آنچه باید درباره ی دانش آموز خود بدانید

 

به نام خدا

آنچه باید درباره ی دانش آموز خود بدانید

نویسنده: عبدالله یزدانی

معلم باید رویی گشاده، لبی خندان و روحیه ای شاد داشته باشد.

در غیر اینصورت 50 درصد از موفقیت هایش کاسته می شود.

شابک                         : 50000ریال6–94–6432-600–978

شماره کتابشناسی ملی       : 4274040

عنوان و نام پدید آور         : آنچه باید درباره ی دانش آموز خود بدانید  / نویسنده، عبدالله  یزدانی.

مشخصات نشر               : ورامین: دوقلوها، 1395.

مشخصات ظاهری           : 64 ص.: مصور؛ 5/14 * 5/21 س م. 

موضوع                      : معلمان – روابط با شاگردان  

موضوع                      : Teachers – student relationships

موضوع                      : معلمان – اخلاق حرفه ای      

موضوع                      : social ethics

موضوع                      : کودکان – راهنمای مهارت های زندگی     

موضوع                      : Teachers – professional ethics

رده بندی دیویی              : 1023/372

رده بندی کنگره              : 1395 8 آ 4ی  / 1033 LB

سر شناسه                     : یزدانی، عبدالله، 1353-

وضعیت فهرست نویسی    : فیپا

ناشر: دوقلوها

نویسنده: عبدالله یزدانی

چاپ اول: 1395

شمارگان: 1000

شابک: 6- 94- 6432- 600 - 978

قیمت : 5000 تومان

همه ی حقوق محفوظ است

مقدمه........................................................................7

بهترین معلم دنیا...........................................................9

سلامت روانی دانش آموز..............................................10

اعتماد و باور را به دانش آموزان تزریق کنید.................... 11

فلسفه ی کمال مطلوب را دیکته نکنید...............................12

قانون طلایی..............................................................12

چرا یک ارتباط خوب با دانش آموز ضروری است؟........... 12

هفت قانون کلی..........................................................13

دانش آموزان بیش از آنچه که فکر کنیم نیاز به آموزش دارند........15

به دانش آموزان بیاموزید که مستقل فکر کنند.....................16

به دانش آموزان کمک کنید تا با زورگویی مقابله کنند...........17

زنگ ورزش.............................................................17

هنگام صحبت کردن با دانش آموز...................................17

نظم و ترتیب..............................................................18

اصلاح رفتار غلط با روش غلط......................................18

در مورد نتیجه و اثر رفتار ناشایست صحبت کنید................19

هنگام صحبت نظم و ترتیب مناسبی را در نظر بگیرید..........19

به دانش آموزتان کمک کنید تا از تجربه درس بگیرد............20

کلام آخر درباره ی تنبیه...............................................20

آنچه معلم برای آموختن به شاگردش انجام می دهد...............21

آنچه معلم باید در کلاس انجام دهد...................................21

زنده نگه داشتن خلاقیت در کلاس...................................21

قبل از شروع مطالعه..................................................22

فلسفه ی کلاس آموزشی...............................................23

بهترین پاداش به دانش آموز.........................................24

تابلوی اعلانات مدرسه فقط مخصوص نمرات برتر نیست....24

چگونگی فهم مسائل جغرافی........................................25

بازی هایی که دانش آموزان در آن نباید ببازند..................25

پرورش اعتماد به نفس...............................................26

پایه و اساس ایجاد اعتماد به نفس..................................26

محبت بدون قید و شرط..............................................27

رعایت حقوق اولیه دانش آموز.....................................27

احترام، گوش دادن، گفتگو با دانش آموز.........................27

گفتگو با دانش آموز...................................................27

چه موقعی تحسین کنید................................................28

دانستن تفکر سالم و سازنده امکان پذیر است....................28

دلیل اشتباهات..........................................................31

خودتان را بشناسید....................................................31

درک و شناخت دانش آموز.........................................31

انواع کنترل.............................................................32

خرده گیری به عنوان یک شیوه ی کنترل........................32

اعتماد....................................................................32

تشویق....................................................................33

وعده......................................................................33

طعنه......................................................................34

دانش آموزان به چه چیز بیش از همه نیاز دارند؟...............34

دانش آموز موفق.......................................................34

معلمان بسیار عاطفی..................................................35

معلمان بسیار حامی....................................................35

معلم بسیار مواظب.....................................................35

رشد شخصیت...........................................................35

خصوصیات خوب یا بهتر بگویم، خصوصیات مطلوب چیست؟....36

وقت شناسی.............................................................36

دلیل تلاش...............................................................37

شخصیت دانش آموز..................................................38

تفکر دانش آموز نسبت به روش تدریس معلم....................38

علت نیافتن راه حل توسط دانش آموز.............................38

ترس های مخفی دانش آموزان......................................39

انواع ترس ها...........................................................39

ایجاد ترس راه حل نیست.............................................40

اجتناب از ترس.........................................................40

حالات و رفتار معلم....................................................41

دوران جنگ یا خرد....................................................42

برطرف کردن علل عصبیت.........................................42

دلایل اشتباهات دانش آموزان........................................43

مبارزه با کج رفتاری ها..............................................43

رفتار اغتشاش آمیز....................................................44

معلم تکیه گاه دانش آموز است.......................................45

ارضای نیاز به محبت.................................................46

ارضای نیاز به آرامش................................................46

وقتی به نیازهای عاطفی دانش آموز توجه نمی شود............47

بهترین مدرسه..........................................................49

روابط بین معلم و شاگرد.............................................50

ایجاد رابطه ی همه جانبه............................................51

احترام واقعی به دانش آموزان......................................51

محیط مدرسه...........................................................51

ویژگی های معلم......................................................51

وظایف و ارزش مدرسه در یک جامعه..........................52

به دانش آموزان امنیت عاطفی بدهید..............................52

چگونه می توان در دانش آموز علاقه ایجاد کرد...............53

بهبود در یادگیری.....................................................53

عاطفه در یادگیری....................................................53

چه احساساتی در یادگیری دخالت دارند..........................54

احساس امنیت..........................................................54

مدرسه رفتن به معنی اظهار وجود است.........................54

اگر مدرسه موجب ترس شود......................................54

یاد گرفتن نحوه ی حل مسأله.......................................54

نحوه ی حل مشکلات................................................55

چگونه به دانش آموزان یاد بدهیم که با مشکلات مقابله کند؟...... 55

معمولا چه انتظاری باید از دانش آموز داشت..................55

تفاوت خواندن و یادگرفتن..........................................56

بهترین زمان آموزش................................................56

دانش آموزان نمونه..................................................56

برخورد با اشتباهات دانش آموز...................................57

فطرت کودک و نوجوان............................................57

آیا دانش آموزان باید از چیزی بترسند...........................58

چگونه از علاقه ی دانش آموز به بازی و نمایش بهره بگیریم...59

دانش آموز را با روحی اجتماعی بار بیاورید.................61

توجه به سرشت دانش آموز.......................................62

مقدمه

تربیت به معنی آموزش است. خوب تربیت شدن یعنی یادگیری زندگی مطابق با قوانین و معیارهای اخلاقی می باشد. تا وقتی که دانش آموز از طریق یک نظام عملی (رفتار معلم) یادنگرفته که چگونه رفتارش را کنترل کند، هنوز به طور مؤثر تربیت نشده است. معلم باید بپذیرد که تربیت موفقیت آمیز نتیجه ی یادگیری است. وقتی دانش آموزان به طور عملی می بینند که معلم چگونه با آنها رفتار می کند، همانگونه رفتار خواهند کرد. وقتی معلم می بیند که دانش آموز از طریق عملی، خود را با تقاضاهایی که از آنها می شود وفقی می دهند، بسیاری از مشکلاتی که به نظرشان می رسد، توسط الگوبرداری از رفتار معلم، از بین می روند.

بدبختانه کلمه ی تربیت به تازگی معنای دیگری پیدا کرده که کمتر اساسی هستند. غالبا تصور می شود که تربیت همان تنبیه است. برای بسیاری از معلمان بی تجربه تربیت به معنی کتک زدن یا استفاده از سایر روش های تنبیهی است. چنین افرادی تربیت را راهی برای ممانعت دانش آموز از انجام یک کار یا مجبور کردن او به انجام کار دیگر می دانند.

بنابراین رشد و توانایی تربیت دانش آموز، یک فرایند طولانی و کند است و لازم است معلم شکیبایی زیادی داشته باشد. گاهی معلمان مشتاقند که در دانش آموز به سرعت یادگیری اتفاق بیفتد. توقع زیاد و بیش از وقت یک اشتباه معمول است که منجر به ایجاد مشکلات فروان می شود. مطمئن باشید با این افکار به هدفتان نمی رسید و اغلب دانش آموزان را تبدیل به آدم های افسرده می کنید. دانش آموزان احتیاج به حمایت و محبت دارند تا احساس اطمینان و امنیت کنند. برای احساس امنیت و اطمینان تا حد معینی به معلمشان وابسته اند و معلم باید تصمیم بگیرد که دانش آموز چه وظایف و مسئولیت هایی را قادر است تقبل کند. یادتان باشد تا وقتی دانش آموز به بزرگسالی نرسد، قادر نیست به نحو خودکفا مستقل باشد. او به همایت بزگترها به خصوص حمایت معلم احتیاج دارد.

میزان حمایت با توجه به سن دانش آموز تغییر می کند. اما همیشه لازم است این واقعیت که دانش آموز به معلم (نمره گرفتن) وابسته است، سلاح مؤثری به معلم می دهد. معمل با شاگردان و کسر نمره می تواند وحشتی در او به وجود آورد که سبب شود هر چه معلم بگوید انجام دهد. یعنی معلم به دانش آموز تذکر می دهد که نتیجه ی تلاش نکردن به ضرر خود دانش آموز است و دانش آموز خودش متضرر می شود نه معلم.

به عنوان یک قانون، بهتر است در مورد دانش آموزان از روش های تنبیهی استفاده نکنید. حتی اگر دانش آموز بفهمد به خاطر چه چیزی تنبیه شده است. تنبیه سبب ایجاد اضطراب شدیدی در دانش آموز
می شود، تنبیه به دانش آموز یاد نمی دهد که تا کجا می تواند پیش برود، بلکه اغلب فقط او را سردرگم می کند. بلکه باید با خونسردی با او رفتار کنید و نتایج عمل ناشایست را به او گوش زد کنید. در اینجا دانش آموز به کنترل هوشمندانه نیاز دارد تا اینکه دانش آموز به مرحله ای می رسد که به جای معلم، خودش را کنترل کند. معلمان باید توجه داشته باشند که کنترل دانش آموز با توجه به سن او متفاوت است.

بهترین معلم دنیا:

بهترین معلم فردی است که فداکاری بی قید و شرط و بی نهایت به دانش آموز خود دارد. این بدان معناست که هر عمل خوب دانش آموز را دوست بدارد و در مقابل هر عمل ناشایستی که دانش آموز انجام
می دهد با آنها به طور شایسته برخورد کند. او به دقت به حرف های آنها گوش می دهد تا کاملا مطمئن شود که با نقطه نظرات و
دیدگاه های آنها آشنا شده است و به این دیدگاه ها و نقطه نظرات آنها احترام بگذارد. حتی اگر این دیدگاه ها و نقطه نظرات با آنچه مقصود معلم کاملا متفاوت باشد.

یک معلم خوب معلمی بخشنده است. خوب می داند که برای
دانش آموز زمانی را قرار دهد و به آنها توجه نماید تا روابطشان رشد کند. اگر این زمان در اختیار دانش آموز قرار نگیرد، رابطه ی مورد بحث که می تواند سرشار از رشد و شکوفایی باشد، پژمرده می شود و
می میرد.

معلم خوب هم مثل خیلی از مردم زندگی پرمشغله ای دارد، اما با
همه ی این موارد در تلاش برای شکوفایی دانش آموزان خود است.

توجه کنید، چه دوست داشته باشید و چه دوست نداشته باشید، معلم الگوی دانش آموز می شود. یعنی دانش آموز رفتارها و کنش های معلم را برداشت می کند. این موضوع مسئولیت بسیار بزرگی را بر روی دوش معلم می گذارد. چرا که شیوه ای که سخن می گویید،
شیوه ای که رفتار می کنید و کارهایی که انجام می دهید، همه و همه تأثیرات شگفت آوری بر روی چگونگی رشد و شکوفایی خلقیات دانش آموز خواهد داشت.

البته نباید از نظر دور داشت که دیدگاه اوقات شاد در کلاس چیست. یکی از مهمترین کارهایی که معلم انجام می دهد، ایجاد اوقات شاد و خوش تا حد ممکن در طول کلاس است. این بدین معناست که،
دانش آموزان به بهترین شکل ممکن شاد باشند. اینکه معلم باید
رابطه ی خود را با شاگردان سرشار از رشد و شکوفایی بداند.

دیدگاه ما هم در اینجا آن نیست که دانش آموزان شاد باشند و یا تفریح کنند، بلکه هدف آن است که چه کاری انجام دهید که دانش آموز از روش تدریس معلم لذت ببرد و شاد شود.

بدیهی است زمانی که هر یک از این اقدامات را انجام می دهید با تمام وجود، خود را وقف آن لحظه نمایید، چرا که دانش آموزان موجوداتی پرشور و حرارت و مشتاق هستند. اگر معلم نتواند مثل دانش آموزان پرشور و حرارت باشد، در نتیجه شادی آنها از بین می برد و
دانش آموز را به حد تنفر می رساند! با این کار شما به دانش آموزتان خاطره ای خوش هدیه می دهید که مطمئنا در آینده او به عقب باز
می گردد و به آن، با دیدی مثبت نگاه می کند که به طور قطع چیزهای زیادی برایش به همراه دارد.

بدین شکل، معلم مجموعه ویژگی هایی دارد که با آن به راحتی با دانش آموز ارتباط برقرار می کند، پس با آنها زندگی کنید. در این مسیر بی شک دانش آموزانی را پرورش می دهید که اعتماد به نفس دارند، در مورد مسائل خوب فکر می کنند، اشتیاق را برای رشد و شکوفایی خودشان دارند و به راحتی درباره ی آنچه که می خواهند، با شما ارتباط برقرار می کنند. این عوامل قطعا دانش آموز را از پیروی کورکورانه دیگران دور نگه می دارد و شانس گرفتن تصمیم های خودسرانه را کم می کند.

سلامت روانی دانش آموز:

اولین اولویت معلم ، به طور قطع مراقبت از سلامت روانی
دانش آموز است. حدود پنجاه سال قبل این موضوغ هنوز مورد توجه بسیاری از معلمان قرار نگرفته بود. اما امروزه یکی از مسائل اساسی و ضروری می باشد. وظیفه ی معلم این است که حس اعتماد به نفس مسئولیت پذیری در دانش آموزانی که باید زندگی خود را در دنیای رقابتی به شکلی موفق بسازند، پرورش دهد.

زمانیکه دانش آموز درک کند که معلم دوستش دارد و برایش ارزش قائل است، بسیار خوشحال می شود و در دلش حس اعتماد به نفس بالایی به وجود می آید و از نظر روحی نسبت به افرادی که دوست داشته نمی شوند، ثبات بیشتری پیدا می کند.

صحبت نکردن با دانش آموز و حتی نزدن لبخند به آنها، مانع از آن می شود که آنها بدانند برایتان با ارزش هستند. بنابراین، باید کلام و عملکرد معلم با این مطلب مهم همراه باشد.

یکی از رفتارهای مناسبی که می توانید انجام دهید این است که، با نگاه محبت آمیز به آنها نگاه کنید. در ادامه به حرف های آنها گوش کنید. همچنین با کلمات مناسب می توانید به دانش آموزان حس اعتماد به نفس را تقویت کنید. یکی از این قوانین این است که مرتبا به دانش آموزان بگویید. ((شما می توانید موفق شوید، اگر بخواهید.))

اعتماد و باور را به دانش آموزان تزریق کنید:

اعتماد به نفس بسیار مهم است. چرا که به آنها قدرت می دهد، تا کارهای جدید را تجربه کنند. حس اعتماد به نفس دنیای فکر و دید دانش آموز را وسعت می بخشد و خطر شکست پشت سر هم را به منظور رسیدن به موفقیت را از بین می برد. برخی فکر می کنند باور و اعتماد به نفس چیزی است که هر کسی با آن به دنیا می آید. اما در واقع چنین نیست. بلکه اعتماد به نفس ناشی از تشویق و ستایش است که در طول مسیر زندگی دریافت می شود. معلمی که مرتبا به
دانش آموز عقاید مثبت تلقین می کند، باعث می شود حس اعتماد به نفس در دانش آموز رشد کند. معلم می تواند حس اعتماد به نفس را در دانش آموز افزایش دهد، حتی اگر این حس در او نبوده باشد. از این طریق می توانید مطمئن شوید که دانش آموز برای پیمودن راه، بهترین انگیزه را دارد.

تزریق اعتماد و باور در دانش آموزان بدین معنا است که آنها را تشویق کنید تا به آخرین نیروی پتانسیل خود برسند، آنها را به انجام کارها تشویق کنید، به آنها بگویید که توانایی و قدرت پتانسیل کافی برای رسیدن به اهدافشان را دارند، به آنها بیاموزید که اولین قدم در شکست، آن است که به نگرانی ها بها ندهند و تصور کنند که شکست بخشی از پیروزی است. بدین ترتیب، بهترین معلم، بسیار مشابه به یک مربی ورزش است. یک مربی حرفه ای به شاگردش نمی گوید: تو نمی توانی حریف خود را شکست دهی، بلکه تأکید می کند که: تو قدرت کافی برای پیروزی را داری، اگر بخواهی. مثلا اگر فن خاصی را خوب اجرا نکند، مربی راهکارهایی را آموزش می دهد تا شاگرد بتواند به بهترین شکل، کار را انجام دهد. شما نیز به عنوان معلم باید همین کار را انجام دهید. به منتهای قدرت و پتانسیل و نیروی او اعتماد داشته باشید و این اعتقاد و باور را به او انتقال دهید.

فلسفه ی کمال مطلوب را دیکته نکنید:

فکر کردن به این موضوع که دانش آموز چقدر رشد کرده است، بسیار مهم و ضروری است. اما این عقیده باید در حیطه ی عملکرد خود دانش آموز باشد و حد و مرز خاصی داشته باشد. دانش آموز ما باید بداند که در همه ی شرایط، در حد نهایت پتانسیل فکری، رویح  خود زندگی کند. ما باید به آنها خاطرنشان کنیم که تلاش و کوشش برای عالی بودن، دارای حد و مرزی است که نسبت به تلاش و عملکرد افراد به دست می آید. بنابراین هر چه بیشتر تلاش کنید، نتیجه ی بهتری خواهید گرفت.

قانون طلایی:

این قانون بدین معناست که دانش آموز باید درک کند که ما موجوداتی اجتماعی هستیم و با افرادی ارتباط داریم. این ارتباط و تعامل با دیگران، همراه با امنیت، صلح و زندگی شاد می باشد. آموزش این رویکرد که از دانش آموز خود بخواهید به راحتی از نقطه نظر دیگران فکر کنند، بسیار ساده است. مثلا از او بخواهید درباره ی موقعیت مربوط (اتاقش) از دیدگاه ن نظر مادرش فکر کند. از او بپرسید که رفتارش باعث خوشحالی مادرش می شود یا برعکس؟ و آیا رفتار دانش آموز در مدرسه ارزشمند است یا خیر؟

چرا یک ارتباط خوب با دانش آموز ضروری است؟

ایجاد ارتباط خوب بین معلم و شاگرد بسیار ضروری است و دلایل زیادی برای این ضرورت وجود دارد.

1- اگر نتوانید با دانش آموزان ارتباط صحیح و منطقی برقرار کنید، دانش آموز نمی تواند اصول و قوانین ارتباط با دیگران را به خوبی بیاموزد. اکنون مقصر اصلی کیست!!!

2- اگر معلم توانایی ارتباط صحیح با دانش آموز را نداشته باشد، دلیلی برای دانش آموز وجود ندارد که با وجود یک ارتباط ناصحیح، به حرف های معلم گوش کند و با دیگران به روش درست برخورد کند.

3- دانش آموزانی که از ارتباط صحیح و همراه با صداقت، لذت، احترام، ارزش و اعتماد به نفس بهره ای نبرده باشند، بیشتر عصبانی و آزرده می شوند.

نکته: یک پیانیست سعی می کند، نتهای موسیقی را بی کم و کاست و بدون اشتباه بنوازد. آیا شما در ارتباط با دانش آموز بهترین روش را انتخاب کرده اید و دچار اشتباه نشده اید؟ همینطور یک آشپز سعی می کنید، از مواد غذایی به بهترین نحو استفاده کند. یعنی سعی می کند با مواد غذایی با به درستی با هم ترکیب کند. آیا هنگام صحبت کردن، کلمات را به درستی و منطقی استفاده می کنید!؟

هفت قانون کلی:

سخنان زیادی در خصوص ارتباط مؤثر و خوب وجود دارد. اما چگونه به عنوان بهترین معلم یاد بگیریم که با دانش آموز خوب ارتباط برقرار کنیم؟ در حقیقت اگر تعداد از قوانین را به کنار بگیرید و به طور مرتب از آن استفاده کنید، ارتباط خوب به صورت خود به خود اجرا می شود.

قانون اول: فرصت ها و شرایط را برای برقراری ارتباط خوب فراهم کنید. زمانی فرصت برقراری ارتباط خوب به وجود می آِد که با آرامی و آگاهی کامل، در مورد مسائل مختلف با دانش آموز صحبت کنید. بدون اینکه حرفی را در نهایت خامی و ناپختگی بیان کنید.

قانون دوم: علاقمند باشید:

هنگام گوش دادن به سخنان دانش آموزان، خودتان را علاقمند نشان دهید. اگر شما خود را علاقه مند نشان دهید، دانش آموزان به شما علاقمند می شوند.

قانون سوم: قبل از حرف زدن فکر کنید:

گاهی اوقات، به خصوص زمانی که دانش آموز خطایی مرتکب
می شود، حرف هایی می زنید که بعدها از گفته ی خود پشیمان
می شوید. متأسفانه دانش آموزان به تک تک واژه هایی که می گویید، حساسند و توجه زیادی دارند.

توجه: هنگام عصبانیت، صحبت های خود را ادامه ندهید.

وقتی هنگام خشم یا هیجان دانش آموزتان را نادان و نفهم خطاب کنید، نه تنها شأن و منزلت او را می کشید، بلکه شأن و منزلت معلم در چشم دانش آموز کم می شود. در اینجا به صورت منطقی پاسخگوی رفتارتان نیستید. برای مراقبت و محافظت از اینگونه مسائل، بهتر است قبل از صحبت کردن از عادت خوب فکر کردن بهره بگیرید.

هر حرفی که می خواهید به دانش آموز خود بگویید در هاله ای از نور مثبت قرار دهید. اگر لازم است رفتار دانش آموزی را نقد کنید، مورد خوبی اش را گوش زد کنید و به او بگویید که فلان رفتار یا عملت پسندیده است و بعد هم متذکر شوید که اگر این رفتار یا عملت بدن گونه باشد، پسندیده است.

قانون چهارم: توجه کامل

وقتی با دانش آموز صحبت می کنید، به او کاملا نگاه کنید و توجه کنید. به چشمان او نگاه کنید و به او لبخند بزنید. با این کار او احساس می کند به شما نزدیکتر است و بدین ترتیب ارتباط شما با او مؤثرتر می شود.

قانون پنجم: گوش دادن

ارتباط فرایندی دو طرفه است. یعنی به همان اندازه که صحبت
می کنیم باید بشنویم. همیشه زمانی را برای گوش دادن به نظرات دانش آموزان تنظیم کنید. این کار باعث می شود تا دانش آموز حس اعتماد به نفس پیدا کند. شما باید به عقاید دانش آموزان گوش دهید. حتی اگر عقاید او با نظرات شما مخالف باشد. شنیدن بدون قضاوت را به عنوان رفتار خوب بیاموزید. همانطور که دانش آموز توانایی شما را در گوش دادن به عنوان رفتاری صحیح سرمشق خود قرار
می دهد.

قانون ششم: صحبت کنید، مراقب باشید.

زمانیکه با دانش آموز صحبت می کنید، دیدگاه خود را انتقال دهید. اما این کار را با توهین و سرزنش و تحقیر انجام ندهید. به او بگویید چه کاری باید انجام دهد. اما نگویید تو نمی فهمی، حالیت نیست، این  حرف ها که تو کلت فرو نمی ره و... اینگونه صحبت ها اعتماد به نفس دانش آموز را کم می کند.

قانون هفتم: انتظار پذیرش صد در صد نداشته باشید.

دانش آموزان با یکدیگر متفاوتند و به دلیل تفاوتی که بین آنها وجود دارد، ما نباید فکر کنیم که آنها با هر آنچه ما می گوییم موفقت کنند. در اغلب موارد، حین گفتگو رابطه ی معلم و شاگرد تبدیل به کشمکش
می شود. بهتر است بپذیریم که پذیرش موضوع یک طرف قضیه است و عملکرد به آن در طرف دیگر. بنابراین اگر دانش آموزی به
حرف های شما زیاد توجه نکرد، ناراحت نشوید. شاید گذشت زمان تغییرات مهمی در او ایجاد کند.

مراقب نوع صدا و ژست چهره و بدن خود باشید. بدین ترتیب می توانید به راحتی از این طریق با آنها ارتباط برقرار کنید. بکوشید با کمی ژست قشنگ تر و صدایی نرم تر با او صحبت کنید. آنها با این روش بیشتر به حرف های شما توجه می کنند. به آنها نشان دهید که آنها برای شما با ارزش هستند. در نتیجه ارزش اعتماد به نفس آنها بیشتر می شود. با توجه به در نظر گرفتن این موضوعات به صورت عقلانی، به آنها اجازه دهید تا خودشان فکر کنند.

شما باید بدانید با یک دانش آموز صحبت می کنید نه با یک ف رد بالغ با تجربه. نباید انتظار داشته باشید که آنها مانند فرد با تجربه فکر کنند و تصمیم بگیرند. بلکه آنها هنوز نیاز به راهنمایی و مراقبت دارند. بهتر است چگونگی صحبت کردن با دانش آموز دختر یا پسر را بهتر بدانید. در هنگام صحبت کردن به او احترام بگذارید. مؤدب باشید و با مهربانی با او رفتار کنید. در این سن شما الگوی او هستید و او به تمام حرکات، رفتار، سخنان و حالت های مختلف شما توجه می کند و الگو می گیرد.

دانش آموزان بیش از آنچه که فکر کنیم نیاز به آموزش دارند:

معلم باید به دانش آموزش بیاموزد که چطور با دیگران رفتار کند. چگونه با ورزش بدن خود را سالم نگه دارد، چگونه حس اعتماد به نفس را در خود ایجاد کند و بسیاری موارد دیگر. این دلیلی بر آموزش دانش عقلانی و منطقی، بیش از مهارت های زندگی است. باید بسیار با ملایمت و نرمش فراوان با او رفتار کنید و توقع نداشته باشید که همه چیز در ابتدا خیلی ایده آل انجام شود. دانش آموزان در دبستان
به صورت ابتدایی علوم را می آموزند و هر چه سن و تجربه ی
دانش آموز بیشتر می شود، حالا می تواند ریاضیات، کامپیوتر، فیزیک، شیمی، هنر، داستان نویسی و ا دبیات انگلیسی و غیره را مطالعه کند. در این مرحله مطالعات گسترده تر (از کل به جزء) و پیچیده تر می شود. شما در این راه می  توانید از او حمایت کنید. اما باید به خاطر داشته باشید که تعلیم با خود اوست.

به دانش آموزان بیاموزید که مستقل فکر کنند:

بسیاری از معلمان فکر می کنند که دانش آموز باید تابع محض باشد و هر آنچه که آنها می گویند، بپذیرند و در مورد چگونگی و چرایی مطالب سئوالی نپرسند.

متأسفانه افرادی که با این فلسفه پیش می روند، دانش آموزانی را پرورش می دهند که استقلال فکری ندارند. با تشویق دانش آموزان به پرسیدن سئوالات و یافتن جواب های متناسب با آن، آنها را به موضوعات مختلف علاقه مند کنید تا میزان یادگیری در آنها سریع تر و عمیق تر شود. دانش آموزی که با گفته های معلم خود در تمام موارد موافقت می کند، بدون اینکه تأملی در مورد آنها داشته باشد، استقلال فکری ندارد. پس بهتر است دانش آموزان را تشویق کنید تا سئوال بپرسند و جواب سئوالاتشان را با توجه به کتاب های مورد نظر بدست آورند.

راه دیگر این است که از دوران کودکی تان برای او صحبت کنید. مثلا برایش تعریف کنید برای اینکه با دوستان مدرسه ای تان هماهنگ باشید، چه کارهای غیر منطقی را انجام داده اید. در این داستان تا آنجا می توانید خود را نادان جلوه دهید و با بیان این داستان کمی خود را شرمنده نشان دهید. با این کار دانش آموز ارتباط منطقی بین انجام عمل و معایب آن را کشف می کند.

به دانش آموزان کمک کنید تا با زورگویی مقابله کنند:

بسیاری از متخصصین معتقدند که زورگویی و تهدید لفظی یا فیزیکی، نباید نادیده گرفته شود. بلکه باید راه های مقابله با آن را پیدا کنید:

- با آرامش در برخورد با زورگویی و پرخاشگری صحبت کنید

- دانش آموز خاطی را در دفتر مدرسه و یا پشت در دفتر کمی در انتظار بگذارید تا بیشتر فکر کند (حدود 10 تا 20 دقیقه)

- به دانش آموز خاطی بگویید، به چه دلیل این کار را انجام داده است

- به او بگویید آیا با این کار، همکلاسی های دیگر او را قبول دارند

- آیا همکلاسی های او از کارهای او راضی و خشنود هستند

- آیا در آینده با دید مثبت در خیابان و مدرسه و... با او برخورد
می کنند و یا اینکه بی تفاوت از کنارش می گذرند

- آیا به عواقب انظباطی کارش فکر کرده است و...

زنگ ورزش:

بسیاری از معلمین تصور می کنند که زنگ ورزش فقط برای تفریح و سرگرمی  می باشد. حالا آنکه واقعیت این است که زنگ ورزش نقش بسیار مهمی در شکوفایی رشد ذهنی دانش آموز دارد. زیرا انواع مختلف قوانین را می آموزد و با برد و باخت صبر و تحمل افزایش می یابد. همچنین به دانش آموز کمک می کند تا رشد مهارت های اجتماعی را گسترش دهد. بنابراین زنگ ورزش توانایی تفکر منطقی و چگونه با هم بودن را به آنها یاد می دهد.

به عنوان معلم، وظیفه دارید که دانش آموزان را با مهارت های پایه ی ورزش های مختلف (فوتبال، والیبال، بسکتبال، دومیدانی، تنیس روی میز و...) آشنا کنید. چرا که با بالا رفتن مهارت های ورزشی، شادی و اعتماد به نفس در آنها بیشتر می شود. و بدین ترتیب احتمال صدمه دیدن کمتر می شود.

هنگام صحبت کردن با دانش آموز:

یکی از نکات مهم در خصوص برخورد با دانش آموزان آن است که متناسب با با سن آنها و با سطح دانایی و توانایی آنها انتظار داشته باشید. اگر این کار را انجام ندهید، دانش آموز بسیار دلسرد و افسرده می شود و اعتماد به نفس خود را از دست می دهد.

نظم و ترتیب:

نظم و ترتیب در دانش آموز بحثی اساسی است. تقریبا پنجاه سال قبل تنبیه دانش آموزان توسط معلم، عادتی مرسوم بود. در آن دوران معلمان با ترکه یا چوب با دانش آموزان نافرمان و نامنظم برخورد
می کردند و این عمل به دلیل رفتار ناشایست آنها بود. اینکه آیا این رفتار صحیح بود یا نه، جای تأمل دارد. اما به نظر من معلمان اجازه ندارند دانش آموز را تنبیه بدنی کنند. به هر حال هر نوع تنبیه فیزیکی و غیر قانونی ممنوع است. چقدر احمقانه است که فکر کنید می توانید با تنبیه دانش آموزی را تربیت کنید و خوب و بد را به او بیاموزید.

برخی فکر می کنند که سیلی زدن یکی از بهترین تنبیه های ممکن است. البته من با این نظر موافق نیستم. فکر می کنم این تفکر افرادی است که درک درستی از مفهوم تربیت ندارند. تربیت چیزی نیست که بتوانید به زور به دانش آموز القاء کنید. در بیشتر موارد با عطوفت و مهربانی دانش آموز می آموزد که رفتارها و حرکات غلط چه نتایج و عواقبی به همراه دارد.

اصلاح رفتار غلط با روش غلط:

اگر چه رفتار نامناسب و غیر منطقی از طرف دانش آموز، معلم را نگران و ناراحت می کند. اما این شیوه ی اصلاح نیست که رفتار غلط او را با رفتار غلط دیگری اصلاح کنید. (یعنی من با رفتار غلط به دانش آموز نشان می دهم که رفتارش غلط است) هدف از تربیت هم این نیست که خشم و از کوره در رفتن خودتان را با بیرون ریختن آن به سر دانش آموز نشان دهید. اما باید با آرامش و دلسوزی به آنها بیاموزید که رفتار ناشایستی انجام داده اند تا بدین شکل از آن تجربه سود لازم را ببرند. اگر نمی توانید به این شکل عمل کنید، چند دقیقه صبر کنید. هنگامیکه در این فاصله ی زمانی کوتاه آرام شدید و در موقعیت آرامش ذهنی قرار گرفتید، طوری رفتار کنید که احساس کند شما او را دوست دارید. با کلام منطقی به دانش آموزتان نشان دهید چه کاری را اشتباه انجام داده است. بدون یک رفتار مناسب، نمی توانید تأثیرگذار باشید. به خاطر داشته باشید شما باید رفتار ناشایست او را مورد انتقاد قرار دهید، نه دانش آموزتان را سرزنش کنید.

در مورد نتیجه و اثر رفتار ناشایست صحبت کنید:

اغلب اوقات با نشان دادن نتایج و عواقبی که در پی رفتار یا عمل ناشایست به وجود می آید، او را متوجه کنید. یکی از بهترین راه ها برای بیان نتایج عمل ناشایست این است که از خود آنها سئوال کنید و از آنها دلیل کاری که انجام نداده و یا رفتار بدی که انجام داده است چیست؟ این کار را با لحنی ملایم و منطقی انجام دهید.

با فرصت دادن به دانش آموز جهت شناسایی نتایج و توضیح آنها در صورت نیاز، به صورت منطقی دلیل غیر قبول بودن بعضی از رفتارهایشان را خواهید فهمید و این موضوع بیشتر از پنج دقیقه طول نکشد.

هنگام صحبت نظم و ترتیب مناسبی را در نظر بگیرید:

مرحله اول: هشدار کلامی

به عقیده ی من هر دانش آموزی برای اولین خلاف یک انتخاب دوم دارد. به همین دلیل سطح اول تنبیه، هشدار کلامی است. اول به نوعی مناسب (آبرومندانه) عواقب رفتارش را گوش زد کنید؟ سپس از او بپرسید: حرفم درست است یا خیر؟ سپس از او بخواهید که در آینده از انجام چنین رفتاری خودداری کند. در بسیاری از موارد این شیوه جواب می دهد.

مرحله دوم: جبران خسارت

در این مرحله به دانش آموز بفهمانید که به دلیل رفتار نامناسب باید جبران کند. یعنی یک بدی را با یک خوبی جبران کند. شاید لازم باشد فردی را که ناراحت کرده، دلجویی کند یا اینکه خسارت مالی او را جبران کند. این روش به دانش آموز می فهماند که عواقب ناشایست آنها را به دردسر می اندازد.

مرحله ی سوم: وقت استراحت

گاهی اوقات دانش آموز در شرایط بحرانی، استرس و ترس و عصبانیت قرار دارد. در این حالت او را چند دقیقه تنها بگذارید. این فرصتی است که آنها بهتر فکر کنند. یا اینکه اگر عصبانی هستند به آرامش بازگردند.

مرحله ی چهارم: تحریم

اگر خلافی دو بار تکرار شد و این تکرار عملا و با آگاهی بوده است، تنبیه دانش آموز تحریم می شود.

این تحریم شامل مواردی می شود، اما نوع و میزان تحریم بستگی به نوع خلاف کاری دارد. مثلا گاهی اوقات دانش آموز از آنچه دوست دارد محروم می شود. یا اینکه پنج دقیقه دیرتر از دانش آموزان دیگر از مدرسه خارج می شود. یا اولیاء دانش آموز به مدرسه خواسته
می شوند.

مرحله ی پنجم: مجازات

این مرحله از تنبیه را خیلی کم بکار می بریم. مثلا اخراج چند روز از مدرسه و یا اینکه غم انگیز تر اخراج از مدرسه و...

اگر تصمیم گرفتید، با آرامش و بر طبق نوع بدرفتاری او برخورد کنید و لازم به ذکر است نوع روش و رفتار منطقی معلم بسیار مهم است.

به دانش آموزتان کمک کنید تا از تجربه درس بگیرد:

انسان مهمترین درس زندگی اش را از خطاهایش می آموزد. هر چقدر این درس با هنرمندی و ظرافت آموخته شود، احتمال تکرار خطا در آینده کمتر خواهد شد. پس بد نیست در هر تنبیهی درسی آموخته شود.

با نوعی برخورد منطقی نامتناسب با خطایش، در حقیقت به او کمک می کنید تا احساس کند تنبیه شما به خاطر دلایلی بوده است و قصد و قرض شخصی در کار نبوده است.

کلام آخر درباره ی تنبیه:

این موضوع بسیار مهم است که بدانید هر شخصی اشتباه می کند و اشتباه های کوچک نیازی به تنبیه ندارند. اما باید با نوع عمل و شرایط هماهنگ باشد. اگر دانش آموز نتواند رابطه ی بین عمل خلاف و
نتیجه ی آن را درک کن. به دلیل اینکه سن کمی دارد، نیاز به کمک دارد. نهایتا اینکه به جای تنبیه دانش آموز، رویکرد دیگری برای تصحیح رفتار ناشایست آنها در نظر بگیرید.

سال ها و قرن هاست برخی والدین و معلمان بچه ها را تنبیه می کنند و هنوز هم اشتباه می کنند. چرا رفتاری را پیش می گیرید که هیچ سودی ندارد؟ به آنها کمک کنید تا راه و رسم زندگی کردن و تفکر منطقی را بیاموزند.

آنچه معلم برای آموختن به شاگردش انجام می دهد:

1- دانش آموز را تشویق کنید

2- رفتار گرم و حمایت کننده داشته باشید

3- عکس العمل آنها نسبت به دانش آموز برای بالا بردن روحیه ی اوست

4- اعتماد به نفس دانش آموز را بالا ببرید

5- به نظر می رسد از بودن در کنار آنها لذت می برید

6- از بودن با دانش آموزان شادمان باشید

7- حامی و مشوق دانش آموز باشید

8- دانش آموز را تحسین کنید

9- قادر به برقراری روابط خوب با دانش آموز باشید

10- دانش آموز را تشویق به انجام کارها به طور مستقل کنید

11- تا حدودی به دانش آموزان در کلاس آزادی عمل بدهید

12- در کلاس ترس و دلهره حاکم نباشد. دانش آموزان نیاز به شادی دارند

آنچه معلم باید در کلاس انجام دهد:

اگر بتوانید محیط کلاس را به نوعی شاد و فعال نگه دارید، بسیار مهم است. با این کار خلاقیت دانش آموز به طور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد و تا حد امکان در مورد رفتارهای کودکانه ی دانش آموز خود را ناراحت نکنید. یعنی تا جایی که نظم کلاس مختل نشود و اگر پیشرفت دانش آموز کند است او را ناامید نکنید.

زنده نگه داشتن خلاقیت در کلاس:

اگر معلم معقتد باشد که دانش آموز باید در یادگیری فعال باشد، آنها رشد خواهند کرد.

دانش آموزان را راهنمایی کنید و به آنها اجازه و اختیار دهید و از فعالیت های آموزشی بی ساختار استفاده نکنید. به همین ترتیب، معلم توانایی تحریک حس کنجکاوی طبیعی دانش آموز را افزایش می دهد و حس احترام به خود را در آنها بالا می برد. در بعضی جهات معلم خوب می تواند نفوذی بسیار قوی تر از پدر و مادر بر روی
دانش آموز داشته باشد.

چرا معلم چنین قدرتی دارد؟ زیرا آنها فرصت هایی بیش از والدین برای برانگیختن و یا تضعیف خلاقیت در اختیار دارند. اغلب دانش آموزان در عرض هفته زمان بیشتری را با معلم خود می گذرانند تا با پدر و مادرشان. معلمان بنا برا ضرورت شغلی خود، مستقیما
می توانند دانش آموزان را مورد ارزیابی قرار دهند و از آنجایی که دانش آموزان مشتاقانه به دنبال کردن پیشرفت خود علاقه مند هستند، معلمان می توانند به صورت نوعی صدای الهی در آیند.

آیا معلمان می توانند حقیقتا خلاقیت را آموزش دهند؟ معلمان تا حدی می توانند مهارت های خلاقیت مانند روش های تفکر درباره ی مسائل و قوانین علمی برای تدبیر راه های جدید نگرش به مسائل را هم آموزش دهند. اما مهمترین راه برای ترغیب انگیزه در مدرسه تشکیل کلاس با محیطی عاری از فشارهای خارجی و مخرب می باشد.

پس در واقع معلمان می توانند خیلی بیش از پدر و مادر خلاقیت را به دانش آموز بیاموزند. آنها می توانند تفکر خلاق را رواج داده، پرورش دهند و موجب رشد ذهنی دانش آموزان شوند.

دستورالعمل های آزاد اما هدایت شده به منظور دادن استقلال زیاد به همراه دستورالعمل های یادگیری تهیه می شود.

قبل از شروع مطالعه:

قبل از شروع مطالعه، بدون در نظر گرفتن متن (تعدادی حقایق خاص که می تواند از یک کلمه به خاطر بیاورن) و نیز یادگیری مفاهیم
ایده های موجود در تصاویر کتاب (در تصاویر نکاتی گنجانده شده است) مورد بازبینی و تفکر قرار می گیرد و تفکر خلاق آنها بسط و گسترش می یابد.

به نظر می رسد در این روش دانش آموزان به سوی هدف های کلی هدایت می شوند و آنها یاد می گیرند به هر طریقی ارتباط اجزاء درس را با یکدیگر مقایسه کنند و در کنار یکدیگر (مانند پازل) قرار دهند. بنابراین همیشه باید تأکید بر یادگیری باشد و نه حفظ کردن. با این روش انگیزه ی درونی دانش آموز برای یادگیری افزایش می یابد و خود را در مدرسه شایسته تر می بیند و احترام بیشتری نسبت به خود احساس می کند.

به این ترتیب هر موضوع توالی و روند طبیعی خاصی دارد که به تدریج توسط دانش آموز کشف می شود. در اینجا متن درس را به واقعه ای که در حین پختن غذا انجام می شود، شباهت دارد.

فلسفه ی کلاس آموزشی:

1- یادگیری بسیار مهم و بسیار تفریحی است

2- دانش آموزان به عنوان افراد منحصر به فرد قابل احترام و محبت هستند

3- دانش آموزان باید یاد گیرنده ی فعال باشند. آنها را باید ترغیب نمود که علائق، تجارب، ایده ها و تخیل خود را بیان کنند. به آنها باید اجازه داده شود که درباره ی هدف های درسی با معلمان بحث و گفتگو کنند و به آنها استقلال فکری داده شود تا یاد بگیرند که چگونه آن هدف ها را دنبال کنند.

4- دانش آموزان باید در کلاس درس، احساس آسایش و تشویق کنند. تنش و فشار نباید وجود داشته باشد.

5- دانش آموز باید دارای حس همکاری درباره ی موضوع بحث داشته باشد

6- معلمان منبع اطلاعات و هدایت هستند نه افراد پلیس و گروه بان مشق نظام نیستند

7- دانش آموزان باید برای معلم احترام قائل شوند. اما درضمن در حضور آنها احساس راحتی نمایند

8- معلمان باهوش هستند، اما کامل نیستند

9- دانش آموزان باید برای بحث درباره ی مسائل درس با معلم و همکلاسی های خود احساس آزادی کنند

10- کلاس درس از آن دانش آموزان است. بنابراین تک تک
دانش آموزان مسئولند برای کمک به حفظ آرامش آن شریک هستند

11- همکاری به رقابت ارجحیت دارد

12- تجربه های یادگیری باید به اشتراک گذاشته شود

نکته: از اظهار نظرهای منفی مدام خودداری کنید و به جای گفتن:
(باز هم آن را نفهمیدی!) یا (هیچ وقت این را درست انجام نمی دهی؟)
می توانید بگویید: (آیا می توانی راه دیگری برای انجام این پیدا کنی؟) یا (بیا راه دیگری برای انجام این کار به تو نشان دهم)

نکته ی مهم آن است که دانش آموزان اشتباه را دریابند و با رفتار توهین آمیز آنها را شرمنده نکنید و کاری نکنید تا دانش آموزان اشتباهات خود را پنهان کنند و جلوی تفکر و خلاقیت آنها ر نگیرید. پیام این است که اشتباهات خوب و آموزنده بوده و راه بسیار خوبی برای یادگیری می باشند.

بهترین پاداش به دانش آموز:

بهترین پاداش برای کارهای خوب در سر کلاس، کارهای غیر ملموس می باشد. یک لبخند یا تکان دادن سر به نشانه ی تأیید، زدن به پشت دانش آموز، یک کلمه ی تشویق آمیز، فرصت برای نشان دادن و
ارائه ی فعالیت دانش آموز به دیگران و...

اگر جو کلاس درس دانش آموز را متوجه سازد که همه کس (از جمله مربی) معتقدند یادگیری امری هیجان انگیز و تفریحی است، همه در این امر مهم مشارکت می کنند.

نکته: همه ی دانش آموزان باید بتوانند درباره ی درس آزادانه کنجکاوی نمایند و بدون آنکه احساس کنند، سئوالاتشان ممکن است احمقانه به نظر برسد سئوال کنند.

تابلوی اعلانات مدرسه فقط مخصوص نمرات برتر نیست:

ابتدا دانش آموزان مدرسه را از نظ استعدادها و مهارت های مختلف (موسیقی، نقاشی، ورزش، صنایع دستی و...) شناسایی کنید. از جمله عکس های جذابی از قهرمانی دانش آموز، نقاشی های کشیده، اثر هنری خلق کرده و... جمع آوری کرده وهر کدام را به نوبت بر روی تابلوی اعلانات بچسبانید. حتی اگر دانش آموز یک کتاب به کتابخانه مدرسه هدیه کرده است و یا اینکه دانش آموز مؤدب و با شخصیتی است، می تواند مورد تقدیر قرار بگیرد. با این کار الگوی مناسبی برای دیگر دانش آموزان نشان داده اید.

چگونگی فهم مسائل جغرافی:

هنگام مطالعه ی درس جغرافی (مثلا فصل منابع آب و خاک) از دانش آموزان بخواهید هر کلمه را با توجه به تجربیات خود تعریف کنند. کلمه ی اول منابع: یعنی منبع آب، منبع انرژی، منبع نفت و... کلمه ی دوم، آب: یعنی زندگی، حیات، بقاء و... کلمه ی سوم خاک: یعنی محل رشد گیاهان و... اکنون نوبت آن رسیده است که دو به دو کلمات را بررسی کنید. یعنی کلمه ی اول و دوم: (منابع آب) یعنی هر چیزی که آب ما را تأمین می کند. مثل چاه ها، قنات ها، چشمه ها، برف روی کوه ها، رودخانه ها و... حال کلمه ی اول و سوم: منابع خاک یعنی: جلگه ها، دشت ها و... اکنون در مرحله ی سوم نوبت آن می رسد که بر کل سه کلمه توضیحاتی بدهیم: (منابع آب و خاک) اکنون این سئوال مطرح می شود که چرا نویسنده در این فصل آب و خاک را در کنار هم قرار داده است. به دلیل اینکه آب مایه ی حیات است و خاک محل رشد گیاهان و مواد غذایی و هر کدام لازم و ملزوم یکدیگرند. یعنی اگر خاکی وجود داشته باشد و آب نباشد، گیاهی رشد نمی کند و برعکس. حالا نوبت آن رسیده است به جزئیات بیشتری بپردازیم.

هنگامیکه برف روی کوه ها با تابش آفتاب آب می شود و آب جاری وارد رودخانه ها می شود. اگر آب به سمت دریای خزر و خلیج فارس برود به آن آب ریزهای خارجی می گویند و اگر آب رودخانه ها به سمت دریاچه ی ارومیه و... برود به آن آب ریزهای داخلی می گویند. همچنین اهمیت کوه ها د ربه وجود آمدن آب و هواهای مختلف شناخته می شود. (رشته کوه های البرز و رشته کوه های زاگرس) که ارزش کوه ها و جنگل ها و... شناخته می شود و...

نکته: با این روش به تدریج از کلیات به جزئیات مطلب پی می بریم و...

بازی هایی که دانش آموزان در آن نباید ببازند:

یادگیری در کلاس درس را می توان به صورت مشارکتی انجام داد. در این روش معلم هر مطلب (یک تیتر کتاب) و یا یک صفحه
از مطلب درس را با گفتن چند جمله و راهنمایی به دانش آموزان بر
عهده ی چند دانش آموز می گذارد تا با یکدیگر به هم فکری و فهم مطلب برسند و یک نفر از گروه درباره ی مطلب مورد نظر توضیح دهد. با این کار همه ی دانش آموزان به طور مساوی در روند یادگیری درس مشارکت می کنند و کار معلم آسان تر می شود و خود دانش آموزان در این امر مشارکت مستقیم دارند. البته باید به هر گروه قسمتی از درس تعلق بگیرد. وظیفه ی هر یک از دانش آموزان
یاد گرفتن قسمت مربوط به خودشان و سپس تدریس آن به سایر
دانش آموزان دیگر است. تکنیک مورد نظر در اصل به منظور مشارکت اکثر دانش آموزان در یادگیری است. به تدریج و با گذشت زمان باید سعی کنید این فعالیت های رقابت انگیز را به وسیله ی فعالیت های تعاون برانگیز جایگزین کنید. ببینید چگونه دانش آموزان می توانند از طریق کار جمعی در حل یک رشته سئوال ها موفق شوند، یا اینکه فقط مطالب را درس می دهید و از دانش آموزان توقع دارید، آنها را حفظ کنند!!

نکته: یادگیری مانند نت های پیانویی است که به صورت منظم و هماهنگ اجرا می شود و دارای شکل و فرم خاصی است. یعنی یادگیری از یک نقطه شروع به به یک نقطه ختم می شود. البته در مسیر رسیدن به جواب و نتیجه ی نهایی پرسش ها و مسائلی مطرح می شود که به تدریج در امر یادگیری و فهم مطلب کمک می کند.

پرورش اعتماد به نفس:

اعتماد به نفس سرمایه ی بسیار بزرگی است که معلم می تواند به دانش آموزان اعطا کند. دانش آموز به هر اندازه دارای استعداد و قدرت توانایی باشد، باز هم نیاز به تشویق و اعتماد به نفس دارد.

عدم توجه به حس عزت نفس و عدم توجه به تشویق دانش آموز، به تدریج نیروهای مثبت را به انرژی های منفی تبدیل می کند که هم دانش آموز و هم جامعه ضرر خواهند کرد.

پایه و اساس ایجاد اعتماد به نفس:

پایه و اساس ایجاد اعتماد به نفس، عشق و محبت به دانش آموز است و دانش آموز برای تقویت روحیه ی خود به تشویق نیاز دارد.

چگونه می توانید محبتی که به دانش آموز دارید ابراز کنید؟ راه های مختلفی وجود دارد: کلامی، رفتاری و رسیدگی به نیازهای آنها و...

عملکرد معلم مستقیم به درجه ی رشد دانش آموز بستگی دارد.

به دانش آموزان با تأکید بر صحبت آرام و محترمانه و تشویق آنها به تلاش و یادگیری کمک کنید. در غیر اینصورت با رفتار غلط معلم دلسرد می شوند. همچنین با کلمات مثبت، تأیید سر، لبخند زدن
می توانید ابراز علاقه و محبت خود را به آنها نشان دهید.

محبت بدون قید و شرط:

در صورتی که دانش آموز احساس کند، برای اینکه از محبت معلم برخوردار شود باید کارهایش را صحیح انجام دهد تا مورد لطف و علاقه ی معلم قرار بگیرد، همیشه در این نگرانی به سر می برد که آیا در صورت اشتباه از طرف معلم منبع حیاتی محبت حذف می شود یا نه. این فکر نه تنها دانش آموز را نگران می کند، بلکه همیشه با استرس و ترس و دلهره به سر می برد.

معلمی که از بی اعتنایی به عنوان شیوه ای برای کنترل عملکرد دانش آموز استفاده می کند، امکان استقلال و اعتماد به نفس در بزرگسالی را از آنان می گیرد. حتی اگر گاهی دانش آموزان اشتباه کردند، به آنها فرصت دهید تا خودشان را تغییر دهند.

رعایت حقوق اولیه دانش آموز:

رعایت حقوق اولیه و اصلی دانش آموز از پایه های ایجاد اعتماد به نفس دانش آموز می باشد. بنابراین با مشاهده ی هر گونه سوء رفتار عکس العمل غیر منطقی نشان ندهید.

احترام، گوش دادن، گفتگو با دانش آموز:

احترام جزء مهمی از محبت واقعی به دانش آموز اس. برای نشان دادن احترام به دانش آموز به آنها فرصت دهید. در صورت اشتباه
به سخنان آنها گوش دهید. صحبت هایشان را قطع نکنید، به
صحبت هایشان نیش خند نزنید و نگویید چرت نگو، اینقدر حرف نزن، حوصله ندارم و با آرامش راه و روش درست را نشان دهید.

گفتگو با دانش آموز:

در برخورد با دانش آموز بیشتر به آنها دستور ندهید و امر و نهی نکنید. بلکه با رفتاری مؤدبانه و با کلماتی نظیر لطفا، (خواهش
می کنم)، (متشکرم)، به آنها استقلال و امکان انتخاب بدهید.

از دانش آموزان به خوبی یاد کنید و در حضور دیگران نام او را زیبا و صحیح تلفظ کنید. طوری با آنها رفتار کنید تا احساس خوب و ارزشمندی به آنها دست بدهد. همیشه با تبسم با آنها روبرو شوید. در جمع با آنها محترمانه رفتار کنید و توانمندی هایشان را بیان کنید. لیکن در جمع از ضعف هایشان چیزی نگویید. اعتماد به نفس باطری
دانش آموز می باشد و کوچکترین کار مثبت آنها را تشویق کنید و باید اشکالات آنها یک راز بین خودتان باقی بماند. چرا که دانش آموزان احتیاج به حیثیت اجتماعی دارند. بنابراین اشکالات و اشتباهاتش را در جمع بیان نکنید. وقتی حرف اشتباهی می گوید نخندید و مضحکه ی دیگران آن را تکرار نکنید.

معلم کم تجربه وقتی عمل خوبی از دانش آموز سر می زند آن را به سادگی بدیهی تلقی می کنند. اما وقتی اشکالی در رفتار آنها رُخ
می دهد همه ی اشتباهات شرا به رخش می  کشد و مرتبا نق می زند و انتقاد می کند.

مراقب باشید به رفتارهای خوب دانش آموز توجه کرده، آنها را تحسین کنید. به طور متناسب کلمات مهر آمیز مناسب است. چون هدف از تحسین کردن افزایش رفتارهای شایسته است. پس باید به رفتارهای خوب و مورد قبول تأکید بیشتری کنید. هر چه دانش آموز را تشویق کنید، احتمال اینکه رفتار غلطش را تصحیح کند، بیشتر می شود.

چه موقعی تحسین کنید:

تحسین به خصوص در مورد دانش آموزان دبستانی مؤثرتر است و باید بدون معطلی صورت گیرد. برایش ارزش قائل شوید و موارد اشتباه را با برخورد غلط بازگو نکنید. در این صورت اعتماد دانش آموز به معلم کم می شود. آنوقت حرف های خوب هم اثر کمی خواهد داشت. آنوقت مقصر کیست!

دانستن تفکر سالم و سازنده امکان پذیر است:

پرورش جریانی مستمر و منظم که هدف آن رسیدن به رشد عاطفی، جسمانی، اجتماعی، علمی و فرهنگی و نیز کمک به شکوفا شدن استعدادهای دانش آموز است. همچنین تربیت عبارت است از ایجاد تغییرات مطلوب در فرد و پرورش عضوی مفید در جامعه است.

دانش آموزانی هستند که نمی توانند ذهن خود را به نحوی سازماندهی شده بکار بگیرند و معمولا در ارتباطشان با دیگران دچار اشتباه
می شوند. به همین سبب راهنمایی آنان باید چنان باشد که خود ،دیر یا زود، بتوانند راهنمای خود باشند. حال چگونه دانش آموز می تواند به چنین چیزی دست یابد؟

در این مسیر هر چه کمتر از آنها عیب جویی کنید، علاقه ی آنها برای انجام دستورات شما بیشتر می شود. البته من توصیه نمی کنم که آنها را رها کنید، بلکه از مراقبت های خودکار و غیر لازم و سرزنش های پی در پی بپرهیزید. من ایمان دارم که دانش آموزان به طور غریزی می دانند که دارای چه حق و حقوقی هستند و می توانند برای خود تصمیم های کوچک بگیرند. بنابراین نباید به خودتان اجازه دهید زیاد از حد آنها را جسما و روحا کنترل کنید. اگر معلم بخواهد مو به مو از دانش آموز ایراد بگیرد، دانش آموز هم تلاش می کند مقاومت کند. البته لازم نیست با داد و فریاد دانش آموزان را احمق جلوه دهید. ولی من از تجربه های شخصی به این نتیجه رسیده ام که برخورد بد
نتیجه ی منفی خواهد داشت و آنها به این نتیجه می رسند که کارهایشان را به روش خودشان انجام دهند و نسبت به حرف های معلم گوش ناشنوا داشته باشند. سعی کنید نسبت به موضوعاتی که از شما می پرسند تا حد امکان و با استفاده از کلمات (منطق) موضوع را روشن کنید.

نکته ی مهم آن است که معلم و مربیان هر روز در برخورد با مسائل تربیتی و اداره ی دانش آموزان به طور خودکار، عکس العمل های غیر طبیعی از خود صادر می کنند، بدون آنکه از خود بپرسند
راه درست چیست و یا اینکه حتی آگاهانه و به روش تربیتی برای اصلاح موضوع، چگونه آن را دنبال کنند. بدون معطلی بر اساس
اندوخته های دوران کودکی با برخورد شدید، تمام راه را خراب
می کنند. یعنی همان حالتی که دیگران (سال های کودکی خودش) نسبت به او انجام داده اند. در این صورت با اعتراض و سرکشی مخفی تر (مرموزتر) روبرو خواهید شد. همین اعمال و رفتار نسنجید، ضربه ی بزرگی در آینده ی دانش آموز خواهد زد. شاید بدون اینکه خود بدانید فرصت اصلاح را از دانش آموز صلب کرده اید.

حال این سؤال مطرح می شود آیا با این شیوه های بدوی می توان شخصیت شاگرد را تغییر دهید و به سمت و سوی درستی هدایت کنید. گمان نمی کنم به جمع بندی خوبی برسید. از سوی دیگر دانش آموز نسبت به شما سرد و بدگمان می شود و شاگرد نیز خود همان رفتار را با دیگران انجام می دهد. بنابراین در هر موقعیتی که اوضاع را دلخواه میل خود نمی بیند، همین رفتار غلط را انجام می دهد. به عبارت دیگر دانش آموز یاد می گیرد با همه همین برخورد را داشته باشد و نمی تواند خوب با موضوعات رابطه برقرار کند. این رفتار غلط در سایر مراحل رشد و تکامل نیز ادامه می یابد. احتمالا از این به بعد دیگر حرف های شما را راحت نمی پذیرد و ارزشی برای آنها قائل نمی شود.

از این به بعد دانش آموز روحیه ی مساعدی برای تلاش و همکاری نشان نمی دهد و نسبت به درس و تلاش بی تفاوت می شود – توجیه کارش بسیار آسان است!!!

هنگامیکه دانش آموز احساس ظلم و محرومیت کند به پرخاشگری و تجاوزگری پناه می برد. نخست این حالت متوجه ی خود او می شود و حالت غیظ و قهر در او پدید می آید و بعد از مدت کوتاهی این حالت خود را متوجه ی سایرین از قبیل خانواده، همکلاسی ها و... می کند و به طرز تعجب آوری وحشی و سرکش (پرهیاهو، جسور، ناپایدار)
می شود و سعی می کند خود را از چشم معلم دور نگه دارد و خود را پیوسته در معرض خطرات متعدد قرار می دهد.

بنابراین ارزشمندترین فرمول برای تربیت دانش آموز بدون محدود کردن بیش از حد، کاردانی معلم و رابطه ی دوستانه ی معلم با شاگردان است. بنابراین هر چه بهتر بتوانید احساسات دانش آموز را درک کنید، بهتر می توانید رابطه ی خود با آنها را درک کنید و با آنها به تفاهم برسید و بهتر از عهده ی انجام وظیفه ی معلمی برآیید. البته گفتن این حرف آسان تر از اجرای آن است.

دلیل اشتباهات:

بیشتر معلمانی که از احساسات خود بیش از منطق و واقعیت تبعیت می کنند، از عهده ی مسئولیت خود قافل می شوند. دراین صورت کلاس درس جالب تر و پرمعنی تر نمی شود.

خودتان را بشناسید:

حال که به اهمیت تربیت دانش آموز پی بردید. برای تربیت صحیح بهتر است اول خودتان را بشناسید.

اگر با دقت در خود فرو روید می توانید بعضی از اشکال های پنهان و مخفی و احساسات آشفته ی خود را بشناسید. در این صورت به وضوح درمی یابیم که چگونه دلخوری ها و ناکامی های خود را متوجه ناظران بی تقصیر (دانش آموزان) می کنیم.

درک و شناخت دانش آموز:

نمی توان بدون داشتن اطلاعاتی در مورد ساخت و نوع رابطه
بین اجزاء یک دستگاه به چگونگی طرز کار آن پی برد. آشنایی با همین اصول برای درک و شناخت دستگاه پیچیده و ظریف شخصیت دانش آموز اهمیت داد. بنابراین هر دانش آموز روحیات منحصر به فردی دارد که با هم متفاوتند. اما همه دارای قلب و معده و مغز و... هستند. مطالعات علمی معلوم کرده است که شخصیت هر فرد از ترکیب مجموعه ی ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه و وجدان تشکیل
می یابد.

متأسفانه تجربیات و خاطرات ناخوشایند دوران کودکی و انفجارات عاطفی یا فشارهای روحی دائمی، گاهی لطمات جبران ناپذیری در بزرگسالی ایجاد خواهد کرد. هدف اصلی معلم به تکامل رساندن بلوغ عاطفی دانش آموز است. رسیدن به بلوغ عاطفی فرد را قارد می سازد که با تأمل اندیشه ی درست گام بردارد.

اگر دانش آموز از نظر عاطفی در امنیت باشد و همیشه صمیمیت و اطمینان معلم را احساس کند، برای مشورت و یادگرفتن به معلم مراجعه می کند.

انواع کنترل:

دو روش اصلی تربیتی که معلمان مورد استفاده قرار می دهند، تشویق و تنبیه است. هر دو این روش ها طرفدارانی دارند که مطمئن هستند روششان موفقیت آمیز است و فقط آن روش است که نتایج مؤثر به بار می آورد. آنها که به تشویق معتقدند می گویند: اگر دانش آموز برای هر چیزی که انجام دادنش نادرست است تنبیه شود، نسبت به این روش بی تفاوت می شود یا آنقدر زرنگ می شود که کارهای نادرستش را پنهان می کند. طرفداران تنبیه به عنوان تنها روش تربیتی عقیده دارند که باید دانش آموز را برای هر اشتباهی مورد سرزنش و تنبیه قرار داد. به نظر شما کدام روش بهتر است!!! به عنوان یک اخطار
می گویم که باید روشن – و خیلی هم روشن باشد که آیا رابطه ی
بچه ها با والدینش سالم، طبیعی و گرم است یا خیر؟

هر چه دانش آموز کوچکتر باشد، طبیعتا به دلیل تجربه ی کم احتمال مضطرب شدن او نیز بیشتر است. به این دلیل عاقلانه نیست که
دانش آموزان دبستانی را تهدید کنید.

خرده گیری به عنوان یک شیوه ی کنترل:

خرده گیری به عنوان معمول ترین و ناخوشایندترین شیوه ی تربیتی، هنوز پابرجاست. خرده گیری، ترکیبی از شکایت، ناراحتی، عدم رضایت و عدم قبول رفتار دانش آموز است که انجام شده است. اما مدام سرزنش کردن، خورده گیری محسوب نمی شود. چرا که با این کار فقط افکار دانش آموز را آشفته می کنید. این عادت بسیار غلطی است. هیچ چیزی بیشتر از سرزنش کردن برای دانش آموز دلسرد کننده نیست. تنها نتیجه این است که دانش آموز از غرایزش پیروی
می کند و دیگر به چیزهایی که معلم می گوید گوش نمی دهد. حتی اگر آن چیزها مهم باشد. بنابراین هیچ چیز سازنده ای در این سرزنش کردن نیست.

اعتماد:

طبیعا دانش آموز حرف های معلم را باور می کند. این امر تا جایی است که بین معلم و دانش آموز شرافت و صمیمیت و علاقه بکار رفته باشد. آیا معلم می تواند دم از گذشت و اخلاق و بخشش پیامبر (ص) و امامان و بزرگان دین و اخلاق بزند و در عین حال بدترین حرف ها را به دانش آموز بزند؟ بی شک اینگونه رفتارها چیزی است که کودک به هیچ وجه نمی تواند قبول کند. به این ترتیب دانش آموز را به طرف نافرمانی و عصیان سوق می دهید و نفوذ و قدرت خود را نیز از بین می برید. این مطلب به قدری گویا است که می توان به راحتی آن را درک کرد. در صورتی که با این کارها او را به طرف نافرمانی و عصیان سوق می دهید و نفوذ و قدرت خود را از بین می برید.

تشویق:

داوری و تأیید و تصدیق و موافقت معلم به دانش آموز کمک می کند که شخصیتشان را درست کنند. مسلما تشویق آنها را برمی انگیزد و به تکرار کارهای خوب تشویق می کند.

برخی از معلمان هرگز کلمه ی تشویق آمیزی به دانش آموز خود
نمی گویند. حتی اگر از کار آنها کاملا راضی باشند. بهانه های آنها این است که این کار موجب تقویت خودخواهی و غرور و تکبر
دانش آموز می شود. این قبیل معلمان نمی دانند که نیاز دانش آموز
به خودنمایی و جلب توجه دیگران از راه شیطنت، شاید معلول
بی اعتمادی به خویش است. دانش آموز می کوشد ثابت کند که کسی است. او در این راه تا آنجا پیش می رود که با اعمال عجیب و غریب، دیگران را به ستوه می آورد. زیرا او احتیاج دارد ثابت کند که آدم جالب توجهی است.

وعده:

نه باید به دانش آموز وعده داد و نه از آنها قول گرفت. چرا باید قول و وعده این قدر ممنوع باشد؟ روابط ما با دانش آموزان باید مبتنی بر اعتماد باشد. وقتی معلم وعده می دهد تا تأکید کند که آنچه می خواهد جدی است، این بدان معنی است که حرف های دیگر من بی اعتبار است.

نباید از دانش آموز خواست قول دهد در آینده رفتار خوبی داشته
باشد یا رفتار ناشایست گذشته را متوقف کند. چرا که حذف اشتباه امری تدریجی است و نیاز به زمان دارد. ما نباید چنین رویه های فریب آمیزی را تشویق کنیم.

طعنه:

معلمی که استعداد زیادی در طعنه زدن (زخم زبان زدن) دارد،
بی گمان سلامتی روانی دانش آموز خود را به مخاطر می اندازد. او با سخنان نسنجیده ی خود مانع بزرگی بر سر راه ارتباط مؤثر برپا
می کند.

دانش آموزان به چه چیز بیش از همه نیاز دارند؟

اگر دوران مدرسه برای دانش آموزان به خوشی و آرامش سپری شود، بهترین تضمین و آینده ای روشن و نشاط انگیز برای اوست.

کلمات و حرکات محبت آمیز و صمیمانه بیش از ترش رویی و عصبانیت و سرزنش در دانش آموز مؤثرند.

دانش آموز حافظه ی قوی داد و به خصوص خاطرات بد را فراموش نمی کند. بنابراین تمام حرکات و حرف های معلم برای او قابل مفهوم نیست. آموزش صبورانه، آرام، متین معمولا یک انسان عاقل به بار می آورد که موجب سرافرازی شما می شود. به تدریج دانش آموز هم رفتارهای عاقلانه را انتخاب خواهند کرد. (الگو از معلم)

دانش آموز موفق:

دانش آموزی موفق است که در مدرسه رشد کند که در آنجا علایق و پایداری بین معلم و دانش آموز وجود داشته باشد. جایی که از علاقه ی مدیر و ناظم و معلم نسبت به خود آگاه باشد و جایی که هرگز احساس ترس و ترحم نکن. مدرسه ای که عواطف در آن چنان خودخواهانه نیست که خلاقیت دانش آموز را محدود کند. در چنین مدرسه ای دانش آموز می تواند با اعتماد و اطمینان به خود، روابطش را با دیگران سازمان دهد و با شجاعت با مشکلاتش روبرو شود و مبارزه با آنها را بپذیرد. او می تواند با درک و دانش فزاینده، زندگی را تفسیر کند. شخصیت دانش آموز بر اساس جو عاطفی مدرسه شکل می گیرد.

این حقیقت بدیهی به نظر می رسد. برخی از اعمال معلم آشکار و واضح اند. به طوری که می توان آنها را مشاهده کرد و تأثیر آنها را مشخص کرد. اعمال دیگر پوشیده تر و ظریف ترند، به طوری که فقط آنها را می توان به مدد منطق و استدلال استنتاج کرد و درباره ی تأثیر آنها باید به حدس و گمان متوسل شد.

درباره ی معلمانی که بسیار ساده تر، عاطفی، بسیار مواظب، صفات پسندیده، یا آنهایی که اخمو، طرد کننده،  یا بیش از اندازه جدی و... می توان برداشت ها و صفت های نامطلوب را به وضوح مشاهده کرد.

معلمان بسیار عاطفی:

دانش آموزانی که معلمان بسیار عاطفی دارند، به آسانی شناخته می شوند. آنها از همان دوران اولیه ی مدرسه یاد می گیرند که با دیگران خوش رفتار باشند. آنها روحیه ی آرام معلم خودشان را بی کم و کاست منعکس می کنند. اینگونه دانش آموزان از هیجان فوق العاده و قابلیت انفجار دائمی، آگاه نیستند. یعنی رفتار قالبی و کلیشه ای سخت و خشن نسبت به آنها وجود ندارد و لبخندی با آرامش و متفکرانه بر لب های معلم نقش بسته است.

معلمان بسیار حامی:

اساسا حمایت از دانش آموز نشان دهنده ی علاقه ی معلم نسبت به دانش آموز است. چنین معلمی واقعا برای دانش آموز سخت تلاش
می کند. او دست از رفتارهای بیهوده برای دانش آموز برمی دارد. آنچه معلم برای دانش آموز انجام می دهد با عشق و محبت است.

معلم بسیار مواظب:

معلم ممکن است ایثارگر و با محبت باشد. آنها مصممند دانش آموز را به بلوغ عاطفی و اجتماعی و عقلی برسانند. حتی اگر این کار به قیمت ناکامی و فرسودگی خودشان تمام شود. آنها می خواهند با کوشش فعقل و راهنمایی و... تجربه ی تکامل یافته تری به دانش آموز ارائه دهند. اما برخی اشتباه ها خواه ناخواه به وقوع می پیوندند. چرا که معلمان همیشه بی عیب و نقص نیستند.

رشد شخصیت:

شخصیت دانش آموز، از طریق تجربیات آنها در خانه، در مدرسه، و در اجتماع، شکل می گیرد. متأسفانه هیچ برنامه ی درسی مستقیم و ساده ای از گونه ی روش هایی که هنگام آموختن خواندن و یا حساب به دانش آموز به کار می بریم – برای یاد دادن خصوصیات اخلاقی وجود ندارد.

هر چند که اهمیت رشد شخصیت کمتر از اهمیت رشد ریاضی و علوم نیست. چرا که بیشتر تأکید بیش از اندازه بر رشد مفاهیم علمی اهمیت دارد تا زمینه ی رشد روابط سالم با دیگران.

خصوصیات خوب یا بهتر بگویم، خصوصیات مطلوب چیست؟

معمولا به این سؤال برحسب نشانه های مشخصی جواب می دهند. درستکاری، راستگویی، حرف شنوی، وقت شناسی و... اما اینها
فقط نشانه های ظاهری شخصیتند و گاهی با شخصیت واقعی اشتباه می شوند. یعنی اغلب معلمان گمان می کنند که با حرف زدن
درباره ی این خصوصیات دانش آموزان می آموزند که چگونه رفتار کنند. در حالی که دانش آموز بیشتر با نگاه کردن به رفتار معلم
می آموزد.

وقت شناسی:

ممکن است دانش آموز فقط از ترس اینکه مبادا کاری دیر شود یا از ترس توهین و سرزنش وقت شناس باشد. اما درک واقعی از فایده ی انجام تکلیفش نداشته باشد و یا انجام بسیاری از تکالیف را کاری بیهوده بداند. شاید هم درست فکر می کند!!! او ممکن است مؤدب باشد، اما درک واقعی از حقوق دیگران نداشته باشد و این کار را فقط به خاطر سرزنش نشدن انجام می دهد. بنابراین تلاش برای آموختن این خصوصیات با توجه به ذکر فواید آن است. بنابراین شخصیت دانش آموز به تنهایی و از طریق کتاب ها یا حرف زدن رشد نمی کند. بلکه باید فواید آن را به طور عملی احساس کند و علت آن را به طور عملی درک کند. به هر حال تجربیات گذشته نشان میدهد که تنها
با حرف زدن نمی توان در دانش آموز رشد شخصیتی به وجود آورد. به قول معروف: به عمل کار بر آید به حرف زدن نیست.

هر چه دانش آموز رشد می کند، نه تنها به چیزهایی که در اطراف اوست توجه و آنها را درک می کند، بلکه به تجربیات شخصی خود نیز توجه می کند. با آمیختن این دو با یکدیگر او یاد می گیرد که چه چیزهایی در محیط اطرافش در حال وقوع است. مگر اینکه داوری او در اثر یافتن اینکه روش او برای دیگران قابل پذیرش نیست، تغییر کند.

در این موارد، مسلما نفوذ والدین و معلم بسیار زیاد است. زیرا شخصیت دانش آموز از طریق قضاوتی که او از رفتار معلم و تجربیاتی که بدست آورده است رشد می کند. اگر بخواهید نقش مفیدی در تربیت دانش آموز داشته باشید باید با آنها به گونه ای رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار شود. (با دیگران آنگونه رفتار کن که دوست داری با خودت رفتار شود) مواظب باشید، رفتار شما مورد قضاوت دانش آموز قرار می گیرد نه حرف زدنتان

دانش آموزی که کار ناهنجاری انجام می دهد (دعوا، پرخاشگری و...) فکر می کند، عکس العمل او به معنی موفقیت است.

دلیل تلاش:

از نقطه نظر طبیعی، فقط یک هدف است که ارزش آن را دارد که در مقابل دانش آموز گذاشته شود و آن واقعیت رسیدن به خواسته ها از طریق تلاش و کوشش شخصی است.

دانش آموزی که هدفی را دنبال می کند، می داند که موفقیت یعنی تلاشی که شخص برای رسیدن به هدف خود، انجام داده است. چنین دانش آموزی در رسیدن به هدف خود از شکست ها و اشتباهات خود فرار نمی کند و به دنبال نیزنگ و تقلب نیست. بلکه به این دلیل که این قبیل کارها او را از حل مسأله دور می کند.

اگر اساس قضاوت دانش آموز تلاش شخصی باشد، او به فضایل دیگران، بدون احساس حد یا خشم، احترام خواهد گذاشت و این به یقین نشانه ی رشد است. به دنبال چنین تربیتی، عادت های پسندیده ای چون خیرخواهی و همدردی در او پرورش می یابند.

قوانین ظاهری و نظم اجتماعی موجود در جامعه بر او آگاهانه تأثیر می گذارد. چرا که دانش آموز با توجه به الگوها نقش خود را تعیین می کند. در غیر اینصورت احتمال کمی دارد که دانش آموز نظم منطقی در رفتار و گفتار خود داشته باشد. برعکس هنگامیکه
دانش آموز احساس کند که جایگاه دیگران بر اساس رابطه و پول تعیین شده است نه بر اساس تلاش، در این صورت او کم کم احساس می کند که تلاش کاری بیهوده است. چرا که دانش آموز آینده ی روشنی برای خودش ترسیم نمی کند و او نیز ارزش رفتارهای مطلوب را درک نمی کند.

شخصیت دانش آموز:

شخصیت دو جنبه دارد: ظاهری و باطنی. جنبه های ظاهری شخصیت یا رفتارهای ظاهری ممکن است گمره کننده باشند. اگر بر روی این جنبه ها (ظاهری) تأکید کنیم، جنبه های مهم (باطنی) را نادیده خواهیم گرفت. جنبه های باطنی که بر حسب نقش فرد در عملکردش می باشد نه در حرف های زیبا اهمیت دارد. بنابراین اگر فردی به دنبال گول زدن دیگران باشد، حرف ها و سخنان زیبا می زند، اما خودش به آنها عمل نمی کند. مراقب باشید این رفتار بدون قصد و قرض نیست، یعنی در پشت این حرف ها، عملی پلید نهفته است.

تفکر دانش آموز نسبت به روش تدریس معلم:

دانش آموزان مخصوصا نسبت به روش معلمان در رفتار و گفتار آنها حساسند و روی آنها قضاوت می کنند. اگر معلم بشاش، با محبت و آرام باشد، معمولا همه چیز به خوبی پیش می رود. اما اگر معلم صدایش را بلند کند یا عصبی و مضطرب باشد، همه چیز تحت الشعاع خشم معلم قرار می گیرد. زیرا به نظر می رسد معلم به جای همراهی با دانش آموز در مقابل او قرار گرفته است.

علت نیافتن راه حل توسط دانش آموز:

دانش آموزان از نظر ذهنی این ظرفیت را ندارند که مانند بزرگترها، به آسانی شرایط را تغییر دهند و به دنبال یافتن راه حل مشکل بروند. از این رو تا وقتی که معلم اوضاع را رو به راه کند، به حالت تسلیم و اندوه قرار می گیرند و حتی گریه می کنند.

دانش آموزان نیز مانند بزرگترها، با هم متفاوتند. بعضی از آنها از مشکلات ساده برآشفته می شوند، در حالی که بعضی حتی تحت فشار، آرام می مانند. چرا که قدرت دستگاه عصبی آنها با یکدیگر متفاوت است. دانش آموزی که سیستم عصبی نیرومندی دارد، در برابر
همه ی ناگواری ها، به آسانی ایستادگی می کند. در حالی که آنهایی که از نظر عصبی ضعیف ترند، برای آسیب پذیری مستعدترند. اما نباید تصور کرد که سیستم عصبی قوی تر بهتر است. هر یک از آنها، خصوصیات و کاستی های خود را دارد. کسانی که سیستم عصبی ضعیفی دارند، احساساتی و تأثیر پذیرترند و به هنر تمایل پیدا
می کنند.

ترس های مخفی دانش آموزان:

گاهی دانش آموزان از ترس های مخفی رنج می برند. اساسا ترس
یک احساس ضروری است. اما بسیاری از ترس هایی که ذهن
دانش آموزان را اشغال می کند در واقع سایه ی یک خطر است. نه خود خطر. در اینجا دانش آموز از خطراتی که فقط در ذهنش وجود دارد می ترسد.

در کمک به دانش آموزان برای مواجه شدن با ترس، باید دقت کرد
این ترس ها برای دانش آموزان معنی دار شوند. برای مثال وقتی دانش آموز اشتباهی مرتکب می شود به او بگویید می تواند اشتباهش را جبران کند و راه حل جبران اشتباهش را یادآور شوید.

وقتی دانش آموز می ترسد، به این معنی است که او نمی تواند با موقعیتی که در مقابل او قرار گرفته، راه حل مناسبی انتخاب کند. حتی وقتی دانش آموز درک درستی از انواع ترس ها و موقعیت ها نداشته باشد، شاید از صدای معلم (صدای خشن، داد و فریاد و…) مشوش
می شود.

انواع ترس ها:

1- ترس از معلم

2- ترس از مدرسه

3- ترس از امتحان

4- ترس از مجهولات

5- ترس از داد و فریاد

6- ترس از نگاه اخمالو

7- ترس از زورگویی

8- ترس از خطرات احتمالی

9- ترس از دعوا و…

رفتار معلم اثر مهمی روی ترس دانش آموز دارد. اگر چهره ی معلم وحشت زده باشد، دانش آموز نه تنها به این فکر می افتد که لابد خطری وجود دارد، ممکن است معلم با گفتن جمله ای در دانش آموز ایجاد ترس کند. مواقعی نیز هست که معلم با به رُخ کشیدن اشتباه دانش آموز که در گذشته اتفاق افتاده است، باعث ترس او می شود. برای دانش آموز بسیار اهمیت دارد که بتواند به معلم خود اعتماد کند. دانش آموزی که فکر می کند مورد علاقه ی معلم نیست یا معلمش او را نادیده می گیرد با اختلالات عاطفی مواجه می شود.

یکی از بی رحمانه ترین ترس ها، بازی با احساس دانش آموز و تحقیر کردن اوست و یکی از بدترین ترس ها، تهدید دانش آموز ارجاع به دفتر مدرسه و یا اخراج از مدرسه است. بنابراین راه های بیشماری وجود دارد که می توان دانش آموز را ترساند. در اینصورت دانش آموز روی حمایت معلم خود حساب نمی کند.

نکته: در بیشتر مواقع باید دانش آموز را حمایت (فکری/ عاطفی) کنید و به او مشاورده دهید. نه اینکه او را بترسانید.

ایجاد ترس راه حل نیست:

در کار پرورش دانش آموز ایجاد ترس کار عاقلانه ای نیست. زیرا
به تدریج دانش آمو در طول دوره ای لجوج یا ناسازگار می شود و نمی داند چه کاری باید انجام دهد. شاید از طریق تنبیه و تهدید بتوانید تا سنین (دوره ی جوانی) دانش آموز را سرکوب کنید. اما به تدریج چیزهای زیادی را از دست خواهید داد و به تدریج با آتشفشانی از
عقده ها و حقارت ها مواجه خواهید شد.

اجتناب از ترس:

معلمان می توانند برای جلوگیری از پایدار شدن ترس دانش آموز و کمک به آنها، سعی کنند دانش آموزان را درک کنند و به علائم ترس دانش آموزان توجه کنند. اول سعی کنید تا آنجا که می توانید، راه کارهای مناسبی برای رفع عیب های دانش آموزان ارائه دهید و بعد رفتارهای منطقی را جایگزین کنید. بنابراین سعی نکنید با تمام نیرو به او فشار وارد کنید.

ابتدایی ترین عمل آن است که به او کمک کنید تا با آشنا شدن با
توانایی های خود بتواند برای مشکلات راه حل های منطقی پیدا کند. کارهایی از این قبیل، در بعضی موقعیت ها، به دانش آموز کمک
می کند تا بصیرت پیدا کند یا کشف کند اشتباهاتش را چگونه جبران کند. یا بفهمد چگونه می تواند با مسائل زندگی مواجه شود. باید یاد بگیرد با مسائل زندگی برخوردی فعال داشته باشد. هر چیزی که به او نیرو و اطمینان بدهد به او کمک خواهد کرد. از این رو توضیحات ما (اگر مربوط به چیزی باشد که دانش آموز عملا با آن مشکل دارد) مفید خواهد بود.

نکته: بیشتر دانش آموزان گوشه گیر از نوعی تغذیه ی عاطفی رنج می برند. رابطه ی لذت بخش، عاطفی و صمیمانه می تواند، رفتار آنها را اصلاح کند.

حالات و رفتار معلم:

معلمانی که زیاد به حالات و رفتار دانش آموزان توجه ندارند و
به احتمال زیاد نیاز عمیق دانش آموزان به محبت و توجه را نادیده
می گیرند. چه اتفاقی خواهد افتاد. اما معلمان بی تجربه با دیدن هر رفتار نابخردانه ای از دانش آموز، بسیار حساس می شوند و بدخلقی می کنند. احتمالا بهترین کاری که معلم می تواند انجام دهد تا
دانش آموز خود را مسئول عواقب اعمال خود بداند و خود را متوجه تصحیح اعمال خود کند. بنابراین در بیشتر موارد خیلی جدی و سخت با دانش آموزان برخورد نکنید وتوقع زیاد نداشته باشید و همه چیز را طبق میل خود بخواهید.

معلمانی که در تلاش نادرست خود دوست ندارند، دانش آموزان مرتکب کوچکترین خلافی شوند، از آغاز، مقررات خشک و انعطاف ناپذیری را بر آنها تحمیل می کنند. حتی در بیشتر مواقع دانش آموز از محبت و توجه لازم برخوردار نیست و هرگز رفتار معلم موجب ایجاد احساس و اعتماد و اطمینان نسبت به خودش نمی شود. یعنی عاملی که احساس رشد و تکامل شخصیت (فکری/ روحی) آنها که مایه ی شادی و پشت گرمی آنهاست. به هر حال تشویق دانش آموز برای کسب اعتماد به نفس و در نتیجه کسب موفقیت در درس ها بهترین دارو برای او به شمار می رود. توجه داشته باشید که لبخند بهترین جایزه برای دانش آموز است و همینطور لبخند تلخ بدترین رفتاری است که می توانید با دانش آموز داشته باشید. چرا که دانش آموز خطاکار متوجه می شود که اشتباهی مرتکب شده است و جایزه (لبخند محبت آمیز) دریافت نکرده است.

نکته: باید به دانش آموزان فرصت داد تا حس همکاری و مراعات دیگران را در معیارهای کوچک عملا تجربه کنند و خود را بیازمایند. گاهی لازم است با لحنی قاطع، اما دوستانه با دانش آموزان صحبت کنید.

دوران جنگ یا خرد:

همانطور که محیط مدرسه جای اندوختن علم و خرد ورزی است. برای رسیدن به هدف مورد نظر دانش آموزان به محبت و رسیدگی نیاز دارند، نه خشونت و سرزنش و…

تشویق دانش آموز برای کسب اعتماد به نفس و در نتیجه کسب موفقیت در درس ها بهترین دارو برای او به شمار می رود. در ضمن باید به تدریج برای دانش آموز توضیح داد و روشن کرد که برای دست یافتن به موفقیت، چه راه هایی وجود دارد.

البته برای معلمانی که به اعمال روش جدی و بی برو برگرد خود بسیار اطمینان دارند بسیار مشکل است که خود را تغییر دهند و کمی آسان بگیرند.

برطرف کردن علل عصبیت:

ابتدا دامنه ی شدت رفتار را تعیین کنید. سپس مشخص کنید این اختلال در چه جهتی پیش می رود و این رفتار چه عواقبی را به دنبال خواهد داشت. باید هوشیار باشید و بدانید که وقتی این علائم ظاهر می شوند، چه اتفاقی می افتد.

در این مورد می توان کارهای مفیدی برای دانش آموز انجام دهید. چیره شدن هر چند اندک برناامیدی و بی قراری، می تواند اعتماد به نفس و اطمینان به معلم را در دانش آموز تقویت کند. به تدریج دانش آموزان به کمک تجربیات خود متوجه می شوند که قادرند به بعضی از نگرانی ها فائق آیند.

دلایل اشتباهات دانش آموزان:

یک دانش آموز به ندرت عاملی را که باعث رفتار غلط او شده است را می فهمد و درک می کند. در واقع رفتار او رفتار ناپخته ای است که برای راه حل یک مشکل انتخاب کرده است. بنابراین پافشاری به اینکه به دانش آموز بگویید: چرا چنین کاری انجام داده است، فقط او را مضطرب می کند. این کار باعث می شود علاقه ی دانش آموز از مدرسه کم شود و به دلایل مختلف رفتارهای غلط دیگری از دانش آموز سر بزند (مثلا با فهم اینکه آشغال ریختن در حیاط مدرسه اشتباه است، به عمد چنین کاری انجام می دهد تا تلافی کند)

نکته: اگر دانش آموزی احساس کند که با او بد رفتای (ظلم) شده نسبت به تمام حرف های شما بی توجه می شود و تصفیه حساب می کند. یعنی این رفتار را (آشغال ریختن در حیاط مدرسه) راهی برای انتقام گرفتن می داند. در چنین مواردی، فقط می توان موضوع را بدتر کرد.

اگر معلم می خواهد، درستی، شرافت، نظم و… را به دانش آموز بیاموزد، باید بیش از اینها صبور باشد. چرا که دانش آموز از روی واکنش های معلم می آموزد که آیا درستی (دروغ گفتن، مخفی کاری) بهترین سیاست است یا نه؟

مبارزه با کج رفتاری ها:

سیاست ما نسبت به اشتباه روشن است. اما نباید نقش یک بازپرس را بازی کنید. یا به دنبال اعتراف گرفتن باشید. از طرف دیگر باید واقعیات اشتباه را به زبان خوش به دانش آموز به صراحت بیان کنید. دیگر اینکه به دنبال مُچ گیری از دانش آموز نباشید تا اشتباهش را به رُخش بکشید. بنابراین واکنش معلم نباید تشنج آمیز، تند و خشن باشد. بلکه باید با دانش آموز اخلاق گرایانه (شیوه ی انبیاء) برخورد کند. یعنی باید با واقع بینی و واقع گرایی با او برخورد کنید. ما می خواهیم دانش آموز یاد بگیرد که چگونه فکر کند، چگونه صحبت کند، چگونه عمل کند (پندار خوب + گفتار خوب = رفتار خوب)

برخی معلمان در اثر اشتباه دانش آموز چنان به خشم می آیند که رسالت تعلیم و تربیت را فراموش می کنند. آنها سعی می کنند دانش آموز را به زور و تهدید قانع کنند که اشتباه کرده است. به جای این کار چندین راه حل برای رفع مشکل ارائه دهید. نتیجه اینکه برخورد درست و رفتار سنجیده ی معلم می تواند مفید باشد.

توصیه نمی شود که به دانش آموز خطاکار به چشم تحقیر نگاه کنید. بلکه باید کاری کنید که دانش آموز با میل و رغبت اشتباهش را تکرار نکند. شاید توضیح واقعیت لازم باشد اما کافی نیست. بلکه فهم شرایط موجود به دانش آموز کمک می کند تا بر اشتباهاتش غلبه کند.

خطر این است که دانش آموز احساس کند نه تنها به او ظلم شده است، بلکه از محبت نیز محروم شده است. بنابراین تذکر دادن باید با احتیاط و مهربانی و نرمش صورت بگیرد.

نکته: در گذشته برخی از معلمان، دانش آموزان را بی رحمانه آزار و اذیت می کردند. در بعضی مواقع دانش آموز را زیر مشت و لگد و شلنگ و کتک می زدند. با چنین رفتارهایی آسیب های جبران ناپذیری بر روحیه و اعتماد به نفس دانش آموز وارد می شود. بنابراین در بیشتر موارد صحبت کردن و راه حل دادن بهتر از تنبیه و توهین و سرزنش است.

رفتار اغتشاش آمیز:

چنین نگرانی هایی از طرف معلم و ناظم شایع است. درست نگاه کردن به رفتار دانش آموز گاهی مسأله را آسان می کند. برای مثال بچه گربه ای را دیده اید که با دمش بازی می کند و…) گاهی برخی رفتارها در سن خودش طبیعی به نظر می رسد و نباید نگران باشید. (زیبا ترین رفتارها را کودکان انجام می دهند، ساده، بی آلایش،
بی خیال/ لبخند زیبای دانش آموزان را فراموش نکنید. دنیا بدون کودک چه فایده ای دارد. کودک یعنی آینده ای روشن برای کشور) اما باید آنها را کنترل کنید تا از حد خودش تجاوز نکند. بنابراین برخی رفتارها در دانش آموز به سبب قرار گرفتن در سن خاصی است. یعنی در سنین بالاتر این رفتار مشاهده نمی شود. بنابراین اینگونه مشکلات واقعی نیستند. بلکه فقط بخشی از رشد یک بچه ی معمولی است. به عبارت دیگر، ممکن است انجام کاری برای یک بچه کاملا طبیعی باشد. حتی اگر بزرگترها فکر کنند که این رفتار خوب نیست. بنابراین توقع نداشته باشید که یک دانش آموز (کودک 10 ساله) مانند فرد بالغ رفتار کند. بلکه به اقتضاعات سن دانش آموز توجه کنید.

معلم تکیه گاه دانش آموز است:

همه ی افرادی بشر، چه سه ماهه، چه سه ساله، چه سی ساله باید نوعی ارضای عاطفی داشته باشند که در آنها ایجاد و احساس امنیت کند. بدون این احساس دانش آموز نمی تواند احساس سلامت، داشتن تکیه گاه و آرامش کند. رضایت خاطری که امنیت به همراه دارد، سبب می شود که دانش آموز احساس عشق و گرمی و راحتی کند. این احساسات نوعی اطمینان درونی ایجاد می کند و به دانش آموز
انگیزه ی روبرو شدن با مشکلات را می دهد. عناصر معینی این احساس امنیت درونی را در دانش آموز به وجود می آورند. لذت و خوشی های جسمی هم همین اثر را دارند. زیرا به مفهوم کلی این اعتقاد را سبب می شوند که دیگران (معلم) به من خدمت می کند و روزی من هم باید به دیگران (مردم) خدمت کنم. به قول معروف دیگران کاشتند و ما خوردیم، روزی ما می کاریم تا دیگران بخورند.

علاوه بر ارزش های به وجود آورنده ی احساس امنیت در
دانش آموز، ارزش های دیگری که در او احساس کفایت و مفید بودن می کند نیز ظاهر می شود. بدون احساس کفایت، دانش آموز به طور اساسی احساس قابلیت نمی کند. او اطمینان به قابلیت هایش را از دست می دهد و از مقابله با مشکلات وحشت می کند. او نمی تواند، آن
طور که می خواهد، احساس مفید بودن کند و اعتماد به ارزش های شخصی اش را از دست می دهد. این احساسات از طریق درست رفتار کردن با دانش آموز به وجود می آید.

اگر بخواهیم دانش آموز احساس امنیت و کفایت کند، باید معلم این ارزش ها را در او ایجاد کند. در غیر اینصورت او احساس ناامیدی و محرومیت خواهد کرد و بدون اینکه بفهمد کجای کارش اشتباه است، احساس می کند به او سرویش مناسبی ارائه نشده است. برای مثال اگر شما به رستورانی بروید و سرویس مناسبی به شما ارائه ندهند، چه احساسی خواهید کرد.

ارضای نیاز به محبت:

دانش آموزان از رفتار (حرکات بدن) گفتار (صدای معلم) و نگاه
(نگاه محبت آمیز) می فهمند که مورد علاقه ی معلم هستند یا نه.

دانش آموزان احتیاج دارند که معلم نسبت به آنها با احترام رفتار کنند. این مسأله ی عجیبی نیست. بزگترها هم همینطور هستند. بسیاری از مردم وقتی ناراحت و نگران هستند، آرزو همدلی و محبت دارند. زیرا این به آنها احساس ارزشمند بودن می دهد.

همچنین ممکن است عدم آرامش در صدای معلم نسبت به یک
دانش آموز خطاکار، تمرکز دانش آموزان دیگر را مختل می کند. در هر یک از این موارد، هر چند دانش آموزان صحبتی نمی کنند، اما از نگاه آنها می توان فهمید که چنین معلمی را دوست نخواهند.

نکته: یک دانش آموز باید احساس کند برای معلم سرنوشت او مهم است.

ارضای نیاز به آرامش:

بسیاری از مردم در یک اتاق منظم که تزئینات هماهنگی داشته باشد، احساس لذت می کنند. اما در اتاقی که ظاهر زشتی داشته و نامنظم باشد، خود را جمع و جور می کنند. چرا مردم غذای خوشمزه را به غذایی که بیشتر از آن ارزش غذایی دارد ولی به همان اندازه خوشمزه نیست را ترجیح می دهند. چرا آنها ترجیح می دهند در وان آب گرم دراز بکشند. نه در وان آب سرد. همه ی اینها هیچ دلیلی جز این ندارد که این چیزها لذبخش تر هستند.

نکته: شاید دانش آموز احساس کند در وجود معلم احساس و محبت وجود ندارد.

به همین دلیل مردم خواننده ها را دوست دارند. زیرا صدای آنها گوش نواز است. از یک تابلوی نقاشی زیبا لذت می برند. زیرا به چشم خوش می آید. به طور خلاصه، نوع بشر از طریق اعضاء حسی اش، تغذیه و تقویت می شود. معلم ها باید توجه داشته باشند که زیبا رفتار کنند تا نتیجه ی رفتارشان را ببینند. چرا وقتی معلمی فوت می کند، صد نفر از شاگردانش در ختم  او شرکت نمی کنند. چرا هنگامی که در شورای شهر و یا در انتخابات شرکت می کند، هزار نفر از شاگردانش به او رأی نمی دهند و…

وقتی به نیازهای عاطفی دانش آموز توجه نمی شود:

اگر به نیازهای عاطفی دانش آموز توجه نشود چه اتفاقی می افتد. مسلما مشکلاتی ایجاد می شود. طبیعی ترین و کامل ترین عکس العمل در مقابل محرومیت و نا امیدی، عصبانیت و سرکشی است. یا
گوشه گیری و انزواست. (افراط/ تفریط)

او از اینکه نادیده گرفته شده، یا با او تندی شده یا تنبیه و سرزنش شده ناراحت می شود. این احساس ترس را از معلم یاد می گیرد که اگر بار دیگر هر اشتباهی کند مورد تنبیه و سرزنش قرار خواهد گرفت. حتی فکر می کند هر کاری که انجام بدهم، حتما اشتباه است و مورد توهین و سرزنش قرار خواهم گرفت و همیشه در ترس و اضطراب به سر می برد. اگر او می توانست احساساتش را به زبان بیاورد می گفت: اجازه نده دیگران بفهمند چه می خواهی انجام دهی (مخفی کاری). اجازه نده دیگران بفهمند چقدر از آنها بدت می آید و… آنها هرگز این حرف ها را تحمل نخواهند کرد و چنان با تو بد می شوند که ممکن است با تو رفتار بدتری بکنند. بهتر است نگذاری آنها بفهمند.

در نتیجه ترس و احساس گناه با آنکه هنوز نمی داند، چه دارد اتفاق می افتد (منفی نگری) کم کم رفتارش را زیر نقابی پنهان می کند و شما نمی توانید رفتار غلط او را مشاهده و اصلاح کنید. فشار این کار بر روی او چنان زیاد است که دانش آموز از کار اصلی اش باز
می ماند. شاید به این ترتیب او افسرده و غمگین شود. شاید خودش را به طریقی قانع کند و خودش را بیچاره و درمانده بداند. صرف نظر از آنچه پیش می آید، احساس تحقیر، سرزنش، ترس و … به شکل های مختلف و تغییر شکل یافته بیرون می ریزد. مثل مسخره کردن دیگران، لودگی و مسخره بازی، بی خیالی و بی انگیزیگی، عدم اعتماد به نفس و…

نکته: چشم های دانش آموز به همه چیز پاسخ خواهد داد.

اگر به اندازه ی کافی به دانش آموز محبت نکرده اید، توقع نداشته باشید به حرف های شما گوش کند. وقتی نیازهای عاطفی دانش آموز ارضاء شد، عملکردش بهتر می شود. اما یک چیز را نادیده نگیرید، ممکن است به دلیل محرومیت های آموزشی که در سال های قبل اتفاق افتاده است، شیوه ی درس خواندن را نمی داند. بنابراین اولین قدم آن است که واکنش هایی که آنها را آشفته می کند، نشان ندهید. از این طریق بهتر می توانید خود را با دانش آموز هماهنگ کنید و تطبیق دهید. بنابراین گفتار صمیمانه ضرورت دارد. معلم به جای مخالفت، باید راهنمایی کند. شاید لازم باشد به مشکل، از همه ی جوانبی که
می تواند به شناخت مشکل کمک کند، نگاه کنید. معلم باید از خود بپرسد آیا این رفتار به دانش آموز ضرر می رساند؟ معلم نباید احساس کند دانش آموز از وی حساب می برد؟ آیا او تحت فشار است؟ اگر پاسخ شما به این دو سئوال منفی باشد، احتمالا در مسیر درستی گام بر می دارید. یک دانش آموز مضطرب از اینکه نمی داند چه راهکاری برای جبران اشتباهش لازم است، احساس رنج می کند.

نکته: برخی معلمان کمبود دانش آموزان را به سال های قبل و اشکال را از خانواده اش می دانند و مسئولیت را از دوش خود سلب می کنند. باید به این معلمان گفت: اگر باغی را بخرید و درختان به خوبی رشد نکرده باشند و علف های هرز زیاد باشد، باز هم همین حرف را
می زنید و یا اینکه سعی می کندی کمبودها را جبران کنید. بنابراین هر معلیم باید کمبودها را شناسایی کند و اقدام کند.

اضطرابی، عصبانیت، نارضایتی و کسالت همه مسری هستند و به دانش آموز منتقل می شوند. اگر معلم و شاگرد هر دو تحت فشار باشند، باید صبور باشید. کمی توجه بیشتر نشان می دهد که همه چیز به آخر نرسیده است.

اگر او بتواند از رفاقت شما برخوردار شود، آرامش بیشتری پیدا
می کند. گاهی دانش آموز به اندازه ی کافی راهنمایی نمی شوند یا رفتار با آنها دوستانه و صمیمی نیست. سعی کنید رفتارتان با دانش آموز آرام و دوستانه باشد و حدود و مقرراتی در رابطه با آنها رعایت شود. نباید انتظار داشته باشید که هر دانش آموز از همان ابتدای کار راه درست را پیدا کند.

راه های زیر، چند روش از روش های متعدد برخورد با مشکلات دانش آموزان است:

1- وضعیت موجود را نادیده بگیرید و صبر کنید تا آرامش خود را بدست آورید، بعد قضیه را بررسی کنید.

2- با آرامش و وقار به دانش آموز تذکر دهید.

3- در هر حالتی اطلاعاتی را که دانش آموز به آن نیاز دارد به او بگویید  با رفتاری خوشایند و واقع بینانه، افکار غلط او را اصلاح کنید.

دانش آموز باید چیزهایی بیاموزد تا بتواند تجربیات خود را تفسی کند.

بهترین مدرسه:

بهترین مدرسه، مدرسه ای است که معلم در آن رفتار دوستانه ای با دانش آموزان داشته باشد و بتواند با مشکلات دانش آموزان با اخلاق و متانت، روبرو شود. در چنین مدرسه ای، معلم همان احساسی را دارد که دانش آموزان دارند. آنوقت می توانند رهبری و تسلط خود را بر کلاس اعمال کنند. معلم و دانش آموز می توانند با توجه به قدرت و درکشان در مطالعه و ورزش شرکت کنند و تجربیاتی به دست آورند. اما معلمانی که با خصومت و لجاجت عکس العمل نشان می دهند، کاری می کنند که دانش آموز نسبت به تشویق و تنبیه بی تفاوت شود.

عاطفه ی معلم نسبت به دانش آموز، نقش زیادی در پیشرفت دانش آموز دارد. روش بیان این عواطف می تواند به رشد و شکوفایی
دانش آموز کمک کند یا آن را به تعویق اندازد. معلم باید دانش آموز را تحت تعلیم حمایت درونی قرار دهد. چرا که دانش آموز به امنیت عاطفی عمیق و پایداری از طرف معلم احتیاج دارند. عاطفه ای که بیش از آنکه مالکانه باشد، آزاد گذارنده است. عاطفه ای که بی ریا، اصیل و صمیمانه باشد. در چنین مدرسه ای رابطه ی معلم و دانش آموز با یکدیگر و عشق و امنیت (تحت تعلیم حمایت روانی) بین آنها سازنده است.

روابط بین معلم و شاگرد:

شاید برای دانش آموز، مهمترین رابطه با معلم، رابطه ای است که در آن احترام، وفاداری و محبت وجود داشته باشد. در این حالت دانش آموز احساس می کند خیلی خوشبخت است. این بدان معنی نیست که هیچ وقت اتفاقی پیش نمی آید. بلکه به این معنی است که محبت و احترام بین معلم و دانش آموز چنان اطمینان بخش است که کلمات تند و مشاجره اتفاق نمی افتد.

اگر محبت کافی بین معلم و دانش آموز نباشد، دانش آموز آن را
به سرعت احساس می کند. در چنین شرایطی رابطه ی بین معلم و دانش آموز دچار تضاد می شود. در این حالت بین معلم و شاگرد، کلماتی رد و بدل می شود که در ذهن دانش آموز علاقه ای برای
ادامه ی تلاش وجود ندارد. و اظهارات طعنه آمیز، احساس امنیت دانش آموز را متزلزل می کند. اما نتیجه ی این احساس نباید
بی عدالتی باشد. برای دانش آموزانی روابط مهم است. نتیجه ی این برخوردها، تضاد و عدم اطمینان در دانش آموز است. بالاخره اینکه عاطفه و احساس مهمترین رابطه بین معلم و شاگرد است. نتیجه ی این برخوردها، تضاد و عدم اطمینان در دانش آموز است. اغلب آنچه مورد نیاز است، تشویق وتفاهم است.

نکته: برخی معلمان فکر می کنند که با توهین و سرزنش دانش آموزان بهتر درس می خوانند. باید گفت: هوش و استعداد در همه ی دانش آموزان یکسان نیست و اگر نقش معلم این قدر پر رنگ است. بنابراین باید تمام فرزندان معلمان یا دکتر شده باشند یا مهندس. در صورتی که معلم نقش راهنمایی و هدایتگری دارد و دانش آموزی که هوش و استعداد بالاتری دارد و پرتلاش و سخت کوش است، نتیجه ی بهتری می گیرد. البته نه اینکه معلم باید رسالت خود را فراموش کند، بلکه باید با صمیمیت و تلاش و پشت کار دانش آموزان را راهنمایی کند…

تذکر: طبق آماری سال گذشته حدود 000/450 هزار نفر در رشته ی ریاضی فیزیک تحصیل می کنند و حدود 000/60 هزار نفر از آنها معدل بالایی دارند و حدود 000/20 هزار نفر از آنها خوب تست
می زنند و حدود 000/10 هزار نفر از آنها در دانشگاه های معتبر قبول می شوند و تنها نیمی از آنها می توانند مدارج علمی را تکیمل کنند. اکنون باید از معلمان پرسید آیا همه ی دانش آموزان می توانند موفق شوند. برای مثال اگر در هر شهری باشگاه کشتی وجود داشته باشد و بر فرض محال مربی تمام این باشگاه ها یک نفر باشد. آیا او می توانند همه ی شاگردانش را قهرمان کنند. البته که چنین نیست. زیرا ظرفیت های انسان ها با یکدیگر محدود است و همیشه نفرات برتر جایگاه مناسبی را کسب می کنند…

ایجاد رابطه ی همه جانبه:

آیا معلم مطمئن است که عواطفش نسبت به دانش آموز، خود را به طور جامع و کامل و مفید انجام داده است؟ آیا این جریان به درستی اتفاق افتاده است و هیچ عیبی در آن نیست؟

احترام واقعی به دانش آموزان:

اگر بخواهیم عاطفه مان نسبت به دانش آموزان واقعا برای او مفید باشد. لازم است این عاطف را با یک احترام واقعی برای او همراه کنیم. به دانش آموز باید به خاطر آنچه که اکنون هست نه آنچه در
آینده خواهد شد، احترام گذاشت. این احترام باید متوجه ی علایق و فعالیت های او باشد.

محیط مدرسه:

مدرسه وجدان دانش آموز را بیدار می کند و با اینکه به تنهایی راهنمای کاملا قابل اتکایی برایش محسوب نمی شود. اما به عنوان یک معیار مهم، رفتارهای او را تحت تأثیر قرار می دهد و در
شکل گیری شخصیت او مؤثر است.  

اگر مراقب باشید و مسأله را که موجب آزار دانش آموز شده است را بررسی کنید، خیلی راحت خواهید توانست او را راهنمایی کنید.

ویژگی های معلم:

معلمانی که با دانش آموزان کار می کنند باید اشخاصی صمیمی و جدی باشند. آنها باید آدم های شادی باشند و واقعا از بودن با
دانش آموزان لذت ببرند و نه تنها باید در زمینه ی رشد و پیشرفت علمی دانش آموزان اطلاعاتی داشته باشند، بلکه باید بدانند که چه محیطی و چه تجربیاتی برای دانش آموزان لازم است.

نکته: دانش آموزی که برای فعالیت خود دلیلی پیدا نکند، کوشش چندانی نخواهد کرد.

وظایف و ارزش مدرسه در یک جامعه:

دو نقطه نظر متفاوت درباره ی عملکرد آموزشی و ارزش مدرسه در بین مردم وجود دارد. آنها ک به آموزش به عنوان وسیله ای برای کسب اطلاعات و مهارت نگاه می کنند، دلشان می خواهد که مدرسه یک دوره ی آمادگی برای ورود به جامعه باشد.

نقطه نظر دیگر اینکه تجربیات روزانه ی هر دانش آموز به دقت تحت نظر قرار می گیرد و نیازهایش شناسایی می شود و از آسیب های او نیز در جامعه تا حد زیادی مراقبت خواهد شد و بعدها از این الگو تبعیت خواهد کرد. به همین ترتیب راهنمایی تفاهم آمیز و توضیحات هوشمندانه ی معلمان آموزش دیده ضروری است. در این روش معمولا اطلاعات ناقصی که دانش آموزان بدست می آورند، بسط و گسترش می یابد.

آنها در مدرسه یاد می گیرند که نوبت بگیرند، در چیزهایی با هم شریک باشند و ایده هایشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و به شیوه ای مسالمت آمیز با یکدیگر زندگی کنند. آنها در زنگ ورزش قوانین را رعایت می کنند و به موفقیت های آینده ی خود امیدوار
می شوند. اگر مدرسه درست اداره شود، می تواند رسالت راستین خود را به عنوان یک نهاد اجتماعی در جامعه بدست آورد.

نکته: رابطه ی کلامی و عاطفی معلم، احساس ارزشمندی در دانش آموز ایجاد می کند.

به دانش آموزان امنیت عاطفی بدهید:

اگر معلمان تلاش کنند که کلاس درس خوشایند و ارضاء کننده باشد، کیفیت و راندمان آموزش ارتقاء خواهد یافت. یعنی آموزش باید نسبت به علایق دانش آموز و هماهنگ با آن باشد. تمایل معمل باید در
درجه ی اول روی توجه دانش آموز یا تلاش او متمرکز باشد. مهم
این است که دانش آموز با اشتیاق برای فهمیدن مطلب تلاش کند و علاقه ی خود را از دست ندهد. بدون شک هر چه برنامه های درسی بهتر طرح ریزی شوند، موفقیت بیشتری بدست خواهد آمد.

چگونه می توان در دانش آموز علاقه ایجاد کرد:

باید به دانش آموز فهماند که هر چند بعضی رفتارهایش مورد موافقت نیست، اما خود آنها مورد علاقه هستند. آنها باید احساس امنیت کنند. برطرف کردن اشتباهات نه فقط به تجربیات و کوشش دانش آموز بستگی دارد، بلکه به پیشرفت رشد شخصیتی او نیز مربوط است. تحقیقات بر روی یک گروه از دانش آموزان نشان داده است ک رفتار غلط با دانش آموز، ممکن است سبب شود که او تجربیات غلطی پیدا کند.

بهبود در یادگیری:

بهبود در یادگیری بستگی به علاقه ی دانش آموز دارد. کیفیت شیوه ی آموزش بستگی به دانایی و بینش کافی معلم در طرح ریزی آن دارد. توجه و تحسین معلم نباید معطوف به موفقیت یا شکت نهایی باشد. بلکه باید بر روی تلاش ها و اشتیاق دانش آموز به تلاش تمرکز باشد.

نکته: ادب و رفتار دانش آموز از درس خواندن وی مهمتر است. به چنین دانش آموزی جایزه بدهید و آنها را تشویق کنید. حتی اگر نمرات ضعیفی دارند. چرا که جامعه نیاز به انسان های اخلاقی دارد و اولویت با اخلاق است نه تحصیلات. چه انسانی هایی که با دانش و علمی که داشتند به بشریت خیانت کرده اند.

عاطفه در یادگیری:

اثر احساسات عاطفی بر توانایی یادگیری اهمیت دارد. عواطف نوع چیزهایی را که دانش آموز می تواند بیاموزد، چگونگی سرعت آموزش، چگونگی به یاد داشتن آنچه آموخته اند را، مشروط می کند. مثلا اشعاری که مورد علاقه هستند سریع تر از آنهایی که معمولی هستند یاد گرفته می شوند. وقتی یادگیرنده تشویق شود و احساس کند که موفق است، یادگیری اش نسبت به وقتی که از او گله می شود و احساس شکست می کند، سریع تر است. چنین واقعیت هایی طبیعتا منجر به سئوالاتی می شوند؟ مثلا چه احساساتی در یادگیری و موفقیت در مدرسه دخالت دارند؟ چه نوع احساساتی یادگیری را سرعت
می بخشد و به آن کمک می کند؟

معلمان چگونه می توانند به رشد عاطفی دانش آموز کمک کنند. چنان که او بهتر بتواند از هوش خود به هنگام یادگیری، استفاده کند؟

چه احساساتی در یادگیری دخالت دارند؟

احساس امنیت:

هر دانش آموزی نیاز عاطفی دارد. آنها نیاز دارند که مورد علاقه  و در امنیت باشند. احتیاج دارند که واکنش عاطفی متقابل از سوی دیگران ببینند. این نیازها به خصوص در دوران کودکی (دبستان) شدیدتر هستند و بر رفتار بزرگسالی آنها اثر می گذارد. متوجه باشید که رفتار تلخ دانش آموز را نسبت به جامعه بد بین می کند.

مدرسه رفتن به معنی اظهار وجود است:

شاید مهمترین نقش مدرسه، دادن احساس به دانش آموز است که او فرد مهمی بوده و مورد احترام است و حرف هایش شنیده می شود. او در حال کشف افکار و عقاید جدید است. در این راه معلم به وی تعلیم می دهد و او را با مطالب تازه آشنا می کند و به وی می آموزد که چگونه فکر کند و تصمیم بگیرد. درباره ی مسائل گوناگون فکر کند و سئوالاتش را – هر چه هست – مطرح کند، بدون آنکه از تنبیه شدن یا مورد تمسخر قرار گرفتن بترسد.

اگر مدرسه موجب ترس شود:

اگر مدرسه چندان خوشایند نباشد چه نتیجه ای حاصل می شود؟ امتیاز و فرصت ها و مسئولیت هایی که مدرسه را جالب و خوشایند می کند، کدام است؟ اگر دانش آموز نتواند به خوبی با شاگردان دیگر ارتباط برقرار کند، چه اتفاقی می افتد. شاید مهمترین واقعه رفتار نامناسب معلم باشد؟ چرا که دانش آموز احساس می کند، از طرف معلم پشتیبانی نمی شود. در چنین مواقعی مدرسه برای دانش آموز چه مفهومی دارند. اینکه دانش آموز از رفتن به مدرسه خوشحال باشد یا نه بستگی به این دارد که او انتظار چه چیزی را در مدرسه دارد.

یاد گرفتن نحوه ی حل مسأله:

دانش آموزان را باید تشویق کرد که متناسب با سن و توانایی هایشان با مشکلات مبارزه کند. آنها باید مفهوم تلاش کردن را درک کنند.
می توانید به آنها یاد بدهید که مفهوم مسأله چیست (چند جزء معلوم و رسیدن به جزء مجهول) و واقعیت ها و راه حل های احتمالی کدام هستند؟ چنین پرسش هایی سبب فعالیت ذهن می شوند و قدرت تحلیل اطلاعات و رسیدن به نتیجه را سبب می شود.

نحوه ی حل مشکلات:

هر روز دانش آموزان در مقابل مسائل مختلف قرار می گیرند. چکار کنیم که در بازی فوتبال بهتر باشیم؟ ثبت نام در کلاس های آزاد فوتبال. وقتی به گردش می رویم باید چه رفتاری داشته باشیم؟ نوعی برنامه ریزی و تنظیم وقت. چگونه می توانم به دیگران کمک کنم؟ با مشورت از بزرگترها. چگونه دوستان جدید انتخاب کنم؟ دقت در
گفتار و عمل کردن به حرف هایی که می زند. یعنی ببینم خودش به حرف هایش عمل می کند یا خیر.

اینها فقط چند مسأله از مسائل متعددی هستند که یک معلم هوشیار، به جای آن که خودش آن را حل کند و راه حل را به دانش آموزان تحمیل کند، در مقابل شاگردان قرار می دهد.

چگونه به دانش آموزان یاد بدهیم که با مشکلات مقابله کند؟

آموزش حل مشکلات (پرسش و پاسخ و انواع راه حل های مختلف) به دانش آموز باید متناسب با سن باشد. گله کردن از دانش آموز، بهانه گیری کردن، کار دانش آموز را به جای او انجا دادن، یا زمانی که دانش آموز برای روبرو شدن با مسأله ای تلاش می کند او را نباید مسخره کنید.

معمولا چه انتظاری باید از دانش آموز داشت:

معلمان باید هوش، استعداد و توان دانش آموز را در نظر بگیرند و متناسب با عملکرد دانش آموز سئوال طرح کنند. این نوع رفتار اعتماد به نفس دانش آموز را کم می کند. دقت کنید، فوق توانایی دانش آموز توقع نداشته باشید. یا ممکن است دانش آموز را دلسرد کنید. اما
آزمون های اصلی مهم هستند و دانش آموزان باید برای آن خودشان را آماده کنند.

تفاوت خواندن و یادگرفتن:

خواندن، از یاد گرفتن و فهمیدن و ادای کلمات مهمتر است. وقتی دانش آموز مطلبی می خواند، باید یک سری از کلمات را به طور منظم در ذهنش نگه دارد. در آن صورت او می تواند ارتباط کلمات را با یکدیگر ببیند و معانیشان را بفهمد. خواندن، احتیاج به درجه ی معینی از فهم کلمات و فهم ارتباط آنها با یکدیگر دارد.

بهترین زمان آموزش:

دانش آموزی که همیشه خسته، بی میل و به همه چیز بی علاقه است، باید پس از آزمایش های پزشکی، از نظر روانشناسی مورد آزمایش قرار بگیرد. دانش آموزانی که به طور مشخص نگران و ناراحت هستند، نمی توانند پا به پای دیگران جلو بروند. نباید از همه ی
دانش آموزان یک انتظار داشته باشید. باید دانش آموزان را با توجه به استعدادهایشان راهنمایی کنید.

نکته: اگر معلم و دانش آموز هر دو نگران هستند، نباید آموز را ادامه دهید.

دانش آموزان نمونه:

در هر مدرسه و کلاس درسی، تعدادی از دانش آموزان سریع تر از همسالان خود می آموزند و حافظه ی بهتری دارند و راحت تر یاد
می گیرند. بنابراین دانش آموزان دیگر را با آنها مقایسه نکنید. تنها عده ی معدودی از دانش آموزان سرآمد هستند و بقیه هوش معمولی و متوسط دارند. اینگونه دانش آموزان دارای توانایی های خاص و از عملکرد بالایی برخوردار هستند.

اما برخی دانش آموزان به اصطلاح دیر شکفته می شوند و ذوق و قریحه و خلاقیت آنها تا زمان بلوغ یا بزرگسالی، نشان داده نمی شود. برخی دانش آموزان بیشتر انرژی خود را صرف ورزش می کنند و بعضی دیگر به نقاشی و موسیقی علاقه نشان می دهند. نتیجه اینکه توانایی ذهنی افراد مختلف متفاوت است. بنابراین نباید هیچ
دانش آموزی را تحت فشار قرار داد، بلکه باید استعدادش شناسایی شود. دقت کنید حتی خواهر و برادرهایی که در یک خانواده رشد
یافته اند، دارای استعداد و توانایی های یکسانی نیستند.

برخورد با اشتباهات دانش آموز:

باید جنبه های اخلاقی و رفتاری دانش آموزان بسیار توجه داشته باشید و به جای شدت عمل با منطق و دلیل در رفع آنها کوشش کنید. نباید فراموش کرد که باید به آنها فرصت داده شود تا در اصلاح خود بکوشند.

در برخورد با دانش آموز باید به خوبی مراقب رفتنار و گفتار خود باشید. زیرا ممکن است رفتار نادرست در دنیای ذهنی آنها (الگوبرداری) اثر بدی بگذارد.

واکنش شدید و تنبیه کردن کار درستی نیست و کینه توزی در دانش آموز را رشد خواهد داد و جنبه های منفی مشکل را حل نخواهد کرد. همچنین توهین و تحقیر را هیچ گاه در مورد دانش آموزان به کار نبرید. چرا که آنها نباید خود را در دنیای بی مهری احساس کنند.

اگر معلم مهربان نباشد، اخلاق و هوش و استعدا دانش آموز، هیچگاه رشد طبیعی خود را نخواهد داشت.

هر گاه مشکلی پیش می آید، نباید موضوع را کش دهید و مخصوصا در مواقع خاص باید با صبر و شکیبایی بر رفتارتان مسلط باشید. رفتار معلم باید طوری باشد که دانش آموز قلبا احساس نزدیکی داشته باشد. به هیچ وجه نباید دانش آموز را در حضور دیگران سرزنش کنید. دانش آموزان بازیچه و موضوع تفریح و خنده نیستند. اینگونه رفتارها ممکن است ایجاد نفرت و ترس شود و این دو پدیده با هم باعث عدم رشد شخصیت دانش آموز می شود.

فطرت کودک و نوجوان:

دانش آموزی که در سنین کودکی یا نوجوانی است نیازمند دوست داشتن هستند و محبت و دوست داشتن لازم ترین غذای روح است. محبت باعث می شود تا دانش آموز به ارزش خود پی ببرد. بنابراین محبت به رشد دانش آموز کمک می کند.

از طرفی محبت یک احساس متقابل است. هر قدر دانش آموز بیشتر محبت ببیند به همان اندازه در آینده جامعه ی شادتری خواهیم داشت. با نصیحت نمی توان دانش آموز را اصلاح کرد. فقط کافی است که آنان خوشحال باشند و محیطشان را پر از ملاطفت و مهربانی ببینند تا دیگران را دوست داشته باشند.

آیا دانش آموزان باید از چیزی بترسند:

برخی از معلمان عقیده دارند که دانش آموز باید از چیزی بترسد و چنین استدلال می کنند که در غیر اینصورت نگهداری او در کلاس به صورت مشکلی در می آید. این استدلال نادرست است. چرا که ترس همیشه با (عکس العمل های زشت و پیچیده) همراه است، با یک سلسله ترس های دیگر که دانش آموز به طور مستقیم یا غیر مستقیم از بزرگترها و اطرافیان خود دریافت می کند، همراه می شود و روح و جسم دانش آموز را آزار می دهد. وقتی موضوع ترس را همراه با آموزش اجرا کنیم، دو مقوله ای است که اصلا سنخیتی با هم ندارند. در واقع (چون دانش آموز با دیدن و شنیدن از دیگران تقلید می کند) همان رفتارها را با دیگران انجام می دهد. در اصل به جای اینکه درس زندگی را بیاموزد، رفتار نادرست را می آموز و آن را سرلوحه کارهای خود قرار می دهد.

اینگونه ترس ها، شجاعت و خلاقیت را در دانش آموز می کشد و خصلت های زیبا را محو و نابود می کند و جای آن را خشم و کینه و اضطراب و وحشت دائم و (دلسردی و بدگمانی و کینه توزی) جای
آن را پر می کند و آنها را از رقابت و مبارزه با مشکلات مأیوس (دلسرد) می کند و سسب انزوا و گوشه گیری می شود. به یاد داشته باشید که ترس همیشه هست. اما باید به دانش آموز یاد بدهید که چگونه با دلایل منطقی و ایجاد روحیه سلحشوری می توان با آن مبارزه کرد و ریشه های آن را خشکاند.

باید نگذارید دانش آموز احساس ترس کند. باید ترس را که در نقاط تاریک افکار آنها در کمین نشسته است از ریشه کند و با تعلیمات خوب و از میان برداشتن ترس، ذکاوت و زیرکی آنها را نمو داد. از جمله روش هایی که می تواند بسیار مؤثر واقع شود و حس ترس
را از همان آغاز شروع از بین ببرد، رفتار شجاعانه و سرحال و محبت آمیز، به خصوص والدین و معلم است. البته شجاعت باید با دانایی توأم باشد و حد و اندازه ی محبت هم باید مشخص باشد. زیرا محبت بیش از اندازه هم مضر است و گاهی لازم است با اقدار و منطق و جدی باشید. اما باید این مسائل کمتر اتفاق بیفتد.

همیشه باید با مهربانی و همدلی با دانش آموز مواجه شوید (همدلی از هم زبانی خوش تر است) تا آنها جرأت داشته باشند مشکلات خود را با بزرگترها (والدین / معلم) در میان بگذارند و شجاعانه با مسائل و مشکلات برخورد کنند. تنها از این طریق است که ترس و تشویش آنها از بین می رود و در قلبشان احساس اطمینان و آرامش به وجود
می آید. باید با شرکت دادن دانش آموزان در بحث های آزاد و خواستن عقیده ی آنها، کمرویی آنها را از بین برد و روح علمی و اجتماعی بودن در آنها به وجود آورد. برای اینکه دانش آموز از معلم حرف شنوی داشته باشد، احتیاجی به رعب و وحشت نیست، بلکه ایجاد حس احترام در قلب دانش آموزان می توان به مقصود رسید.

باید دانش آموزان را با تفکر منطقی بار آورد تا افکار درست را از غلط تشخیص دهند و زیر بار سخن غیر منطقی نروند. از طرفی
بی اراده و گوش به فرمان بار نیایند. بلکه برعکس فردی هوشیار، دارای ذهنی نقاد، روحی جستجوگر و تفکری منطقی و احساس از روی عقل بار بیایند که بیهوده از مسأله ای وحشت نداشته باشند و با ارده ی قوی و با تفکر منطقی به حل مسائل زندگی می پردازند. در حقیقت با گفت و شنود، دانش آموز با نوعی مبادله ی اندیشه افکارش را پرورش می دهد.

نکته: بنابراین روح لطیف و زیبای دانش آموزان را نشکنیم. (تا توانی دلی به دست آور، مگر دل شکستن هنر است!)

چگونه از علاقه ی دانش آموز به بازی و نمایش بهره بگیریم:

از طریق بازی و نمایش است که واقعیات در وجود دانش آموز، در فکر و در ذهن او نقش می بندد. از طریق بازی و نمایش است که دانش آموز برخی مسائل جهان پیرامون خود را کشف می کند. از طریق بازی و نمایش است که دانش آموز می تواند خود را با دیگران (جامعه و اطرافیان) انطباق دهد و محیط اطراف خود را کشف کند. آنگاه متوجه می شود که چه کاری خوب است و چه کاری نه. با چه افرادی دوستی کند با چه افرادی نه، چه کتاب هایی را بخواند (ضروری و لازم است) و چه کتاب هایی نه، چه کارهایی را انجام دهد و چه کارهایی را نه، چه رفتارهایی صحیح است و چه رفتارهایی نه، به چه چیزهایی فکر کند و به چه چیزهایی نه، چگونه برنامه ریزی کند و چه برنامه ای را اجرا کند، اهداف کوتاه مدت و دراز مدت را تعیین کند و آینده ی رفتارش را در نظر بگیرد و عاقبت اندیشه باشد و...

بنابراین با بازی و نمایش دنیای ذهنی دانش آموز قوام و انسجام
می یابد، ادراک هوش و دیگر استعدادهایش رشد می کند، می شکفد و پیشرفت می کند. به قول معروف بازی و نمایش تجربه ای است که دانش آموز را برای فعالیت های آینده، آماده می کند.

از علاقه و تمایل ذاتی دانش آموز می توان در امر تربیت بهره ی فراوان گرفت. چرا که بازی و نمایش نتیجه ی احتیاج به آفریدن و جلوه ی شخصیت است.

علاقه به بازی و نمایش می تواند به معلم کمک فراوان کند. چرا که بازی و نمایش و کارهای جمعی و همکاری دانش آموزان با یکدیگر به انضباط اختیاری و از روی میل منجر می شود. بدون اینکه فشار و یا اجبار و اطاعت از دیگران که مغایر با سلامت روح است، مطرح باشد. آنها به تدریج متوجه می شوند، چه بگویند، چگونه حرف بزنند، در چه زمانی سکوت کنند، چگونه رفتار کنند، کجا سکوت کنند، کجا متوقف شوند، کجا عقب نشینی کنند، کجا بحث را کنترل و خاتمه دهند و...

بنابراین بازی و نمایش محیط را برای دانش آموزان جالب و زندگی را برای آنها دلچسب و شیرین می کند. چرا که دانش آموزان به بازی و نمایش علاقه ی فراوان دارند و علاقه و رقبت هم در امر تربیت عامل بسیار مؤثری است. در واقع بازی و نمایش، واجد همان فعالیت و کار و خدمت در زندگی بزرگسالی است. چرا که تربیت فرد قبل از
هر چیزی در بازی و نمایش شکل می گیرد. این بازی و نمایش
برای دانش آموز شادی آور است و این شادی با خلاقیت همراه است.
دانش آموز در کلاسی که یکنواخت و کسل کننده است، خسته و عصبی می شود، از کلاس حظی نمی برد و در رفتارش اندوه و نگرانی وجود دارد.

بنابراین دانش آموز باید در بازی و نمایش خلاق و آزاد باشد و به نیروی ابتکار خود تکیه کند و گه گاهی تذکری و راهنمایی ضروری است. یعنی اگر لازم بود که آنها را راهنمایی کنید، طوری باشد
که متوجه نشود. فراموش نکنید که گاهی لازم است حتی خودتان با دانش آموز نمایش اجرا کنید و به قول معروف یک پای نمایش باشید.

دانش آموز را با روحی اجتماعی بار بیاورید:

دانش آموز را باید با (عشق به نسل انسانی ) بار آورد تا مردم
را دوست داشته باشد. توجه داشته باشید افرادی که مردم را دوست
می دارند. یعنی بزرگترین لذت زندگی. و این به معنی فردی مفید بودن و خدمت به مردم است. برای این کار هم نیاز به سعی و تلاش فراوان است. دانش آموز باید یاد بگیرد نسبت به آینده ی کشورش
بی تفاوت نباشد. از تجربه های دیگران استفاده کند و نگوید من به حرف های دیگران کاری ندارم و خودم می خواهم تجربه کنم.

برای همین دانش آموز باید هنر شناخت افراد مختلف (مردم) را داشته باشد تا قادر باشد احساسات، افکار، تمایلات پنهانی آنها را کشف کند تا مانند سربازی فداکار نگهبان سرزمینش باشد و مراقب باشد تا گول افراد حقه باز را نخورد.

روحیه ی اجتماعی بودن در دانش آموز بسیار قوی است و این دوره را باید (سنین دوره ی رفاقت) نام گذاشت. اما متأسفانه به واسطه ی روش های نادرست تربیتی ما این روحیه را از آنها می گیریم. مثلا کمکی که دانش آموزان به هم می کنند و یا همکاری هایی که بین آنهاست به عنوان (از روی هم نوشتن) محکوم می شود. ما (والدین/ معلم) می خواهیم در این دوره که دوره ی عالی فعالیت علمی و اجتماعی است شاگرد پیوسته تنها کار کند و از لذت و کوشش جمعی با رفقای خود محروم باشد. البته این هب آن معنی نیست که ما آنها را به یک زندگی انگلی تشویق کنیم و عادتشان دهیم تا بدون اینکه به خود زحمتی بدهند، همیشه از نتایج کار و زحمت دیگران استفاده کنند، بلکه درست برعکس برای ایجاد روحیه ی تعاون و همکاری و پرورش استعدادها و شوق و علاقه چنین توصیه هایی می کنیم.

توجه به سرشت دانش آموز:

 کار تربیت به معنی واقعی کلمه، کاری است پیچیده و در عین حال هوشمندانه و هنرمندانه. چرا که ما با فردی سروکار داریم که هنوز علم و تجربه ی چندانی از زندگی واقعی ندارد و از طرف دیگر آماده کردن آنها برای یک زندگی واقعی و هماهنگی با زندگی بزرگسالی نیاز به آموزش مهارت های مختلف (علمی، اخلاقی، اجتماعی، هنری، فرهنگ، اقتصادی و...) می باشد. بنابراین یک معلم آگاه سرشت ویژه ی دانش آموز را در مراحل مختلف سن رشد و همچنین قوانین و کیفیت دگرگونی های ذهنی آنها را خوب می شناسد. چرا که سازمانی عقلی و اخلاقی دانش آموز بر خلاف آنچه که برخی تصور می کنند، عینا همان تشکیلات سازمان فکری بزرگسالان نیست. همچنین کیفیت ذهنی دانش آموز در مراحل مختلف عقلی و سنی (رشد واقعی) با یکدیگر یکسان نیست. یعنی درست است که هر سنی مقتضیات و توانایی های خاصی دارد. اما گاهی با عدم آموزش درست این امر به تعویق افتاده است یا رشد بیشتری کرده است. یعنی شاید یک قسمت از امر رشد و تعلیم پرورش بیشتری یافته و قسمتهای دیگر رشد کمتری داشته اس. مثلا دانش آموزی در موسیقی و زبان انگلیسی به مهارت بیشتری رسیده و در مهارت های ورزشی و اجتماعی رشد کمتری داشته است. بنابراین باید تمام ابعاد را به طور هم زمان با یکدیگر رشد داد تا یک نمودار معقول و منطقی به وجود آید. نه اینکه یکی را فدای دیگری کنیم. بنابراین با شناخت قوانین رشد و کمک گرفتن از سرشت ویژه ی دانش آموز، بهتر می توان به وظیفه ی تربیتی خود که عبارت است از تربیت هوش و ذهن خلاق و مبتکر عمل کرد و انسان های کامل تری تحویل جامعه داد. اصل تربیت باید به احترام عمیق به دانش اموز آغاز شود و هدف و جهت آن باید پرورش انسان هایی باشد که تنها به نیروی خود و همت خود تکیه داشته باشند.

روزی که دانش آموز اعتقاد به اصالت خود (با ارزش بودن) را از دست بدهد، اعتماد به نفسش را از دست می دهد. از این رو نفس تعلیم و تربیت باز شناختن انسان (شناخت استعدادهای درونی فرد) به خودش است. کار معلم باید بر این اصل باشد که انسان موجودی است با استعدادهای بی کران و نیروی شگرف یادگیری. به بیان دیگر، هدف و رسالت معلم شنساندن استعدادهای دانش آموز و بارور کردن آن است. بنابراین هنگامیکه دانش آموز متوجه شود که چه استعدادهایی و چه ویژگی هایی در درون خود دارد، تلاش بیشتری می کند. در اینجاست که متوجه می شویم همه ی دانش آموزان را با یک شکل و یک قالب تربیتی نمی توان آموز داد. بلکه باید بر حسب وضعیت (شرایط خاص هر دانش آموز) و با الهام از کیفیت روحی و ذهنی خودش و استعدادهای خاص او با روش های ابتکاری متفاوتی پرورش داد.

فراموش نکنید که دانش آموز باید خود را کاملا آزاد حس کند و مراقبت معلم باید نامحسوس و دورادور باشد. در غیر اینصورت تعلیم و تربیت نتیجه ی معکوس خواهد داشت و نتایج نامطلوبی به بار خواهد آورد.

تربیت باید با توجه به شرایط زمانی و مکانی و کیفیت روحی و تمایلات و علاقه ی متغییر دانش آموزان در نظر گرفته شود. به این معنی که معلم نباید خود را در راه ها و الگوهای از پیش تعیین شده محصور کند، بلکه باید از طریق ابداعی و متنوع ترین راه ها سود جوید. مثلا برای آموزش کسر در درس ریاضی به دانش آموز بگوید: اگر یک نان بربری سر سفره باشد و شما چهار نفر باشید از این نان چقدر به شما می رسد؟ یا احتمالات دیگر چون شما کوچکتر هستید شاید لازم باشد یک/ پنجم نان مصرف کنید. یا اینکه محیط و مساحت به چه درد زندگی واقعی می خورد؟ جواب: اگر زمینی با طول وعرض 8*10 داشته باشید و بخواهید دور زمین را دیواری به ارتفاع 2 متر با عرض 20 سانتی متر بکشید و هر متر مربع (مثلا 100 آجر) مصرف کند چند آجر لازم است و چند تن آجر لازم دارید و یا اینکه اگر بخواهید زمین را کاشی کنید ، چگونه مقدار کاشی ، سیمان مصرفی، ماسه ی مصرفی، مقدار آب، مقدار دستمزد با توجه به متر مربع، پول حمل و نقل مصالح و... را محاسبه می کنید و یا اگر بخواهید دیواری را رنگ کنید و یا شیشه های ساختمان را محاسبه کنید و یا قیمت تمام شده ی درهای چوبی ساختمان را محاسبه کنید، چه کارهایی را باید انجام دهید. با این کار دانش آموز به مفهوم ریاضی و کاربرد آن در زندگی آشنا می شود و متوجه م یشود مسائل مختلفی مثل خیاطی، آشپزی (نوع مواد، مقدار مواد، درجه حرارت، مدت زمان و...) و سایر مشاغل چگونه از ریاضیات استفاده می کنند.

همچنین از طریق ریاضی می توان بر استدلالات منطقی و فلسفی دست یافت. مثلا نظمی که در ریاضی وجود دارد در درس شیمی چگونه نمایان است. جواب: یادتان هست هنگامی که در پیش دبستانی با علوم آشنا شدید و گیاهان و جانوران را شناختید (شکل گیاهان و جانوران، در کجا رشد می کنند، برای زنده ماندن به چه چیزهایی نیاز دارند، چگونه از خود دفاع می کنند، دشمن هر کدام و...) در دوره ی دبستان با مسائل مختلف دیگری از علوم آشنا شدید. مثلا آب چیست و چه کاربردی دارد و شکل آب (مایع، جامد، گاز، بخار) و در دوره ی راهنمایی با ملکول و ... آشنا شدید و در دوره ی دبیرستان با اتم، الکترون، نوترون و پروتون و ساختار مواد در شیمی آلی که کربن ها نقش داربست را دارند و هیدورژن ها به روش ها و شکل های مختلف بر روی آنها قرار می گرفتند و مواد مختلف را تشکیل می دادند و...

در اینجا متوجه می شوید که این درس از آگاهی ظاهری (حیوانات، گیاهان و...) شروع شد و هر چه جلوتر رفت در پایان مسائل ریزتر و ریزتر شدند (از بزرگ به کوچک) و به درون ذره ی مواد رسیدند.