و محب، محبت در پی خواهد داشت.

( از محبت خارها گل می شود)

پژوهش ها نشان می دهد افرادی که در دوران کودکی و نوجوانی بیشتر به دست والدینشان تنبیه شده اند، در مقایسه با افرادی که تنبیه را تجربه نکرده اند، چهار برابر بیشتر برای کتک زدن آمادگی دارند. (تامس گورن، خود انضباطی  کودک و نوجوان)

به دانش آموز خود احترام بگذاید:

هنگامیکه به دانش آموز احترام می گذارید، او نیز در برابر این رفتار می آموز به شما و مقرراتتان احترام بگذارد و فرامین شما را انجام دهد. همچنین دانش آموزی که از همان ابتدا، ارزش خود را درک کند، خودش را حقیر نمی بیند. احترام به دانش آموز در وی استقلال و عزت نفس به وجود می آورد، یادتان باشد، احترام به دانش آموز احترام به فردای جامعه است.

به دانش آموز حق سخن گفتن بدهید:

دانش آموز باید در تعیین مقررات و محدودیت ها حق اظهار نظر داشته باشد. این شیوه، افزون بر اینکه بیشتر کارایی دارد، دانش آموز را مستقل بار می آورد و فکر نمی کند مقررات بر او تحمیل شده است. با این کار در واقع به شخصیت دانش آموز احترام گذاشته اید.

نکته: اگر دانش آموز دلیل مقررات را بداند، بهتر وظایف خود را انجام می دهد.

تا می توانید از جمله های مثبت استفاده کنید:

ناگهانی و بی مقدمه از الفاظ زشت و ناپسند استفاده نکنید. و هر چه که امکان دارد از جمله های مثبت استفاده کنید. جمله های منفی تنها به دانش آموز می گوید که چه کاری نباید بکند، اما رفتار درست را نشان نمی دهد. با این روش غلط دانش آموز رفتار درست را نمی آموزد. حال آنکه دانش آموز نیاز دارد تا رفتار درست را بیاموزد.

چگونه با مسائل انضباطی دانش آموز خود برخورد کنید:

گاه بهترین روش، نادیده گرفتن مسائل جزئی و بی اهمیت است. بهتر آن است که انرزی تان را برای کارهای مهمتر نگه دارید. البته در کنار این عمل، باید از علامت های کلامی و غیر کلامی غافل نشوید.

الف- علامت های غیر کلامی:

حالت نگاه، گاه در زمینه ی فهماندن موضوعی به کودک اعجاز می کند. یک نگاه معنادار (نه نگاه تند و خشن)، دانش آموز را به کاری که باید انجام دهد راهنمایی می کند. زیرا چشم ها حرف می زنند. علامت دادن با دست نیز می تواند ابزار مهم در نظم آموزی باشد. همینطور می توانید با کشیدن اشکال مختلف مفاهیم حرف هایی که می زنید به دانش آموز یاد آوری کنید. مثلا روی تخته ی کلاس یک کوه بزرگ بکشید و بگویید این تلاش شاگرد اول کلاس است و به ترتیب  چند کوه کوچک و بزرگ بکشید و از آنها سئوال کنید چه افرادی موفق تر هستند. دانش آموزان پاسخ می دهند، آنهایی که تلاش بیشتری بکنند. یا اینکه با کشیدن یک آدمک خوشحال روی تخته و کشیدن چند مستطیل در کنار او (شبیه چند جلد کتاب روی هم) و چند علامت مثبت (+) در کناراو و کشیدن یک آدمک ناراحت و چند علامت (-) در کنار او از دانش آموزان سئوال کنید. کدام یک خوشحال هستند و علت خوشحالی چیست؟ دانش آموزان جواب می دهند، فردی که کتاب خوانده است. با کشیدن تصاویر می توانید مفاهیم تازه ای به دانش آموزان انتقال دهید تا تلاش و عملکرد بهتری بدست آورند.

ب- علامت های کلامی:

معلمین می توانند از این ابزار به خوبی استفاده کنند و پیامشان را به طور ملایم و با خونسردی بیان کنند. برای تأثیرگذاری بیشتر، بهتر است از رفتارهای مثبت دانش آموز تعریف کنید.

نکته: به جای اینکه او را سرزنش کنید، راه درست را به او بیاموزید. همچنین اگر دانش آموز خسارتی وارد کردهف باید آن را جبران کند.

نکته ی مهم دیگر آنکه، به هیچ وجه نباید عصبانی شوید و از کوره دَر بروید. زیرا دانش آموز اینگونه می آموزد که در آینده همین کار را انجام دهد. این کار موجب تقویت رفتار غلط می شود.

امکان انتخاب دادن:

وقتی به دانش آموز خود امکان انتخاب می دهید، در واقع به طور
غیر مستقیم این پیام را به او منتقل کرده اید که برایش ارزش غائلید و به او اعتماد دارید. این رفتار معلم زمینه ی استقلال و خودباوری را در او به وجود می آورد.

حفظ خونسردی:

گاهی معلمان کم تجربه وقتی خسته می شوند، بدخلقی می کنند. و گاه با این کار، انرژی اضافی خود را از دست می دهند. در این مواقع خونسردی خود را حفظ کنید و مراقب باشید بدخلق نشوید.

پیامدهای طبیعی و منطقی رفتارش را توضیح دهید:

اگر دانش آموز کار خلافی انجام می دهد، برایش پیامدهای رفتارش را توضیح دهید. به تدریج متوجه می شود با توجه به هر رفتاری چه نتایجی به وجود می آید. به او گوش زد کنید اگر غذای ناسالم بخورد، نتیجه ی آن مسمومیت و بیمارستان و... است. حتی شاید لازم باشد خودتان را ناراحت نشان دهید نه اینکه دانش آموز را ناراحت کنید.

نکته: می توانید دلیل بیاورید که با توجه به رفتار غلط چه پیامدهایی در راه است.

به دانش آموز بیاموزید که چگونه مسائل خود را حل کند:

دانش آموزان می توانند مراحل گوناگون حل مسأله را به شکلی منظم بیاموزند. وقتی دانش آموزان بیاموزند هر مشکلی راه حل های مختلفی دارد و باید یکی از آن راه حل ها را برگزیند و آن را بکار گیرد و درباره ی مؤثرترین راه حل نظر دهد، درباره ی خود احساس بهتری خواهد داشت. با این اقدام در واقع معلم مهارت حل مسأله را به
دانش آموز یاد داده است. به او آموخته است که چگونه در آینده با مسائل و مشکلات زندگی روبرو شود و آنها را حل کند. افرادی که در آینده برای گریز از مشکلات  و مسائلشان به سوی روش های نادرست (اعتیاد، فرار از منزل، خودکشی و...) روی می آورند، در کودکی مهارت حل مسأله را نیاموخته اند.

هنگام دعوای دانش آموزان:

1- لیست علت مشاجره را بنویسید.

2- آیا قبلا با هم دوست بوده اند.

3- علت چه بوده است.

4- آیا از قبل مشکل داشته اند.

5- آیا دیگران دخالت داشته اند.

6- چه کسی ابتدا شروع کرد.

7- راه های تحریک...

8- راه مقابله با آن (صحیح)

9- از چه راه هایی می شد آن را ختم به خیر کرد.

10- چه شیوه و برخوردی بکار برده اند که غلط بوده است.

11- آیا با افراد خبره مشورت کرده اند.

12- به نوع عملکردشان چه نمره ای می دهند.

13- چند بار چنین اتفاقی افتاده است.

14- چه اتفاقات دیگری را اشتباهی مدیریت کرده اند.

15- راه های مدیریت خشم چگونه است.

16- آیا با این روش دوستی شان ادامه می یابد.

17- تجربه ای که از این موضوع گرفته اند چیست؟

18- در آینده چکار باید بکنند.

19- چگونه باید موضوع را تصویر سازی ذهنی کنند.

20- عواقب چنین رفتاری چه خواهد بود؟

( درگیری، زد و خورد، آسیب های اجتماعی، آسیب های جسمی و روانی، مزاحمت برای دیگران، دخالت مدیر مدرسه، نگرانی والدین، ناراحتی و افسردگی و...)

21- راه های کنترل خشم کدام است؟ (استفاده از کلمات مناسب)

22- آیا با رفتار غلط دیگران باید همانگونه رفتار کنند؟

23- علائم غیرکلامی و تحریک کننده، کدام هستند؟

24- راهکارهای مفید برای حذف اشتباهات کدام است؟

نکته: در این مرحله معلم و مدیر باید خود را حامی دانش آموز نشان دهد. نه اینکه خودش هم  رفتاری شبیه رفتار دانش آموز انجام دهد.

فاکتورها معلم خوب:

1- نرم و انعطاف پذیر بودن.

2- صبر و مدارا کردن.

3- بخشنده و با گذشت بودن.

4- اغماض و چشم پوشی کردن.

نکته: این موارد را رعایت کنید تا مقبول دانش آموزان باشید.

نحوه ی تفکر دانش آموز:

1- بخش مهمی از ذهنیت دانش آموز، در کلام معلم نهفته است.

2- خشک و انعطاف ناپذیر نباشید.

3- از عبارات پراکنده پرهیز کنید.

4- از هر کلمه از روی حساب استفاده کنید.

5- از کلی گویی بی مورد اجتناب کنید.

6- از سخنان غیر معمول اجتناب کنید.

نکته: هنگامیکه دانش آموز سخنان معلم را تجزیه و تحلیل می کند، آنوقت درباره ی معلم قضاوت می کند.

گفته های دانش آموز به معلم:

1- به من زورنگویید و مرا مجبور به انجام کاری نکنید.

2- دوست دارم مثل یک بزرگسال با من رفتار کنید.

3- با من بحث و جدل نکنید.

4- نسبت به بعضی چیزهایی که می گویم به شدت عکس العمل نشان ندهید.

5- من به توجه و تشویق و درک شما نیاز دارم.

6- با من به گونه ای رفتار کنید که با دوستانتان رفتار می کنید.

7- بدانید که من بیشتر از شما الگو می گیرم تا از انتظارهایتان

8- به نظر می رسد شما فراموش کرده اید که سن و سال مرا درک کنید.

9- به احساسات و خواسته های من توجه کنید.

10- بعضی از رفتارهای شما مرا آزار می دهد.

11- اگر شما رفتار بهتری با من داشته باشید؟!

12- من در حال تغییر هستم به من فرصت دهید!!!

نکات کلیدی معلم به دانش آموزان:

1- وقتی منطقی رفتار نمی کنید، دلیل و برهان نیاورید.

2- وقتی با شما منطفی حرف می زنم، به عبارت دیگر دلیل منطقی می آورم. به حرف هایم خوب گوش دهید.

3- گاهی اوقات دیگران با شما عادلانه رفتار نمی کنند، اما شما نباید عصبانی شوید وبحث و جدل کنید.

4- وقتی درباره ی موضوعی نظر می دهید بی ادب و گستاخ نباشید و صدایتان را بلند نکنید.

5- شرایطی را به وجود نیاورید که مورد بازخواست قرار بگیرید.

6- هر روز حداقل یک بار از خودتان بپرسید، آیا مسئولیت پذیر هستم و کارهایم را به موقع انجام داده ام.

7- بدانید که معلمان برای شما زحمت می کشند. بنابراین توقع دارند که به حرف هایشان توجه کنید.

9- با انجام رفتارهای ناشایست معلم را دلخور و ناراحت نکنید.

10- آیا رفتار بد شما باعث نمی شود معلم ناراحت شود. آیا خودتان دوست دارید معلم شما را ناراحت کند؟

11- من همیشه برای کمک کردن به شما آماده ام؟

12- مشکلاتتان را به طور خصوصی با من در میان بگذارید.

13- روی کمک من حساب کنید.

14- من دانش آموزانم را دوست دارم.

15- من برای اینکه آینده ی بهتری داشته باشید، تلاش می کنم.

16- دوست دارم در آینده افرادی قابل احترام و موفقی باشید.

17- شما کودکان و نوجوانان امروز و بزرگسالان آینده هستید.

نکات کلیدی:

1- معلم انسان ساز است، همچنان که قرآن انسان ساز است.

2- دانش آموز رفتار با دیگران را از معلم خود می آموزد.

3- مدال افتخار معلم، مدارا با دانش آموز است.

4- کامل ترین مرتبه ی معلم نمره ی بیست در اخلاق و رفتار است.

5- دانش آموز باید لذت گفتاری، لذت رفتاری، لذت کلامی و لذت حرکتی را از معلم خود مشاهده کند.

6- نباید شخصیت و عواطف دانش آموز خدشه دار شود.

معلمان باید موقعیت های رفتاری مناسب را اختیار کنند.

7- معلم کارخانه ی انسان سازی است.

8- معلم باید طوری رفتار کند تا دانش آموزان انرژی مضاعف بگیرند